|
2000
|
|
|
Zuzenean ematen zenuten antzerki kantaldi gisako
|
haietan
biziko zenuten hainbat pasadizo, ezta?
|
|
|
Baina zer esplikazione zuen ene desira hark? Egia ote zen, bada, Platonen leienda, zeinean kontatzen baita ezen aitzina hartan izaki
|
haiek
bizi zirela, aldi berean gizonen eta emaztekien ezaugarriak zituztenak eta gaurko gizonak eta emaztekiak baino ederragoak zirenak, eta hain zirela indartsuak eta urguilutsuak, non deliberatu baitziren, Titanak bezala, jainkoen kontra erreboltatzerat, harik eta Zeusek haiek guztiak azpiratu zituen arte, oinazturaren aizkoraz bitan banatzen zituela, eta hala gabiltzala gizon emaztekiok geroztik, am...
|
|
|
—Nire lagun Ximurraren izeba,
|
haiekin
bizi zena —anaiaren begiek kliskarik ere ez zuten egin— Ximurra. Fernando Soria, alegia.
|
|
2001
|
|
|
Nire bizitzaren parte ziren, nire bizitzako oinarria eta orain, aldiz, neguko hotz hauek eraginiko bakardadea besterik ez dut sentitzen. Guztia ziren niretzat, haiek ematen zidaten berotasuna, eta ez uda zelako, nire alboan egoteagatik bakarrik, maitatua, baliagarria nintzela sentiarazten zidatelako baizik, eta era berean, ni
|
haien
bizietan funtsezko osagai bat nintzela aditzera eman ohi zidatelako. Haien eguneko momenturik garrantzitsuenak eta bizitzakoak ere bai, nire magalean eserita igarotzen baitzituzten, elkarrekin solasean jarduten zutelarik.
|
|
|
Horrela, irribartsu, paper zatia gorde nuen eta errutinaren olatuetatik aldendu izanaz poztu nintzen. Arima erratuen artetik igaroaz,
|
haien
bizitzen ahuleziaz barre egin nuen nire berezitasunaz harroturik. Ni, ordurarte eduki ez nuen altxor preziatuenaren jabe bihurtu nintzen, etorkizunaren jabe, itxaropenaren jabe.
|
|
|
Eta oso arriskutsua da haiei gizarte mailetan gora igotzen laguntzea. Jauntxoak
|
haien lepotik
bizi dira eta adivasiei beren eskubideen kontzientzia ematen dienak ondorio gaitzak paira litzake.
|
|
|
Halabeharrez, bai, baina horrela gertatzen zaigu. Gogoan zer darabilten jakin beharrean aur  kitzen gara, erremediorik gabe,
|
haien artean
bizi behar dugunez gero.
|
|
2002
|
|
|
ALCALA Meco espetxeko euskal presoek bosgarren asteko gose greba beteko dute kartzelan
|
haiek
bizi dituzten erasoak eten daitezen eskatuz eta ziegetan banaka egoteko duten eskubidea berma dadila aldarrikatuz. Gose greba hirunaka egiten ari dira eta astero hiru presok lekukoa hartzen dio aurreko hirukoteari.
|
|
|
Etxe
|
haiek
bizi zuten prozesuan, leinuaren antolamenduan zenbait aldaketadaudela dirudi, adibidez, maiorazkoaren kasuan, non filiazio modu hori era zehatzago batean erabiltzen zen; eta, horien ondorioz, emakumeen eginkizunak aldaketabatzuk izan zituela dirudi.
|
|
|
Espetxeak bisitatzen dituztenek ongi uler dezakegun nazka sentitzen dute egoitzotako zikinkeria eta usain nardagarria pairatu behar izaten dutenean. Halatan, bada, gero eta beharrezkoagoa izan presoentzat kanpokoen bisita, orduan eta errazago egiten du ihes jendeak haien ingurutik; gero eta nardagarriagoa izan bertako bizilagunen egoera, orduan eta urriagoak
|
haien
bizi baldintzak hobetzeko esperantza; hemen aurkezten dugun printzipioan oinarrituriko zigor etxean, ordea, ez legoke ez nazkarik, ez eta arriskurik ere. Izan ere, zerk dakar infekzioa?
|
|
2003
|
|
|
Geuk gehiago, haiek baino. Gairik gabeko hori, berriz,
|
haiek
bizi guztian. Eta guk geuk gerotxo ere bai, oraintxe arte.
|
|
|
Otsaileko operazioak amorrua piztu zuen lehenbiziko egunetan eta hori nabarmen sumatzen zen Donostiako kaleetan. Artean, atxilotuen senide, lankide, lagun eta protestan parte hartzen zutenek nekez imajina zezaketen euskal kulturan horren ezagutuak eta errespetatuak ziren pertsona
|
haiek
bizitzen ari ziren infernua. Oraingoan, ordea, hainbestetan entzun eta irakurritako tratu txar eta torturak lehen minututik irudi bilakatu ziren gehienen buruetan.
|
|
|
Lege honen 5.2, 7.1 eta 29 artikuluek neurri terapeutikoak aipatzen dituztela kontuan hartuta, adingabeen epaileek neurri horietatik edozein aplikatzen badute, eta gaixotasun kutsagarriak gertatzen badira edota adingabeen euren edo
|
haiekin
bizi direnen osasunarentzat bestelako arriskuak izan badaitezke, epaileok osasun arloko agintari edo zerbitzu eskudunei eratxiki diezazkieke haien gaineko kontrola eta jarraipena, apirilaren 14ko 3/ 1986 Lege Organikoan xedatutakoaren arabera; lege horrek neurri bereziak ezarri ditu osasun publikoaren arloan.
