|
2000
|
|
|
ELAk eta LABk beren izaera sozial eskasa azpimarratu zuten, eremu sozialean iaz baino ehuneko txikiagoa erabiliko delako, besteak beste. Bizkaian ere akordio abertzaleak atera
|
bazituen
aurrekontuak, Gipuzkoan pentsioen igoera eza zela eta EHk ez zien baiezkorik eman EAJ eta EAk egindako aurrekontuei. 1999koak luzatu dira edo aurrekontu berriak egin.
|
|
|
Madrilen urtetan egonda harreman berri batzuk egin ditut. Umeak lagunak izango
|
bazituen
, nik ume haien amekin harremanak behar ditut. Agian gero hori ez da beharrezkoa, baina txikitan bai, parkera joango bazara eta parkean beste batzuekin egongo bada, ba parkean haien amekin egon behar duzu.
|
|
|
Etxalekun jaioa 1952an. Iruñean bizi da eta farmazia ikasketak egin
|
bazituen
ere bere bizitza profesionala euskalduntze alfabetatzeari eskaini dio lehenbiziko gau eskoletatik hasi, AEKn jarraituz ondoren eta Ika n gaur egun. 1981etik gaurdaino Iruñeko Arturo Kanpion euskaltegian ari da. EHEko sorrera taldean izan zen Nafarroan eta politikan ere eginak ditu zenbait urrats:
|
|
|
Marilyn Monroeren heriotzarena ez aipatzeagatik. Baina arerioak ere
|
bazituen
, bere agintaldi laburrean Cochinos badiako porrotean, ia Hirugarren Mundu Gerra batean eta Vietnamgo gerran bere herria sartu zuen gizonak. Eta etsai horiek ez ziren nolanahikoak izango, duela 37 urte hil baitzuten tiroz Dallasen, eta oraindik garbi jakiteke baikaude nor zegoen hilketa haren atzean:
|
|
|
Sarrionandiaren liburuen irakurleari lehendik ezagun egingo zaizkion sinbolo eta gaiekin batera beste zenbait ere azaltzearekin, bizitza bera da poema hauetan azaltzen dena, bere aniztasun osoan. Alde batetik, tematikak zabaltzera egin duela esaten du eta adibidetzat aipatzen du lehengo liburuan heriotzak zentzu ideologikoa bazuen edo omenaldi poesiak egiten
|
bazituen
, oraingoan zabalera jotzen duela poetak, heriotza bera, bere heriotzaz eta hil ondokoaz hausnartzen duela. Bestetik, autobiografiatik aldentzen dela aipatzen du Kortazarrek, egileak oraingoan gaiak bere osotasunean hartu eta lantzen dituela esaten du, ikuspegi zabalagoak hartuz.
|
|
|
Ozen esan beharrekoa da liburuko testuak" testuak" direla beste ezer baino lehen, eta irratian esan
|
bazituen
ere, horixe direla, literatura. Literatura hori argitaratzea aberasgarri ikusten dut nik.
|
|
|
Bata, estatubaten gaineko burujabetasuna, monarkari zegokiona; eta bestea, haren jabetzen etaharen beraren pertsonaren gaineko burujabetza pertsonal mugatua, banakako pertsonari zegokiona. Menpeko herritarren populazio baten gaineko subiranotasuna izanzezakeen agintari batek, baldin eta askatasun pertsonala (potestas in se ipsum) etajabetza pertsonal pribatua (potestas in re) errespetatzen
|
bazituen
.
|
|
|
Agindu honek hiru alde bereziki azpimarragarriak behintzat
|
bazituen
, bere testulaburrean:
|
|
|
Komentuak
|
bazituen
bere sermolariak, etxean ez ezik inguruko eta probintziakoherrietara euskaraz mintzatzera joan ohi zirenak. Predikari euskaldun hauen arteaneman ditzakegu A. Mitxelena Nagusia, J. M. Bengoa debarra, J. A. Amundarainorendaindarra, J. Lasa matximentarra, eta besterik.
