|
2003
|
|
|
Eskoletannindabilalarik, gogotikuztennueneguerrietanhiria, zenbeit egunezetxeaz,
|
etxekoez
, sor herriñoaz gozatzeko.Akulazalerikez denean, baduteliburuekaizina; bertzalde, hotzarekin, oinakbezala gogortzenzauzkitzuetalokhartzenburu muñak, ezinbaitezakezuikas deus, irakurtzekoberekonagibaitzira.
|
|
|
PierreBuruzain1904koekaineanezkonduzenAmélieBaratxartamenduztarrarekin() Bordelen, emaztegaiabertanbizibaitzenfamiliarekin.KontuadaPierrerenlagunakaspaldianhasitazeudelaharentzako
|
etxe
onekoandregaibatenbila, etahainbateskutitzetanagertzendira, hautagaiinteresgarriak?, adibidez1892anBaigorrikoa edota1902anBarkoxekoa.Alabaina, itxurabateanbehintzat, Buruzainpozikzebilenezkonge, eta, horrenadierazgarri, Peru, mutilzaar, donado, sentonsinatuzuenosoumoretsu, sasoihorretanAzkueriigorritako eskutitz batean.Moduberean, kontu horrekin sarritanzirikaegitendionAzkueberberarimafiancée es... Ildohorretan, osodeigarriabegitanduzaitJeanEtxepare guremedikuak edukizuenerreakzioa, 1904koapirilekoeskutitzbateanirakurdaitekeena:
|
|
|
Gaitzarenbeldurrez,
|
etxeko
jaunbateraitekotanduguaurtenJaponiakogaztenatik.Soraioaomendahau.Geroikusiko, behinikbehin, bihi gotorrekoada.Hazparnen, Makeanetaezdakitbertzezoinherritan, ba omendirapiztuakederkietahandituak, duelalauzpabortzurtelurrean sarturik.
|
|
|
Atharratzekoudaletxea. HorixeizanzenAlbertConstantinjaunmedikuaren
|
etxea
.
|
|
|
Setoainandereakniriereerrepikatuzidanantzeko zeozer2004koudakoeguerdi sargoritsubatean: JeanEtxepare intelektuala maizegotenzela
|
etxean
, Auzkin, baitaezkonduetagero, FernandeKaminoemaztearekin batera.Aregehiago, Setoainandereakesanzigunez, tantabiakosolagunak zirenEtxeparerenemaztearekin.Itxurabatean, gurikontatzeanSetoain andereakbegienaurreanikustenzueneszenaosoa, etahalaxeazalduzigun: medikuabadoalarikbertanahaztutakoemazteak atzetikdiotsolaEtmoi, Kuanzito?
|
|
|
antolatzeko egitasmoaz. Era berean, 1911nbizpahiru herritarrek hartugogo zuten, telefonoarenharia euren
|
etxeraino
ezartzeko; haietarik bat Erreka, ostatu nagusikoa. 1912an, dioskunez,, plazako bi etxerik handienetarat bidatua izan da tutetan, handik goraxago pentze batean sortzen zen iturria.
|
|
|
Era berean, 1911nbizpahiru herritarrek hartugogo zuten, telefonoarenharia euren etxeraino ezartzeko; haietarik bat Erreka, ostatu nagusikoa. 1912an, dioskunez,, plazako bi
|
etxerik
handienetarat bidatua izan da tutetan, handik goraxago pentze batean sortzen zen iturria. Orai delako bi etxek badute ura ausarki, beherean bezala estai guzietan?. Antza, Baigorri eta Donibane Garaziko laborari etxe anitzek ezarri zuten.
|
|
|
1912an, dioskunez,, plazako bi etxerik handienetarat bidatua izan da tutetan, handik goraxago pentze batean sortzen zen iturria. Orai delako bi
|
etxek
badute ura ausarki, beherean bezala estai guzietan?. Antza, Baigorri eta Donibane Garaziko laborari etxe anitzek ezarri zuten. Etxepareren lerroetan jakin dugu, halaber, lehen irratiak 1926an entzun zirela, eta urte berean iritsi behar zela argindarra Alduderaino, baina, hitzarturiko epeak bete ziren arren, enpresak ez zuela argirik eman, eta, okerrago, etxeetaraino heltzeko sariak itsuski emendatu zituela.
|
|
|
1912an, dioskunez,, plazako bi etxerik handienetarat bidatua izan da tutetan, handik goraxago pentze batean sortzen zen iturria. Orai delako bi etxek badute ura ausarki, beherean bezala estai guzietan?. Antza, Baigorri eta Donibane Garaziko laborari
|
etxe
anitzek ezarri zuten. Etxepareren lerroetan jakin dugu, halaber, lehen irratiak 1926an entzun zirela, eta urte berean iritsi behar zela argindarra Alduderaino, baina, hitzarturiko epeak bete ziren arren, enpresak ez zuela argirik eman, eta, okerrago, etxeetaraino heltzeko sariak itsuski emendatu zituela.
|
|
|
Orai delako bi etxek badute ura ausarki, beherean bezala estai guzietan?. Antza, Baigorri eta Donibane Garaziko laborari etxe anitzek ezarri zuten. Etxepareren lerroetan jakin dugu, halaber, lehen irratiak 1926an entzun zirela, eta urte berean iritsi behar zela argindarra Alduderaino, baina, hitzarturiko epeak bete ziren arren, enpresak ez zuela argirik eman, eta, okerrago,
|
etxeetaraino
heltzeko sariak itsuski emendatu zituela.
