|
2006
|
|
|
• Udako Euskal Unibertsitatean (UEU), berez unibertsitate mailako titulaziorik ez da ematen, baina bai zenbait kreditu osagarri lortzeko gorago aipatutako unibertsitateetako titulazioetako baliagarriak diren ikastaroak, unibertsitate mailakoak kontsideratzen direlako, baita soziolinguistikarekin lotzen direnak ere. Duen antolaketa malguarengatik, urtero (edo ia urtero) irakaskuntza mota ezberdinak eskain ditzakete, edo ikastaroen aztergaiak aldatu; zenbait ikastaro beste erakunde batzuekin batera elkarlanean eskaintzen
|
dituzte
, gizartean sumatzen diren premiazko beharrei erantzun nahian. Horrela, gaur egun (2006an), 26 sailen artean, Soziolinguistika eta Glotodidaktika izenekoak ere badaude.
|
|
|
Euskal Herrian gaudela esatean batzuekEuskalAutonomi Elkarteaz ari garela pentsa dezakete, bainaE uskararen Herrian gaudela esatean edonork ulertzen du zertaz ari garen. Hizkuntzek mugak jartzen
|
dituzte
, zentzu hertsian esanahia (esangura) mugatu egiten baitute, edo beste ikuspegitik, zehaztu ere. Horrela egun Euskal herrietan edozein hiritar euskalduna da, Euskararen herrietan, ostera ez; euskalduna euskara duena baita.
|
|
|
Informazio zuzena eta zehatza izatea, denok dakigunez, erabakiak hartzeko ezinbestekoa baita. Hori egia bada ere ez
|
dituzte
hizkuntz arazoa duten herrialde guztietan hiztunen erroldak edo zentsuak burutzen; Belgika adibidez. Beste batzuetan mende bat baino gehiago Zentsu eta Udal erroldetan hizkuntzari buruz galdezka aritu dira, Gales kasurako.
|
|
|
" Ez
|
dituzte
hizkuntz arazoa duten herrialde guztietan hiztunen erroldak edo zentsuak burutzen; Belgika adibidez. Beste batzuetan mende bat baino gehiago Zentsu eta Udal erroldatan hizkuntzari buruz galdezka aritu dira, Gales kasurako.
|
|
|
Ikerkuntzari dagokionez, lehen eta behin ikasleek egindako lanak aipatu gura nituzke: bai Soziologia Sailean bai Euskal Filologian ikasketaamaierako tesina lanak egiteko aukera dago eta ikasle batzuek soziolinguistikaren inguruko gaiak hartu
|
dituzte
horretarako. Ixiar Basterretxea (Etxebarria 2000, adibidez), Rosa Miren Pagola, eta Itziar Turrez (Gonzalez 1999, Molina 2001) irakasleen zuzendaritzapean soziolinguistika lanak burutu dira urteetan zehar.
|
|
|
Ixiar Basterretxea (Etxebarria 2000, adibidez), Rosa Miren Pagola, eta Itziar Turrez (Gonzalez 1999, Molina 2001) irakasleen zuzendaritzapean soziolinguistika lanak burutu dira urteetan zehar. Azken urteetan beste ikerketa batzuetan, nahiz eta soziolinguistikari buruz propio egindako lanak ez izan, aldagai sozialak kontuan izan
|
dituzte
azter eremua mugatzeko orduan (esate baterako, Iribar eta Turrez 2001).
|
|
|
Euskal Filologian ikasketa amaierako tesina lanak egiteko aukera dago eta ikasle batzuek soziolinguistikaren inguruko gaiak hartu
|
dituzte
horretarako. Ixiar
|
|
|
Honakoa gertatzen da: familian eta lagunen artean emazteek forma berritzaileak erabiltzen
|
dituzte
, aintzindariak izanez, aldiz lanean ala publikoan beraien hizkuntza gehiago zaintzen dute.
|
|
|
Bourdieu ren iritziz, komunitate batean dauden hizkuntza trukaketek ekonomia berezi bat agerian uzten dute. Merkatu horretan, kapital kultural handiena dutenek, arduradun karguak betetzeaz gain, beraien ikuspegiak derrigortzen
|
dituzte
. Indar harreman horretan, nagusi direnak esaten dute nola hitz egin behar den, zein hiztegi erabiltzea komeni den baita zein azentu baliatu behar den ere.
|
|
|
" hizkuntza komunitate batean, inork ezin ditzake erabat hizkuntza eta kultura legeak ezjakin, batik bat gaitasun zilegia dutenekin harremanetan sartzen diren aldi bakoitzean. Izan ere, egoera ofizialetan kokatuak direnean, menderatuek beraien hizkuntza ekoizpenei ezfagoretuak zaizkien prezioen osaketa legeak gorputz eta pratiko ezagupenetan adierazten
|
dituzte
. Horrek, zuzentasun ala ixiltzerako bidean, indar amaiezin bat egitera derrigortzen ditu".
|
|
|
Beraz, erabateko zuzenketa hizkuntza ezsegurtasunaren adieBourdieu ren iritziz, komunitate batean dauden hizkuntza trukaketek ekonomia berezi bat agerian uzten dute. Merkatu horretan, kapital kultural handiena dutenek, arduradun karguak betetzeaz gain, beraien ikuspegiak derrigortzen
|
dituzte
. Indar harreman horretan, nagusi direnak esaten dute nola hitz egin behar den, zein hiztegi erabiltzea komeni den baita zein azentu baliatu behar den ere.