|
|
|
Zinez esan daiteke dagozkigun urteetan gertatu zela biztanleen beherakada prozesuaren hasieraAramaion, aldi berean, kalearen eta baserriaren arteko proportzioak aldatuz. Adibide gisa, 1960an herriak1.887 biztanle
|
bazituen
(haietatik %45 kaletarrak), handik hamar urtetara 1.702 besterik ez zeukan (kaletarrak,% 51).
|
|
|
Alde batetik Deustuko Unibertsitatean irakasle gisa segitu. Bestetik, Donostian sortzen ari ginen Euskal Herriko Unibertsitate Publikoan aritu; baina azken honetan bi bide desberdin
|
bazituen
ere, gutxienez: Filosofia arloan aritu ala Hezkuntzan murgildu. Azken hau izan zen orduko Joxeluisenhautua.
|
|
|
Harrobiko jardueren ondorioz kobazuloak kalteak izan
|
bazituen
ere, jarduera beroriengatik izan ez balitz, segur aski gaur egun ez zen ezaguna izango. Kontrolik gabeko bisitaldiek eta furtibismoak larriagotu egin zuten leherketek eta bibrazioek sortutako egoera, eta azkenik, kobazuloaren ondoan jarritako gehiegizko dinamitakarga batek kalte itzulezinak sortu eta gero, publikora itxi zen eta horrela jarraitu du duela urte gutxi batzuk arte.
|
|
|
izena izango zuen erakundeari (245/ 258 art.), legeari esker ordura arte izan ez zuen egonkortasuna ziurtatuz. Aholkularitza funtzioak beteko zituen kontseilu horren eraketak erakusten duenez, Estatuak Elizarekin izandako eta orduan ere
|
bazituen
tentsioek eragina izan zuten kontzesioak egiteko orduan; baina lehenengoak botere harien kontrola ziurtatuko zuen, gatazkaren arriskua ekiditen zuen neurri berean. Noski, kontzesio joko horrek, ondo dakigunez, ez zuen eskola arloko gerraren amaierarik ekarri; baina Estatuaren posizioa geroz eta sendoagoa zela eta berak kontrolaturiko hezkuntzaegitura sortzeko erabakiak itzulbiderik ez zuela antzeman daiteke188.
|
|
|
Kaleak luzeak ziren, nahiz eta –hizkuntza ondo erabiltzekotan–, kaleak ez baina bideak esan litzatekeen. Arbolaz eta etxetxoz beteak zeuden, zerbaitek betetzen
|
bazituen
behintzat. Noizbehinka autobusen bat pasatzen zen kale mortutik, edota etxeko zapatillekin erosketak egitera joana zen etxekoandreren bat bestela.
|
|
|
Eta aspaldiko garai haietatik hona gauzak gutxi aldatu ziren bertan: hormako paper urdin argia, apalak liburuz josiak, argazkiak, edota hain aspaldikoa izan ez arren urte batzuk ere
|
bazituen
ordenagailua.
|
|
|
Eta Mattin zen eguna, eta Mattin zen gaua, eta gauak gero eta usuago irensten zuen eguna. Zeren atake haiek, hatsarrean bi astetan behin edo izaiten
|
bazituen
ere, maizago eta usuago egin baitzitzaizkion apurka, astean behin edo astean bi aldiz. Eta haren ilunaldiek iluntzen ninduten ni ere eta goibeltzen.
|
|
|
Ez dakit. Soilik dakit ezen goiz osoan urduri egon nintzela, osaba Joanikot noiz agertuko, bere ezpatarekin edo bere eskopetarekin, zeren eta huraxe izan baitzitekeen haien erabiltzeko mementua, bertzenaz kasik nehoiz erabiltzen ez
|
bazituen
ere... Baina hura ez zen agertu.
