|
2001
|
|
|
Kopuru hori igotzen doa eta bertakoak arabar sentitzen diren heinean, giro euskalduna sortzen eta indartzen ari da Argantzunen eta inguruan. Araba Euskarazko koordinatzaileak dioenez," hemengoek, arabartzat dute beraien burua eta euskara
|
haien
hizkuntzatzat hartzen dute".
|
|
|
Jarrera kontua da: bertan bizi nahi baduzu bertakotu egin behar duzu, eta
|
haien
hizkuntza ikasi, ez zeurea inposatu.
|
|
|
Galiako gerrako komentarioekin ari ginen, Celtae eta Galli omen ziren apellantur aditzaren subjektuak. Nostra lingua, gure hizkuntza zen, ipsorum lingua,
|
haien
hizkuntza...
|
|
2002
|
|
|
Izaki ikusezin baztertuen mundu baten historia kontatu nahi izan digu Epaltzak. Eta egin zezakeen era bakarrean egin du, hau da, eleberrian
|
haien
hizkuntza eta estilo ahaztua, isildua transkribatzen saiatuz. Horregatik, autoreak harritu egin gintuen eleberria euskara batuan, baina nafarreraren berezitasun lexikalak txertatuz, idatzi izanak.
|
|
|
Administrazio horrek nafar guziok funtzionariogai bagina bezala azaltzen ditu, eta ez administrazioaren aitzinean Nafarroako bi hizkuntzetako edozein erabiltzeko eskubidea dugun herritar gisa. Gobernua rentzatnafar euskaldunak ehuneko txiki bat baizik ez dira, eta
|
haien
hizkuntzaz zerbitzu publikoak jasotzeko eskaera gehiengo erdaldunaren kontra doan pribilegioa da, inolaz ere ez eskubidea.
|
|
2003
|
|
|
Bi mende luzeko kultur ezarpenak bere ondorioak ekarri ditu: Hexagonoaren hizkuntza batzuk hil zorian daude (bretoieraz, esaterako, biztanleriaren %10 baino gutxiagok hitz egiten du) eta denek frantsesaren mesedetan galdu dute
|
haien
hizkuntz nagusigoa. Lehen" gutxiengo linguistikoak" zirenak" hizkuntza gutxituak" bihurtu dira.
|
|
|
Bat» deritzan soziolinguistika aldizkariaren 45 zenbakian Europako Batasunaren geroa dute beren gogoeten iturri, baina hori aztertzerakoan, hizkuntza gutxituen egoeraren inguruan dihardute, Europako hizkuntzak zenbakitan,
|
haiei buruzko
hizkuntza politikaren oinarri orokorrak, hizkuntz aniztasunerako neurriak, hizkuntz alorreko proposamenak Europaren etorkizunarentzat, Eskualdetako edo Gutxitutako Hizkuntzen Europako Gutunaren garrantzi politikoa, eta Europako eremu urriko hizkuntzak eta bere partaidetza Europako Batasuneko egitasmoetan bezalako gaiak hizpide izanik. Bestalde, Euskal Herrian ematen diren hizkuntza politika eta plangintzak ere aztertzen dituzte, horretarako beti ere iturri ezberdinetara joz.
|
|
|
Batetik, munduan bizirik dauden hizkuntzen aniztasuna nabarmendu nahi nuen, eta bide batez, hizkuntza aniztasuna eta giza dibertsitatea gauza bera direla agerian jarri. Bestetik, komunitate baten eta bere ama hizkuntzaren arteko berberatasuna azpimarratu nahi izan dut, alegia herrien historia eta
|
haien
hizkuntzen historia berbera direla. Horregatik, hain zuzen, bat egin genuke guztiok hizkuntzak iraunarazteko zereginean, hizkuntza horiek jakin ala ez haiek bizirik jarraitzea guztiontzat delako garrantzitsu, guztion ondarea direlako eta haiek galtzen uztea eromena litzatekeelako.
|
|
|
Euskaldunen, bretainiarren, flandriarren eta gaskoinen frantsesteko lehen oztopoa
|
haien
hizkuntza bereziak zirela errana zuten aspaldian, baina frantses politikariak ohartu ziren eliza katolikoak ziela emaiten, basa hizkuntza guztiei, bere elizetxe eta ikastegietan bizirauteko doia ezagutza.
|
|
2004
|
|
|
Bestetik, lan aukerak ugaltzeko, herrialdeen artean herritarren ezagutza zein lekualdatzeak ahalbidetzeko, eta abar, bestelako hizkuntzak »ez ingelesa soil soilik» eskuratzeko beharra zabalduz doa, gizartearen aldetik presioa areagotzen ari da, beraz, halako hizkuntzak ganoraz eskuratu ahal izateko euskarari »horren beharrezko ikusten ez denari» lekua kendu balitzaio, zein izango da gizarteak egiatan erakutsiko duen jarrera? Azkenik, etorkinen etorrera berria bizitzen ari garela kontuan, eta horiek euskararekiko erakutsiko duten jarrera euskara indarberritzeko garrantzi handikoa dela kontuan,
|
haien
hizkuntza eta kultura mantenduz, zein izango da haien integrazioa ahalbidetzeko sistema eragingarria. Nagusia den hizkuntza »gaztelera» ahalik lasterren eskuratzeko asmoz, gero eta baztertuago dagoen A ereduan murgiltzea?
|
|
|
–Batetik, munduan bizirik dauden hizkuntzen aniztasuna nabarmendu nahi nuen, eta bide batez, hizkuntza aniztasuna eta giza aniztasuna gauza bera direla agerian jarri. Bestetik, komunitate baten eta bere ama hizkuntzaren arteko berberatasuna azpimarratu nahi izan dut, alegia herrien historia eta
|
haien
hizkuntzen historia berbera direla?. 658
|
|
|
Labur beharrez: zergatik ez dute espainolak eta frantsesak euskaldunen nazio identitatean murgildurik euskaldundu nahi, azken hauek
|
haien
hizkuntzan, kulturan eta nazio izaeran bizitzera behartuak baldin badaude. Ea, bada, behingoz, gure gogo mehartasunak pittin bat zabaltzen ditugun, eta gauza hauek era naturalean hartzen hasten garen.
|
|
2005
|
|
|
Biziki maite dut Gabriel Garcia Marquezen probokazioa. Frantsesak hain dira harro
|
haien
hizkuntzaz, haien patrimonioaz, ez dela gaizki hori erratea, on egiten die, munduan arrakokatzen ditu. Munduko hiru hizkuntza handiak, ingelesa, gaztelera, eta txinera dira, eta gero frantsesa.
|
|
|
Bigarrena, antzeko gogorkeria egoeretan gertatzen da: zenbait hiztunek bizirik irauten badute ere,
|
haien
hizkuntza erabiltzeak ekar diezaiekeen arriskua dela eta, ama hizkuntza erabiltzeari uzten diote. Behetik gorako hizkuntz heriotza gertatzen da hizkuntza bat goi mailako hizkuntzaren erabileretarako edo erritualetarako bakarrik erabiltzen denean; hauxe da, hain zuzen, latinaren kasua.