|
|
|
–[...] Eznauzuebeharbadaniezagutzen.Bainan, nikezagutzendutPiarres.Hamekaaldizikusidutpartidanekeenenirabazten.Tokatzenzaizkit, Piarres... Gerlaizigarri bathasteradoa.Galbideakoroutzirik, nahiduzu nerekilanethorri?... Zubezalakogizongaztearentzatbadatokigure
|
etxean
! Berrehunpezetazureakdituzketzu, hilabetheguziez...
|
|
|
Oi! LehenbiltzarhuraOndarrabiakoherriko
|
etxe
aberatsederrean! Beldurtuginen, arimazegia, ezotezoanezberrizhastera hanBabeleko dorrea.Euskalmintzaiakmendienbihegaletandauzkanhizkuntza guziakaditzen ziren barnehartan, zoinbere azantzbereziekin; heiekin batean, nahasteka, frantsesetaespainola, baietaanglesizpibat.
|
|
|
ZumaiaXX.mendekolehen urteetan: lotutadauden belaontziekerakustendute portuakizanzuentrafiko bizia; lasterbaporeekbaztertuzituztenbiedohiru mastakobelaontziak. Zumaiakobistahorretan Zuloagamargolariakeraikitakoetxea (1914) ikusdaitekeeskuinaldean; hortxe ezagutuzutenelkarTxomin AgirreketaOrtegayGasset filosofoak.Bestalde, Erribera kalekomuturbateanmojen komentuazegoen, eta zuhaizdunlorategiaren aldamenean kaperauaren
|
etxea
, diligentziaaparkatuta dagoen lekuan.
|
|
|
Plebifikazioderitzoterminokanonikoenordainarruntakerabiltzeari. ...inbateraflesh eating, meat eatingerabiltzendira, edotagrasseatingherbibororekinbatera.Ikuspegihorretatik, teutonizazioaplebifikazio joerahorrenmuturrekomuturraizangolitzateke, teutonizazioaren kasuansoil soilik ordainarruntak erabiltzen baitira, etatermino kanonikoak guztizalboratutadaude, baihiztegietatik, baitestuetatik.Gogoratu, beste kapitulubatean JokinZaitegiagertuzaigulaterminozientifikoak?
|
etxeko
–ordainezematentematuta, eta, Zaitegikbezala, besteaskokereteutonizazio prozesuerabatekoanmurgildunahiizandutelaeuskara, era sistematiko batez.Ildohorretan, gaur gaurkoz Euskara batuarenajeaketaEuskararen etxea, bi biakirakurdaitezketeutonizazioarenaldekoproklamamodura.
|
|
|
Ingelesezosomaizgertatzendafenomenohau, eta, esaterako, carnivorous, carnivorehitzekinbateraflesh eating, meat eatingerabiltzendira, edotagrasseatingherbibororekinbatera.Ikuspegihorretatik, teutonizazioaplebifikazio joerahorrenmuturrekomuturraizangolitzateke, teutonizazioaren kasuansoil soilik ordainarruntak erabiltzen baitira, etatermino kanonikoak guztizalboratutadaude, baihiztegietatik, baitestuetatik.Gogoratu, beste kapitulubatean JokinZaitegiagertuzaigulaterminozientifikoak, etxeko? ordainezematentematuta, eta, Zaitegikbezala, besteaskokereteutonizazio prozesuerabatekoanmurgildunahiizandutelaeuskara, era sistematiko batez.Ildohorretan, gaur gaurkoz Euskara batuarenajeaketaEuskararen
|
etxea
, bi biakirakurdaitezketeutonizazioarenaldekoproklamamodura.
|
|
|
Berriroguremedikuarengana gatozelarik, ustedutbegi bistakoadela zeradieraziguradudanEtxeparefilopatrikoazelaesatean.Irakurketaliteralazharantz, Etxeparerenfilopatriarenkasuan, halakofaktoreintrintseko ezezagunenbatekeragindaeuskaraizanzen, harenfideltasunaatzemanzuen?
|
etxea
–, alegia, ingelesezkodefiniziokohomea.Izanere, euskararenhabian errunzituenEtxeparekberearrautzaguztiak, urrezkoakegiatan?, abertzale askoketaaskokezbezala.Euskaldun agertudabeti, ezbakarrikbereluma aberatsaz,, bainanorainoadimenduaren xuxenaz, etaberebiziguzian Herriarenalderaterakutsiizanduenbihotzezkoatxikimenduamultsuaz?. Etxepareribene benetanitsatsiahaldioguhome lovingetiketahori: etxezalea! Jakina: etxezale, bai; ostera, etxezuloez; abertzale, beharbada, ereez.
|
|
2006
|
|
|
Hala eta guzi, ilobaren?
|
etxeko
patente berria, merkaturatzenhasteko lehenpausoa besterik ezzenizanen hori. Oraindikpolitagoa baitabigarren pausoa.
|
|
|
...ezalakodiziplinaetajakinduria erakutsidutela kanta kontuotan.Horrezgainera, edo hobeki esan, bimaisuekiko espaeta gutiuste horrexegatikberagatik, lekuonatarrenixilpekoxurilanhoni, bestela kokrabelinusainadario:. Gukerabiltzen ditugun bertsioak... Etxeankantat zendugunbertsioak... Familianikasi etaburuzdakiguna... Gureak, berriz, osotasunbateskeintzen du?. Gaintxuriketa finekomaisulanhonetan, dena?
|
etxekoa
–da, dena, gurea, da.
|
|
|
Zaharrak diskoan grabatu
|
etxeko
–patente, findu hunkigarria; berriz atzera
|
|
2007
|
|
|
Malharin eskolako andereñoa izan zen eta Marijane Minaberry Basque> Eclair, > Sud Ouest> eta Herrian administrari bezala egin zuen lan. Jakes Abeberryri dagokionez, 1960 hamarkadako Enbata> mugimendu abertzale eta izen bereko aldizkariaren sorreran parte hartzearekin batera, Kultura sailaz arduratzen zen Biarritzeko herriko
|
etxean
elkarrizketatua izan zenean.