|
|
|
Halako moldez, non anitz baitziren sala nagusiko paretetan jarriak zituen orein burezurrak eta orein adarrak, gehienak apal batzuen gainean. Eta
|
bazituen
bertze burezur batzuk ere: otsoenak lau; hartzarenak bi; eta han berean paratu zuen, halaber, leku printzipal batean, etxeko burdinazko armarriaren gainean, berak akabatu zuen zezenaren burezur hura, adar eta guzti.
|
|
|
Eta nik diotsuet: baldin gazte zelarik koadro horiek egiten
|
bazituen
, zer ez ote du eginen gaur egun, hainbertze urteren buruan.... Haren txakurrak koadrotik paseatzerat aterako dituk, segur...!
|
|
|
—Haatik, Elizak kondenatu egin zian hura, eta orain ulertzen diat zergatik, baldin hark hain ezinezko gauzak defendatzen
|
bazituen
... —eta ohartu zenean Alessandro ezen osabak burua ezker eskuin higitzen zuela, eratxiki zuen—:
|
|
|
Kontatu dizut, bertzalde, nolakoa zen ama etxeko gobernuaz denaz bezainbatean, artatsu eta ordenazale itsu... halako moldez, non bere onetik ateratzen baitzen gauzaren bat lekuz ikusten zuenean. Ordea, bere onetik ateratzen zenean ere, ama ez zen keinuka ibiltzen —zeren barrengo sentimenduak sobera adieraztea lekuz kanpoko izan baitzitekeen, bere kasuan eta bere karguan—, erabakiak eta deliberamendu deliberatuak berehala hartuko
|
bazituen
ere, makur zegoena artez jartzeko. Eta, beraz, nola amak nekez bete baitzitzakeen bihotzetik iragaiten zitzaizkion ametsak eta fantasiak, zeren haren baitan etxeak eta etxeko ordenak baitzuten balantzaren pisurik pisuena, hala nahi izan ote zituen amets haiek zeharka bete, bere ahizpa gaztearen bidez —Emilianiren bidez, alegia—, eta hargatik permatu eta entseiatu ote zen urteetan osaba Joanikot harenganat erakartzerat?
|
|
|
Eta apal batean kobrezko moneda batzuk zituen, erromatarren denborakoak, osabak han eta hemen jasoak. Eta
|
bazituen
fosil batzuk ere, Urbiaingo mendietan bilduak, eta, haiei beha, erraiten zidan:
|
|
|
pentsamolde haren ondorez erosi zuen, hain zuzen ere, Olabeko ola, Irungo lurretan; eta hargatik ere eraman izan zituen umetan bere bi semeak —bata, gure aita, jaun Martin Etxegoien, eta bertzea, osaba Joanikot— batetik bertzerat, hainbat bidaiatan —Gipuzkoarat hiruzpalau aldiz eta Iruñarat bitan—, bere aitak berarekin egin zuen eredurat, biek Nafarroako erregeordeari eginikako bisitan; eta gu ere —Mattin eta biok, haren bilobok— berdintsu eta orobatsu ibili nahi izan gintuen, halako moldez, non ongi baino hobeki oroit baitezaket Mattinekin eta aitona Nikolasekin Gipuzkoarat egin bidaia, Irun Hondarrabirat, nik sei urte bertzerik ez nituela. Baina, negozioak bere lehen obligazionetzat
|
bazituen
ere —baita bere buruhauste gehienen iturri ere, derradan bide batez—, kultura zen aitona Nikolasen zaletasuna —artea, zientziak eta hizkuntzak—, eta alor horiekin loturikako gaiak zituen on, gozo eta ezti.