|
|
2006
|
|
|
Beothuk ak (jatorrizko" azalgorriak", beren gorputzak eta etxeak okre kolorez apaindu zale zirenak) Ternuako kostaldean kokaturik zeuden irlandar eta ingeles kolonoengandik aparte joan ziren, zertarako eta barnealde mortuan goseak hiltzeko. Baliteke
|
haien
hizkuntza garatu izana milaka urteko isolamenduan; haren aztarna bakarra hitz zerrenda bakanak besterik ez dira, fidagarritasun handirik ez dutenak".
|
|
2007
|
|
|
Hauek abertzaleen kontrako gorrotoa herentziaz jaso dute etxekoengandik… hizkuntza bezala funtsean. Euskalzale batentzat oso frustranteak diren espezieak dira, ezen euskara aberatsa baitute, haiengandik ikas eta
|
haiekin
hizkuntza goza daiteke bainan ez dituzte euskalzaleak maite. Eta abertzaleak" les basques" edo" eskualdun horiek" izendatuko dituzte.
|
|
|
Wayuu jendeak osatzen du Kolonbiako talde indigenarik handiena. Arawak familiakoa da
|
haien
hizkuntza, wayuunaiki deitzen dutena. Familien antolakuntza matrilineala dute.
|
|
|
Hori lortu ahal izateko eta euskara herrian ezagutarazteko, hitzaldiak, lehiaketak, jokoak eta abar antolatzen dituzte. Modu interaktiboan, euskaldunek euskararekin gozatzeaz gain, euskaldun ez direnek euskara
|
haien
hizkuntzatzat onartzea lortu nahi dute. Gainera, euskaldun berrientzat errazagoa izango da hizkuntza barneratzea.
|
|
|
Ez bibote fin, lerro zehatzekoa, sarjentu bibotea baino, senarra militarra izan baitzen. Haren hutsa betetzeko, Fabiolak kanpoan aurkitzen zituen gizonezko guztiak ekartzen zituen etxera, haien jatorriari edo
|
haien
hizkuntzari begiratu gabe. Batzuk biharamunean botatzen zituen kalera, trapu zaharrak balira bezala.
|
|
|
«Les langues sont en proportion avec les idées, comme cette petite chaise, sur laquelle vous vous asseyez, est en proportion avec vous,, azaltzen dio bere ikasle Parmako Printze haurrari. En croissant, vous aurez besoin d, un siège plus élévé; de même les hommes, en acquérant des connoissances, ont besoin d, une langue plus étendue»730 Herri basatiek, ideia gutxi dituzte, teknika eta zientziarik ez dute ezagutzen,
|
haien
hizkuntza eserleku txiki bat da, esplikatzen dio printze txikiari: «Il faut donc conclure que les langues les plus riches sont celles des peuples qui ont beaucoup cultivé les arts et les sciences»731 Hizkuntzaren
|
|
|
hutsa (apriorizkoa). ...Konbinazioen desegokitasunaren arrazoiak, berriro, erakarpen fonetiko nahastaileak izan litezke, edo hizkuntzaren sorreran bertan izpiritu (nazional) ak nagusiago izan dituen bestelako arretak, edo indar falta, etab. Egia da, gero hizkuntzek euren egiturako huts edo eskasia horiek mila modutan gainditu ohi dituztela, falta dituzten formei beste nolabait askaera emanez; baina horregatik ez du uzten
|
haiek
hizkuntzaren bete betegabetasun edo inperfekzioak izatea227 Humboldt-en ikerketa molde konparatiboan, hizkuntzen perfekzio eta inperfekzioen gaia, berrirokorrenetako bat da. Hemengo inperfekzio hauen kasuan, hizkuntza ez da pentsamenduaren exijentzia logiko edo egituralak osoki betetzera iristen, edo hizkuntza bat hobeto iristen da beste bat baino, edo okerrago.
|
|
|
Funtsean nirekin bat den zeretik sortua den hartan, batean urtzen dira subjektu eta objektu, menpekotasun eta menpegabeziaren kontzeptuak. Hizkuntza nire jabegoa da, nik egiten dudan eran, nik sortzen dudalako; eta horretarako oinarria aldi berean giza belaun guztien hizketan eta hitz egin izanean datzanez gero,
|
haien artean
hizkuntzazko komunikazioa etenik gabe egona izan dadin bestean,
|
|
|
Bere hastapenean ere hizkuntza zeharo gizatiarra da eta zertakorik gabe hedatzen da halabeharrezko hautemapen sentigarrietako nahiz barne lanketako gauza guztietara. Basatiak omendakoetan ere, haiek hurbilago egon bailukete halako natur abelera batetik,
|
haien
hizkuntzek premiaren gainetik gainezkatzen duen espresioen betetasuna eta dibertsitatea erakusten dute. Hitzek jare, ez premia ez zertarakorik gabe, darite golkotik, eta ez bide da inongo basamortutan horda alderrai bat eman, jadaneko bere kantak ez zeuzkana.
|
|
2008
|
|
|
90eko hamarkadaren amaieran egoera ez zen hain baikorra. Euskararen ezagutzan aurrerapausoak eman ziren, euskaldun gehiago ateratzen baitziren ikastetxeetatik eta euskaltegietatik, baina
|
haien
hizkuntza gaitasuna ahula zen eta euskaldun gutxi zegoen oraindik. Gainera, Altzan euskara erabiltzea ia ezinezkoa zen.
|
|
|
Kerala izenak,
|
haien
hizkuntzan â?, malayalamâ, hizkuntzan, kokondoen hiria esan nahi du.
|
|
|
Beraz bilketa lan guztietan, beti gai hutsuneak aurki genitzake. Bestalde berriemaileekin harremanetan ere
|
haien
hizkuntza ahule ziak eta hutsuneak ager daitezke. Horregatik Azkueren obra baloratzeko unean garaia, giroa eta jendeak kontutan hartu behar ditugu.
|
|
|
Haur Hezkuntzako OCDan ageri denez, Ikastetxearen Curriculum Proiektua egiterakoan irakas taldeak adostasuna erdietsi behar du puntu batzuetan, eta
|
haien artean
hizkuntzaren trataera zehaztu behar da, hartarako «inguru eta ikastetxearen egoera soziolinguistikoa kontuan hartuz(...)».
|
|
|
Hala, amnesia postraumatikoa bost minutura iristen ez denean, TCE oso arintzat hartzen da; 50 eta 60 minutu artean irauten duenean, arina da; 1 eta 24 ordu artean irauten duenean, ertaina; 24 ordu eta 7 egun artean jarraitzen badu, larria; astebete eta lau aste artean, oso larria; eta lau astetik gora, oso larria. Amnesiak irauten duen bitartean, amnesia pairatzen duten pertsonak desorientatuta egon daitezke espazioan eta denboran, nahasita, desinhibituta, asaldatuta, ezin dute informazio berria artxibatu eta gogoratzeko gai izan,
|
haien
hizkuntza inkoherentea izan daiteke, inguruneaz eta estimulu berriez duten pertzepzioa desitxuratuta egon daiteke, eta, beraz, harrokeria eta beldurra senti dezakete. TCE bati buruzko aholkuak KET bat izan duten pertsonek larrialdi zerbitzu batera joan behar dute, azter dezaten.
