|
2000
|
|
|
Urteroko kontua dugu izeiona. Gabonetako beroaldian edozer gauza etxeratzen dugu eta urtarrileko hotzarekin estrapozo egitean, txoroaldiak hutsegiten
|
duenean
, izeiarekin zer egin ez dakienaren mozolo muturraz harrapatzen gaitu urte berriak. 2.000.a sona handikoa izango da baina ez da desberdina izan.
|
|
|
Gauzak nola joan diren ikusita, Iparraldean batua ez da hemen bezala sartu; haiek beti gorde dute beren ukitua, beste ingurune bat egon delako, administrazio munduan ez delako egon euskara batua hizkuntza ofizialtzat hartu duen autonomia bat... Beste askatasun bat eduki dute gauza asko gordetzeko eta Iparraldeko batek modurik formalenean idazten
|
duenean
ere, beti ikusten da nongoa den. Hemengo bat, ordea, batuan jartzen denean, idatziz behintzat ez da izaten erraza nongoa den asmatzea.
|
|
|
Baina, Joxe, badakizu zer gertatzen den? Batek eskua altxatzen
|
duenean
, gainerakoak ere berehala dira,
|
|
|
1970eko hamarkadan hasten da filma, Dolores Gonzalez «Yoyes»ek muga zeharkatzen
|
duenean
. Flashback moduan dago kontatua:
|
|
|
Orduan, pertsona batek bere bizitzaren atal bat kontatzerakoan erreferentzia bat behar bazuen, ba liburua izango zen, antzerki obra bat agian. Orain jendeak kontatu nahi
|
duenean
gertatu zaion zerbait ez du libururik aipatuko ez bada sektakoa, aipatuko dituzte filmak. Guk zaletasun hori daukagu, eta ez diogu inori kalterik egiten horrekin.
|
|
|
Mariok, ardaila dariola, laguntza behingoan behar
|
duenean
, laberinto honetan dauzkagun korapiloak askatzeko, beste batzuen artean, kalkulaezina den Juaristirena badu, bere lekukotasuna arlo politikoan profitatuz, astakeriak eta gaizki esakak nazionalisten aurka erabil ditzan.
|
|
|
Datozen urteotan jauzi berritzailea emateko prestatzen ari da, beraz, Euskalduntze Alfabetatze Koordinakundea. Eta hori dute gogoan bertako arduradunek, Garzon epaileak berriro haien aurkako erasoa jo
|
duenean
. " Ez nau kezkatzen", dio Erramun Osak," guk ez baitugu ezer ezkutatzeko".
|
|
|
Bestetik, proiekzio emozional bat sortzen dugu, identifikazio sistema bat. Imajinatu zer efektu lortzen den neska batek mutilak batzuetan pijama bustita duela esnatzen direla azaltzen
|
duenean
eiakulatze bat izan dutelako, edota mutil bat neskek hilekoa edukitzen dutela esplikatzen hasten denean.
|
|
|
Baina, informazio sistema berri hauek beste aldaketa batzuk ere ekarriko dituzte. Egia da, erakunde batek bere informazio sistema eratzen
|
duenean
bere" know how" zaindu nahi duela, baina ordura arte garatu ezin zituen hainbat produktu garatzeko posibilitatea zabaltzen zaiola ere bai. Hau ekonomiaren edozein alorretan gertatzen ari bada ere, euskal kulturan tentsio bereziak eragin ditzake, gure erakundeek, gutxi edo gehiago, bere laneko eremua izan baitute.
|
|
|
Eta Euskal Herrian normala da. Poeta batek liburu bat aurkezten
|
duenean
, hara doaz argazkilariak eta gero aipamen bat agertzen da prentsan. Gero, astebete bakarrik iraungo duela?
|
|
|
Sedimentuen mailak itsasgoren maila gainditzen
|
duenean
limo hondartza hauek landare gehiago bizitzeko baldintzak eskaintzen dituzte eta paduretan bilakatzen dira. Egoera honetan, mareen korronteak paduren zehar igotzen eta jaisten jarraitzeak kanal sare konplexuak eratzen ditu.
|
|
|
Lizarrako akordioaren garapena eta alderdi abertzaleen arteko lan amankomuna. Eta ETAk esaten
|
duenean
' eraikuntza nazionala aldatu nahi izan digute bake prozesuaren truke', astakeria galanta esaten du. Gauza bat da bake prozesua bultzatzea (horrek, noizbait, denok mahai baten inguruan eseri behar dugula esan nahi du) eta bestea, alderdi abertzaleen arteko lan amankomuna dena.
|
|
|
Afizionatuetatik profesionaletara bereizketa egon dadin. Hor gertatzen ari dena da afizionatuak, profesionaletara salto egiten
|
duenean
, automatikoki estelarrak jokatzen dituela eta gainera, okerrena dena, afizionatuetan ez duela destakatu izan. Hori materialarengatik dela garbi dago.
|
|
|
Hartzaileak flashback modukoak izan ditzake. Drogarik hartu ez
|
duenean
drogarekin izandako esperientziak bizitzen ditu berriro. Erreakzio arinak dira eta ez dute tratamendu jakinik behar.
|
|
|
" Gau enuresia loaldia bitartean pixa egitea izango litzateke, umearen borondatearen kontra. Eta horri enuresia esaten zaio, umeak bost urte bete ondoren ere, ohean pixa egiten jarraitzen
|
duenean
".