|
|
|
Arestian azaldutakoa kontuan hartuta, edonork atera ahal izango dio etekina bere berotegiari. Berotegia aireztatzea Gainera, berotegi bat izanez gero, han landatuta dauden aleei garapen egokia emateko lanak nola egin jakingo da, baina beti dago
|
haien
bizi kalitatea hobetzen lagunduko dien aholku edo trikimailu bat. Kasu horretan, gomendatzen da eguzkia ager daitekeen eguneko orduak aprobetxatzea, nahiz eta lotsatia izan, beirateak, leihoak eta/ edo berotegiko ateak irekitzeko.
|
|
|
Emaitzak Hegoaldeko Pneumologoen Elkarteak (Neumosur) sinatu ditu. Loaren Apnea Buxatzailearen Sindromeak (SAOS) Espainian gizonen% 4ri eta emakumeen% 2ri eragiten die, eta eragin kaltegarria du
|
haien
bizi kalitatean. Ikerketaren ondorioen arabera, SAOS duten pertsonek zirkulazio istripu bat izateko %13 aukera gehiago zituzten.
|
|
|
Nahiz eta salgaiak aspalditik eduki, bidalketak ezin izan dira orain arte egiaztatu, lankideen banaketaren eraginkortasuna eta segurtasuna bermatzeko baldintza egokiak ez zeudelako. Aldi berean, eta inguruabarrek ahalbidetzen dutenean, GKEak Espainiara gaixotasun larriek edo lesio larriek eragindako baliabiderik gabeko 10 haur irakiar ekartzeko asmoa du, Espainian tratamendu medikoa jasotzeko, eta tratamendu horrek
|
haien
bizi kalitatea nabarmen salbatu edo hobetu dezake. Kanpaina Baliabideak eskuratzeko, Mensajeros de la Paz elkarteak kanpaina bat jarri du abian, testigantza mezuak bakearen alde bidaltzeko.
|
|
|
Patologia hori oso larria da, eta gaizki elikatutako pazienteetan gertatzen da, eta %50era irits daitekeen hilkortasuna du”. Gainera, Pascual doktoreak dioenez, “malnutrizioak paziente ahul batean dituen ondorioak garrantzitsuak dira,
|
haien
bizi kalitatea orokorrean okerrera egingo dutelako”. Horrela, ondo elikatutako pertsona mantsoago zahartzen den pertsona da, prekarietate fisiko txikiagoa duena eta horregatik guztiagatik osasun laguntza handiagorik behar ez duena”, jarraitzen du.
|
|
|
Beharrizan horiek guk bizia jasotzeaz batera sortu dira. Horregatik, berezkoa da gurasoak hildakoan seme alabek jasotzea haien ondasunak,
|
haiengandik
bizia hartu dutelako eta bizi horren eranskin gisa ondasunak jaso behar dituztelako.
|
|
2004
|
|
|
Orain, “The Lancet” aldizkariaren azken edizioan argitaratutako azterlan berri batek nerbio sakroaren estimulazio elektrikoa feka inkontinentziarako etorkizuneko tratamendu gisa babesten du. Nurembergeko Unibertsitateko (Alemania) ikertzaileek beren esperientzia kontatu dute sistema hori ezarri zitzaien 34 pazienterekin,
|
haien
bizi kalitatea nola hobetzen zen aztertzeko. Pazienteek beren inkontinentzia gertaeren erregistroa izan zuten, eta azterketa hasi eta hiru urteko tarteka jarraipena egin zuten.
|
|
|
Ezin gara garraiobiderik gabe bizi, baina
|
haiekin
bizi gaitezke. Kutsadura, erregaia eta zirkulazio istripuak dira kezka nagusiak.
|
|
|
Dieta eraginkorra den arren, esan zuen Martinezek bizi kalitateak kalte handia egiten duela, eta, beraz, ikertzaileak saiatu dira sakontzen zer pazientek erantzun diezaioketen ondoen entzimaren (tetrahidrobiopterina) kofaktorearen dosi altuekin tratamendu alternatiboari. Terapia horrek emaitza onak eman ditu azken bost urteetan, eta epe luzera gaixoen ia %70entzat izan liteke eraginkorra, eta horrek nabarmen hobetuko luke
|
haien
bizi kalitatea, Martínezen arabera.
|
|
|
Elikagaien konbinazio horretan sartzen dira ardoa, arraina, txokolate beltza, frutak eta barazkiak, almendrak eta baratxuria, egunero hartuta, salbu eta arraina astean lau aldiz hartuko balitz. Adituen arabera, osagai horiek dietan sartzearen emaitzak adierazgarriagoak izan ziren gizonen artean, eta
|
haien
bizi itxaropena, batez beste, 6,6 urte luzatu zen, elikadura horri jarraitu ez zioten indibiduoekin alderatuta. Gizonezkoak ere 9 urte gehiago biziko lirateke gaixotasun kardiobaskularrik gabe, eta gaixotasun horiek dituztenek urte gutxiagoz biziko lukete bizitza.
|
|
|
Nola gozatu nuen nik Ritxarrekin klase haietan! Gai
|
haiek
bizi egiten baitzituen, eta guri biziarazten baitzizkigun!
|
|
|
Nolabait herri kolonizatuekin identifikaturik sentitzen zen. Izan ere, euskal gizarteak urte
|
haietan
bizi zuen gatazkak maila batean herrialde menperatu haiekin antzik bazuelakoan zegoen, eta, beraz, teoria haiek Euskal Herriaren egoerara ekarri zituen.