|
|
|
Beste ikerlari batzuek, suizoak batik bat, hizkuntzen arteko harreman baketsuak aztertu
|
dituzte
, kalko, hartze, interferentzia, aldizkatzea ala lankidetza gertaerak agerian utziz. Fenomeno mikrosoziolinguistikoak hobesten dituzte, adibidez hizkuntza harremanak aztertuz.
|
|
|
Beste ikerlari batzuek, suizoak batik bat, hizkuntzen arteko harreman baketsuak aztertu dituzte, kalko, hartze, interferentzia, aldizkatzea ala lankidetza gertaerak agerian utziz. Fenomeno mikrosoziolinguistikoak hobesten
|
dituzte
, adibidez hizkuntza harremanak aztertuz. Horren arabera, hizkuntza aldaketak pertsonen arteko harremanen egituran dauden funtsezko aldaketak adierazten ditu eta ez testuinguru makrosoziolinguistikoarenak.
|
|
|
Beste soziolinguista batzuek aldiz nahasketa gertaerak aztertu
|
dituzte
, batez ere kreoloen kasuan. Kreoloak, kolonizazioak sorturiko hizkuntza sistema autonomo bat adierazten du eta, frantziari dagokionez, kolonoek erabiltzen zuten frantsesa komunitate baten ama hizkuntza bilakatu da, batzuetan hizkuntza ofizialak baino askoz gehiago erabilia dena, besteak beste, eguneroko bizian.
|
|
|
hizkuntzen arteko harreman baketsu ala gatazkatsuak hizkuntza politika baten bidez jorratu nahi direlarik, beraien osagai indibidual zein kolektiboak kontutan hartu behar dira, zeren hizkuntz aniztasuna komunitateen eta pertsonen kontua da. Beraz, hizkuntza politika guztiek bi oinarri kontutan hartzen
|
dituzte
:
|
|
|
1980 hamarkadan sortutako erakundeek, bi itxura hartu
|
dituzte
funtsean: 1) Lehen Ministroari loturiko barne instituzioak, esaterako Hizkuntza Frantsesaren Ordezkaritza Orokorra ala Hizkuntza Frantsesaren Goi Kontseilua, eta 2) kanpoari begira dauden erakundeak, hala nola, Frankofoniaren Goi Kontseilua eta, beste maila batean, Kultura eta Teknika Lankidetzaren Bulegoa.
|
|
|
Frantziako soziolinguistikaren aurkezpena amaitzerakoan, zera agerian geratzen da, alegia, herri bateko soziolinguistikataz ez duela zentzu handirik. Hain zuzen ere, Kebek, Suiza, Katalunia, Euskal Herri ala Frantziako ikerlariek munduan zehar plazaratzen diren lanak irakurtzen eta eztabaidatzen
|
dituzte
. Labov, Fishman ala Bourdieu gehienek ezagutzen dituzte eta beraien teorien ekarpenak zein mugak agerian uzteko gaitasuna daukate.
|
|
|
Hain zuzen ere, Kebek, Suiza, Katalunia, Euskal Herri ala Frantziako ikerlariek munduan zehar plazaratzen diren lanak irakurtzen eta eztabaidatzen dituzte. Labov, Fishman ala Bourdieu gehienek ezagutzen
|
dituzte
eta beraien teorien ekarpenak zein mugak agerian uzteko gaitasuna daukate. Ekonomiaren mundializazioak eta informazioaren eta komunikazioaren teknologia berrien agerpenak joera hori areagotu dute, hartu emanak ugalduz eta elkar ezagutza hobetuz.
|
|
|
Ekonomiaren mundializazioak eta informazioaren eta komunikazioaren teknologia berrien agerpenak joera hori areagotu dute, hartu emanak ugalduz eta elkar ezagutza hobetuz. Hala ere, bi faktorek trukaketa horiek mugatu
|
dituzte
, batetik, hizkuntzaren oztopoak zeren artikulu eta liburu frango inglesez eta, maila txikiago batean, frantsesez idatziak daude eta, bestetik, herri bakoitzean nagusi diren iritzi, ohitura eta erreferentziak, nahiko ezberdinak izateaz gain, egonkorrak dira.❚
|
|
|
5 Hizkuntzen arteko harremanen azterketa migrazio egoeretan. Barne eta kanpo migrazioek gertakari soziolinguistiko bereziak sortzen
|
dituzte
. Migranteen usadio soziolinguistikoek aldaketak ezagutzen dituzte beraien hizkuntza errepertorioak aldatzen diren neurrian.
|
|
|
Barne eta kanpo migrazioek gertakari soziolinguistiko bereziak sortzen dituzte. Migranteen usadio soziolinguistikoek aldaketak ezagutzen
|
dituzte
beraien hizkuntza errepertorioak aldatzen diren neurrian.
|
|
|
Irakasgaian oinarrituta gai horri buruzko testu-liburua argitaratu du Euskal Mintegiak (Amorrortu 2003) eta, horrela, material gehienak UNReko ikasleen esku ez ezik edonoren esku ere ipini
|
dituzte
.
|
|
2007
|
|
|
Bestalde, xede berezietako taldeak abian jartzeko ahaleginak egin egiten ditugu, esaterako merkatariak, finantza munduko langileak, osasun arloko langileak edo etorkinak. Talde hauek askotan metodologia, material eta ahalegin bereziak eskatzen
|
dituzte
. Horiek horrela, talde hauek ondokoak lituzkete:
|
|
|
• Autonomi Erkidegoko erakunde komunek, Euskal Herriko aniztasun soziolinguistikoa kontuan harturik, bi hizkuntzen erabilera bermatu, haien izaera ofiziala arautu eta hura ikasteko behar diren neurri eta baliabideak eratu eta arautuko
|
dituzte
."