|
|
|
Ikuslea errege bihurtuko da eta eskaintza merkatutik eskaeran oinarritutako merkatura igaroko gara. Telebistan hitzorduaren kontzeptua galduko da, albistegiak bederatzietan direla esaterako; aurrerantzean albistegiak ikusleak nahi
|
duenean
izango dira, eta gauza bera gertatuko da beste edozein programarekin. Ekoiztetxe guztiek egokitu dute aldaketa hauetara.
|
|
|
Kasu horretan, jada uzten dio bizkar zorroa izateari eta" aurreko poltsa" da. Norbaitek erabakitzen
|
duenean
" bizkar zorroa" deitu behar zaiola, erabileraren posibilitate guztiak imaginatu behar ditu ontzat emateko.
|
|
|
Gaztea bere beroak bizi du, Goenkalen muztioa hartuta" Carla" noiz ikusiko," Kapitain Frakasa" ren konplejuaz," aise eman zenidan eskua" madarikazioka," hamaseigarrenean, aidanez"," Kareletik" behera bota beharrean" hori egina zagok, txapas!" esango dion itxaropenez. Pena da abertzale erdalduna bere egoak bizi duela, herri hau bere lumak bizi
|
duenean
. H aurrei zuzendutako literatura ugari idatzi duzu.
|
|
|
(...) Zenbatek daki euskara nafar gehienena izatetik gutienena izatera agintari espainiar eta espainiarzaleen bortxatze eta zanpatzetik etorri dela? (...) Lotsatu egin luke zenbait gaurko jauntxo agintedunak, gaur euskaldunak lau garela eta euskaragatik lan egitea eta sosa gastatzea baliogabekoa dela erraten
|
duenean
. (...) Lotsatu egin lukete, eurek eta euren moduko aitzinekoek gehiengoarena zen euskara guttiengoarena izatera ekarri, eta orain euskaldunok erdaldunen eskubideak errespetatzen ez ditugula erratera ausartzen direnean".
|
|
|
Izan ere, ipuin asko oso laburrak dira eta horietan ez dago horrelako zehaztasunetan ibiltzeko lekurik. Haatik, espazioa zehazten
|
duenean
ere, leku urrunetara joko du (Tanger, Istanbul,...), honela amets eta irudimenezko munduak geografia egokietan girotuz, mundu iradokitzaileak sortuz.
|
|
|
Elaberriaren egiturak Joan Mari Irigoienen Babilonia eta Consummatum est nobela zoragarriekin gogorarazten du, honakoan ere kronologikoki lotutako bi istorio (garai berean agitzen baitira) izango baititu abiapuntu liburuak: batetik, Udarben hasten dena (Jaxinto gazteak On Ernestoren jauntxokeriari aurre egitea erabakitzen
|
duenean
), eta, bestetik, Urtuellan hasiera ematen zaiona (Jaxinto, Juxto anaiaren eraginagatik eta On Ernestorengandik ihes egitearren Urtuellara lan bila joaten denean). Jaxinto eta Juxto anaia udarbetarrak izango dira irakurleari bi herrien elkar topatzea ahalbideratuko diotenak. (Egan 48)
|
|
|
Fidel Ameriketan bizi den euskalduna da, gaztetan hara joandakoa. Euskal Herrira itzultzea erabakitzen
|
duenean
, berriz, gerrarako bidea ere pizten ari da eta orduan hasten da eleberria. (Egunkaria)
|
|
|
Bestalde, prolepsiak ez ditu sarritan erabili: batik bat, hasieran bere buruaz beste egitera dihoala iragartzen
|
duenean
ikus ditzakegu. Hortaz, barne prolepsiak dira gehienak, lehen mailako narrazioaren denboraren barruan kokatzen dira-eta.
|
|
|
Izan ere, narratzaileari Iñakik berak bere istorioaren berri eman ziola aitortzen du. Beraz, Iñakiren istorioa kontatzen ez
|
duenean
, baina honen berri nola izan zuen azaltzean, narrazioan parte hartzen duen narratzailea dugu. Bestalde, askotan Iñakik berak hartuko du hitza, maila metadiegetikora jauzi eginez.
|
|
|
Hortaz, bi kulturen arteko elkartrukaketa bat aurkezten zaigu. Gainera," Liburuan umore eta ironia fin fina nabarmentzen da, esaterako Euskal Herrian ederki ezagutzen dugun kaxiano itsua abentura galaktikoan hori bai, giro egokian kokatzen
|
duenean
." (Egunkaria VI)
|
|
|
Jakina, adberbio sintagmadenean, hots,, ezinik, formarenadiera
|
duenean
, loturikidaztendubeti, oraingoerara: tazaartzan, bestericezinda, ezcontzaguin tziariemotendeutseenac (Euscal errijetaco... 54).