|
|
|
Hala susmatu zuen gertatzear zegoen liskarra, Aralar aldean begiztatu zituen mirotz urdinek lurraldeagatik liskarra izaten zuten bezala. Ez zen debaldetan aritu bi
|
haiekin
bizi osoa. Lepoa eginen nikek... baina hobe liskarraren espera gelditzea.
|
|
2005
|
|
|
Esan dezadan bidenabar, Amets zuzenean joan zela Zaldibiatik Bruselara, Boli Kostatik Belgikara futbol eskola batera ekartzen dituzten haurrei buruzko erreportaje bat egitera. Kamera bat ez ikustetik
|
haien pean
bizitzera egingo dute jauzi.
|
|
|
Izigarriko elkartasuna badute beren artean.
|
Haien
bizi soziala biziki aberatsa da. Ez dute etxea hesiz inguratuko, nehork ez ikusteko zer pasatzen den etxearen inguruan.
|
|
|
eta. Viva San Marcial Laico? oihukatu zituen.Lelo horiek izugarrizko iskanbila sortu zuten bertako prentsan zein probintziakoan.Segur aski, hau guztia, garai
|
haietan
bizi zen zatiketaren isla baino ez zen izan.Denok dakigun bezala, egun batzuk beranduago, gerra zibila hasi zen.
|
|
|
Alarderako falta ziren lau egunetan egoera sostengaezina zen. Hona hemen garai
|
haietan
bizi izandakoa islatzen duten hiru adibide.
|
|
|
Gaurtik aurrera, Osasun eta Kontsumo Ministerioak publizitate kanpaina bat jarriko du martxan, ekainaren 18ra arte, gaixotasun mentalak dituzten pertsonei “laguntza, errespetua eta ulermena” emateko, Fernando Lamata Osasun idazkari nagusiak adierazi duenez. “Denok gara buru eritasun baten tratamenduaren zati” lelopean, gaixo horien gizarte bazterketa saihestea eta
|
haien
bizi kalitatea hobetzen laguntzea du helburu kanpainak. 1,17 milioi euroko aurrekontua du, eta prentsan, irratian eta telebistan iragarkiak jarriz, triptikoak, informazio kartelak eta zinema aretoetan iragarkiak proiektatuz zabalduko da.
|
|
|
intxaurrekin, frutekin edo gaztarekin, arestian aipatu dugun “, trukli” aren kasuan bezala, lur orotako plater perfektua, bai erraziorako, bai postrerako. Lurreko kalitateko ardoez gain, ezagunak dira
|
haien
biziak aran eta uxu pattarrak, baita likore ospetsuak ere, hala nola “maraschino”, gereziekin egina. Kroaziako kostaldea eta barrualdea bisitatzen badira, komeni da hau jakitea:
|
|
|
Hainbat ikertzailek urteak daramatzate animalia ereduetan lanean, «bizitza luzeko» gene bat badagoen jakiteko. C. elegans zizarearekin egindako lan batzuetan egiaztatu ahal izan da, adibidez, gene espezifikoak kentzeak aukera ematen duela
|
haien
bizi itxaropenak bikoizteko, nahiz eta jarduera metaboliko eta fisiko oso mugatuak izan. Itzulezina, saihestezina Danimarkako beste azterketa batek, ehun urte bete ondoren hirugarren milurtekoari ekin zioten Europako herrialde hartako 276 gaixorekin, erdiek dementzia zeinu argiak zituztela ebatzi zuen, eta %37k ez zutela inolako zeinurik.
|
|
|
Antartikan ikertzeak garrantzi handia du. Antartikan ikerketak garrantzi handia du Lurralde
|
haietan
bizi diren fauna eta flora, pinguinoak, fokak, baleak, krilla, algak eta likenak, ez dira oso ezagunak oraindik. Antartikako ozono geruzaren mehetzea ez zen zuloa 1980ko hamarkadan aurkitu zen.
|
|
|
–Naroa,
|
haiek
bizira ekarri naute; nire buruan egin dutena onerako izan dela pentsatu dugu, ezta?
|
|
|
Denbora galduaren bila ote nabil, beste harako magdalenazale haren antzera? Ez dut uste hori denik, ez baitut batere lehen minik sentitzen; garai
|
haiek
bizi izan nituen, hala gozatuz nola sufrituz; eta kito. Haizeak garai joanen errautsak harrotzen ditu, eta nik usoak ikusten ditut zeruan.
|
|
|
eta
|
haien
bizitzen zoriongabe intrinsikoa ezagutu,
|
|
|
Erakutsi dizkieten argazki guztietan gauza bat nabaritu dute beti: etxe
|
haietan
bizi izan den jendea ez da zoriontsu izan. Iheslarien etxeak dirudite, lisatu beharreko arropak ageri dira nonahi pilaturik, argazkia ateratzeko gelatik egotzia izan den jendearen arrasto itxia eta izerdi usain bortitza nabari da.
|
|
|
Eta ez dakit zehatz esaten zergatik, Balezteneko atetik barrura aireak ekarritako hozte azkar batengatik edo, une hartantxe nabaritu nuen egun
|
haietan
bizi ninduen bakeak ez zuela betikoa izateko trazarik. Pitzatu egin daitezkeela Otsoeneko horma sendoek oparitua zidaten zorion moduko hura ere".
|
|
2006
|
|
|
Ez omen zen gizon txarra Holmberg antropologoa; aitzitik, arras egin zuen bat sirionotarrekin,
|
haien artean
bizi izan zen, berak ere nozitu zituen haien gose eta neke guztiak, zinez maitatu zituen, eta Amerikako Estatu Batuetara itzuli zenean Cornell eko unibertsitateko antropologia saileko buru izatera, handik ahalegin handiak egin zituen sirionotarrei laguntzeko. «Alabaina idatzi du Mannek oker zegoen sirionotarrei buruz.