|
|
|
Hala ere, hiriburuak dira, normala denez, euskaltegi gehienen kokalekua (Gasteizen 9, Bilbon 15 eta Donostian 13), eta euskaltegi hauek beste 44 herritan ere ematen
|
dituzte
eskolak.
|
|
|
Sektoreko lanak (ikasle eta taldeak) behera egin duten neurrian, irakasle gutxiago behar izan
|
dituzte
euskaltegiek, eta horien murrizte nabarmena dago 1995 ikasturtetik 2002 bitartean.
|
|
|
Lehen erran bezala, euskara ikasten duten heldu gehienek AEKrekin ikasten dute. Halere, beste egitura batzuek kurtsoak eskaintzen
|
dituzte
, hala nola, Angeluko Ikasleak Angelun edo Maite dugulako Miarritzen. Aipamen bat egin behar da ere Angeluko ikastolako esperientziari buruz.
|
|
|
Goiko taulan agertzen diren ikasleek erritmo desberdinak segitzen
|
dituzte
. Ikasturtea 30 astekoa da, urritik ekainera.
|
|
|
Irakasle mordo handi batek, hasiberriak direlako edo, ez du erantzuten. Erantzuten dutenetarik, ia denek% 10 eta% 30 arteko zifrak (biak barne) agertzen
|
dituzte
. (Zalbide, 1977:
|
|
|
Hori dela eta, hausnartu ere ez dute hausnartzen egindako ibilbidearen inguruan. Ondorioz erabilerarako motibazioa garatzetik urrun daude; ez dute egoera errealetan erabiltzeko aukerarik bilatzen eta dituztenak ere ez
|
dituzte
baliatzen. Gainera, askotan, ikasleek zuzentasunari gehiegi erreparatzen diote eta kale egiteko beldurrak komunikatzea galarazten die.
|
|
|
Gauzak horrela, eginbeharreko horiek egitera bideratutako ikas prozesua egitea besterik ez dago. Ariketa bakoitzak badu bere estrategia, eta gaur egun euskaltegi askotan teknika horiek lantzen ematen
|
dituzte
ikasleek orduak eta orduak.
|
|
|
Bestalde, hurrengo azterketan idazlana gainditu behar duenak ez du ahozkoa landu nahi izango, eta laster ahozko proba gainditu duena, goiz eta arratsalde ibiliko da norbaiti bere artikulutxoa laburbildu nahian. Ikasle askok sinonimo zerrenda ikaragarriak ikasten
|
dituzte
buruz, eta nahikoa izaten da" agian" esatea" akaso"," beharbada"," apika" eta beste zazpi hitz gaineratzeko. Txiste bat kontatzen jakin gabe, Lekeition edatean darabilten onomatopeia ezagutuko dute (hori bai, testuingurutik erabat kanpo), bai donostiarrek bai iruñarrek.
|
|
|
Gainera, ikasleek azterketa pila bat egiten
|
dituzte
, aukera gehiago izateko azterketa guztietara aurkeztu ohi dira eta. Adibidez, goi mailako titulua lortu nahi duen irakasle gaia EGA, Hizkuntz Eskolako Goi Zikloa, IRALEko 2.HE, eta HAEEko 3.HE lortzeko azterketetara joango da.
|
|
|
Dakigunez, plangintzak, ezberdinak dira aplikazio esparru, helburu, iraupen, dimentsio eta abarri dagokienean, baina guzti guztiek
|
dituzte
plangintzaren eragileak eta parte hartzaile edo jasoleak. Zentzu horretan, geure erabilera plan ezberdinetan parte hartzaileak izango diren langile, guraso, gazte edo aisialdiko monitoreak, beraien plangintza ezagutzeaz gain, horren aldeko jarrera izatea funtsezkoa izango da, subjektu aktibo izan eta eragile garrantzitsu bihurtzeko.
|
|
|
Datu hauek argi adierazten digute jendearen gustuko programak direla hauek, motibazio ezberdinetatik abiatuta mintzapraktika egitasmoetara gero eta gehiago hurbiltzen baitira. Era berean, antolatzaileek tokiko euskarazko harreman sareak sortzeko ekimen baliagarritzat hartu
|
dituzte
Mintzalagun, Berbalagun, eta Mintzakide egitasmoak.
|
|
|
Taldetxoak sortzen dira (hirukoteak, laukoteak, boskoteak), zaletasunak, adinak, bizi esperientziak,... kontuan hartuz. Talde horietan ezaugarri ezberdinetako jendea elkartzen da (batzuek ohiko euskarazko harremanak
|
dituzte
eta beste batzuek ez) eta konpromiso bakarra eskatzen zaie: astean behin gutxieneko denbora batez elkartzea.
|
|
|
• Haurren eta, batez ere, gazteen artean neskek mutilek baino erabilera indize hobeak lortuko
|
dituzte
.
|
|
|
• Hegoaldean, oro har, emakumeek indize hobeak lortuko
|
dituzte
, eta Iparraldean, berriz, gizonezkoek hobeak lortuko dituzte, batez ere, helduen eta adinekoen artean.