|
|
|
Ei: Hiztunak partikulahauerabiltzen
|
duenean
, entzundako zerbait, berakziurtasunezezagutzenezduenzerbaitadieraztendu.Bartolomekondorengoadizkiari loturikidaztendupartikulahau.Honaadibidebatzuk:
|
|
|
–Guztia, erakuslearekinerabiltzenduenean, betidarabilerakuslearenondoren, biakdeklinaturik; absolutiboan, erakusleaaurretiketaondoreneraenklitikoan: au guztiau; pluraladenean, pluralhurbilekoformaagertzenda: oneecguztioc.Lehen gradukoerakusleaerabiltzen
|
duenean
, gehienetanegitenduenez, hurbiltasuna markatzenduerakusleaezkerreanetaeskuineaneraenklitikoanjarriz; euskalgramatiketan, pluralhurbila, aipatzendasoilik, bainasingularhurbilaereaipagenezake.Egiaesan, eraenklitikoanerabiltzendenerakusledelakohonekartikuluaren zereginabetetzendu483:
|
|
|
eraikitzeko abiapuntua. Bidenabar esan dezagun, azken termino hauerabiltzen dugunean, Craig Calhoun soziologoak ematen dion adiera4 nahiago dugula, hain zuzen ere esaten
|
duenean
, irudikatutako komunitateak ez direla pertsonartekoharreman zuzenetan oinarritzen, nortasun komunean baizik. Izan ere, Habermas ekjorratutako, eremu publikoa?
|
|
|
Antzeko zerbait gertatzen zaigu hizkuntzarekin: Iparraldean nortasunak gora egiten du euskaldunen kopuruak gora egiten
|
duenean
, Hegoaldeko herrialdeetan harreman hori hain argia ez dela ikusten dugun bitartean.
|
|
|
GARA, kalea ikusi zuela urtebete egin
|
duenean
, 52.311 ale saltzera heldu da dagoeneko, eta Hego Euskal Herri osoko kioskoetan dago salgai. Izan ere, EL CORREO, EL DIARIO VASCO edota EL DIARIO DE NAVARRAn ez bezala, GARAk lauherrialdeak hartzen ditu edukiz eta salmenta aldetik erreferente nagusi gisa.
|
|
|
Aitzitik, egitate handiagoetan (Euskal Autonomia Erkidegoan, Hegoaldean edota Euskal Herrian) eragina duten albisteak gehiago dira lurralde hauetan gertatu direnak baino. Adibidez, Gasteizko Jaurlaritzak berak hartutakoerabaki baten berri ematen
|
duenean
, berri ematea (prentsaurrekoa esaterako) herrialdebatean gertatzen da, baina eragina Euskal Autonomi Erkidego osora heda daiteke.Ezberdintasun hori neurketak egiteko erabili dugun metodologiaren ondorioa da: izanere, gertaerak leku jakin batean gertatzen dira gehienetan (eta horretarako erabili dugunneurketa unitatea herrialdea izan da, Iparraldea bere osotasunean herrialdetzat hartudugularik).
|
|
|
Proportzioei begiratuta ere, ETB1en Espainiako ekoizpenen proportzioa kanpoko ekoizpenen artean %14koa da (4/ 29), ETB2n %24koa denbitartean (17/ 70). Beraz, esan dezakegu, kanpoko produkzio bila jotzen
|
duenean
, gaztelaniazko kanalak euskarazkoak baino gehiago bilatzen duela Espainiako ekoizpenenartean.
|
|
|
Telebista frantsesek Estatuari aitortzen diote erreferentzialtasun nagusia, Frantziari alegia. Informazio gunetzat Akitania hartzen
|
duenean
, FR 3k bostazpilurraldetan banatutako hego mendebalde frantziarra erakusten du. Hala ere, Ipar Euskal Herriaren profil bereziturik ez da agertzen.
|
|
|
Gizakiak munduaren errepresentazioa egiten
|
duenean
, ez du, normalean, moduisolatuan egiten; aitzitik, gizakiaren ideia nagusiak talde jario kulturalei lotuta egonohi dira. Ildo horretatik, errealitatea sozialki eraikia dela esan da behin baino gehiagotan.
|
|
|
Prozesu hori dialektikoada, eta bere barnean iragapen kualitatiboak erakusten dizkigu periodikoki. Iragapenkualitatibo horietariko bat, mundu mailarako hedapen berria egiten
|
duenean
gauzatzen da. Guk globalizazioa deritzogu horri.
|
|
|
Hirugarren Munduari begira, bigarren globalizazioaren helburu nagusia lurralde horietan ekonomia monetario kapitalistaren ernamuina gauzatzea izan zen.Horretarako, hasieran lan bortxatua erabiliz; baina progresiboki moldakortasun prozesua ezagutu genuen, eta bukaeran garaiko frantsesek esandakoa gogorapenera dakarkigu: beltz batek, bere lan indarra libreki soldataren truke saltzen
|
duenean
, Estatuari zergak ordaintzen dizkionean eta kontsumitzaile amorratua bihurtzendenean, kolonialismoaren garaipena dugu, eta zuriaren egitasmo zibilizatzaileakirabazi du.
|
|
|
Amets errepikakor bat jasaten zuen paziente baten forman, oso adibide polita jartzen du; bizkarra ematen dion pertsonaiabat ikusten zuen beti amets horretan, jasaten zuen oinarrizko errefusa nolabait gorpuztuz horrela. Kohut ek sendatutzat ematen du pazientea, honek azkenean ametshau egiten
|
duenean
: pertsonaia biratzen da, bere ama da, irribarre egiten du; pazientea sendatuta dago.
|
|
|
–Kontaktua/ erretirada?: pazienteak behar
|
duenean
kontaktarazi edo kontaktutikbanarazi, organismoaren erritmo natural moduan ulertuz eta ez erresistentziamoduan.
|
|
|
Praktika Gestaltikoan, prozesu terapeutikoa gizabanakoak bere kabuz hazkundea lortzeko indar nahikoa lortzen
|
duenean
bukatzen da, hain zuzen ere, berehutsune existentzialak non dauden konturatzen ikasten duenean. Perls ekikaskuntza ez dela hitzekin gertatzen azpimarratu zuen.