|
|
|
Kontua da, autodeterminazioaren aldeko sektore politikoak gai izango ote diren, mende aldaketak eta esparru politiko berriaren eskaerak eragindako parametro berrien baitan, gure herrialdean abian dagoen prozesuaren barruan, kanpoan edo aurka kokatzeko pertsona horiek. Bizikidetzarako estrategiek argi eta garbiak izan behar dute eta horiek bultzatu egin behar dira, beste jatorri batzuetako eta orain euskal hiritarrak diren horiek bat egitea bahi badugu, edo, batik bat, euskal gizartea osatzen duten gehienen nahiekiko errespetua erakustea nahi badugu; hau da, gure hizkuntza nazional bateratua normalizatzea,
|
haien
hizkuntzak ere aitortzen direla; eta osatu nahi dugun esparru politiko berriari buruz erabakitzeko nahia adieraztea, beren identitate etno nazionalak errespetatzen direla.
|
|
|
Ez da posible, jakina, irakasleek umeen hizkuntzak ikastea, baina bai neurri batzuk hartzea, adituek gomendatzen dituztenak: umeen hizkuntzak esplizituki estimatzea, haien izenak zuzen ahoskatzea, ikasleen hizkuntzen oinarrizko ezaugarriak jakitea, familiei komunikatzea garrantzitsua dela
|
haien
hizkuntza hitz egiten eta ahal duten heinean lantzen jarraitzea...
|
|
|
Lehenengo konpetentzia bi urtetan gara daiteke. Hizkuntza akademikoan konpetentzia lortzeko, berriz, testu akademikoak ulertzen eta lantzen ahalbidetzen duena eta eskolako edukiak ikasten errazten duena, bost urtetik zazpira dira beharrezkoak, edo are gehiago14 Horrek esan nahi du beharrezkoa dela ikasleei errefortzua ematea
|
haien
hizkuntza ikaskuntza prozesuan, ez soilik hasieran eta hilabete batzuetan, baizik eta askoz luzeago izango den denbora tarte batean. Baina batez ere esan nahi du ikasle batzuek —hamar urtetik gorakoek— ez dutela astirik izango eskolako hizkuntzaren ikaskuntza eskolan osatzeko eta emaitzak jasotzeko.
|
|
|
Eta aldi berean gogoratu dugu, besteak beste, ume etorkinen artean %60 hispanoamerikarrak direla eta gehienen familia hizkuntza gaztelania dela. dute ume horiek
|
haien
hizkuntzarekiko Maalouf-ek aldarrikatzen duen abegikortasuna eta elkarrekikotasuna. Eta, bidenabar, dute bertako elebakar gaztelaniadunek?
|
|
|
Eta baita ere euskaraz matrikulatzen badira ere: kontuan hartu pertsona haientzat eskolako hizkuntzak (euskarak ere) badaukala bertan gizarte estatus bat,
|
haien
hizkuntzek ez daukatena.
|
|
2009
|
|
|
Normalean errespetuz datoz eta hemengo ohituretara moldatzen dira," gaineratu du.EkintzakSara harrera ama izateaz gain, Oporrak bakean egitasmoa bultzatzen duen Sahara herriaren lagunak taldeko kidea ere bada." Giroa egokia da haientzat, gainera medikuari bisita egiten diote, Udalak antolatutako txokoetan daude, Saharako egoera ahazteko modu bat da," adierazi du Sarak." Txokoena oso ongi datorkigu bai haurrei, baita harrera familiei ere. Haurrak oso gustura daude, lasai dabiltza begirale eta beste haurrekin eta, gainera,
|
haien
hizkuntzan harremanak izateko aukera dute, herriarekin lotura mantentzeko," azaldu du Sarak eta" guri ere ongi datorkigu goiza libre izatea, etxeko gauzak edo erosketak egiteko. Haur gurekin balego, aspertuko litzateke," aipatu du Raquelek." Aurten gainera igeriketa ikastaroa antolatu dugu, Udalaren laguntzaz," aipatu du Sarak.
|
|
|
Mendigorriako festetan mutur joka aritu ziren artaxoarrak, Ziraukikoak eta bertakoak. Epaiketa agirietan jasota dago
|
haien
hizkuntza bertako" naturala" zela," bascuen" alegia.
|
|
|
Zergatik?
|
Haien
hizkuntza ez delako beharrezkoa, are txarragoa, traba egiten du jarduera ekonomikoan erabiliz gero. Eskualdean fabrikak, merkataritzaeremuak... eraikitzen direnean, jarduera ekonomikoari eusten dioten harreman sareak beti beste hizkuntza batez baliatzen dira komunikatzeko.
|
|
|
Hizkuntzaren integrazioa eskolaeta gizarte testuinguruetan faktore erabakigarria da euskara bigarren hizkuntza gisa ikasten dutenak motibatzeko. Alde horretatik, elkarrekintzarako aukera gehiago dituzten gizarte testuinguruetan, ikasleek abantaila gehiago dituzte hizkuntzagaitasuna lortzeko; hala, esan genezake ikasleek hizkuntza eskola testuinguruetan eta bertatik kanpo erabiltzeko aukera dutenean indartu egiten dela
|
haien
hizkuntza trebetasuna Hamers, J. (1992); Siguan eta Mackey (1986); Arzamendi & Genesee (1997); Lasagabaster, D.& Cenoz, J. (1998); Etxeberria F. (2002); Etxeberria, Fx. (2006); Pikabea, I. (2007). Motibazioa aztertzeko orduan, bi mota bereizten dira:
|
|
|
Hizkuntzak ikastearekiko jarrera positiboa agertzen dute, baina euskara ikasteko derrigortuta sentitzen dira. tzaren artean dauden desberdintasunak.
|
Haien
hizkuntza kontzientzia euskarara mugatzen da, lehen hizkuntza gisa. Ikaskuntzari dagokionez, alderdi gramatikalak eta ortografia azpimarratzen dituzte garatu beharreko gaitasun gisa.
|
|
|
Umeak izan genituen arte ez nintzen ohartu zenbat kopiatzen diegun senez gurasoei.
|
Haien
hizkuntza ez ezik, haien fraseologia berbera ere erabili ohi dugu. Nire kasuan esaera batzuk zetozkidan ezin gogora nitzakeen garaietatik, «Bedtime for Mummy, s little soldier»What on earth do you think you are doing (oheratzeko ordua amatxoren soldadu ttipiarentzat), kasurako.
|
|
|
Europako 10.000 gazte baino gehiagok hartu dute parte Eurodisea programan 1985ean sortu zenetik. Europako Eskualdeen Batzarrak (ARE) garatutako Erkidegoko ekintza horrek parte hartzen duten eskualdeetako herritarren arteko trukea sustatzen du, atzerrian esperientzia profesionala izan dezaten eta
|
haien
hizkuntza ezagutzak aberats ditzaten.