|
|
|
Horrela, ideia berrien arabera, Iparrean zatiezina zen etxondoa banandu behar izan zuten baserritarrrek herentzia ondoko guztien artean; ondasunen banaketak porrot egitera eraman zuen hainbat baserri, ordurako autokontsumo eta eguneroko biziraupenerako gai zirenak. Izan ere, baserriaren ondasunak ugariak ez zirenean, familiek
|
etxea
eta lurrak saldu behar izan zituzten oinordekoen artean banandu ahal izateko, pobrezia nagusituz familiako partaide guztiengan.
|
|
|
Piarres La, tte 1901eko maiatzaren 21ean jaio zen Luhuson, Salaberria
|
etxean
. Errepublikazalea zen La, tte familia, Joseph La, tte aita goardia funtzionarioa zelarik.
|
|
|
Baina arlo intelektuala jorratzeaz gain, sozialki ere arduratsu ari izan zen La, tte: les> amidonniers> Tolosako auzora joan etorri ugari egin zuen La, ttek, bataioak eta ezkontzak
|
etxeetan
egiten, bertakoak Elizara hurbildu ere egiten ez baitziren. Badirudi eragina izan zuela garai hartan Mathieu irakasleak esan zionak:
|
|
|
Arana se mueve con un objeto preconcebido, el de imponer su sistema ortográ, co, no con los votos de la razón, sino con la razón de los votos... Pero debemos proceder con mucha circunspección, para que no nos
|
eche
a nosotros la culpa del fracaso. Esto busca, si no se sale con la suya...
|
|
|
Adémak aipaturiko Anton dAbbadie Dublinen jaiotako euskaltzalea zen, gurasoak hara joan baitziren iheslari Frantziako Iraultza garaian?. DAbbadiek
|
etxean
bizi zuen euskaltzaletasuna; 1849an, munduan zehar hainbat bidaia egin ostean, Abbadie izeneko jauregia etxebizitza bihurtu zuen, Hendaiatik hurbil eta 1851tik aurrera Euskal Jaiak antolatzeari ekin zion.
|
|
|
Cheheki, lanoki, garbiki erakusten dauku saratar andereak nolako diren eskual herriko
|
etche
barneak... gogoeta hanitz eginarazten du haren liburuak. Ikasteche guzietan...
|
|
|
Observaciones> sobre> la> ortografía> vasca.> Euskaltzaindiaren aburu, txosten ta iritxia nai lituzke ta Gure Herria, ta Eskualduna ren izenean bialtzen digu. Lan onen bidez, idazkeraren batasuna aitatzen da, Bidasoaz aruntz eta onuntzko idazleak ontan batera ibili ditezen, Bilbon Gure
|
etxean
, 1930ko Ilbeltzaren 24an, Euskera.> Euskaltzaindiaren lan eta agiriak,... 13 or.
|
|
|
Euskaltzaindiaren batzar agiriak. Bilbon, Euskaltzaindiaren
|
etxean
, 1929ko orilaren 27an, Euskera, Euskaltzaindiaren> lan> eta> agiriak... 273 or.
|
|
|
Donibane Lohizuneko Begiraleen taldea Madeleine de Jaureguiberryk berak sortu zuen, 1935ean560 Jeanne Salhak561 adierazi digunez, bi anderekin elkartu zen Madeleine, Elise Arramendy562 eta Madeleine Bribetekin; elizako gela bat Gure
|
Etxea
deitu zuten563 eta teatroa euskaraz egiten hasi ziren, des> tableaux> deitzen zena564 Komediak, poema liriko eta klasikoak antzeztu zituzten, honako hauek idatzitakoak: Hillau emakumea, Leon Léon, Domingo Soubelet, Jean Barbier, Xabier Diharce, Pierre La, tte, Pierre Larzabal, Ttanpik eta Elise Arramendyren iloba zen Janick Arramendyk (Otegi izengoitiaz) 565 José Eizagirre apainketa lanean ari izan zen566 eta Lebout, Donostia eta Lertxundik lan egin zuten musika alorrean.
|
|
|
Pierre Narbaitzek taldearen abestiaren musika prestatu zuen575 eta egoitza Uztaritzeko Jean Duboscq uztariztarraren
|
etxean
ezarri zuten.
|
|
|
1935ean euskalzaleek Uztaritzen ezarri zuten egoitza599, François Arretze Martinena
|
etxearen
jabeak alokatutako geletan600 Euskal> Etxea> izena eman zioten eta euskalzaleen ekintzetarako prestatu zuten: lehenengo solairuan irakurtzeko gela, ping pong jolasteko gela eta sukaldea.
|
|
|
lehenengo solairuan irakurtzeko gela, ping pong jolasteko gela eta sukaldea. Goiko solairuko lau geletan Aintzina> aldizkaria prestatzen zuten, bilerak eta hitzaldiak burutu, sindikatuak antolatu, etab601 Euskal
|
Etxearen
zuzendaritza batza honako hauek osatu zuten: Laulie burua, Léon Arretz buruordea, Joseph Haira idazkaria eta Jean Duboscq diruzaina602.
|
|
|
Eskual Etchea, Aintzina, 1936ko urtarrila. François Arretz jaunak
|
etxearen
parte bat alokatu zien euskaltzaleei berrehun eta hogeita bost liberatan hilero, urte baterako, 1935eko irailaren 15tik 1936ko irailaren 15era Alokatzeko idazkia sinatu zuten Uztaritzeko François Arretzek eta Jean Duboscqe Aintzinako kudeatzaileak.