|
|
|
Praktika Gestaltikoan, prozesu terapeutikoa gizabanakoak bere kabuz hazkundea lortzeko indar nahikoa lortzen duenean bukatzen da, hain zuzen ere, berehutsune existentzialak non dauden konturatzen ikasten
|
duenean
. Perls ekikaskuntza ez dela hitzekin gertatzen azpimarratu zuen.
|
|
|
Hirugarren fase honetan, emozioak, sentimentuak eta bezeroak bere existentzia arriskuan ikustenduelako, zenbait gertaera saihesteko joera izan dezake. Baina, bezeroakgainditu ezin duena esaten
|
duenean
, ekidin duena uzteko eta experientziabizitzeko gaitasuna du?... 22
|
|
|
Aipatutakoez gain, Gestalt Terapiak, ametsekin lan egiten
|
duenean
, bezeroakagertzen dituen zeinu fenomenologikoak oso kontuan hartzen ditu. Terapeutak osoadi behatu behar ditu bezeroaren bozaren tinbrea, tonua, eskuetako izerdia edobere gorputzaren beste zatiak, giharretako mugimenduak, keinuak, tik nerbiosoak, sentipen eta emozioak.
|
|
|
Atxikimendua irudi berezi batekin gertutasuna eta kontaktua izateko joera da.Joera honetan testuinguruak eragina du: beharra handitu egiten da zenbaitegoeratan (subjektua beldurturik, nekaturik, gaixorik edo urduri sentitzen denean) eta gutxitu egiten da subjektua ongi edo seguru sentitzen denean, eta inguruaesploratu nahi
|
duenean
.
|
|
|
Laborategi egoera honetan, estres arinean murgiltzen da haurra. Honi eskerbeha dezakegu haurrak nola antolatzen duen bere portaera atxikimendu irudiarekiko, zein den irudi horrek ingurua esploratzeko ematen dion segurtasun maila, ezezagunekin harremanetan jartzeko, eta haurra nola portatzen denatxikimendu irudiak alde egiten
|
duenean
eta itzultzen denean. Egoera honenarabera, haurrak hiru talde nagusietan banatu izan dira:
|
|
|
bezala ezagutzen dira.Esplorazio pobrea erakusten dute, amaren joan etorriaz kezkaturik. Amakalde egiten
|
duenean
, erreakzio gogorra izaten dute; baina itzultzen denean, gertutasun bilaketa negarrarekin eta errefusapenarekin nahasten dute.
|
|
|
Haley eta Minuchin engandik (honekin Philadelphia Child Guidance Clinic ospetsuan lanean arituzen) eragin berezia jaso izana aitortzen da, nahiz eta Whitaker en eraginarenaztarnak ere sumatu, bereziki bere probokazio eta erronka tekniken garapenean.Terapeuta aldakuntza eragile modura hartzen duen Minuchin en ideiaazpimarratzen du, baina familiak bere bidearen egile eta protagonista izan beharduela baieztatzen du, familiak bere baitan gorderik dituen ahalmen terapeutikoaksustatuz, Haley k egiten zuen modura. Etengabe eraldatzen ari den sistema irekibat da familia, aktiboa, autogobernatzeko gai dena eta beste sistemekinelkarreragitera irekita dagoena; eta familiaren zurruntasunak familia barneko etafamiliaz kanpoko bilakaerara egin beharreko egokitzea eragozten
|
duenean
sortzenda patologia. Morfostasiaren eta morfogenesiaren arteko oreka dinamiko berriabilatzean datza terapia.
|
|
|
Horrela, errepresentazioa zuzena da, protagonistek aktorekideen laguntzazbizitzako gertakizunen bat benetakoa balitz bezala antzezten dutenean. Aside edoaparteak, aktoreak aparte batean sentitzen duena adierazten
|
duenean
. Doblea, aktoreak sentitu baina adierazten ez duena ni laguntzaile batek adierazten duenean (double in) edo bere ordez esaten duenean (double out).
|
|
|
Aside edoaparteak, aktoreak aparte batean sentitzen duena adierazten duenean. Doblea, aktoreak sentitu baina adierazten ez duena ni laguntzaile batek adierazten
|
duenean
(double in) edo bere ordez esaten duenean (double out). Rol aldaketa, protagonistaarazoa eragiten dion antagonistaren paperean jarri eta bera balitz bezala adieraztendenean.
|
|
|
Aside edoaparteak, aktoreak aparte batean sentitzen duena adierazten duenean. Doblea, aktoreak sentitu baina adierazten ez duena ni laguntzaile batek adierazten duenean (double in) edo bere ordez esaten
|
duenean
(double out). Rol aldaketa, protagonistaarazoa eragiten dion antagonistaren paperean jarri eta bera balitz bezala adieraztendenean.
|
|
|
Aita eta amarekiko sentimenduanbibalenteak sortzen dira, gorrotoa maitasuna, beldurra desira?, eta gatazkakonpontzeko modua, gurasoekin benetan dituen desirak asetzeari uko egin eta berenian introjektatzea da. Beste modu batera esanda, bere amarengandiko asetasunikez
|
duenean
, bere bakardade sentipenetan, haurra, bere buruaz arduratzera eta bereasetzeak bilatzera bultzatua ikusten da, ordura arteko ase iturria eta bestehirugarren horren presentziaz konturatzen delarik.