|
|
|
• Hegoaldean, oro har, emakumeek indize hobeak lortuko dituzte, eta Iparraldean, berriz, gizonezkoek hobeak lortuko
|
dituzte
, batez ere, helduen eta adinekoen artean.
|
|
|
5 neurketek oso joera nabarmenak adierazi
|
dituzte
eta oso" zerrenda" estuak marraztu dituzte. Jasotako datu gehienak proportzio tarte estuen barruan kokatu dira, neurketen fidagarritasuna nabarmenduz.
|
|
|
5 neurketek oso joera nabarmenak adierazi dituzte eta oso" zerrenda" estuak marraztu
|
dituzte
. Jasotako datu gehienak proportzio tarte estuen barruan kokatu dira, neurketen fidagarritasuna nabarmenduz.
|
|
|
• Emakumezkoek gizonezkoek baino erabilera tasa hobeak azaldu
|
dituzte
sistematikoki.
|
|
|
" Bizkaian eta Gipuzkoan erabilera apal emendatzen da, eta bi lurraldeotako emaitzek, orokorrean duten pisuagatik, ezkutatu egiten dute Nafarroako, Arabako eta Iparraldeko erabileraren aurrerabiderik eza kasu batzuetan eta jaitsiera besteetan". 5 2006ko neurketan, Gipuzkoako emaitzek estali
|
dituzte
besteak, Arabak ere bere aletxoa jarri duelarik.
|
|
|
Horren azalpena bestelakoa eta bikoitza litzateke: a) kanpoko hizkuntza horien hiztunek harreman oso estuak
|
dituzte
elkarrekin eta euskaldunak, aldiz, erdaldunen harreman sareetan galduta daudela; b) euskaldunekin ez bezala, hiztun arrotz horiek duten gazteleraz jarduteko gaitasuna apalagoa litzateke, seguru asko, beren hizkuntzetan dutena baino. Hortaz, Gasteiz edo Arabako euskaldunak kanpoko hiztun horiek baino ugariagoak izanda ere, euskara erabiltzeko beharrezkoak diren hiztunen arteko trinkotasuna eta hizkuntza gaitasun erlatiboa euskaldunei faltako litzaizkieke.
|
|
|
Bestalde, kurba horietan agerikoa da gune soziolinguistikoa zenbat eta euskaldunagoa izan erabilera ere handiagoa dela, eta kurban gora egin ahala txikiagoa dela gune soziolinguistikoko euskaldunen dentsitatearen eta erabileraren arteko aldea. Kurbek bi zati
|
dituzte
, erabileraren hazkunde erritmoari dagokionez: euskaldunen jakite maila (dentsitatea) %25 %60 denean erabileraren hazkunde erritmoa txikiagoa da jakite maila %60 %100 denean baino.
|
|
|
Doneztebek eta Baztanek euskararen ezagutza handiko udalerriak dira eta Nafarroan neurtu diren emaitzarik altuenak eman
|
dituzte
. Bietan
|
|
|
Horietariko frango, Lapurdiko herrietan kokatzen dira, Urruña ala Ziburu adibide direla. Baliabide ekonomikoak dauzkatenez, ordura arte bertako jendeak betetzen zituzten tokiak okupatzen
|
dituzte
, udalerri horien egoera soziolinguistikoa eraldatuz. Bestetik, udalerri horietako lurren eta etxebizitzen prezioek gora egin dutenez eta bertako soldatak ez direnez hain azkar igo, bertako helduek, hau da lan egiten eta familia daukatenek, ezin dute xahupen horiei aurre egin.
|
|
|
Egoera hori, euskarazko irakaskuntza eskaera eta eskaintzaren gorakadari lotua dago zeren biztanleri kanpotar, nahiko gazte, kalifikatu eta dirudun horrek, euskararekiko sentikortasun eta interes bat adierazten duen une berean, eta herri horien biztanleriek azken urteetan nabarmen gora egin dutenez, ikastola eta gela elebidun berriak sortu dira. Hori dela eta, beraien haurrek erraztasun handiagoak
|
dituzte
euskara eskolan ikasteko.
|
|
|
Aldaketak aldaketa, neurtaldi bakoitzean metodologia garatu eta osatu bada ere, Iñaki Larrañagaren gidaritzapean Siadecok egindako lehenengo neurketetatik datu jasotze mota honek izan duen ezaugarri bat azpimarratu behar da datuak ongi ulertzeko: neurtzaileek diskurtsoak jasotzen
|
dituzte
ez hiztun zehatzen erabilera. Izan ere, jakina denez, hiztun elebidunok hizkuntza aldatzen dugu komunikatu behar dugun hiztunaren ezaugarrien arabera (elebakarra, elebiduna, gaitasun erlatiboa...).
|
|
|
Hausnarketarako gai ugari eskaintzen dizkigu Euskararen Erabilpenaren Kale Neurketak. Etorkizunean jasotako datuek argituko
|
dituzte
oraingo zalantzak eta beste kezka iturri batzuk zabalduko dituzte, euskararen normalizazioaren lanean askotan gertatzen zaigun bezala, bide bat jorratzeak beste batzuen hasiera dakarrelako. Euskararen Erabilpenaren Kale Neurketak euskararen normalizazioaren lanean aurrera egiten lagundu dezake, baldin eta bere konplexutasun osoan onartzen badugu, sinplifikaziorik gabe.❚
|
|
|
Hausnarketarako gai ugari eskaintzen dizkigu Euskararen Erabilpenaren Kale Neurketak. Etorkizunean jasotako datuek argituko dituzte oraingo zalantzak eta beste kezka iturri batzuk zabalduko
|
dituzte
, euskararen normalizazioaren lanean askotan gertatzen zaigun bezala, bide bat jorratzeak beste batzuen hasiera dakarrelako. Euskararen Erabilpenaren Kale Neurketak euskararen normalizazioaren lanean aurrera egiten lagundu dezake, baldin eta bere konplexutasun osoan onartzen badugu, sinplifikaziorik gabe.❚
|
|
|
Heziketa euskaraz jaso arren, adierazkortasuna gehienetan erdaratik datorkie. Haurrek, eta are gehiago erregistro informalaren eredurik ez duten guneetan, hizkera ez formalaren sormenerako esparru zabalago eta askeagoak behar
|
dituzte
.