|
|
|
Eta, haren ondotik, aztoramendua, asaldura eta giro nahasia hedatu zen jauregian, zeren anitzek uste baitzuen ezen bele haiek —edo deabru hegalari haiek, hobeki— heriotzaren mezua eta mandatua zekartela beren mokoetan eta beren karranketan. Eta seihak ere —osaba Joanikotek ordu arte aldeko izan
|
bazituen
ere, ongi tratatzen zituelako— hala behatzen hasi zitzaizkion handik aitzina, beldurrez eta mesfidantzaz...
|
|
|
Zeren eta, aitona Nikolasek ez bezala, aitak ez baitzuen azeptatzen eta ontzat hartzen gure arbasoek Noainen eta Amaiurren izan zuten jokabidea; izan ere, aita garaile izaiteko jaio zen eta segur zegoen ezen Nafarroako gerla eta gudualdi haietan ere garaileetarikoa zatekeela, eta errege katolikoaren jarraitzaileetarik bat, ondorez, baldin berari han egoitea egokitu izan balitzaio. Eta ideia haiek, aitona Nikolas bizi izan zen artean, hain klar adierazi ez
|
bazituen
ere, argi eta garbi mintzatzen hasi zen aitona hilez gero, kasik segidan, mementu haren goait balego bezala.
|
|
|
Bertze bi urdanga horiena bertze gauza bat da guztiz!", erran zion amak. " Nahi duzuna erranen duzu, Graziana, baina emazteki horiek, bai zaharra bai gaztea, familia oneko damak dira, gazteak bere gorabeherak izan
|
bazituen
ere, umezurtz geratu zelako... Eta elizkoiak dira eta ez dira aker beltzaren jarraitzaileak...
|
|
|
Nahiz eta berak ere
|
bazituen
bere ahuleziak...
|
|
|
Aitak, ohi bezala, inguruneko lagunak eta jauntxoak gonbidatu zituen festa hartarat, baina baita, ohi ez bezala, haien emazteak eta seme alabak ere, eta, beraz, batzuen eta bertzeen artean, berrogeita hamar lagunez goiti izanen ginen, haietarik erdiak edo neska mutil gazteak. Uraitzeko jaunak
|
bazituen
hiru alaba gazte, zein baino zein ederragoak, eta bai haiek bai bertze neska guztiak ere liluraturik bezala egon ziren bi ezpatariei beha, halako moldez, non ezin afirma bainiezazuke zeinek zein distirarazten zuen joko hartan: ezpatei zerizkien isladek eta inarrek nesken begiak, edo nesken begiek ezpatak, zeren baitzirudien ezen neskek ezpatariak begiz jan nahi zituztela.
|
|
|
Lehenbizikoa —ezinbertzez— Isabel Sanjoseren bularralde oparoa, aldizkarietako kondesa motz ustel baten plantan, udazken denboraldiko bere lehenbiziko modeloan bildua. Aski lan izanen zuen, asteburuan bere egunkariak bildutako zartakoak mendekatu nahi
|
bazituen
. Gero, etxe umilagokoak:
|
|
|
Neskak, ordea, aski lan zuen arratsaldean, zertan eta Zabalguneko atso Rosariori elkarrizketa egiten," Gure irakurleak oporretan" sail ergelerako. Ederra zeukan; gure haurretan mutiko gazteak gorrotatzen
|
bazituen
, gorrotatzenago neska maripertxentak. Badaezpada ere, ez nion aditzera eman, behar baino lehenago ikara ez zedin.
|
|
|
Poliki ezagutzen nuen Marixa, eta ez ninduen larritzen Unairen patuak. Tikitan, gurekin, prima zuhurraren egitekoa, eta handitan, bere lau seme alabekin, ama ume zorriarena ederki bete baldin
|
bazituen
, izeba prestuaren xarmak ateratzen jakinen zuen oraingo aldiko gure Unairekin.
|
|
|
Gure aholku guztiei entzungor, gogo onez onartu zuen bere patua. Nolanahi ere, haren etxekoak —aita, bereziki— soldaduskan zentzatuko zelako esperantzak noizbait kilikatu
|
bazituen
, oker egin zuten arruntik. Familiak arrimoren bat bilatzen zion ofizialen baten itzalpean, baina hark uko egin zion aisetasun horri.