|
|
|
Horretarako, nobleek beste biztanleak behartzen zituzten batzuen edo besteen alde,
|
haien
biziak eta ondasunak arriskuan jarriz. Ondorioz, errege erreginek bilatu zuten bilbotarrek beren burua hiribilduaren bidez identifikatzea, ez leinu edo bando bateko edo besteko kide moduan.
|
|
|
Bere karrera gorabeheratsuan zehar behartuta egon zen hainbat aldiz gogor jokatzera. Horrek ez zuen gehiegi harrotzen, baina itzal
|
haiekin
bizitzen ikasia zuen. Hala ere, bere polizia eskarmentuak erraten zion ez dagoela akatsik gabeko krimenik.
|
|
|
Gainera, gizon bakartien etzalekuetan sartzen da lo daudela, eta amets lizunak eragiten dizkie
|
haien
bizi hazia beretzat hartzeko.
|
|
|
Badakigu 1440 urtean Erandioko apezak –frai Alfontso esaten ari zenarekin zeharo alditxartuta– pulpitutik kolpeka eraitsi zuela fraide lizuna. Baina gero eta ugariagoak ziren dotrina berriaren jarraitzaileak, gero eta nabarmenagoa
|
haien
bizitzeko era berria...
|
|
|
Dena bat batean gertatu baitzen: Aintzanek eta biok osatzen genuen bikotea apurtzea, hura umearekin eta artean ordaintzen ari ginen etxearekin geratzea, haren amorantea (zeina" Richard" izendatzen hasi behar izan bainuen, ordura arte erabiltzen nuen" putakume hori" hitzen ordez)
|
haiekin
bizitzea joatea, ni neu bizileku berri baten bila hastea... Benetan, ez diot meriturik kendu nahi Aintzaneri:
|
|
2007
|
|
|
Andeetako goi lautadako lurralde hotz
|
haietan
bizi ziren herrientzat altxor bilakatu zen papa; izan ere, lur azpian hazten zenez, negu hotz eta lehorrean papa nahiko ondo kontserbatzen zen. Gainera, hango klimari etekina atera zioten; are luzeago kontserbatzeko era bat aurkitu zuten:
|
|
|
Kulturak, aldiak, konparaezinak dira. Aldi bakoitzak, herri bakoitzak bere balioak dauzka,
|
haien arabera
bizi da, eta bizi behar du: zentzurik ez du, halaber, gaurkoek atenastarrak edo ertarotarrak izan gura izateak.
|
|
|
Asko desagertzeko arriskuan daude, gero eta gutxiago baitira urtetik urtera. // Baina zenbat eta iparralderago jo, hainbat eta handiagoak dira hartzak eta
|
haien
bizi eremuak ere zabalagoak egiten dira, harik eta lehorreko harraparirik handienetara iritsi arte, hartz arreaâ? ¦ eta hartz zuria. / Polo inguruetako lurraldeetan bizi diren hartz espezie bakarrak dira, eta bizi eremutzat ia kontinente osoak dituzten bakarrak.
|
|
|
Erdi Aroaren egiazko historia ezagutzeko dugun oztoporik handiena kopistengezurrak dira. Monastegietako fraileak ziren eta kopiatzen zituzten agirien helburugarrantzitsuenetako bat izaten zen
|
haiek
bizi ziren monastegiaren lurrak Jaun ospetsu baten oparian sortuak eta belaunaldiz belaunaldi monastegikoak izan zirelaerakustea.
|
|
|
" Emakume hauek asko irabazi dute bizi kalitatean, eta gai dira beren familietan eta komunitatean eragiteko, beste emakume batzuei beren burua baloratzen eta lana izaten lagunduz" Garrantzi izugarria du. Emakumeekin lanean hasi nintzenean, txabolismo eremu batera joan nintzen
|
haiekin
bizitzera. Beren pentsaera eta nola eragin diezaieketen jakin nahi zuten, ezagutzen ez zituzten balioak zituztela ikusarazteko eta gauza asko egiteko gai zirela konbentzitzeko.
|
|
|
Unibertsitatea arduratuko da ikasleak hautatzeaz eta adineko pertsonen aldeko tutoretza prozesua egiteaz. Apartamentuak adinekoek hartuko dituzte eta
|
haiekin
bizi dute unibertsitarioek, doako ostatuaren truke. Edozein kasutan ere, zerbitzu komunak dituzten mikroapartamentuak dira, hala nola, ikuztegia eta kontrol zentroa, eta bertatik ematen da arreta egun osoan.
|
|
|
Inkontinentzia mota ohikoenak esfortzuarena eta mistoa direnez, tratamenduak kanpoko uretra esfinterra (rabdoesfinter) eta uretra hobetzea izan behar du helburu. Behar bezala baloratu ondoren Gernu inkontinentziak eragin fisiko, psikiko eta sozial handia du ukitutakoarengan, eta, zeharka, senide eta zaintzaileengan,
|
haien
bizi kalitatean eraginez. Era berean, arazo hori pairatzen duten emakume askok ez diote medikuari lotsagatik kontsultatzen.
|
|
|
Zergatik sortu zen, ordea, auzo hau? Franco," Generalísimo de los Ejércitos de España", bisitan etorri zen Bilbora eta gure hiria inguratzen duten mendietako maldetan, hainbeste txabola ikusita, eta jende pila bat
|
haietan
bizitzen, leku hau deuseztatzea erabaki zuen. Horrexegatik jaio zen gure auzoa.