|
|
|
Gure gizartean, euskara asko estimatutako gaia da, guraso gehienek nahi dute beren seme alabak euskara ikasi eta euskaraz egin dezaten, baina bestelako giza ereduak antzematen
|
dituzte
gaztetasunera heltzen direnean, eguneroko hizkuntza erabilerak bestelakoak direla ohartzen dira, erdara erabiltzeko joera edo ohitura dutela helduek. Eta haurrak, errazago ikasten du egin behar duela esaten zaiona baino, besteek egiten dutena edo bere inguruan ikusten duena.
|
|
|
euskalduna elebiduna izanki, ez du baitezpada euskarazko filma edo kontzertua hautatuko. Aldiz erdaldunek ere euskarazko kultura ekoizpenak baliatzen
|
dituzte
. Inkesta beraren beste kapitulu batek erakusten du euskal irratien entzuleak %39 direla, eTBren ikusleak %49 eta euskarazko kaseten erabiltzaileak %54, euskaldunak %23 direlarik eta elebidun hartzaileak %8 ondorioz, ez ote da euskara euskal kulturatik deskonektatua?
|
|
|
euskal kultur erakundea (eke, 1990), Garapen kontseilua (1995), euskararen erakunde publikoa (eep, 2006). euskal kultur erakundea (1990) euskal kultur erakundearen araudiak 1901eko legearen araberako elkarte baten itxura dauka baina egiazko erakunde bat da, botere publikoa eta gizarte zibila biltzen dituena. Alabaina administrazio kontseiluan 9 kidek ordezkatzen dute estatua, Akitaniako eskualdea, 64 departamendua, udalarteko sindikatua eta eusko Jaurlaritza, bestalde 11 kidek ordezkatzen
|
dituzte
kulturgintzako elkarteak. Biltzar nagusian daude, administratzailez gain, 140 udalerrietako eta 100 elkarteetako ordezkariak.
|
|
|
Liburugintzaren erronka nagusia da nola gaztetxoekin iragan eskolako ariketa aspergarrietarik atseginezko irakurketa eta idazketara. hezkunde Ministeritzak kultura heziketa sartu du eskolan Idazleak eskolan programarekin. programa horretaz baliatuz 8 idazle ibili dira 15 eskola eta ikastola ezberdinetan. eskola anitzetan ikasleek ipuin bilketak egiten
|
dituzte
, bai eta ere ipuin asmamena eta idazketa bi kontalari profesionalen laguntzarekin. horiek hola eskolaz kanpoko haur literatura ahula da. haur aldizkariek porrot egin zuten, komikiak guti dira Okatxu hegal egiten (M. Irigoyen) salbuespen ohargarria delarik. Aterabidea da idazle gazteak formatzea, hori baita Gazteluma lehiaketaren helburua, elkar fundazioa eta ekeren laguntzarekin.
|
|
|
Aldudarrak bideo eta argitaletxeen ekoizpenak irratietan eta telebistan zabaltzen dira. TVPIn edo Euskal Irrati etan ematen dena eskuko telefonoan edo taula grafikoetan eman daiteke. ekek antolatu dituen erakusketa ibiltariak Kantuketan, Batekmila euskal munduak, adibide onak dira ikusteko zer egin daitekeen komunikazio elkarreragilearen bidez. Bestalde elkarte askok beren webguneak muntatu
|
dituzte
eta gainera m.eke.org helbidearekin, noiznahi nornahik badaki zer gertakari kultural dagoen auzune hurbilean. Baina bada asko egiteko. euskarazko produktuak ez badira ugaritzen jendeek erdal kultura kontsumituko dute.
|
|
|
Baina kulturgintza folklore bihurtzeko arriskuan zegoen, euskara ez bada aitzinatzen. Familia asko erdaldunduak ziren eta hizkuntzaren jarraipena segurtatzeko ikastolak eta gela elebidunak baliatu
|
dituzte
eta hezkunde Ministeritzaren onarpena erdietsi manifestaldi eta aldarrikapen askoren bidez. Baina euskara eskola hizkuntza egonez ez du eragin handirik. hizkuntza atseginarekin uztartu behar da, kulturgintzaren bitartez. oro har oraingo kultura lehenagokoa baino askoz aberatsago da, bereziki bertsolaritzari eta gazte liburugintzari esker. Nabari da euskalgintza eta kulturgintza elkarren lagungarri direla. datorren desafioa da nola bi dinamika hauek aitzinatuko diren informazio eta komunikazio teknika berrien aroan. l
|
|
|
Mugaren alde batean edo bestean, estatuaren kultura indartsua da, nahitaezkoa, eta hedabide guzietan zabaldua. Aldiz euskal kulturak hedadura ahulagoa dauka eta nor bere hautuari lotua da, neholako gizarte presiorik gabe. erdal eta euskal kulturaren arteko harremanak oso eztabaidagarriak dira. herritarrek bi kulturak gustura erabiltzen
|
dituzte
, bien arteko menpekotasuna eta nahasketak arbuiatzen badituzte ere. oro har konturatzen gara, kulturaniztasuna aberasgarri izan daitekeela. kultura kasu guzietan nortasun kolektiboari lotua da. Nahitaez, frantses kulturak frankofonia sortzen du eta elkartasun bat lotzen frantsesa darabilten herrien artean.