|
|
|
Neurri berbereko txanpona alegia.
|
Haiek
hizkuntza ofizial batekiko paso egiteko asmoa badute, guri bestearekiko paso egitea beste biderik ez zaigu gelditzen.
|
|
|
Sakona da haitzen mintzoa, antzinakoa, jakintsua.
|
Haien
hizkuntza zaharra ezagutuz gero, adi adi geratuko da ibiltaria. Zumaiako itsaslabarra zeharkatu duenak badaki hori.
|
|
|
Beste hitzetan esanda: modu horretara ulertutako tolerantziak berezkoa du beste gizakiekiko eta
|
haien
hizkuntz (ar) ekiko norberaren nagusitasun eta gailentasun posizio aldez aurretiko bat. Tolerantzia horren lekuan, berdintasuna eta integrazioa aldarrikatu behar dela uste dugu, gizakien eta hizkuntzen oinarrizko berdintasuna, eta tolerantziari bainoago berdintasunari aitortu behar diogula bidezkotasuna.
|
|
|
Kolore eta norabide bakarreko botere absolutua amesten dutenek amesten dute euren elebakartasuna jaun eta jabe izatearekin, noski, edozein elebakartasun?. Deigarria da garai bateko estatu nazio independenteen mundua gero eta interdependenteago izateko prozesuan murgilduta dagoenean, uniformatzaileek nola eutsi nahi dioten estatu nazio uniforme
|
haietako
hizkuntza pluraltasunaren ukazioari. Ez ote da Espainian dagoeneko ordua iritsi, hizkuntzei dagokienez ere, hizkuntzen bizikidetza National Geographic en dokumental batean ikusi dezakegun urrutiko kontu bitxitzat ez, baizik eta Espainiako bertako gizartearen eta erakunde zentralen kontu propiotzat hartzeko?
|
|
2010
|
|
|
Izan ere, Karibeko kostalde horretan jende beltz ugari dago. Garai batean Jamaikatik ekarritako beltzen ondorengoak dira eta hizkuntza desberdina dute, ingelesek okupatu zuten eremu hori eta patua hitz egiten dute, ingelesa eta
|
haien
hizkuntzaren nahasketa bat. Oso desberdina da kulturan ere.
|
|
|
Azpimarratu behar da ere autore bakoitzak jakintza arlo eremu desberdinak erabili izan dituela, bai ekonomia, bai hizkuntzalaritza, adar ugaritan sailka daitezkeelako. Horrela, artikulu honen amaierako bibliografian zehazten diren artikuluak aurki daitezke soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain erreferentzia gisa,
|
haietan
hizkuntza faktorea merkatuari, lan harremanei, enpresen kostuei, enpresen antolaketari, marketinari edota giza kapitalari buruzko ikerketetan sartzen delarik. Honelako bilduma lan iruzkindua aldez aurretik egina dago, esaterako F. Villancourt en (1985) eta J.M. Zendoiaren (2001) artikuluetan, edo F. Coulmas en Language and Economy liburuan (1992).
|
|
|
Ingelesa erabiltzen dutenek ez dute askotan interes berezirik britainiarrek edo amerikarrek bezala hitz egiteko, munduko edozein hiztunekin komunikatzeko tresna bihurtu baita (Seidlhofer, 2008). Hiztun hauek ez dute ingelesa bakarrik erabiltzen, ingelesa
|
haien
hizkuntzen errepertorioaren hizkuntza bat da, beste hizkuntza batzuekin batera. Egoera honen adierazle bat izan daiteke hizkuntzen erabilera interneten.
|
|
|
...o kualitatiboek egoera makro kuantitatiboa gorpuzteko balio dute. lantxo honetan, eta hagitz modu xumean, frogatu ahal izan dut nire doktore tesian sakonago garatuko dudan ikerketa teknika, glotobiografiak, euskararen egoeraren bilakaera hiztunek euskararekin eratu dituzten harremanen bidez hezur-mamitzeko. nahiko nuke artikulu honek gazte nafar euskaldunei nafarroako euskararen bilakaera ez ezik,
|
haien
hizkuntza ibilbidea eta portaerak ere hobeki ulertzen lagunduko balie. niri bederen, haien bizipenek nafarroako euskararen egoera kualitatiboki hobeki atzemateko balio izan didate.z
|
|
|
2.1 mendialde euskaldunean ipar mendebaldea7 da bertako euskara bizien gorde duen nafarroako eremua eta euskal herriko euskaldunenetako bat (leitzaran urumealdea, Malerreka, bortziriak, baztanaldea, Mendebaldeko ibarrak eta aranatzaldea, batez ere). horretan, euskara demografikoki kontzentratua eta belaunez belaun jarraitua da. hau da, euskaldun jendea ehunekoan nagusi da eta euskara historikoki gurasoengandik seme alabengana eten sozialik gabe transmititu izan da. eremu euskaldun horretakoak dira gure gazteetatik 16 batzuk herri oso euskaldunetan haziak dira eta, haiek hala adierazita, euskara etxean ikasi dute, zenbait kasutan eskolan hasi artio" euskara bertzerik" ez zekitela. bertako euskalkiak elikatu ditu gazte horiek umetatik, anitz bidetan egin ere: etxekoen eta belaunaldien arteko harremanetan, lagun arteko jolasetan, herriko bizimoduan oro har... inguruko eguneroko hizkuntza izateak balio positiboak lotu dizkio euskarari. gazte horiek euskaran daude errotuak, euskara ohikoa, erabilgarria, beharrezkoa eta, ondorioz, erraza zaie. hau da,
|
haien
hizkuntza da: familia jatorriari lotua dutena, haien identitatea hobekien adierazten duena, kultura taldeari atxikitzeko egokientzat jotzen dutena, beren burua ziur eta eroso sentitzen duten mintzaira, atsegin eta gozamen iturria zaiena eta harrotasunez ahoratzen dutena, zenbaitetan hizkuntza kontzientzia garbi batez. hori izan ohi da herri oso euskaldunetan gazteen euskarazko hizkuntza sozializazioa, etxeko giroan euskara eta erdara izan dituzten gazteak badirela ere8:
|
|
|
[Iruñea] Gurasoek euskara ikasteari garrantzia eman zioten hasiera hasieratik, eta horregatik euskarazko haur eskola batean sartu ninduten(
|
haiek
hizkuntza hau ezagutzen ez badute ere). Ditudan lehengusu gehienek euskaraz dakitenez, denak elkartzen ginenean hizkuntza hau erabiltzen genuen komunikatzeko.
|
|
|
Yanomamo izenez bataiatu zituen antropologo estatubatuar batek,
|
haien
hizkuntzan gizaki esan nahi duen hitzarekin, alegia.
|
|
|
Garaiko bidaiari erromantikoen aldean, oso bestelakoa da Hugoren begirada, Espainia basatiaren topikotik harago joaten saiatu baitzen; baita, beste askok ez bezala, herritar
|
haien
hizkuntzari erreparatu ere. Hona haren hitzak:
|
|
|
Idazteak berez dituen era askotako zailtasunei Epaltzak beste hiru erantsi dizkie: dokumentazio historikoaren lan idorra, garai
|
haietarako
hizkuntzaren egokitzea eta arnasa luze luzeko idazlan bati ekitea. Zinez akigarria!