|
|
|
— A! Anderea, nik ez dakit, ni, gidaria naiz bakarrik eta ez nintzen... ordu
|
haietan
bizi. Baina, gure jakintsu handiek erranik, nehork, nehon, nehoiz ez du baieztatzen ahal emazte batek edo emazte talde batek eginik izan den arrastorik kausitu dela.
|
|
2008
|
|
|
Gaur egun, Estatu Batuetan, modan da Amerikanoa izateaz gain, norberak bere erroak beste nonbait dituela esatea. 60.000 pertsona horien artean, askok haien burua euskalduntzat deskribatu dute horrek
|
haien
bizian signifikazio handirik ukan gabe. Baina ber denboran, uste dut, zenbaki honen beste parte bat gogo onez euskal elkarteetara hurbilduko litzatekeela proposatutako aktibitateak berpentsatzen balituzte.
|
|
|
Bide horretan inkoherentziak izanen dira eta kontraesanak, bistan da, baina politika hala da. Abertzaleok koherentzia atxiki behar dugu, baina inkoherentziak' onartzen' eta
|
haiekin
bizitzen ere ikasi behar dugu.
|
|
|
Bigarren Mundu Gerran neutrala izan zen eta leku seguru bihurtu zen juduentzat.
|
Haiei esker
bizirik iraun zuen Istanbuleko sefardien komunitateak, ez, ordea, Salonikakoak, naziek deuseztatu baitzuten.
|
|
|
Gauzak hala, 1890ean egoera jasanezina izatera iritsi zen eta meatzariek baldintza
|
haietan
bizitzeari uko egin zioten. Horrexegatik egin zuten urte hartako maiatzean grebarako deia.
|
|
|
Agian, zientziaren adar horren abstrakzioak eragiten du pertsona jantziak matematikan biluz izatea; erakusketa honek oso eremu konkretura ekartzen du abstrakzio hori: 25 mendez matematika" osatuz" joan diren zientzialarietako batzuk aurkezten dizkigute, batez ere egin zituzten aurkikuntzen berri emanez, baina
|
haien
bizitzen bestelako pasarte batzuk ere gogoratuz.
|
|
|
Ez, ez, nik ez baitut
|
haiek
bizi duten komunikazio testuingurua, eta haien bizipenak ere ez ditut.
|
|
|
Denborarekin, gainera, bi ahizpek mezu kodetuak erabiltzen zituzten, esanahi bikoitza edo beste esanahi bat zutenak eta beren mundu partikular hura are partikularrago egiten zutenak. Harik eta
|
haien inguruan
bizi zirenak ere nora ezean geratzen ziren arte, baita markesa anderea ere, honek ez baitzuen azkenean jakiten bere alabak ezagutzen zituen edo ez, edonoren ezagutzan hain eskura geratzen da azala, eta hain eskutik kanpo mamia, bi alaben kasuan zer esanik ez.
|
|
|
Ahots kritikoak Ziurtzat jotzen da tamaina horretako elikagaien teoria batek, pertsona zientifikoek proposatuak, hainbat sektoretatik izan dituela eta izaten jarraitzen duela errepikapenak. Ohikoenetako bat da ehiztarien/ biltzaileen gizarteetan bizi ziren gizakiek ez zutela gureen antzeko gaixotasunik, ez haien elikaduragatik," paleodietak" dioen bezala, baizik eta zaharrei iristen ez zitzaizkielako,
|
haien
bizi itxaropena laburragoa zen eta, beraz, ezin da konparaziorik egin. Errepikapenak eman dituen beste ahots bat Geoffrey Cannonena da, World Cancer Research Fund eko kidea.
|
|
|
Adineko pertsonen heste osasunerako onuragarriak diren produktuak garatzea, gaixotasunen prebentziorako eta
|
haien
bizi kalitatea hobetzeko laguntza gisa planteatzen da.
|
|
|
Aukeratu ahal izatea Miguel Ángel del Ser Survivaleko bozeramaileak argitu du indigenek ez dutela aurrerabidea errefusatzen, baizik eta aukeratu ahal izatea eta aldaketa inposatua ez izatea nahi dutela. Dioenez, gainera, tribu horiek bizi diren herrialdeko sektorerik aurreratuenak baino pobreagoak izan daitezke, “baina
|
haien
bizi kalitatea batez besteko nazionala baino handiagoa da”. Del Ser ek Davi Yanomamiren hitzak gogoratzen ditu, munduko indigena buruzagi ezagunenetako baten hitzak:
|
|
|
Agertzen diren zorroztasuna ukitutako geneari lotuta dago. Paziente gehienentzat,
|
haien
bizi kalitatea erizaintzako zainketen mende dago soilik, “zauri bat sendatzetik askoz harago doazenak”, dio Elisabete Gonçalves Espainiako Epidermolisi Bullosaren Elkarteko erizainak. Badakite zainketa horiek ahalik eta profesional gehienei eman behar zaizkiela, eta horietako askok ez dakitela gaixotasunaren ezaugarriak eta bilakaera.
|
|
|
Autoen kristalak, paratxokeak, pneumatikoak... guztiak airera. Kristalez gain, 25 urte ez zituzten mutil gazte
|
haien
biziak ere apurtu ziren gau hartan.
|
|
|
Fur, masalit eta zagaua etnien aurkako operazioak zuzentzeaz akusatu dute Sudango presidentea.
|
Haien
bizi baldintzak muturrera eraman, eta tribu osoak desagerraraztea egozten diote.
|
|
|
Hala ere, Maria Luz Sanz Ezinduen Elkarteko Espainiako Batzordeko kide iruindarrak azaldu duenez, «baliabide gutxi dituzte oraindik ere». Garapen teknologikoa da
|
haien
bizi kalitatea hobetu dezaketen gauzetariko bat, baina, garapen hori ziztu bizian doan arren, ezinduendako moldatutako aparatuak abiadura xumeagoan iristen dira merkatura.