|
|
|
Euskal
|
Etxean
zeuzkaten apaingarriak talde kristau eukaltzalea zirelako erakuskariak ziren: Euskal Herriko mapa, gurutze, ka eta zazpi probintzien harmarria.
|
|
|
Lehenengoak 800 libera kobratuko zizkien 500 aleko argitalpenagatik, ale bakoitza 8 orrikoa, bat publizitaterako, eta bitan tolestuta, La> Pressek zuen formato eta paperarekin eta lau zutabetan idatzita691 Dargainsek, bere aldetik, hiru eredutarako kalkulua egin zuen: bata 340 liberakoa 500 aleko eta bigarren eta hirugarrena 290 liberakoa 500 aleko, lerroartekoaren arabera azken biak692 Donibane Lohizuneko Dargainsen
|
etxean
argitaratzea erabaki zuten, hamabostekaria693 izango zen Aintzina.> Trait> dunion> l> des> onalistes> basques françaises, Jean Dubosq aldizkariaren kudeatzaile izendatuz.
|
|
|
1940ean sartu ginen Baionako Seminarioan eta 1941eko oporretan, udan,
|
etxerat
etorri zitzaizkidan Iratzeder eta Legasse, zaldia eta karrosarekin, Euskal Herriko itzulia egiten ari ziren, Murua, I., aipatu artikulua., 92 or.
|
|
|
|
Etxe
bat alokatu zuten Haltsun eta Aintzinaren egoitza ezarri, laugarren zenbakitik aurrera, Donibane Lohitzunera aldatu zuten arte727.
|
|
|
Apaizgaitegian debekaturik zegoen egunkariak irakurtzea ere; hala ere, Xabier Diharce, sarritan gaixorik zegoenez, barnetegitik kanpo bizi zen. Larresoroko izebaren
|
etxean
eskuratu eta irakurri ahal izan zituen Eusko> Deya> eta Peuples> et> Frontieres> gutxiengoen aldeko egunkari bretoiniarra, baita Engracio de Aranzadiren La> Nacion> Vasca; Xarritton, P.: P. La, tte zenaren pentsabideak, aipatu artikulua, 111 or.
|
|
|
Duboscq, > Jean.> Aintzinaren lehenengo egoitza Duboscqen
|
etxean
. Mugimendu euskalzale eta Aintzinaren kudeatzailea().
|
|
|
Duboscq, > Jean.> Aintzinaren lehenengo egoitza Duboscqen
|
etxean
. Mugimendu euskalzale eta Aintzinaren kudeatzailea().
|
|
|
Ustaritz. Euskal
|
etxea
, Basa erlisione bat, Cagularrak,.
|
|
2008
|
|
|
@@205731, 3803,0002, 02: Hodiak
|
etxeen
fatxadetatik joan> dira.
|
|
|
> > Pellok>(*
|
etxera
) > lanari> heldu> dio
|
|
|
Gizarte esparruak kudeatzeko leiho bakarra eta birtuala izatea da Administrazioaren asmoa. Horiek horrela izanik, herritarrak bere
|
etxetik
eta ordena gailuaren bidez eskatuko ditu diru-laguntzak, erroldatze ziurtagiriak edota isunak ez ordaintzeko inprimakiak. Jakina, herritar horrek ez du inor izango aldamenean, zer nola bete behar duen esateko, eta horregatik, behar beharrezkoa izango da azalpen argiak eta hizkera kontrolatua (adituek zaindutakoa) erabiltzea.
|
|
|
Jar dezagun adibide bat. Ikastetxeek astero astero hamaika paper ematen diete umeei,
|
etxera
eraman dezaten: zorrien aurkako kanpainak, kultur ekintzei buruzko informazioa etab. Oraindik ere, eskola gutxik du web orria, eta herritar gutxik, ordenagailua etxean.
|
|
|
Ikastetxeek astero astero hamaika paper ematen diete umeei, etxera eraman dezaten: zorrien aurkako kanpainak, kultur ekintzei buruzko informazioa etab. Oraindik ere, eskola gutxik du web orria, eta herritar gutxik, ordenagailua
|
etxean
. Baina harritzekoa litzateke bihar etzi denok ordenagailua izatea eta mezuak interneten bidez bidaltzea?
|
|
|
Jokaera berriaren ondorioz, Administrazioa da herritarrengana jotzen duena informazioa ematera. Bera sartzen da behin eta berriz herritarren
|
etxeetan
–baita askotan baimenik gabe sartu ere?, eta horrek komunikatzeko modua moldatzea eskatzen du ezinbestean. Kudeaketa erraztu nahian, Administrazioak ez du lehen bezala herritarra paper zuri baten aurrean bakarrik uzten, idatzi beharrekoa asma dezan.
|
|
|
Eroso murgiltzen da sarean, bere
|
etxetik
mugitu gabe, bakardadean, eta posta elektronikoaz baliatzen da bere lagunekin eta erakundeekin harremanetan jartzeko; komunikabideen magalean hezi eta hazia da; bere inguruan milaka telebista, irrati eta web orri berri sortzen dira egunero, eta ohituta dago beraiek eskaintzen dizkioten mezu motekin; ez, ordea, Administrazioko antigoaleko hizkera eta esamoldeekin.
|
|
|
gurdiaren karrozeria esateko Foix apaizak omen argan > > hitza bildu zuen eta erromaniko mailegua zitekela dio Lhanderen hiztegiak, baina gazte denboran ez dut organtetxe> baizik entzun. Noski abade guztiek ez zuten labo rantza dastatu, eta ikasiko zuten euskaraz etxe> hitza adierazi zabalekoa dela, zerbai ten karrozeria, edo ingurua adierazten duela, hala nola leiho
|
etxe
, > makina etxe> eta organtetxe.