|
|
|
Tuaregei begira,
|
haien
hizkuntza, literatura eta kulturari buruzko egundoko ikerketa utzi zuen argitaratzeko. Hainbeste ze, tuaregen ongile, salbatzaile eta apostolua zela zabaldu den.
|
|
|
“Latinoamerikako herri indigenen baldintza sozioekonomikoei buruzko ikerketek frogatzen dute indigena izatea pobreziarekin lotzen dela, eta, denborak aurrera egin ahala, baldintza horrek iraun egin duela ikasketak dituztenen artean ere”, nabarmendu du NBEren dokumentuak. Mundu Erakundeak salatu du kultura indigenak, bereziki
|
haien
hizkuntzak, mehatxupean daudela. “Herri batzuetan zaila da hiztun bat aurkitzea.
|
|
|
" Populazio mesolitikoa askoz trinkoagoa zen kasuetan Bretainian edo Portugaleko itsasertzean adibidez, hango maskortegiek komunitate mesolitiko oparo samarra egon zela salatzen baitute, haien ekarpena handiagoa izango zen beharbada, eta bertako populazio mesolitikoek nekazaritza abeltzaintza lantzen hasi ziren kasuetan, populazio dentsitateak ere hazkunde bertsua izango zuen ziurrenik. Halako kasuetan, populazio
|
haien
hizkuntzak bizirik irauteko aukera handiagoak izango zituen. Eredu honen arabera, horixe izan liteke garai historikora arte iraun duten hizkuntza ez indoeuroparren, hala nola, etruriera eta euskararen, eta gaur egun desagertuta egon arren, bolada batean bizirik iraun zuten beste hizkuntza askoren azalpena.
|
|
|
Honen adibide dugu Iruñeko apezpikuen kasua; Aita Sainduak baimenduta, hauen izendapena Espainiako erregeen eskuetara pasatu zen, ez zen gehiago Iruñeko kalonjeek hautatua izango, ordu arte izan zen bezala. Honen aurrean, 1539an, kalonjeek enperadoreari bertakoa aukeratzeko egokitasunaz arrazoiak azaldu zizkioten,
|
haien artean
hizkuntzarena"... porque ademds que saben la lenguay conocen la cualidad y condiciones de cada uno de aquella tierra[...] serd amado, obedecido y temido de los subditos por ser natural, porque la gente vascongada, que es la mayor parte y la que mayor necesidadpadece de buen pastor de todo aquel reino, ama sobre todas las naciones, a su naturalezay lenguay se dexa fdcilmente domary suljetarse... Enperadoreak ez zuen erantzun ere.
|
|
|
Manuel Leguineche kazetariak ere Arratzukoaren soinu antza hartu zion Al Hoseiman entzun zuen hizkerari. Danboril eta txirimia, agabe eta indipikondo eremu
|
haietako
hizkuntzak etiopieraren edo euskararen antza zuela idatziko zuen. Ez zuen, ostera, Juan Batista Bilbao Batxi arratzuarrak Melillan euskararen antzeko berbasoinurik aditu.
|
|
|
Amazigeraz heltzen den kanpotarrak, berdin, amazigen abegi ona irabaziko du berehala. Ange Kollerrek Essai sur l’esprit du berbere marocain206 saiakeran azaldu zuen, amazigengana hurbiltzeko
|
haien
hizkuntza erabili behar dela. Haien hizkuntzaz mintzatuz gero, segituan bihurtuko da arrotza etxeko, jarrera itxia zeharo aldatuko da eta begiradan ere abegi ona azalduko zaie.
|
|
|
Ange Kollerrek Essai sur l’esprit du berbere marocain206 saiakeran azaldu zuen, amazigengana hurbiltzeko haien hizkuntza erabili behar dela.
|
Haien
hizkuntzaz mintzatuz gero, segituan bihurtuko da arrotza etxeko, jarrera itxia zeharo aldatuko da eta begiradan ere abegi ona azalduko zaie. Haiengana amazigeraz helduz gero, bihotzak zabalduko zaizkie, hobeto ulertuko diote heldutakoari eta, azkenean, errefusatua edo engainatua ez izateko gai izango da.
|
|
|
Eztia edaten dugu egun batzuetan, ozpina edaten dugu beste batzuetan. Zer ba, zer dela eta ikasi nahi zuen ba
|
haien
hizkuntza. Baietz erantzungo zuen berak, haien hizkuntza ikasi nahi zuela:
|
|
|
Zer ba, zer dela eta ikasi nahi zuen ba haien hizkuntza? Baietz erantzungo zuen berak,
|
haien
hizkuntza ikasi nahi zuela:
|
|
|
Ezezagumenean oinarrituriko jarrera haren kontra, Garaiko fraideak jende hura jakituntzat eta zibilizatutzat estimatu zirela pentsatzen zuen. Umiltasunez hurbildu beharra zegoela haiengana,
|
haien
hizkuntza eta kulturara, haien jakituria eta ipuinetara.
|
|
|
Tuaregei begira,
|
haien
hizkuntza, literatura eta kulturari buruzko egundoko ikerketa utzi zuen argitaratzeko. Hainbeste ze, tuaregen ongile, salbatzaile eta apostolua zela zabaldu den.
|
|
|
Etnozentrismo greko latindarrak zabaldutako izena konkistatzaile arabiarrek berentzat hartu zuten. Hauek ere al barbar150 deitu zieten bertakoei eta al barbariia
|
haien
hizkuntzari. Izen horren etimologia arabiartzat zuen Abderraman ibn Khaldunek, jakina, ‘marmarrean jardun’ edo ‘modu ulertezinean hitz egin’ adierazten zuen berberat15 arabierazko aditzetik zetorrelakoan.152 Ibn Khaldun, 1332 urtean Tunisian jaiotako kronista eta historialari arabiarrak, berbereen hizkera berezia zela idatzi zuen, beste hizkuntzetatik zeharo desberdina, eta modu arraroan hitz egiten dutelako deitzen zaiela berbere.
|
|
|
" Populazioaren gehiengoa berberea da eta
|
haien
hizkuntza da lurralde guzikoa, salbu eta hirietakoa. Hala, arabiera beste hizkuntza barbaro horretan murgilduta geratu da, berbereek hitz egiten duten hizkera mordoilo horretan".
|
|
2011
|
|
|
Euskaldunei
|
haien
hizkuntzan ez diete kasu egin Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako saltoki handiek. Hori arautzen zuen dekretua aldatzeko bidea hasi du Eusko Legebiltzarrak, PSE EEren, PPren eta UPDren botoekin.
|
|
|
Argentinan hainbat herrik galdu dute
|
haien
hizkuntza. Zer gertatu da herri horiekin?