|
|
|
Izan ere, erreserbetan bizi direla askotan entzun dugu eta ikusi ere bai halako batzuk. Ezagun dira
|
haiek
bizi direneko lekuak. Etxe arrunt batzuk eta inguruan hainbeste auto eta txatarra.
|
|
|
Denborarekin, gainera, bi ahizpek mezu kodetuak erabiltzen zituzten, esanahi bikoitza edo beste esanahi bat zutenak eta beren mundu partikular hura are partikularrago egiten zutenak. Harik eta
|
haien inguruan
bizi zirenak ere nora ezean geratzen ziren arte, baita markesa anderea ere, honek ez baitzuen azkenean jakiten bere alabak ezagutzen zituen edo ez... edonoren ezagutzan hain eskura geratzen da azala, eta hain eskutik kanpo mamia, bi alaben kasuan zer esanik ez. Horregatik egongo zen markesa anderea, beharbada, urduri, ez baitzekien nondik aterako ote zitzaion Natividad; markesa andereak ez zekien, beraz, amari zor ziòn begirunearekin joango ote zitzaion Natividad, galderei zuzen erantzuteko prest, edo ahizparen defentsan ibiliko ote zen, Natinatatik Natanatira eta Natanatitik Natinatara, bizitza osoan egin zuen bezala.
|
|
|
Mixiolari batzuk Amazoniako primitibo batzuen gainean: " jolasa, dantza, larruta eta barrea besterik ez da
|
haien
bizia, eta anbiziorik batere gabeak dira". Azkenengo horixe da txarren txarrena, baina hobeki ulertzen dugu hitzak eguneraturik:
|
|
|
Bizia laburra dela? Bai, baina orain da laburra, urteak ezdakitzenbanaka doazkigun garai honetan, baina lehen, noizbait, sekula bukatzen ez ziren arratsalde edo uda
|
haiek
bizi genituen garaian, bizia oso luzea zen. Hona misterioa bere gorrian:
|
|
|
Nahitaezkoa da beren elkarteak osatzea eta bat egitea auzo edo herri bakoitzeko borrokarekin, beren egoera, eskaerak eta beharrak hobetzeko eskatzeko, horiek adierazteko eta antolatzeko; eta beharrezkoa da, halaber, arrazismoaren eta bazterketaren aurkako borroka lana garatzea. Horrenbestez, ezinbestekoa eta presazkoa da immigranteek beren sareak, elkarteak eta buruzagiak antolatu ahal izateko baliabideak ematea eta horretarako eskubidea aitortzea, nork bere kolektiboaren eskaerak bideratzeko erreferenteak izan ditzaten; baina horrezaz gain, jarduerak eta elkarteak garatu behar dira gure gizarteko zenbait sektoretan,
|
haiek
bizi duten bazterketa sozialaren aurka borroka dezaten eta kultura aniztasuneko bizikidetzarako jarrerak eta espazioak sor ditzaten.
|
|
|
Era berean, subiranotasun horrek, inolako zalantzarik gabe, globalizazio prozesuaren baitan berriz definitzeko beharra du nabarmen, baina, dena dela, eta edozein dela subiranotasun mota, hura lortzeko premiazko eskubidea dute hala nahi dutenek. Izan ere, herri eta nazio gisa aitortzea eta tresna politiko subiranoak lortzea dira
|
haiek
bizirik iraun ahal izateko bide bakarrak, globalizazio ekonomikoak eta komunikazioen arlokoak eragiten duen kultura uniformetasun bortitzak eratu duen mundu honetan; eta globalizazio horri, hain zuzen ere, planetako estatu nazio boteretsuenek eusten diote.
|
|
|
Egia da etorritako familiek oinarrizko ardura larriak dituztela eta harrera gizartearen egoera soziolinguistiko korapilatsua ulertzea ez dagoela haien lehentasunen artean. Argi dago, gainera, euskara ez dela asko entzuten
|
haiek
bizi diren auzo askotako kaleetan eta, beraz, ez dute hautematen erabat beharrezko moduan. Horri gehitu behar zaio txikiak ez diren umeen eskolatze prozesua nahiko zaila dela berez; hamar urte baino gehiagoko ume baten ibilbidea eskolan bada konplexua, eta are gehiago bertan ikasi behar dituen hizkuntzak bi baldin badira eta ez bat soilik.
|
|
2009
|
|
|
Aminetu Haidar ekintzaile sahararrak hiru aste daramatza gose greban Mendebaldeko Saharara itzultzeko aldarrikapenarekin bat egiteko eskatu dio munduari eta bereziki emakumeei. Bere seme alabak besarkatu eta
|
haiekin
bizi nahi duela adierazi duen arren, duintasunez egin nahi duela berretsi du.
|
|
|
Niri ere behin baino gehiagotan gauza bera gertatua zitzaidan. Ikaragarria zen, izan ere, alde zaharreko kalexka
|
haietan
bizi zen katu pila. Pertsonak baino gehiago, seguru.
|
|
|
Hala, bada, Domingok bi maitasun mota
|
haiek
bizi zituen: maitasun bat, guztiz platonikoa, Adarekin, eta bestea, platonikotik ere zerbait zuena baina baita haragizkotik ere, emakume guztiekin?