|
|
|
Berraragitze eragiketak ez baitira ariketa hutsalak. Mitoak jendeen gogoan edukitzen ahal duen atxikimendua handia da, horrela harrapatzen
|
duenean
, fagozitatzenesan liteke, gertakaria.
|
|
|
funtsean egitura bat aldatzeko, zein izan liteke motibazioazkarra, berragitzekoa ez bada? Difusio prozesuan ere, jende talde batek beste tradiziobaten elementua bereganatu aitzin adaptatu egiten
|
duenean
, askotan sinkretizatzetikpasatzen da. Eta sinkretizatzean, berraragitze prozedurak erabili izan dira, gurean bederen, dudarik gabe.
|
|
|
Horregatik, eta berak herri mugimendu horretan izan duen inplikazio bizitikjartzen du bere kritika ere, prestaketa soziolinguistikorik ezean ipintzen
|
duenean
hainbihotzeko duen EHE elkartearen krisietako baten azalpena, Txepetx en iritziarekin bateginez: –E.H.E.en kasua ere ukitzen du Txepetx ek; hasierako bultzaldi esperantzagarrihura gogoratuz; baita ere gero jasan zuen beherakada ezaguna, eta berau soziolinguistika teoria sendo baten eskasiari leporatuz (hein batez egia izan daitekeena, zalantzarikgabe)?
|
|
|
Denok dakigun bezala, belare egingo da, ostean belare batagertuz gero; sabaikari, sabaikari baten aurrean; edo horzkari gisa, horzkari batenaurrean. Datu basearen unitateen artean/ n g/,/ n t/ eta/ n tt/ difonemak sartu baditugu, inbentarioan ez ditugu hiru alofonoak kontuan hartu behar izango, aipatutako ezaugarriartikulatorio horiek aurre grabatutako errealizazioetan egongo baitira; eta sarrerakotestuak hala behar
|
duenean
aukeratuko dira egokiro.
|
|
|
Zerk, beraz??. Gauza bera gertatuko zaio Dauzat ahotanhartzen
|
duenean
ere: –Dauzaten ustez, noski, < ospea> da kakoa:
|
|
|
Bigarrenik, Herri batek konkista jasaten
|
duenean
, bere buruarekiko desjabetzeaeta alienazioa jasaten du. Bere buruaren desjabetze politikoaren egoera horretatikabiatuta, konkistatzaileek etnozidioari (edota genozidioari), kolonizazioari eta Herri ustiaketari ekiten diote.
|
|
|
Hastapen orokor gisa (salbuespenak salbuespen) esan dezakegu gizarte batek (ez naiz gizabanakoez mintzatzen ari), harrapakari jarrera? hartzen
|
duenean
, arlo guztietan, bai ekonomikoan, bai politikoan, baipertsonalean, jarrera berdina erabiliko duela.
|
|
|
Izan ere, une bat artifiziala, gizatiarra edo historikoa dela esaten dugu, egileakekintza etorkizunerako duen ideiaren arabera gauzatzen
|
duenean
–proiektu batenarabera?; etorkizunaren mende baitihardu orduan, zulo gerozaleek bultzaturik. Baina, mugimendua benetan historikoa izan dadin, nahitaezkoa da errealitatean zulatzeren batgertatzea, aldaketaren bat:
|
|
|
Kojeve k dioenez, espiritua mintzoak aditzera emandako Izatea da, eta espirituaren bizitza jakintsuaren existentzia, hots, munduaren egia adierazten duenmintzoaren kontzientzia. Orobat, bukakorra eta hilkorra denez, gizakia bere bukakortasuna eta heriotza onarturikoan baino ez daiteke benetan jakituriara hurbiltzen has.Txillardegik dioenez, kontzientzia galtzen
|
duenean
da hila gizona. Honengatik diogukontzientzia kamustuta dutenak erdi hilik daudela? 23 Eta giza kontzientzia ezinbestean hil beharraren kontzientzia duzu funtsean.
|
|
|
David Randall ek (1999, 77) Associated Press agentziako Mort Rosenblum kazetariaren hitzak bere egiten ditu, langintza horren garrantzia eta, beraz, informazio iturriena, azaltzeko: , suhiltzaileak gauerdian sute abisua jasotzen
|
duenean
, prakak janzteko eta sua amatatzeko baino ez du denborarik. Berriemaileak makina bat pertsonari azaldu behar dio nork edo zerk eragin zuen sutea eta zergatik?.
|
|
|
Berriemailea iturri bihurtzen dela esan berri dugu; eta hori informazioa sortzen eta egiten
|
duenean
gertatzen da hain zuzen ere. Baina apika ez da argi geratu nolako iturria den newsmaking aren prozesuan, berriemaileak beste iturri primario batzuk erabil baititzake.
|
|
|
7 Entzuleek edukien berri eduki ala ez faktorearen araberakoak: ohikoa (iragarria izandena) eta ustekabekoa (estazioak mezurik bidaltzen ez
|
duenean
).
|
|
|
Hala ere, aldaketak ager daitezke irratsaioren batek huts egiten
|
duenean
, edo bukatutakoan beste batez ordezkatua izan behar denean; programazio horren barruan estazio batzuek hiru hilero egiten dituzte aldaketak, nahiz eta berritzea erabatekoa ez den, programa batzuen ordezkatzea baino ez da-eta. Azken buruan, irratsaio berrien promozio planteamendua da, programazio aldaketa baino gehiago.