|
|
|
Argentinan bizi diren herri batzuen kasuan, hizkuntza propioa galdu ondoren, beste herri indigena baten hizkuntza bereganatu dute. Adibidez, Santiago del Estero probintziako herri indigena guztiek kitxua egin dute
|
haien
hizkuntza. Iparraldeko probintzietan, aldiz, diagitek ketxua ikasi dute; haien berezko hizkuntza, kakan izenekoa, desagertua baita.
|
|
|
eta besteetan ukatuago edo menperatuago, denetan daude estatuaren izena daramana eta ofiziala edo nazionala deitzen denaz gain hainbat hiztun erkidego, indar eta bizitasun ezberdinekin (Barreña et al., 2005). historian zehar gertatu diren hizkuntza ukipen egoerek, askotan, eta banan banaka, hizkuntza askoren desagertzea ekarri dute. galera horiek historian zehar nola bizitu diren jakitea ez da erraza, baina gaur badakigu arriskuan bizi diren hizkuntza erkidego guztiek kezkaz bizi dutela bere hizkuntzaren galera (Martì et al. 2005), eta ahal duten heinean bere hizkuntzaren biziberritzea lehentasunik handienetakoa bihurtzen dela gizatalde horientzat. oso adibide esanguratsua iruditu zaigu, berriki kolonbian ezagutu dugun nanuyo hiztun komunitatea. 50 bat hiztun izango dira, Amazonia aldean bizi dira, eta orain hogeita hamar urte ia desagertu ziren droga trafikoaren eraginez jasandako sarraskietan. euren hitzetan, gaur aitonak diren lau gizon salbatu ziren eta bere hizkuntza, eta bere oroimenak, kantuak eta erritualak gogoratuz nanuyo hizkuntza bere seme alabei irakastea erabaki zuten nahiz eta
|
haien
hizkuntza espainolez nahikoa ordezkatua egon. gaur bizibide eta ondasun oso eskasekin jarraitzen duten arren, harro erakusten dute kapaz direla euren artean nanuyo hitz egiteko, eta badirela zenbait gazte eta haur bere hizkuntza etxean ikasia dutenak eta ondorengoei transmititzeko prest daudenak.1 gaur ukipen egoera bortitzean bizi dira hizkuntza gutxitu gehienak, guztiak ez esatearren.... Apur bat urrun begiratzeko ikus dezagun, adibidez, Afrikan zenbat hizkuntza bizi diren kinka larrian, batetik europar hizkuntzen erasopean, eta bestetik beste afrikar hizkuntza indartsuagoen eraginari ezin aurre eginik; wolofera, swahilia, yoruba, hausa eta beste afrikar hizkuntza nahikoa indartsu batzuk, —mundu mailan gutxituak badira ere—, beren lurraldeetan txikiagoen erasotzaile bihurtu dira (uranga et al. 2008). ez da erraza egoera horietan zer egin daitekeen asmatzea. hizkuntza aniztasuna edonork bizi du gaur, bere gizartea elebiduna delako, immigrazioaren ondorioz, edota ingelesaren eraso bereziki nabarmen eta zabalduari esker, adibiderik ezagunenak aipatzearren.
|
|
|
hizkuntzalaritzak hizkuntza guztiak gaitasun linguistiko berdinekoak direla esango digu (Moreno Cabrera, 2000, 2010) eta haien galera giza eraikuntza kultural garrantzitsuena galtzea dela (Crystal, 2000, adibidez). ...stela eeBBetako hainbat indio komunitate, bere hizkuntza eta kultura galdua eta giza talde moduan deseginda erakusten duten hainbat adibide); komunitate berean ematen diren hizkuntza harremanek zailtasuna edo gatazka ekar badezakete ere, inoiz ez dira ondo konpontzen homogeneizazioaren bidetik, bat eta bakarra ezartzearen bidetik. gizataldeen garapena eta orekarako bitartekorik indartsuenetarikoak
|
haien
hizkuntza eta kulturen mantentze eta garatzea dela erakutsiko digute soziologia edota politikako ikerlariek (kymlicka, 1996). psikologiak, zer esanik ez. zientzia honek ondo erakusten du adimen nahiz afekzio mailan gizakiaren baliabiderik eraginkorrena, azken batean bere garapen osoa baldintzatzen duena hizkuntza dela; hizkuntzak egiten gaitu adimentsu eta gizakide; bestalde, psikolinguistikak ga... Joan den mende erdian, elebitasunak nolabaiteko eskizofrenia ekar zezakeela ere aitortzen zuenik bazen arren (ries et al. 1932), gaur pertsona eleanitza da prestakuntza aldetik eredugarrien agertzen dena.
|
|
|
–Lehen Mundu Gerra amaituta Kurdistan banatu zutenean, kurduak bizi diren estatuen aldetik etengabeko eraso sistematikoa jaso du
|
haien
hizkuntzak. Huixiar Mariwan bezalako aditu batzuek hizkuntza genozidioa edo linguizidioa gisako esapideak erabili dituzte gertatua izendatzeko, eta nabarmendu izan dute herri kurduaren aurkako jazarpena neurri politikoekin hasi zela eta lege administratibo eta gizarte presio sotil eta makurrekin amaitu; hots, hizkuntz integrazioaren onurak ikusaraziz eta sinestaraziz?
|
|
|
Bolivian gaude eta Osvaldo Chato mintzo zaigu: . Santa Cruz bezalako estatuetan herri indigenek ez dute inolako gaitasunik erabakietan parte hartzeko, eta
|
haien
hizkuntzak ez dira errespetatzen. Erreserba gisa gorde nahi dituzte, hau da, XIX. mendean AEBetan bezala?
|
|
|
30 artikulua. Gutxiengo etniko edo erlijiosoek haien printzipio kultural edo erlijiosoen arabera bizitzeko eta
|
haien
hizkuntza hitz egiteko duten eskubidea aitortzen du.
|
|
|
Halaber, beste% 26 eskolaurrean edota eskolatzearen lehen urteetan bakarrik erabiltzen da. Ikusten denez, munduko hiztun komunitate asko eta askorentzat eskola ez da
|
haien
hizkuntza eta kultura transmititzeko eta garatzeko tresna. Noski, halako egoera bat pentsaezina da, esaterako, ingelesa edo gaztelania bezalako hizkuntza nagusiak egiten dituzten komunitateentzat.
|
|
|
Kontua da, ahalik eta lasterren lortu nahi dugula euskaldun tradizionalaren labela. Izan ere, PSNko idazkari nagusi Roberto Jimenezek aste honetan esan duenez, Nafarroan “hizkuntz politika arrazoizko eta eraginkor baten helburua izan behar da [euskaldun] komunitate tradizionalari bitartekoak eskaintzea
|
haien
hizkuntza kontserbatzerik eta garatzerik eduki dezaten, euskara Nafarroa osoan artifizialki berpiztu gabe”. Beraz, gure hizkuntz eskubideak aitor diezazkiguten, aurrerantzean modu horretan jokatu, tradizional tradizional, euskaldun berriak izanagatik ere euskaldun tradizionaltzat onar gaitzaten.