|
|
|
Izan ere gurean erabiltzen diren terminoak eta kanpoan erabiltzen direnak ez bat. Gurean erabiltzen direnak
|
etxean
ibiltzeko egokiak izan daitezkeen arren, kanpokoak ere irakurtzeko beharra dugunontzako ere egokiak izan daitezen aldaketatxo batzuk egin beharrean gaude. Nazioartean lau mailatan sailkatzen da hizkuntza kontinuuma:
|
|
|
historia>/ > istorio> (bata nahiz bestea étimo edo erro berdina dute, gaur egun erabat desberdinak izanik). Zer esanik ez serorari> buruz (Hegoaldean batez ere elizaren eguneroko ardura duen eta zenbaitetan apaizari laguntzen dion emakumea, sakristauaren emaztea batzuetan, eta Iparraldean batez ere moja bezala erabilia) eta bere eratorpenak (serorategi, > ro > ragai, > rorago, > roratu, > rora
|
etxe
); > rora> SORORE latinetik dator, eta bukaeran duen, a> hori artikulu edo, a> organikoaren modura finkaturik dago (eta hiztegietan, a> berarekin azaltzen da), baina baita femeninoaren markagailu morfologikoa bezala ere, hau da erromantzetik hartuta femeninoarekin loturik dago.
|
|
|
Azken urte hauetan euskara erroman tze lexikoari buruz eginiko lanek bultzada nabarmena ezagutu dute, orain arte egini ko ikerketak metodologiaren aldetik azken batean aberastuz: Rohlfs, Mitxelena, Caro Baroja, Mariner, Echaide, Zárate, Irigoyen, alde batetik, eta bestetik Segura/
|
Etxe
|
|
|
Ez nuke adierazi gabe utzi nahi, hala ere, datu hauek interpretatzean sortu zaidan kezka bat: zenbait lan soziolinguistikotan adierazi den bezala, gaur adinekoak diren emakumeak
|
etxetik
irten gabe egon direlako eta gizonek kanpotarrekin harreman handiagoa izan dutelako, behintzat, zail da generoari dagokion banaketarik topatzen. Izan ere, belaunaldi hau ez da etxean egondako belaunaldi bat:
|
|
|
izan ere, gizonak tabernan biltzen ziren asteburuero herriko zein inguruko lagunekin; emakumea, ordea, ez zen tabernan elkartuko lagunekin. Lanbideari dagokionez, gizonak kanpoko jendearekin hartu eman handiagoa izan duela esan liteke; emakumeak, behin ezkondu eta gero,
|
etxean
egin zuen nahikoa lan. Ez da harritzekoa, beraz, honek guztiak hizkuntzan arrastoa uztea.
|
|
|
Izan ere, komunikabide sare garrantzitsurik ez da igaro Zaldibiatik, eta ez igaro izanak berak baldintzatu du hiztunen arteko hartu emana: goialdekoak lanera joateko bakarrik jaitsi izan dira, baina
|
etxean
bazen beti irten gabeko norbait. Gainera, asteburuetan Gaintza edo Abaltzisketakoekin gehiago zituzten harremanak.
|
|
|
zenbait lan soziolinguistikotan adierazi den bezala, gaur adinekoak diren emakumeak etxetik irten gabe egon direlako eta gizonek kanpotarrekin harreman handiagoa izan dutelako, behintzat, zail da generoari dagokion banaketarik topatzen. Izan ere, belaunaldi hau ez da
|
etxean
egondako belaunaldi bat: emakumeak ere etxetik irten dira, dela azokara, dela neskame modura, eta beraz izan dute hartu emana kanpotarrekin ere.
|
|
|
Izan ere, belaunaldi hau ez da etxean egondako belaunaldi bat: emakumeak ere
|
etxetik
irten dira, dela azokara, dela neskame modura, eta beraz izan dute hartu emana kanpotarrekin ere. Esan liteke, ordea, hartu eman hau gauzatu den ingurunea ez dela berbera izan gizonetan eta emakumeetan:
|
|
|
Telebistak, herritik maizago eta garaizago irteteak, edo euskalduntasunarekiko kontzientziarik ezak, besteak beste, zerikusi zuzena dutela honetan esango nuke.
|
Etxean
ditugu gaur egun ordenagailu, bideo jolas eta erosotasun guztiak; honek kaleko bizimoduari eta euskarazko hartu emanei mesede handirik egiten ez dielakoan nago. Bestalde, beti esan izan da euskarak ez duela gazteentzako hizkera eredu berezirik, helduen hizkeratik bereiztuko duenik, eta horrek ere eragin ohi du zenbait egoeratan erdal esapide batzuetara jotzea.
|
|
|
Hiztegia eta Gramatika (edo Gramatika eta Hiztegia, nahi duzuen bezala) direla Akademia baten eginkizun nagusiak. Inguruko Akademietara begiratzea nahikoa dugu hala dela ikusteko; baina
|
etxe
barruan ere baditugu adibide bikainak, Larramendi eta Azkue lekuko. Baina har dezadan ostera hitzaldiaren haria.
|
|
|
kondatzaile bakoitxak badu bere euskara eta bere jeinua.
|
Etxeko
eta herriko hizkuntza baderabila, dakien neurrian ala mordoilo, aditzaileei kausitu nahiz. Kondatzean, edergailu guti:
|
|
|
Ezbairik ez dut, bertzalde, euskara bizi, aberats eta erakargarria egin nahi badu gu, euskalkiak (eta haien ekarpena) behar beharrezkoak ditugula. Haur batek ez luke eskolan inolako arazorik izan behar
|
etxean
ikasi duen euskararekin, irakasleak egina halak egin bailituzke etxeko edo eskualdeko euskararen eta eskolako eta ikasliburuetako euskararen arteko zubi lana egiten. Eta eskolako hizkera zuzena bada!