|
|
|
eguneroko kontaketa eta irakurketak, kantu eta ikusgarriak jai egunetan, irrati, telebista, Internet eta beste hedabideen erabilera. Gurasoek eta haurrek antolatzen
|
dituzte
lehen ariketak, kiroletan ala kulturgintzan. Transmisio hau familiako hiru belaunaldietan egiten da, maizenik plazer eta amodio giro batean. eskolan ikasten dira, molde gogorrago batean, gizarte bizitzarako arauak, elkarrekin nola joka eta denek onartu beharreko arrazoibideak. erreferentzia kulturalak denentzat berdinak dira, baina ekoizpen kulturalak molde lehiakorrean neurtzen dira, neurria ikasgaien errepika zuzena delarik. definizio honek balio du eskola orokorrarentzat, eskola berezientzat, arte eder, musika ala bertsolaritza bai eta ere beste kulturgintza erakundeentzat.
|
|
|
Araberan Nafarroa Beherean eta zuberoan (32.000 biztanle) da ama hizkuntza euskara dutenen ehuneko handiena, eta Lapurdi barnealdean (96.500 biztanle) kopururik handiena. euskara berezko hizkuntza delarik familian," happening" kulturala edo bat bateko kulturgintzaren gunea bilakatzen da. ezteietako eta bestetako apairu luzeak, denek ezagutzen dituzten kantuez alaiturik. Jarraian, zahar eta gazte mahai inguruan dantza jauziak ematen
|
dituzte
, txistulari batek bultzaturik. Gero herriko plazan, pilota partidaren denboran edota ondotik dantzari multzoak animatzen dira. kantariak eta bertsolariak ere bai.
|
|
|
Ematen du, gaur egun, gure aroaren azken hemeretzi gizaldietan ez bezala, badirela balio batzuk orokortu direnak, eta horiek planeta honetako toki guztietan, salbuespenak salbuespen, zaindu behar direla. Beste balio batzuk, ostera, ez dira orokortu, eta, horren arioz, ez dago iritzi eraturik horien inguruan (egia esan, iritziak gaur egun hedabideek eratzen
|
dituzte
). Nolanahi ere den, horrek guztiak burura ekarri behar digu beste gogoeta bide bat:
|
|
|
Nolanahi ere den, horrek guztiak burura ekarri behar digu beste gogoeta bide bat: kulturak eta euren hizkuntzak ez dira aldaezinak, aldakorrak baizen. xxi. gizaldiko euskarak eta xviii.ekoak kate baten begi bi osotzen
|
dituzte
, baina une jakin bietako euskara horiek, bat izanda, azalean bederen, bilakaera bat agertzen dute: denborak, ohiturek, aurreramendu teknologikoek eta beste hainbat eragilek ekarrikoa.
|
|
|
Horrekin batera, begien aurrean dugun baina bestela baitakoan doakigun jazoera bat aitatu nahi dut: umeek norekin
|
dituzte
harremanak. Izan ere, orain berrogei bat urte arte euren harremanak gertatzen ziren gunerik hurbilenean:
|
|
|
Gaur egun, ordea, etxetik urten barik, aurpegiz ezagun ez dituzten umeekin (edota gazteekin...) jartzen dira harremanetan, eta beste kultura ‘batzuetako’ pertsonekin jartzen dira harremanetan. Halandaze, berdin dio umea Zeanurikoa izan edo Barakaldokoa izan, harremanak ez
|
dituzte
izaten hizkuntza baten bakarrik, ezpada aurrekoak darabilen hizkuntzaz. Eta hori guztia ez dago mendean hartzerik.
|
|
|
5. Kultur adierazpenok hainbat funtzio betetzen
|
dituzte
.
|
|
|
Horren adierazle dira komunitate batean eta bestean elkarren arteko harremanak bideratzeko ditugun kode eta modu ezberdinak. Kultur adierazpenek kode horiek jasotzen
|
dituzte
sarri.
|
|
|
Euskara elkarteek bizipen hori transmititu nahi dute kultur eskaintzaren bitartez, euskarazko kultur adierazpenen sorkuntza eta hedapenean eraginez nagusiki. Euskarazko emanaldiak programatzen
|
dituzte
, ez euskaraz direlako bakarrik, euskaraz izateak euskal komunitatearen erreferente egiten dituelako, komunitate bezala bizi ditugun kezka, arazo eta ikusmoldeak erakusten dituelako eta, nola bizi garen erakutsi nahi dutelako. Euskaraz egiten dugunoi, euskaraz bizi garenoi, euskaraz bizi nahi dugunoi, euskal komunitatearen ateko giltzak eskaintzen dizkigute euskara elkarteek.
|
|
|
Kultura guztiek egiten
|
dituzte
emanaldi, kontzertu eta bestelako kultur adierazpenen agerraldiak; handiak, garestiak, ikusgarriak eta harrigarriak askotan. Euskara elkarteek ez dute ezaugarri horietakorik egiteko ez indarrik ez bokaziorik.