|
|
|
Are gehiago, azken urteotan hizkuntza Estatu gai bihurtu dute beste behin. Espainiako Estatuko beste hizkuntza komunitate gutxiagotuek hainbatetan salatu dute Estatuak gero eta estuago jokatzen duela
|
haien
hizkuntza politika modu burujabean garatu nahi izan dutenean.
|
|
|
Neurologo eta psikiatrek ez zuten ondorio garbirik atera. " Arraroa da", esan zuten, eta Lazkano gogaitzen hasi zen
|
haien
hizkuntza erregistro murritzarekin," arraroa", ez zen hura batere hitz zientifikoa.
|
|
2012
|
|
|
• Ebanjelizazio filologikoa: euskararen gramatikalizazioa eta alfabetizazioa. herri apala ebanjelizatzeko
|
haien
hizkuntzak erabili behar zituztela xedatu zuten erreforma eta kontrarreformaren karieetara. europan eta Ameriketan basajendearen ohitura eta sinesmenak garbitzen hasi ziren XVIan. Manualak eta Katiximak idatzi zituzten euskaraz, edo euskaldunak erdara ikasteko modua izan zezaten halako euskara latindar batean. ez da harritzekoa euskal lehen gramatika jesuita batek idatzi izana, ezta ahalegin hori inposiblea zela pentsatu izana. kezkabide zuten euskara, nola ohituko zuten samaldaren belarria erdal erritmoetara euskaraz izan ezean?
|
|
|
Nik ikusi ez ditudan hiriak bisitatuko zenituen eta nik dastatu ez ditudan jakiak jan. Nik lurralde horiekin guztiekin amets egiten dut
|
haien
hizkuntzen bidez.
|
|
|
Eta lehorrera onik iritsi balira egingo luketenari buruz, ez zekiela esan zidan; baina, bere iritziz, eraso egiteko moduarekin, zarata eta suarekin horrenbesteraino izutu zirenez gero, herritarrei trumoiek eta tximistek hil zituztela esango zietela, eta ez gizonak, eta aurrean agertu zitzaizkien biak, Ostiral eta neu, alegia, zeruko bi izpiritu zirela, edo haiek suntsitzera jaitsi ziren bi izpiritu amorratu, eta ez gizon armatuak. Hori
|
haien
hizkuntzan elkarri oihuka esaten ziotelako zekiela esan zidan; haientzat ezinezkoa baitzen, orduan ikusi zuten bezala, gizonezko batek sua jaurtikitzea, trumoiak bezala hitz egitea eta horren urrutitik hiltzea ia eskua altxatu gabe. Eta agure basatiak arrazoi zuen; izan ere, beste iturrietatik ere jakin nuenaren arabera, geroztik basatiak ez ziren uhartera indarrez sartzera ausartu.
|
|
|
Jatorduan zehar, zenbait gauzaren izenak
|
haien
hizkuntzan nola ziren galdetzera ausartu nintzen, eta aitoren seme haiek, beren astintzaileen laguntzaz, pozik erantzun zidaten, haien abilezia handiak miresgarri gertatuko zitzaizkidan itxaropena baitzuten beraiekin elkarrizketatzea lortzen banuen. Laster izan nintzen jatekoa eta edatekoa, edo nahi nuen beste edozer, eskatzeko gauza.
|
|
|
Alde egin zuenean, ordena alfabetikoan jarri nituen hitz guztiak beren esanahiekin. Eta horrela, egun gutxiren buruan, oroimen sendoaren laguntzaz, lortu nuen
|
haien
hizkuntza pixka bat ikastea.
|
|
|
Gutxi gorabehera hilabeteren buruan, hobekuntza dezentea egin nuen
|
haien
hizkuntzan eta Erregearen galdera gehienei erantzuteko gai nintzen, harekin elkartzeko ohorea izaten nuenean. Maiestateak ez zuen jakingurarik txikiena ere agertu ni egondako herrialdeetako lege, gobernu, historia, erlijio edo ohiturei buruz; aitzitik, matematikaren egoeraz galdetzera mugatzen zen, eta nik ematen nion informazioa mespretxu eta axolagabeziarik handienaz hartzen zuen, nahiz eta bere astintzaileak sarri ematen zion alde bietan erne egoteko.
|
|
|
Gogor ikasiz lortua nuen
|
haien
hizkuntzaren ezagutza maila on samarra; baina aspertua nengoen hain jaramon gutxi egiten zitzaidan irla batera mugaturik egoteaz, eta lehen aukera izatean handik irtetea erabaki nuen.
|
|
|
Gainazala zurezko zati txikiz osatua zuen, dado baten tamainakoak gutxi gorabehera, baina batzuk beste batzuk baino handiagoak. Denak elkarlotuta zeuden metalezko zirien bidez. Zurezko zati hauek alde guztiak estalita zituzten erantsitako paperez, eta
|
paperetan
haien hizkuntzako hitz guztiak zeuden modu, denbora eta deklinabide ezberdinetan, baina inolako ordenarik gabe. Erne egoteko erregutu zidan irakasleak, bere makina martxan jarri behar baitzuen.
|
|
|
Asmakizun honek eskainiriko beste abantaila handi bat, hizkuntza unibertsaltzat erabili ahal izatea da, nazio zibilizatu guztietarako baliagarri, hauetako produktu eta tresnak mota berekoak izaten baitira eskuarki, edo oso antzekoak, berorien erabilerak oso erraz ulertzeko moduan. Eta horrela, enbaxadoreak gauza izango lirateke atzerriko printze edo gobernuko ministroekin negoziatzeko, nahiz eta zeharo ezezagunak gertatu
|
haien
hizkuntzak.
|
|
|
Bi izaki haiek isilik egon ziren nik hitz egin bitartean, arreta handiz entzuten, itxuraz behintzat; eta amaitu nuenean, irrintzi egin zioten elkarri behin eta berriz, elkarrizketa serioan ari balira bezala. Argi eta garbi konturatu nintzen
|
haien
hizkuntzak oso ongi adierazten zituela grinak, eta neke gutxiz, txinerazkoak baino errazago, pasa zitezkeela hitzak alfabeto batera.
|
|
|
Jatordua amaitu zenean, ugazaba zaldiak aparte eraman eta, ezer ez nuelako jateko, bere kezka adierazi zidan keinuz eta hitzez. Oloari
|
haien
hizkuntzan hlunnh esaten zaio. Bizpahiru aldiz errepikatu nuen hitz hau; zeren eta, hasieran uko egin banion ere, gero, hobeto pentsatuta, ogi moduko zerbait egin ahal izango nuela bururatu baitzitzaidan, esnearekin batera aski izan zitekeena bizirik irauteko, beste herrialderen batera eta neure espezie bereko izakiengana ihes egin ahal izan arte.
|
|
|
Hitz egiterakoan, sudur eta eztarri bidez egiten dute, eta
|
haien
hizkuntza goi holanderari edo alemanari hurbiltzen zaio gehien Europan ezagutzen ditudanetatik; baina askoz dotoreago eta adierazkorragoa da. Karlos V.a 98 Enperadoreak ere ia oharpen bera egin zuen, bere zaldiari hitz egin behar balio goi holanderaz egingo liokeela esan zuenean.