|
|
|
Elkar ezagutzen zuten nonbait, eta guk, itsas-ertzera alde egiteko ahaleginetan genbiltzanez beti, aitzakiaren bat asmatu genuen. Migelek
|
bazituen
orduan hamabiren bat urte, egoeraren sexu usaina sudurreratzeko adina bai.
|
|
|
Horrela portatu zen gurekin, behinik behin. Eta bere dohainak bide zuzenetik zuzenagora eraman ez
|
bazituen
, haren kemen handiagatik zela pentsatu nuen. A, eta gure etxeko lanak asko lotzen zuelako.
|
|
|
Antzinako Erregimenean, norbanako pribilegiodun eta pribilegiogabekoen arteko bereizketa, leinuzkoen eta arrunten arteko horrek
|
bazituen
, ondasunen ikuspegitik, sailkapen ugari, gaur egun desagertu eta berriro biztuko ez direnak.
|
|
|
Geometria euklidearrak oraindik ez zuen formaltasun paradigmaren lanik betetzen. Bere ordez koordenatu espazial eta espaziotenporalak jarri ziren, horietatik, konbentzio baten bitartez edo definizioei esker, bat aukeratzeko —definizio koordinatiboak zeritzen Reichenbachek— Erlatibitatearen teoria, bere aldetik, logika klasikoak baino osagai objektibo gutxiago izan arren,
|
bazituen
oraindik batzuk zutik, azelerazio absolutua eta errotazio absolutua bezalakoak, esate baterako; edo geodesika erdieuklidearrak.
|
|
|
Aitaordearekin ezin konpondua, etxeko itomena, adinaren ezinegona eta ihesi nahia, dena nahastu zitzaidan apur bat. Gu hiru anai arreba ginen, eta aitaordeak
|
bazituen
beste hiru bereak. Eta gure amarekin beste bi seme izan zituen, gainera.
|
|
|
Minutu gutxiren buruan Uitziko mendatean ikusi genuen gorpua Iruñeko exekutibo batena zela jakin genuen. Zalantzak
|
bazituen
ere, Guardia Zibilak ez omen zuen uste Uitziko hilketa ETAren atentatua zenik.
|
|
|
" Zertaz eta zeinekin ere", esan zuen amatxi zaharrak;" behar zelarik bazekien isilik egoten". " Jakina", esan zuen Mariak,"
|
bazituen
bere sekretuak, bazituenez". " Ez ezkutatzeko ezer zuelako", puntualizatu zuen amatxi zaharrak," holakoa zelako baizik.
|
|
|
Bonifaziok ostera, jaramonik egiteke: " Puntu bat galdu duk", esan zuen; horrek Xan inpresionatu zuen; dardar egin zuen; puntu batto... zenbatetarik?;
|
bazituen
, hala ere, puntu batzuk oraindik?;" dena dela", esan zuen Bonifaziok," puntu hori dezisiboa zuan. Printzipio kuestio bat duk"; berak, Xanek, ez baitzuen, bistan da, printzipiorik;" eta orain, hoa hemendik!", bota zion Bonifaziok.
|
|
2001
|
|
|
Ez ziren haiek hitz eta pitz egindako gogoetak, ordea. Frogak ere
|
bazituen
hura guztia adierazteko: " Ezagutzen ditugu bi ta lau baiño gehiago, eroso bizi zitezkenak edo karrera aundi batekin dirua aisa irabaziaz, eta gaur kartzeletan daudenak.
|
|
|
Baina orduan hala erabili zuen Francok, futbola bezala, jendea beste gauza bati begira despistatzeko. Eta gainera beste konnotazio batzuk ere
|
bazituen
: zezenketak" El dia de la liberacion" ziren Bilbon, eta jakina, orduan frankistak joaten ziren.