|
|
|
Frekuentzia (oszilazioaren bizkortasuna) hagitz altua izan behar da aprobetxagarriak diren intentsitate uhinak produzitu ahal izateko; uhin hauek espaziotik doaz, argiaren abiadura daramatelarik. Hauetako uhin batek antena metaliko bat topatzen
|
duenean
, bere energiaren parte bat metalaren elektroi askeetara iragaiten da eta mugimenduan ipintzen ditu, korronte alterno bat eratuz; korronte honen frekuentzia uhinarena bera da. Hauxe da irratitik komunikatzeak duen printzipioa.
|
|
|
murrizten baititu. Otsoak ardiak edo beste ganadu bururen bat hiltzen
|
duenean
, indemnizazioa lortzeko arazoak izaten dituzte abeltzainek, eta lortutakoak ere nahiko eskasak dira. Horren guztiaren ondorioz, Karrantzako bizilagunen artean otsoaren kontrako jarrera nabaria dago, otsoaren presentzia beren bizimoduarekin kontrajartzen baita; eta sarri askotan, arazoa, konpontzeko?, legez kanpoko batidak egiten dira.
|
|
|
Estatua, egitura politiko gisa, herritarrek osatzen (omen) duten nazioa den gorputzari lotzen zaio; baina gorputz horrek nolabaiteko sendotasuna behar du (eta ez
|
duenean
, sendotasun batez hornitu behar da). Alde horretatik, kultur identitateak funtseko zutabea osatzen du, komunitate nazional bakarraren nozioa sortzeko bidea eskaintzen baitu, nazioaren definizioari sendotasuna ematen dion neurrian.
|
|
|
Azken finean, argitu egin genuke noiz hitz egiten den Estatu nazioaskodunez, kontzeptu honek sakoneko azterketa ilundu ez dezan: a) Estaturik gabeko nazionalismoek Estatu Nazioarekin bat egiten ez duten nazioen presentzia aldarrikatzen dutenean, Estatu horrek beste nazio batzuk integratzen dituela adieraziz; b) Estatuak, testuinguru historikoak bultzatuta (askotan beste nazionalismoen eraginez) nazio aniztasunaren errealitatea onartzen
|
duenean
–harmonikoa den neurrian, noski?, hain zuzen Estatuaren beraren egitura arriskuan ikusten duenean. Edonola ere, esan behar da ez direla gutxi beren helburuen muga ofizialki aintzat hartzen den Estatu nazioaskodunaren markoan kokatzen duten mugimendu nazionalistak.
|
|
|
Azken finean, argitu egin genuke noiz hitz egiten den Estatu nazioaskodunez, kontzeptu honek sakoneko azterketa ilundu ez dezan: ...urik gabeko nazionalismoek Estatu Nazioarekin bat egiten ez duten nazioen presentzia aldarrikatzen dutenean, Estatu horrek beste nazio batzuk integratzen dituela adieraziz; b) Estatuak, testuinguru historikoak bultzatuta (askotan beste nazionalismoen eraginez) nazio aniztasunaren errealitatea onartzen duenean, harmonikoa den neurrian, noski?, hain zuzen Estatuaren beraren egitura arriskuan ikusten
|
duenean
. Edonola ere, esan behar da ez direla gutxi beren helburuen muga ofizialki aintzat hartzen den Estatu nazioaskodunaren markoan kokatzen duten mugimendu nazionalistak.
|
|
|
Nazionalismoaren historiografiak, eta, esate baterako, euskal nazionalismoarenak zer esanik ez? bigarren mailan utzi izan du, baztertu ez
|
duenean
erabat, hezkuntza eremuko analisia (beharbada, fenomenoaren beste alderdi batzuei garrantzi handiagoa eman zaielako: planteamendu ideologikoak, borroka politikoa, ekonomia arloko aldaketak, gizartearen modernizazioa?); eta eremu honetara hurbildu denean, nahiz salbuespenak egon?, azaleko irakurketak edota guztiz topikoak direnak nagusitu izan dira, agian hezkuntzaren historialarien ekarpena urria izan delako oso.
|
|
|
Hau da, nazioaren ezaugarriak ez dira bereizten gaituztenak, batzen gaituztenak baizik. Horrela, hezkuntza sistemak duen nazionalizatze tresnaren aurpegia erakutsiko du, curriculum nazionalean nazionala (omen) den kulturak haur espainiarrek arnastu behar duten eskoletako airea betetzen
|
duenean
ere.
|
|
|
Ibid., 194 Interesgarria da, halaber, hezkuntza sistemaren barruan zutabe nagusia izan lukeen irakasleriaren egoera penagarriari aurre egiteko azaltzen zen beharra, honek, besteak beste, Administrazioaren kaosa islatzen baitzuen eta Estatuaren eraginkortasuna kolokan geratzen baitzen. Antzeko zerbait dio Gil de Zárate k 1838ko legearen eraginkortasun ezari buruz hitz egiten
|
duenean
: –lo que más se había opuesto á que la ley del año 38 tuviese una aplicación eficaz y benéfica, era el vicioso sistema administrativo que á la sazón regía?
|
|
|
Ni azkenetakoa heldu naiz, baina hala ere beste gehienak baino lehenago irten naiz handik. Besteak begira geratu zaizkit auto elegante batek nire aurrean frenatu
|
duenean
, baina ez da nire errua gidariek aukeratzeko posibilitatea badute.