|
|
|
Houyhnhnm hitzak zaldia esan nahi du
|
haien
hizkuntzan, eta etimologiaz, Naturako Perfekzioa. Adierazkortasuna falta zitzaidala esan nion ugazabari, baina ahal bezain azkar hobetuko nuela; eta denbora laburrean gauza harrigarriak kontatzeko gai izatea espero nuela; niri irakasteko aukera guztiez balia zitezela agindu zien pozik bere behor, potto eta pottokari eta etxeko zerbitzariei, eta egunero bizpahiru orduz bera ere arduratzen zen egin... Hauek pozik hitz egiten zuten nirekin; galdera asko egiten zidaten, eta ahal nuen bezalako erantzunak ematen nizkien.
|
|
|
Hori dena gogo onez onartu zuen ugazabak, eta horrela eutsi zitzaion sekretuari jantziak higatzen hasi arte, hainbat asmakizunen bidez ordezkatu behar izan nituenak, geroago aipatuko dudan bezala. Bitartean, arretarik handienaz
|
haien
hizkuntza ikasten jarraitzeko erregutu zidan, berarentzat harrigarriagoa baitzen hitz egiteko eta pentsatzeko nuen gaitasuna gorputzaren itxura eta estalia zegoen ala ez baino; eta agindu nizkion gauza miragarriak entzuteko irrika bizia zuela gaineratu zuen.
|
|
|
Ingurumari askoren poderioz eman nion ugazabari esan nahi nionaren zentzu zuzena;
|
haien
hizkuntzak ez baitu hitz ugaritasunik, nahiak eta grinak ere guk baino gutxiago dituztelako. Baina ezinezkoa da azaltzea haren erresumin zintzoa houyhnhnm arrazakoei ematen diegun trataera basatiagatik; batez ere, zaldiak nola eta zertarako irentzen ditugun azaldu ondoren, berauen espeziea ugal ez dadin eta menpekoago izan ditzagun, alegia.
|
|
|
Egia esan, herrialde hartan eritasunak zituzten animalia bakarrak yahooak zirela ohartu nintzen; halere, zaldiek gure artean baino askoz gutxiago dituzte, eta ez dira gaixotzen inolako tratu txarrik ematen zaielako, animalia narras haien zikinkeria eta salokeriagatik baizik. Eta eritasun hauetarako deitura orokor bat baino ez dago
|
haien
hizkuntzan, aberearen izenetik hartua, hnea yahoo deritzona, yahooaren gaitza alegia, eta ematen zaien sendabidea beren gorotz eta pixaz egindako nahaski bat da, indarrez yahooen zintzurrean behera sartzen dena. Sarritan ikusi ditut hau hartzen, eta arrakastaz; beraz, neure erkideei gomendatzen diet orain, guztion onagatik, betekadak eragindako gaitz guztien aurkako sendagai miragarri gisa.
|
|
|
Panpinaren sehaska egokitzea bururatu zitzaien amari eta biei, bertan gaua eman nezan; armairuko kaxoi txiki batean utzi zuten sehaska, eta kaxoia, zintzilika zegoen apal batean, arratoien beldurrez. Hura izan nuen neure ohea jende harekin egon nintzen bitartean, nahiz eta poliki poliki erosoagoa egin zuten,
|
haien
hizkuntza ikasi eta neure nahiak adierazi ahala. Hain esku onekoa zenez neskatoa, behin edo birritan arropak beraren aurrean erantzi ondoren, gauza izan zen bera ere ni jantzi eta biluzteko, nahiz eta sekula ez nion lan hori ematen neuri uzten zidanean egiten.
|
|
|
Urriaren 26an iritsi ginen metropolira,
|
haien
hizkuntzan Lorbulgrud edo Unibertsoaren Harrotasuna deritzona. Hiriko kale nagusian hartu zuen ostatu ugazabak, ez oso urruti errege jauregitik, eta ohi bezala zabaldu zituen kartelak, nire izaera eta trebetasunen azalpen zehatza eginez.
|
|
|
Egunean hamar aldiz erakusten ninduen, jende guztiaren harridura eta atseginez. Ordurako, aski ongi hitz egiten nuen
|
haien
hizkuntza eta oso ongi ulertzen nuen esaten zidaten guztia. Gainera, ikasia nuen haien alfabetoa, eta moldatzen nintzen tarteka marteka esaldi batzuk interpretatzeko; izan ere, Glumdalclitch izan bainuen irakasle etxean egon nintzen bitartean eta bidaian izandako aisialdietan.
|
|
|
Era berean, hirurehun jostunek, herrialde hartako modaren arabera, niretzako jantziak egin behar zituztela agindu zen; Maiestatearen jakintsu handienetako seik niri beren hizkuntza irakasten saiatu behar zutela; eta, azkenik, Enperadorearen, nobleziaren eta zaintzaileen zaldiak nire aurrean entrena zitzatela, nirekin ohitu zitezen. Agindu hauek guztiak behar bezala betearazi ziren, eta hiru astetan aurrerapen handia egin nuen
|
haien
hizkuntza ikasten; denboraldi honetan Enperadoreak sarri ohoratu ninduen bere ikustaldiekin, eta atsegin zuen niri irakasten maisuei laguntzea. Nolabait hasiak ginen jadanik elkarrekin hizketan, eta mesedez askatasuna eman ziezadala erregutzeko izan ziren lehen hitzak, egunero errepikatzen nizkionak belauniko jarrita.
|
|
|
Eta, azkenerako, neska mutikoak etorri eta nire ile artean ezkutaketan jolastera ausartzen ziren. Ordurako egina nuen dezenteko aurrerakada
|
haien
hizkuntza ulertzen eta hitz egiten. Egun batean, hango zenbait ikuskizunez ni entretenitzeko burutazioa izan zuen Enperadoreak:
|
|
|
Glumdalclitchek sarritan eramaten ninduen Gorteko lorategietara neure kaxa txikian, eta batzuetan handik atera eta bere eskuan edukitzen ninduen, edo zoruan uzten ibil nendin. Ipotxak Erreginarenetik alde egin baino lehen, egun batean lorategietara jarraitu zigula gogoratzen dut eta, inudetxoak ni lurrean utzi ondoren, ipotxa eta biok elkarrekin geundelarik sagarrondo nano batzuen alboan, neure buru-argitasuna agertzeko ateraldi inozo bat egin behar izan nuen zuhaitzei eta berari buruzkoa, eta gertatu zen
|
haien
hizkuntzan ere bazuela zentzurik, gurean bezalaxe. Orduan, zital maltzur hark, aukera ederra ikusiz, haietako baten azpitik nindoanean, astindu egin zuen nire buru gainera, eta hala hamabi bat sagar, Bristoleko upel bat 48 bezain handia bakoitza, jausi zitzaidan belarri ondora; haietako batek bizkarrean jo ninduen makurtu nintzen batean eta muturrez aurrera bota lurrera, baina ez nuen beste minik hartu, eta ipotxari barkatu egin zioten nire erreguz, neuk zirikatu bainuen.
|