|
|
|
Ezbairik ez dut, bertzalde, euskara bizi, aberats eta erakargarria egin nahi badu gu, euskalkiak (eta haien ekarpena) behar beharrezkoak ditugula. Haur batek ez luke eskolan inolako arazorik izan behar etxean ikasi duen euskararekin, irakasleak egina halak egin bailituzke
|
etxeko
edo eskualdeko euskararen eta eskolako eta ikasliburuetako euskararen arteko zubi lana egiten. Eta eskolako hizkera zuzena bada!
|
|
|
(a) Euskara mintzo den tokietan, euskalkia zaindu eta sustatu behar da, baita eskoletan, euskaltegietan eta udal administrazioan ere. Eskolako lehen urteetan, Haur eta Lehen Hezkuntzan behinik behin, euskalkiak toki handiagoa hartu behar luke, betiere hori izanen baita
|
etxeko
euskararen eta euskara batuaren arteko uztardura egi teko biderik emankorrena.
|
|
|
3 Berriki arte arrunta izan da Baztan aldeko herri eskoletan irakasleak ikasleari
|
etxeko
euskara zuzentzea, konparazio baterako, haurrak" lauretan hogei" erran, eta irakasleak honako hau erantzutea: " ez da lauretan> hogei esan behar, lau > rogei> baizik".
|
|
|
Beste herri guztietan bezala, dialektoek beren tokia, batez ere, maila mintzatu informalean daukate,
|
etxeko
giro eta lagunen artean, eta gurean, oro har, jendea jato rriz eta txikitandik euskalduna den herrietan bereziki. Horrek ez luke esan nahi, mun duko gainerako herri zibilizatu guztietan gertatzen denez, irakurtzearen eta kultura jasoaren eraginez, zenbait forma mintzatu aberrante, laburtuegiak, erdarakadaz josiak etab. pixkanaka landu eta eredu batura hurbiltzen joatea komenigarria ez denik, toki urrunetako euskaldunok elkar ulertuko badugu, ez baitut uste, zenbaitzuek pentsatzen omen dutenaren kontra, euskaldunik hoberena sekula santan ezer irakurri gabea denik.
|
|
|
Beharbada buru gogorreko komediante txarrak garelako, edo agian noizik behinkako ziklo itsuetan galdurik gabiltzan ero hutsak. Horrela, batzuen eta besteengatik geure hizkuntzaren iraupenari berari erronka ez txikia jasanarazten diogu
|
etxe
barrutik, frantsesak eta espainolak kanpotik egiten dizkioten
|
|
|
Gainera,
|
etxetik
bizkaiera dakiena da bere euskara lantzean etxekoaren eta eskolakoaren artean zubi egiten duena, baita euskaldun zahar eta berrien artean ere bitartekotza egiten dakiena. Har itzazu adibiderako idazlan bi euskara batuan, bata bizkaieran alfabetatuarena, bestea etxekoa saihesturik batuan ikasia.
|
|
|
Gainera, etxetik bizkaiera dakiena da bere euskara lantzean
|
etxekoaren
eta eskolakoaren artean zubi egiten duena, baita euskaldun zahar eta berrien artean ere bitartekotza egiten dakiena. Har itzazu adibiderako idazlan bi euskara batuan, bata bizkaieran alfabetatuarena, bestea etxekoa saihesturik batuan ikasia.
|
|
|
Gainera, etxetik bizkaiera dakiena da bere euskara lantzean etxekoaren eta eskolakoaren artean zubi egiten duena, baita euskaldun zahar eta berrien artean ere bitartekotza egiten dakiena. Har itzazu adibiderako idazlan bi euskara batuan, bata bizkaieran alfabetatuarena, bestea
|
etxekoa
saihesturik batuan ikasia. Froga erraz bezain argigarria.
|
|
|
Besterik da, eta oso beharrezko,
|
etxeko
euskara jaso eta prestigiatzeko hiztun bakoitzaren ahozkoa jasotzea idatziz, behar diren fonetismoak eta erabilita. –Halaxe egin izan du Jose Migel Barandiaranek lehen. Iñaki Gamindek orain?
|
|
|
Hori zela eta, Mitxelenak ardura handiz jokatu zuen euskara batua alde bateko eta besteko euskaldunen arteko batasunaren adierazle izan zedin, euskalkien arteko oreka, toki guztietako emaitza eta aberastasunen bilgune, proiektu nazional horretan euskaldun guztiok partaide eta eroso senti gintezen, guztion
|
etxe
amankomunean. Horrela uler daiteke, adibidez, aditzaren batasunean puntu askotan mendebaldeko eta ekialdeko euskalkien ezaugarri batzuk onartzeko agerturiko jarrera ona, erdialdeko adizkeren osagarri.
|
|
|
zuka pixka bat erabil tzen dute, hikakoa gutxi dakike eta nokakoa guttiago. Batzuek
|
etxean
ikas dezakete, zeren eta ahizpak daudenean, ahizpak beren etxean noka mintzatzen direla leku ba tzuetan oraindik, baina gero, familia batean denak anaiak baldin badira, orduan noka ez dute entzuten eta neskekin ez dute erabiltzen eta eskolan ikastea oso zaila da.
|
|
|
zuka pixka bat erabil tzen dute, hikakoa gutxi dakike eta nokakoa guttiago. Batzuek etxean ikas dezakete, zeren eta ahizpak daudenean, ahizpak beren
|
etxean
noka mintzatzen direla leku ba tzuetan oraindik, baina gero, familia batean denak anaiak baldin badira, orduan noka ez dute entzuten eta neskekin ez dute erabiltzen eta eskolan ikastea oso zaila da.