|
|
|
Baina zer? Jendea suizidatu egiten da bere futbol selekzioak galtzen
|
duenean
, edo burtsak behera egiten duenean, edo Nostradamusek milagarren aldiz munduaren akabera aurreikusten duenean. Zergatik ez zuen Eiderrek gauza bera egingo bere azken maitalearen atxiloketaren berri egunkarietan izatean?
|
|
|
Baina zer? Jendea suizidatu egiten da bere futbol selekzioak galtzen duenean, edo burtsak behera egiten
|
duenean
, edo Nostradamusek milagarren aldiz munduaren akabera aurreikusten duenean. Zergatik ez zuen Eiderrek gauza bera egingo bere azken maitalearen atxiloketaren berri egunkarietan izatean?
|
|
|
Baina zer? Jendea suizidatu egiten da bere futbol selekzioak galtzen duenean, edo burtsak behera egiten duenean, edo Nostradamusek milagarren aldiz munduaren akabera aurreikusten
|
duenean
. Zergatik ez zuen Eiderrek gauza bera egingo bere azken maitalearen atxiloketaren berri egunkarietan izatean?
|
|
|
Edo, gauzak, bertzerik gabe, berez joan ote ziren, eta Maddalenek azkeneko mementuan ezezkoa eman ote zion osaba Joanikoti, harreman haietarik etor lekizkiokeen kalteak onurak baino gehiago izan zitezkeela irizten ziolako, edo Jainkoak daki zeren beldur zelako, eta ahalke ote zen osaba, haren ondoren? Eta, nola ura, irakiten
|
duenean
, lehertzen den mila burbuiletan, zeinak egin orduko desegiten diren bertze mila burbuila sortzeko, hala lehertzen eta berritzen zitzaizkidan neuri galderak burmuinetan. Eta aitak, bere aldetik, ez zuen deus ere erraiten egoera haren aitzinean.
|
|
|
—Ongi zagok behekoari jakinaraztea ezen begirunea eta errespetua zor diola goikoari —erran zion—, baina horrek ez ziok goikoari behekoak animaliak balira bezala tratatzeko eskubiderik emaiten, zeren eta goikoak ere bere errespetua zor baitio behekoari. Eta arrazoin da haren alde eta fabore jartzea, arrazoin
|
duenean
...
|
|
|
Eta oroitzen dut ezen erran niola, ez mihiz baina bai buruz, haserre: " Zientzia, zientzia... baina zientzia Apu leioren urrezko astoa da, zure ahotik zurrunga egiten
|
duenean
!" Eta hura erran eta, handik gutirat, gitarraren nota urrunak aditu nituen berriro, eta napolitarraren boza. Eta iduritu zitzaidan ezen boz hura, mementu batean, deika ari zitzaidala.
|
|
|
—Ulertzen dut zuen haserrea, baina ezagutzen duzue ene anaia Joanikot... Haur bat bezalakoa da horrela jartzen denean, are haurrago arnoa edaten
|
duenean
, eta ez genituzke, beraz, haren hitzak hain aintzakotzat hartu behar. Egia da, halarik ere, ezen gaur marra iragan duela, eta ez duela horrek desenkusarik...
|
|
|
Eta, aintzakotzat harturik Publilio Siriarraren errana, zeinak baitio: Bene vixit is qui potuit cum voluit mori, gure arbaso jaun Esteban Etxegoienen eredurat hil nahi nuke, eta osaba Joanikot eta Maddalenen eredurat, zeren zinez izan baitaiteke uros nahi
|
duenean
hiltzen dena, eta zeren hagitzez hobea izan daitekeen mementu jakin batean pozoinaren hartzea bizitza osoa pozointzerat uztea baino.
|
|
|
Baina zer da nitasunaren osotasun hori? Non dago gure nitasuna, eta non gure osotasuna, lotarat goazenean eta ametsetan hasten garenean, konparazione, eta gure arimak arima herratu baten antz handiagoa hartzen
|
duenean
, halako moldez, non hegaldatzen baita handik honat eta hemendik harat, espaziorik sinestezinenetan barrena, borondate orotarik kanpoan balego bezala, kaosaren indarren menerat. Non dago, bai, gure nitasuna eta gure osotasuna, gure bizitzako loaldi eta ametsaldi orotan, zeinak baitira, bataz bertze, gure bizitzaren herena?
|
|
|
—Ikerlari batek produktu edo material bat ikertu nahi
|
duenean
, zer den edo zer ez den jakiteko, bi conditio sine qua non behar ditik: iturri bat behar dik, gure kasuan kaka iturria, eta toki egokia behar dik, produktuaren erakusgarri bat kalte handirik gabe jaso ahal izaiteko —eta, barrendik hats hartzen zuela, erran zuen—:
|
|
|
" Zuhaur zaitugu asasinoa, zalantzarik gabe!" Eta ustezko asasinoa, kontra egin gabe, guztiz damuturik, belaunikatu, eta oihuka hasi zen, barkatzeko eta barkatzeko. " Mundu honetan aitzinetik dago damutu beharra, ez ondotik, krimenak urkabean baizik ez
|
duenean
erremedioa...", ihardetsi zion guardia buruak frantses garbian. Eta asasino ustezkoak jaitsi zuen bere burua, eta nik hats hartu nuen, ohartu nintzenean ezen haren kaltetik ene salbazionea etor zitekeela.