|
|
|
Azken batean, euskararen normalkuntzan ongi ala gaizki ari gara? Hizkuntza baten errealitatea hain konplexua izanik, ikerlan horien datuek ere ez digute erantzun orokor gabirik eta erabatekorik ematen, baizik eta aurrerapausoak, geldiuneak eta atzerapausoak erakusten
|
dituzte
. Gauzak horrela eta euskararen bilakaera den bezala izanda:
|
|
|
Hizkuntza baten errealitatea hain konplexua izanik, ikerlan horien datuek ere ez digute erantzun orokor gabirik eta erabatekorik ematen, baizik eta aurrerapausoak, geldiuneak eta atzerapausoak erakusten
|
dituzte
.
|
|
|
Azken batean, euskararen normalkuntzan ongi ala gaizki ari gara? Hizkuntza baten errealitatea hain konplexua izanik, ikerlan horien datuek ere ez digute erantzun orokor gabirik eta erabatekorik ematen, baizik eta aurrerapausoak, geldiuneak eta atzerapausoak erakusten
|
dituzte
. Gauzak horrela eta euskararen bilakaera den bezala izanda:
|
|
2008
|
|
|
• Euskarazko informazioa prozesatzeko teknologiak eskainiko dituen erraztasunek euskararen erabilgarritasuna, prestigioa eta erakarpena baldintzatuko
|
dituzte
.
|
|
|
Web 2.0n erabiltzaileak ez dira informazioaren kontsumitzaile hutsak, sortzaileak ere badira, edukiak argitaratzen
|
dituzte
blogetan eta wikietan, besteak beste. Blogetan artikulu laburrak argitaratzen eta beste erabiltzaile batzuen iritziak jasotzen dituzte.
|
|
|
Web 2.0n erabiltzaileak ez dira informazioaren kontsumitzaile hutsak, sortzaileak ere badira, edukiak argitaratzen dituzte blogetan eta wikietan, besteak beste. Blogetan artikulu laburrak argitaratzen eta beste erabiltzaile batzuen iritziak jasotzen
|
dituzte
.
|
|
|
Beraz, eduki konplexu horiek kudeatzeko sistemak behar dira. Eta sistema horiek hizkuntza, makina bidez ikastea eta jakintza errepresentatzeko teknologia behar
|
dituzte
testuinguru berrietan aplikatzeko. Semantikan oinarritzen dira, hau da, kontzeptuetan, kontzeptuen arteko erlazioetan, eta ondorioz ontologietan, thesaurusetan.
|
|
|
Programa horiek zientzia, teknologia eta berrikuntza sareko agenteei daude zuzenduta. Foru aldundiek ere diru-laguntzak ematen
|
dituzte
teknologia horiek sustatzeko.
|
|
|
Gorago ikusi dugunez argi dago ingelesa dela nagusia teknologia berri honetan. Ingelesa batez ere, baina beste hizkuntza nagusiek ere, bigarren maila batean, hainbat produktu eta baliabide garatu
|
dituzte
. Argi dago beste hizkuntzek ahalegin handia egin behar dutela atzean ez gelditzeko, are gehiago euskara bezalako hizkuntza txikiek.
|
|
|
Hasieran oinarrizko baliabideak eta tresnak sendo sortu behar direla defendatzen dugu, eta hortik geroago sortuko direla aplikazio praktikoak Ixa taldean, une honetan corpus oso garrantzitsua da. Testu edo hizketa grabaketa andana duten bildumak dira corpusak dei ditzakegunak, eta ezaugarri hauek
|
dituzte
: eredugarriak, adierazgarriak, neurri mugatukoak eta makinan irakurtzeko moduan jarriak.
|
|
|
Tamalez ez dago Interneten gune bakarra hizkuntzaren prozesamendurako produktu guztien berri biltzen duenik. gunean 50 baino gehiago bildu
|
dituzte
. Beste hizkuntza guztiekin berdin gertatzen bada, existitzen diren hiztegi sistemen kopurua askoz handiagoa izan daiteke.
|
|
|
Estandar ezagunenak TEI (Text Encoding Initiative) (Ide & Véronis 1995) eta CES (Corpus Encoding Standard) (Ide 1998). Beste batzuek berariazko SGML edo XML instantziazioak edo testu hutsa ere erabiltzen
|
dituzte
. Horrez gain, batzuetan egitura etiketatzea areago aberasten da, eskuz edo erdi automatikoki.
|
|
|
Corpusen egituratzeeta prozesatze linguistikoa dela eta, euskarazko corpus batzuek betetzen
|
dituzte
gaur egungo estandarrak. Adierazi dugu OEHTCn informazio linguistikoa (lema, kategoria...) ez izatea tamalgarria dela, baina geroztik egin diren testu corpus nagusietan behintzat ez da hutsegite hori berriz gertatu (XXMECE, ZTC, EPG...).
|
|
|
Aipatzeko modukoa da CorpEus eta Co3 proiektuetan hizkuntza teknologien beste alor batzuetarako (informazio bilaketarako, adibidez) oso baliagarriak diren aurrerapenak lortu direla. Bi proiektu horiek Interneteko bilatzaileak erabili behar
|
dituzte
ezinbestean, eta ezagunak dira bilatzaileak euskararako ez direla oso egokiak. Batetik, morfologia aberatseko beste hizkuntzetan bezala, ezinbestekoa da bilaketa lema bidez egitea emaitza onak lortzeko, eta hori ez dute egiten.