|
|
|
hiru egunetan jardun zuen, 27an bertan, igandea?, 28an eta 29an; hain liluratuta geratu zen Nazario igandeko erakustaldiarekin, non haren iruzkinak, lehen hegazkin haiek zurezkoak ziren funtsean? ongi baino hobeto laburbil baitezake une
|
haietan
bizi izandako esperientzia hunkigarria: –Zuhaitz bat hegan jartzea miraria ere bada?!?, biharamunean ere, lanera iritsi orduko, Mateo Sukunza ingeniariari errepikatu ziona:
|
|
|
–Bukatu da!?; harekin batera, mediku jaunaren konplimenduzko hitzak oroitu zituen: . Zorionak, Regina!?, baita bi zapladatxo haiek ere, medikuak eskuaz masailean eman zizkionak; Reginak, gero, ez zuen ezer gogoratu, beharbada, tentsio handiko memento
|
haiek
bizi ondoren bere burua lasaitzearekin aski balu bezala; edo guztia gogoratzen zuen, agian, guztia gogoratzen zuen ziurki?, erizainari berriro so egin ez beste jakin baitzuen, aurrez aurre zuen haren aurpegia, haren aurpegieraren aldaketaren berri, zer egiten zuen erizainak haurra besoetan, bere hartan geldi, zilbor hestea mozteko saioari ekin gabe??, segundo batzuk lehenago irri argi bat zena irriarekin zerikusirik ez zuèn keinu izugarri bihurtu baitzen:
|
|
|
harik eta gorputz bakar bat zegoèn tokian, hala zirudien behinik behin, hain zen beroa haien arteko besarkada?, bi bereizi ziren arte; besarkada beroaren tarte hartan, Domingori Adari ilea musukatzeko eta laztantzeko gogoa etorri zitzaion, ausaz, eta Adari, besarkadari betiko eusteko gogoa, naufrago batek ohol salbatzaileari eusten dion legez?
|
haien
bizi konstanteei erreparatuz gero, bihotzaren erritmoa gero eta bizkorragoa eta arnasa gero eta estuagoa, halako zerbait sentitu behar baitzuten biek:
|
|
|
Ama Katalinarendako eta nire anai arreba erdiendako ere ez aise gehiago.
|
Haiek gabe
bizi izana nintzen, harik eta Nafarroa Behereko papisten matxinadak Garrüzeko gaztelutik bidali ninduen arte. Gorriak ikusita ere, ez nintzen hain gaizki moldatua.
|
|
|
Hori guztia bake eta elkarbizitza planaren barruko atal oso bat izan zen.Giza eskubideen gainerako gaiekin batera planifikatu zen, justu legegintzaldiarenhasierako dokumentu jakin batean eta hori guztia planifikatu egin zen. Nik usteneurri batean zuzeneko kaltetuentzako funtzionatu zuela, hau da, Elgetan edohainbat tokitan monumentu bat eraikitzen bada, eta gainera horien inguruan izatendiren elkarteekin hitz egiten baldin bada,
|
haiek
bizi izan baldin badute eta neurribatean joan eta parte hartu ahal baldin badute... Nik uste, haientzat, askorentzatberriro ere beren barnean psikologia eta beren animoak askatzeko eta goratzekoizan zela, hori eskertzekoa da, aitorpen modu bat da, errekonozimendu modu bat.Nik uste, neurri txiki batean gaia gizarteratzen lagundu zuela; nik daukadan sentsazioa da administrazio publikoan gai hauek nahiko present dauzkagula, hau da, badakigu existitzen direla eta politiken bitartez bultzatzen ditugu.
|
|
|
Teoria horren arabera, neskek minfisiko baxua eragiten duten agresio moduak erabiltzeko joera dute, agresio moduhori euren biziak babesteko era baita, izan ere, agresio fisiko altua biziarentzatarrisku faktoretzat har daiteke?. Joera horrek, aldi berean, kumeen biziraupenaziurtatuko luke, hauek amaren babes eta zaintzaren menpe baitaude, eta beraz, amek
|
haien
bizia babestea espeziearen superbizipena ziurtatzeko modutzat hartzenda (Archer eta Cote, 2005).
|
|
|
Emakumeek denborak aurrera egin ahala, hots, kategoria batetik bestera kirola uzteko arrazoiak azaltzeko, Mosquera eta Puig ek (2002) azpimarratu izan dute, emakumeentzat kirola ez dela lehentasuna izaten,
|
haien
bizi baldintzen arabera, bigarren maila batera baztertzen baitute kirola. Beraz, bi sexuen arteko aldea hainhandia dela ikusita, pentsa dezakegu ezen kirola utzi izanaren erabakia ez dela soilik maila pertsonalera mugatzen, gure gizartearen joera estrukturalak eta emakumeengandik espero den jokaerak ere zer esanik izan baitezakete.
|
|
|
Seme alaben joatearekin, badira «habi hutsa»ren bizipena jasan behar duten etxekoandreak, berenidentitatearen oinarri izan diren ama eta zaintzaile rolak galtzea baitakar (Freixas, 1997). Gertaera horrek «identitatearen galera» dakarrenez eta
|
haien
bizitzetan habihutsaren sentsazioa sorraraz dezakeenez, badauka antzekotasun bat erretiroarekin.Hala ere, beste egile batzuen iritziz (Schaie eta Willis, 2003), seme alabak joateakzenbait arduratatik «askatzea» ekar liteke.
|
|
|
Gerrako biktimen lekukotasunak, oro har, etxeko eta familiako testuinguruan transmititu ziren. «Paretek ere entzuten zuten» garai hartan, espazio publiko orotik kanpora gorde zen gerra galdu zuten
|
haiek
bizi izandakoesperientzia oro11 Errepresio frankistaren zenbait biktimaren lekukotasunentransmisioarekin beren borrokaren gaineko memoria gorde nahi zuten ondorengobelaunaldientzat, baita min moral eta psikikoa arindu ere. Halere biktima guztiekez zituzten modu berean haien esperientziak kontatu, haietako askok isilik egonnahiago izan baitzuten.