|
|
|
Ez zidan nire orpoetan biratzeko astirik eman. Hordi baten autoak semaforoa zehatzen
|
duenean
bezalako karraska aditu nuen buru barnean. Mina, kaskezurra urratzean bakarrik sentitzen ahal den mina, ondotik lotu zitzaidan.
|
|
|
Alderantziz izan balitz, zu ez zinatekeen ohartuko, baina Ximurra bai. Bolantea birarazi
|
duenean
, dudarik batere ez dut izan zure bila heldu zela.
|
|
|
Edurneren aipu likitsen baten zain gelditu nintzen. Berriz ere" jadanik zamalkatu duk?" edo gisako galdera nekagarriren bat, bereziki erantzunak ezezkoa behar
|
duenean
. Ez zen horrelakorik etorri, eta isilpean eskertu nion.
|
|
|
Hemisferio honetako bizilagunik dohakabe eta azpiratuenarentzat ere, aisia nagiaren oihartzuna dakarren hitz hirusta. Areago eguzkiak izaki bizidun oro bere sugarren besarkadan xigortu nahi iduri jotzen
|
duenean
. Abuztu madarikatu horretako igande madarikatu horretan, anaia Josuren eskuzabaltasunak partzuergoan utzitako etxeko komunaz jabetu eta bainuontzia ur hotzez bete ondoan, hortxe kieto egon oheratzeko tenorea etorri arte; horrexetan baizik ez nukeen atsegin eta bake izanen.
|
|
|
Gau gehienetan, berriz, auto bakarrik ere ez da izaten hirugarren solairuan. Hala ere, gauero erronda egin behar eta hara jaustean ikara bat baino gehiago hartuak gara Rosariorekin topo egitean, lorik egin ezin
|
duenean
mamu bat bezala ibiltzen baita, harat honat marmarika. Luze luze lo egiteko irrikitan dagoela erraten digu halakoetan.
|
|
|
" Eta ez dezala irakurleak nire liburuan sosegurik bilatu, desosegua aurkituko baitu; zeren orrialde hauetan barrena ez baitabil heroirik edo irabazlerik, derrotaren armada baizik; bai, derrotaren armada eta patu idatziaren kontra borrokatzen den gizagaixoa...". Armada aipatu
|
duenean
, jendea begira gelditu zaio. Inor ez da ausar  tzen airean dabilen mamua aipatzera, baina ez du luze iraun isiltasunak:
|
|
|
Honezkero inork espero ez
|
duenean
iritsi da bidaiaria. Etxerantz jo du.
|
|
|
Ez al da beti tirania boterearen arma bat izan? Zer axola dio eguzki ala euri, tiraniak beti bere legea ezartzen
|
duenean
–Zer, lekuak nola duen izena, leku guztietan tiraniaren borreroek izen bera badute?
|
|
|
Hodei batek gurutze baten tankera hartzen
|
duenean
, norbait hil den seinale izaten da.
|
|
|
Astarraingoa balitz... Baina gaurkoa amaitzen
|
duenean
... Aiuntamentuak ez ote du pentsioren bat ordaintzeko dirurik?
|
|
|
Ez nintzen galtzak ukitzera ausartzen. Usai  na zabalduko zen, kafeak irakiten
|
duenean
bezala.
|
|
|
Agur luzeetan bustitako begi horiek, zenbat familia hautsirik ikusi duten! Heriotzak itxaropenaren zirrara ebakitzen
|
duenean
bakarrik itzaltzen dira nire herritarren begietako argiak.
|
|
|
Sarritan entzunak nituen hitz horiek. Iraileko euri berriak lur guztia itxuraz aldatzen
|
duenean
, badakigu zein neurri duen atsekabeak. Barrenegi dugu gizonok tristuraren zama ilun grisa.
|
|
|
Danek telefonoaz nazka nazka egina egon behar du. Kaliforniako bidaia agentzikoekin hitz egitea lortzen
|
duenean
, Madrilekoekin harremanetan daudela erantzuten diote eta, beraz, oraingoz ez dakitela Chicagon non ostatatuko garen. Eta hori dioskun bakoitzean, taldekideak sumindu eta oldartu egiten zaizkio (Jordi askojakinak beti iraganeko pasadizoak kontatzen dituenez, bidailagunek Preterito deitzen diote aurpegira esan digu behin gizon batek bere burua altzairuzko upel batean bota zuela urjauzietan behera, pipiritaka; eta pentsa  tzen dut Dan gizon haren antzera sentituko dela hotelaren kontua hizpidera ekartzen duten bakoitzean).
|
|
|
En plus, Luisek bera zirikatzen jarraitzen du eta atzo, urrunera joan barik, aspirina bat eta kondoi bat eman zizkion: aspirina, Rakelek coca cola hartzen
|
duenean
haren edalontzira botatzeko, Luisen esanetan, nahasketa horrek emakumeak ble ble jartzen dituelako; kondoia, horren ostean etorriko diren olgetetarako... Bon, gaurkoz besterik ez.
|
|
|
Kontratuak dio hotelak hiri hirian egongo direla". Eta kezkak lehertu egin dira, hiru ordu laurden geroago gero jakin dugunez, 45 kilometro urrunago Danek furgoneta errepide ondoko hotel baten atarian aparkatu
|
duenean
. Orduan aurrekoak matxinatu eta, denok ados egongo ginelakoan, gidariari esan diote:
|