|
|
|
Euskarazko corpusak kontsultatzeko ia tresna guztiak lehen motakoak dira, hau da, gehienez ere bilagaiaren testuinguruak eta maiztasunak erakusten
|
dituzte
. ZTC da bigarren motakotzat jo daitekeen bakarra, hitzaren aurreko eta ondorengo testuinguruan agertzen diren formak/ lemak eta horien maiztasunak erakusten baititu, taulatan zein grafikotan.
|
|
|
Zailtasuna. Itzulpen automatikoaz gaur egun espero daitezkeen emaitzak bi faktorek baldintzatzen
|
dituzte
: batetik, hizkuntzen arteko antzekotasuna, eta bestetik, hizkuntza bikoterako eskuragarri dauden itzulpenen bolumena.
|
|
|
(RBMT) eta aurreko itzulpenetan oinarritutako sistemak (analogiaz lan egiten dutela esan ohi da). burua ez da itzultzaileei lana kentzea, baizik eta itzulpen bolumena handitzea. Sistema hauen kalitatea ez da erabatekoa izango, baina prezioa edo presa direla eta, itzulpen profesionala erabiltzen ez duenak erabiltzen ahal
|
dituzte
. Aurreko ezaugarria oso interesgarria da baliabide eta hiztun gutxi dituzten hizkuntzetarako.
|
|
|
Analisi honen gainean eraikitako itzulpena hau litzateke: Farmaziek fitxak ematen
|
dituzte
aholkuekin gaixotasunen gainean.
|
|
|
Analisi zuzena lortuz gero, dan — | itzulpen zuzena eraikitzeko moduan geundeke: Farmaziek gaixotasunen gaineko aholkuak dituzten fitxak ematen
|
dituzte
.
|
|
|
Hizkuntza guztiek ez dute mundua era berean antolatzen, eta ez
|
dituzte
kontzeptuak era berean lexikalizatzen. Espainieraz lexikalizazio bakarra duen elementu batek euskaraz hainbat lexikalizazio izan ditzake.
|
|
|
Gizakia, batez ere, idatziz komunikatzen da makinarekin, eta eragin truke hori ahalik eta erosoena izatea da, azken batean, hizketa teknologien helburu orokorra, gizakiaren eta makinaren arteko komunikazioa gizakion artekoaren ahalik eta antzekoena izateko bidean. Aurki, hizketa izango da, beste zenbait modalitate naturalek lagundurik, ordenagailuarekin komunikatzeko era nagusietariko bat (Huang, 2001), eta, hizketa bidezko interakzioak oraindik erabateko heldutasuna lortu ez badu ere, gero eta aplikazio gehiagok baliatzen
|
dituzte
hizketarekin lotutako teknologiak.
|
|
|
Resources Association) elkarteak (http://www.elra.info/) komertzializatzen
|
dituzte
. Hona hemen euskararako zer aurkitzen dugun, ELRAren web gunera joz gero:
|
|
|
Ikasleek bi artikulu idazten
|
dituzte
ebaluazio bakoitzeko; beraz, sei ikasturtean zehar. Horietako bat elkarrizketa bat da.
|
|
|
Ikasleek bi artikulu idazten
|
dituzte
ebaluazio bakoitzeko. Horietako bat elkarrizketa bat da.
|
|
|
Bi hitzetan, autonomia lantzea. Ikasleek bi ataza egin behar
|
dituzte
:
|
|
|
Elkarrizketa ondorengo pausoak eta hainbat adibide ere ematen dira. Horrez gain, ordenagailu bidezko ikerketa bultzatu nahian, elkarrizketatuek baldintza batzuk bete behar
|
dituzte
: sarean eurei buruzko informazioa lortzeko adinako zerbait egina izatea, nolabaiteko oihartzuna lortutakoak izatea...
|
|
|
Aitortu behar dut ezusteko ederrak jaso ditudala lanketa osoan zehar. Hasteko, ikasleek nire aurreikuspen guztiak gainditu
|
dituzte
, hala euren pertsonaien hautaketetan, nola egindako lanketetan zein izandako jarreran. Ikasleek oztopo ugariri aurre egin behar izan diete euren helburua lortzeko:
|
|
|
Ikasleek nire aurreikuspen guztiak gainditu
|
dituzte
, hala euren pertsonaien hautaketetan, nola egindako lanketetan zein izandako jarreran.
|
|
|
• Ikasleen jarrera lanketa osoan zehar. Ikasleek ez
|
dituzte
mezuak bat batean grabatzen. Mezu bakoitzaren atzean dagoen lana garbi ikusten da grabazioak entzutean.
|
|
|
Bada, ikasleek era ekinkorragoan aritzeko, prozesua irauli dugu ikasleak jarduera hauen diseinatzaile eta sortzaile bihurtuz. Honela, jarduera ezberdinak sortzeaz gain, horientzako erantzunak ere aurkitu behar
|
dituzte
prozesu osoan parte hartuz. Aprendizaia askoz ere esanguratsuagoa bihurtzen da, zalantzarik gabe.
|
|
|
Prozesu osoa askoz ere aberatsagoa izateaz gain, emaitza ere halakoxea da; izan ere, bikote edo talde bakoitzak eurek sortutako jarduerak egiteko aukera izateaz gain, beste guztienak ere egin baititzakete. Gainera, paperean egindako jarduerekin alderatuz gero, jarduera sortarazleekin egindako ariketek bi abantaila nagusi
|
dituzte
:
|