|
|
|
Euskal bokalak ez dira itsasaldean bezainbeste desagertzen. Eta hortan, orain dikan, andereñoek badakite euskara ona erabiltzen, zeren eta hasieran lehenik
|
etxeko
euskara irakatsi baitute, maisu eta maistrak ziren zuberotarra zekitenak, gisa batez edo bestez idazten zutenak eta azkenean, euskara batua ondotik sartu da eta geroztik ikasi dute eta diplomak erdietsi.
|
|
|
> > ekandu: >
|
etxeko
egin (txakurra ekandu> egin da eta orain ezin bota)
|
|
|
Alegia, ISØ/ IS (GEN) aukeran duten leku denborazko postposizioek duten murrizpen bera dute:
|
etxe
(aren) aurrean, baina* Ni aurrean/ Nire aurrean...
|
|
|
(6) a, zale zaharrak
|
etxean
geratu dira eta gazteak kalean b ni zu baino zaleagoa naiz
|
|
|
adierazten du15; OEH k16 Gipuzkoako bizkaiera ere sartzen du balio horrekin, baina horren adierazgarri biltzen duen esaldiak ez dirudi aski frogagarri: . Amalau urte dauzka eta eztauka
|
etxeko
lanak eitteko lotsaik? 17, baina horren ulerketa ez da
|
|
|
Automobilaren alorra bezala, oinarrizko beste alor asko dago langai: janari eda riak, sukaldaritza, jantziak, estetika eta garbitasuna, aisialdia,
|
etxeko
elementuak, alt zariak eta apaingarriak, etxetresnak, eskola eta bulego materiala, brikolajea, etab., hau da, alor arruntak, egunerokoak, behar beharrezkoak. Adibidez, Hiztegi Batuan ez dugu galleta hitza aurkituko, ezta bonboi, ma (g) dalena, saltxitxoi, biberoi, konpresa, kapota, txaleko, lozio, permanente, errulo, kantinplora edo erantzungailu hitzak ere; laranja zukua eta abar egiteko aparatuari zuku makina edo nola esan behar diogun, telebista eta beste aparatu batzuk urrutitik gobernatzeko tresnari urrutiko aginte, tele aginte, telekomando edo nola esan behar diogun ere ez dugu aurkituko; Hegoaldeko entxufe edo Iparraldeko prisa ere ez; paperak lotzeko grapak eta grapagailua ere ez daude.
|
|
|
Semenariorat hel eta, hemengoak ziren han ere. Funtsean, tokiari eta herriari zoakiona egina zieten hogeigarren mendeko gazteeri beren molda
|
etxea
, 1926 urtean ideki behar zuena hots, duela 80 urte. Gogoan har beza irakurleak ehun eta hogei bat metroko aitzindei pareta duela beti Uztaritze gaineko barnetegi xurigorriak pentze pareta berde heien buruan, Errobizelaiari eta Jatsu Haltsuko gaineri beha dagoena bere patxadan.
|
|
|
Heldu da beraz bazutela denen lekua ehun eta hogei metra luze eta berrogeita hamar zabal bederen zaukaten arte horiek bainan ez zela segur pilota ere ahantzia. San Frantses Xavier Jatsukoaren
|
Etxe
berri horrek (Xavier edo Txaberri ez dea ere berez Etxeberri?) geroko mutil erneak behar zituen hor bidean ezarri eta heietan apez pilotariak ere halaber.
|
|
|
Gure herritarrekin aldiz ez zen batere berdin. Gure kasu xumea baizik ez aipatzeko, elizako herritar hilen mezatik jaun ertoraineko plazarat urrats batean soineko beretan joaiten ginen J. Gozterratxu eta nihaur lau garrentzat bi herritarren kontrako partidaren jokatzeko besta biharamunean etxekoz
|
etxeko
. Aise geroago dira Erramun Caracotche, Ttotte Saldubehere ta holako batzu jauntzi xuritan hasi plaza eta trinketetan, eta ederki ere gainerat.
|
|
|
Zertako ez sala hastetik nola goiz batez, egiak diren famen arabera, Arnegi edo Luzaideko Lakeleku bere
|
etxean
, puskak bildurik bat batean, hartu zuen Lazkaorat beneditar komenturako bidea betikotz Harriet Apezak, pilota, herria eta laguneri uko eginez alde bat. Hori ere da apez pilotaria, Jainkoaren gizona oroz lehen, plazagizontasunak sortu dizkion traba eta eraginetaraino, baina bere naturaren gostu eta tirantza heietarik deus ahantzi gabe.
|
|
|
Erakasle eta bikario lehenik, Hazparne, Baigorri, Irisarri, Garroan, beti gazteriarekilakoa, onda rrean 20 bat urtez Urruñako erretor, denetan pilotari mundukoa, maiz haren eskuari torraka artze harek erakusten zuen bezala, azken heietan ginuen elgar jastatu, hura erretor eta ni bikario, igande eta astelegunetan Urruñako elizan eta, kaperan? berriz asteartero, Dongaitzen trinketean, hango bereko Leon Dongaitz haundia bazterretik, so,
|
etxeko
gidaria, edo orobat, laugarrentzat ere bera sartuz bere zaharrean. Adixkide errespetu batetaraino helduak ziren han Leon haundia eta Josep jaun erretora.