|
|
|
Gurasoen laguntza ezinbestekoa da programa horiek funtziona dezaten, beraiek baitira, beren seme alaben adina kontuan hartuta, egoera alda dezaketen bakarrak. Gurasoentzako prestakuntza eta aholkularitza oso garrantzitsuak dira haurrek obesitaterik gara ez dezaten, eta hortik eratortzen dira etorkizunean
|
haien
bizi kalitatea okertuko luketen gaixotasun asko.
|
|
|
“Ondorio hau atera dugu: gerriko min bakartua oso ohikoa da nerabeen artean, baina eragin txikia du
|
haien
bizi kalitatean. Gorputz guztia mintzen duen nerabe baten gerriko mina desberdina da, eta, orduan, eragina du bere bizitzan.
|
|
|
Curtis Foreman “Aiton amonen istorioek” aliatuen legio ona dute. Azken urteotan, indarra hartu dute iragan hurbileko pasadizo eta oroitzapenak berreskuratzeko hainbat ekimenek, nostalgia eragiteaz gain,
|
haiek
bizi izan zituztenei omenaldia egiteko balio dutenak. Proposamenen artean, liburu moduko bildumak nabarmentzen dira.
|
|
|
Casa Caridad Valenciak 2008an bildutako datuen arabera, Espainiako erabiltzaileei eskainitako arretak atzerritarren eskaerak baino hobeak izan ziren, “horrek esan nahi du Valentziako pobreziaren aurpegia aldatu dela”, nabarmendu du txostenak. Madrilen, San Martín de Porres Fundazioak etxerik gabeko pertsonei laguntzen die 1969tik, eta hainbat programa garatzen ditu
|
haien
bizi kalitatea hobetzeko. Helburu nagusia oinarrizko beharrak asetzea da (osasuna eta ostatua, batez ere), baina onuradunek parte hartzen dute aldaketaren protagonista senti daitezen.
|
|
|
Istorioak ere hausnarketarako gonbita egiten du: hiru astronauta planeta ezezagun batera iritsi dira; harrituta ikusiko dute han tximinoek agintzen dutela, eta gizakiak
|
haien azpian
bizi direla. Gidoia ona da, eta istorioaren bilakera, entretenigarria, baina amaiera antologikoa du.
|
|
|
Izan ere, ordura arte Xiang harrerako familia batekin bizi izan zen.
|
Haiekin
bizitzera ohituta zegoen eta, beraz, arraroa egiten zitzaion ezagutzen ez zituen pertsona batzuekin bizitzea. Aste haiek gogorrak izan zirela dio, baina lasai zeudela.
|
|
|
Hemen behar ez ditugun gauza asko ditugu.
|
Haiekin
bizi zarean konturatzen zara.
|
|
|
Dituzten giza balioengatik eta haiekin partekatzen ditudan natur inguruneengatik, batez ere. Natura bizi, animaliak ikusi, tribuak ezagutu eta
|
haiekin
bizi. Etxera itzultzean etengabe biziberritzen ditut bizipenok; buruan eta ariman gordeta dauzkat.
|
|
|
Memoria Historikoaren Legearen bidez 1936ko gerrako eta frankismoko biktimek jasandako jazarpena onartu eta aitortu nahi izan da. Garai
|
haiek
bizi izan zituzten homosexual askok, ordea, eurei ez zaiela aitortu diote. Horrela dela uste duzu?
|
|
|
Asko dakigu haien hilketez, baina ezer gutxi
|
haien
bizitzez. Genero indarkeriaren biktimei buruz hedabideetan agertzen den informazioaren inguruko kezkak bultzatuta, Hego Euskal Herrian, Espainian, Galizian eta Herrialde Katalanetan 2008an izandako hilketen albisteak aztertu ditu Sortzen aholkularitzak, Zer dakigu haien hilketei buruz?
|
|
|
Ordezkaritzako 500 kideetatik, 40 pertsonak lortu genuen Ramallahen sartzea, setiatuta zegoelarik eta kalera irten ezin zelarik. Egun
|
haietan
bizi eta sentitutakoa gogoratze hutsarekin hotzikara ematen dit oraindik. Baina zera lortu genuen, jende talde txiki bat Mutakan sartzea eta ondoren “Ramallaheko bataila” deitu izan zitzaion horretan egotea.
|
|
|
Errusiako giza eskubideen aldeko Memorial erakundeak salatu du elkarte horretako hainbat ekintzaile mehatxatu egin dituztela Kaukaso iparraldeko errepublika horretako segurtasun indarretako kideek. . Grozniko Memorial erakundeko langileek presioak eta mehatxuak izan dituzte, eta uste dugu arriskuan dagoela
|
haien
bizia, azkenaldian izan diren hilketak aintzat hartuta?.
|
|
|
Gaurko aberastasuna desoreka horietan oinarritua da. Aterabideetan ere desoreka horren konpontzeko bidea asmatu behar izanen da,
|
haiek
bizi sano eta orekatu bat ukaiteko parada izan dezaten eta besteek berotegi efektua eragiten duten gas isurketak murritz ditzaten. Maila apalenean direnek ongizatea lortu artean, maila gorenean direnek lagundu dituzte.
|
|
|
Kontserbadoreen buru David Cameronek salatu du soldaduak beharrezko trebakuntza gabe bidali izan dituztela maiz borrokara. ?
|
Haien
biziak arriskuan jarri dituzte?. Era batera edo bestera, NATOko kide diren estatuek datorren astean eztabaidatuko dute soldaduen auzia, Eslovakian egitekoa duten goi bileran.
|