|
|
|
Hunek, ainitz partida jokatu ondoan gazteekin igandetan, eta astearte horietan berriz, Bercetche, Etchenic, Londaiz, Bessonart, Panpo, Ussaralde, Vignau, Elissalde edo Aguinaga batzuekin, horietarik denetarik da jujatzen ahal nolakoa zen Josep Gozterratxu jaun erretor pilotaria, hau haatik lehenik apez eta astean behin pilotari, Dongaitz trinket hartan lehenago Baxenabarre alde hartan plazetan eginak zituen partiden ondotik. Hots ez zuen arras merezi Josepen
|
etxeko
batek egun batez bi anaia horien mailaz erran zuena: «> Michel> ba, > hura> zen> pilotaria>! > »> Guk aldiz errefera ginezoken:
|
|
|
Bainan zer diot nik berriz? Jakiteko edo pentsatzeko ahal da ez dela pilota partida eskasik
|
etxe
maite hortan, espartin eta eskuxaterto nekin ez bada, asteroko telebista harekin bederen, Titin, Xala, Gonzalez, Aimar eta besteen balentrieri beha loriatuak daudelarik apez xaharrak.
|
|
|
Ahatsa Mendian(
|
etxearen
izena) sortu zen Erramun 1952an, Domingo eta Denisen semea, bi burasoak ere Ahatsan sortuak zituelarik. 11 urtetan apez eskolarat joana, pilota maitatua zuen ordukotz mutil azkar horrek.
|
|
|
Guk Iparraldean mugatu dugu lantto hau, ezinbertzez. Bainan jauzi bat egin dugu ere Baigorri eta Izpegitik Baztanera Josetxo Mendioroz apezaren
|
etxeraino
, hango apez pilotarien berri jakin beharrez, bera ere pilotari izan baitzen gaztean. Doala hemen Josetxo jaunaren eskutikako bildumatxo hau.
|
|
|
...er> ere> bekatuetaik> gelditzen> zaizun> biotzean, > > zauzki> arrapaturik> deabruak»> (HGN1, 327), «guziok>/ > gauzki> konta > turik»> (Koplak, 49), «zein> lotsaturik> gauzkiten> demonio> goiek»> (JMESB, 526), «alako> ona> zindeuka>
|
etxean
, > ta> ixildu> diguzu? »> (ibid.,
|
|
|
«baletozkio> bere>
|
etxera
, > (HGN3, 1013), «Lazaro,
|
|
|
474), «enegatik> in> bazue> alakorik, > egonen> > gogotik> kur kurra> juizioko> eguneraño»> (DCC, 137), «etxek, >
|
etxek
, > Martiniano, > eroriaraziko>, > ta> joanaraziko> rdik> agon> konfiaturik> dioken> (JMESB,
|
|
|
artzaingo), artxaun> (< > ardi>+ > xaun), altsai> eta artxaiko>, artzai gaxtea?; arraiketari>, arrainen salerosketan dabilena? ustez; arrantzari> edo arrantzuari>, arrantzalea?; atezai, > atelzai> edo atalzai; aurtzai, baratzezai, bar > ber, eixtari> (eta eiziari; ez dugu ahantzi behar berriki arte, gurean eta bestetan, ehiza ogibidea izan dela), emagin, erizai, errotazai, eskribau, etxokandre> eta nausi etxokandre>?
|
etxeko
jauna eta etxekoandrea?, gobernari> (eta mandatari; hau, agintaria, ez ezik, mandatuketaria?
|
|
|
Bi biotan ere jabetza eskubideak urratzen ditu nork eta aldameneko jabeak, dela auzokoaren lurraldean
|
etxe
berria egiten duelako, horren baimenik gabe, dela norberaren zuhaitza, leku batean hazi ondoren, aldameneko lurrera zabaltzen dituelako bere adarrak eta hostoak.
|
|
|
Ax 53: Zeure lurrean, zure baimendua eta lizentzia gabe,
|
etxe
bat hasten deratzutenean, zeren baldin obraren akhabatzera utz bazinitza peril bailluke, akhometa liazazuten zuzen dutela lur haren gaiñean, hartarakotzat, aitzindurik bezala, ordenatzen du legeak, egotz ahal dezakezula obra berria (ff. de novi operis nuntia. L. Praetor).
|
|
|
Ax 279: Egun batez ioan zituen filosofo batek zapata batzuk bere
|
etxera
, prometaturik zapata egilleari, denbora gutiren barrenean pagatuko zerautzala. Eta abiatu zen bere hitzean, eta ephean pagamenduaren egitera.
|
|
|
Eta abiatu zen bere hitzean, eta ephean pagamenduaren egitera. Baiña enzunik ezen hiltzela diruak behar zituen zapatagina, bihurtu zen a legera rik bere diruekin
|
etxerat
, iduriturik ezen hainbertzez kito zela: eta eduki zituen zenbait denboraz diruak berekin.
|
|
|
Har dezagun lehenbizikoa. Hau nire aita zenari bildu nion
|
etxean
. Lurreko sua piztua utzi genuen eta herrira joan.
|
|
|
Askok uste izan dute, ena> atzizki hori, oikonimo edo
|
etxe
izenak izen datzeko Ekialdekoak izendatzeko erabili direla batez ere edo, gehienik ere, Gipuzkoako Ekialdean. Ez da horrela Euskal Herriaren mendebaldean, hots, Debarroan eta Bizkaian ere aski hedatua da eta aspalditik.
|
|
|
Ez da horrela Euskal Herriaren mendebaldean, hots, Debarroan eta Bizkaian ere aski hedatua da eta aspalditik. Urietan (hiribildue tan) batez ere, zeren eta elizateetan
|
etxeak
–Baserrian, sakabanatuak baitaude, alegia.
|
|
|
hamarkadetan, alegia, gure haurtzaroan, Matiena> auzogune txiki bat baserri
|
etxeak
inguru guztian sakabanaturik. Kale etxeak ordea, ena> atziz kidunak ziren gehienak:
|