|
|
|
Horrera arte, ezer berezirik ez zuen sumatzen, beharbada. Baina
|
bazituen
nolabaiteko zalantzak ere, handik gutxira honako hau galdetzeko: " Zergatik pertsona batzuek aldaketak iritxi ditezen irrikitzen dabiltza, beste asko beldurrez il zorian jartzen diran bitartean?".
|
|
|
Baina" nolako jostailuak?" galdetzen zuen gero. Eta erantzunak
|
bazituen
, ez pentsa: " Urte batekoari", kasu," animalia iledunak" oparitu behar zitzaizkion.
|
|
|
Eta sei zazpi urtekoentzat" ibiltzen, korri egiten, igotzen, pedalei eragiten lagunduko diotenak" gomendatzen zituen. Zazpi urtetik aurrerakoentzat ere
|
bazituen
aukeratuak, baina guri ez zaizkigu kabitzen. Hala ere, esanak esan, bukaeran honoko gomendioa ematen zuen.
|
|
|
Bortz anai arreba izan zituen Pedro Zigak. 1894an Zuzenbide Doktore titulua eskuratu zuen Madrilen, ikasketak Bartzelonan hasi
|
bazituen
ere. Dorotea Fernandez Morales-ekin ezkonduta aberats bihurtu zen Pedro Ziga, eta ez zuen legelari gisara aritu beharrik izan.
|
|
|
Eroslea ere menpeko nekazaria bazen, orduan soilik sal zitzaketen ondasunak. Lurrari lotuta zeudenez gero, jaunak lurrakeman edo saltzen
|
bazituen
, bertako nekazariak ere eman edo saltzen zituen aldiberean.
|
|
|
Beste historialari batzuen aburuz, ordea, ezinezkoa da IruñeakGoi Erdi Arotik edo Antzinarotik, agian, aduanarik edo ate saririk ez edukitzea.Bestalde, barneko merkataritzagatik monarkari zegozkion zergez, ia ezer ez dakigu.Badirudi koroak zergak hartzen zituela gatza ekoizten zuten herrietan. Nekazaritzaren hedakundeak soberakinak ekoitzi
|
bazituen
, erregeak kontrolatutako tokikoazokak sortu zirela pentsatu beharra dago; baina, zoritxarrez, ez dago horrelakojarduerei buruzko aipamenik 1092 urtera arte.
|
|
|
Ezkondua omen zen. Seme alabak ere
|
bazituen
. Gizon dotorea zen.
|
|
|
Berea zen paperetan. Arantxak altzariak jarri
|
bazituen
ere.
|
|
|
Kotxeak ere ugari ikusi zituen bidean. Berak kotxeak maite zituen (ez trenak eta tranbiak beste), baina gaztetako bizikleta ikusten zuen begi urdinez, aldi berean, lagunekin eta Rosarekin, eta batez ere Rosarekin (ez bide hartan, bide berdeago batean), eta kotxeak maite
|
bazituen
ere bizikletak zeuzkan gogoan.
|
|
|
Hiesak lurpera eramaten ditu. Lehenago emakume batek lanean 12 urte ematen
|
bazituen
, orain, gaitz hori dela eta, sei bat. Kamathipura auzoko neskatiletan, %60 seropositiboak dira.
|
|
|
zenbat ere aspaldiago orduan ere egiazkoago gerta zitekeen beharbada gure munduan. Gipuzkoar batek, diogun errenteriar batek,
|
bazituen
, nekez aurki baitaiteke jaioterri bakarreko gizakirik, bi sorterri  guttienez: sorterri nagusia eta sorterri txikia, orduko ohituraren arabera.
|
|
|
Orixek, gainera, eta zertxobait ezagutzen zuenak ikus zezakeen hori aldez aurretik, ez zuen amorerik eman. Bigundu eta samurtu beharrean, gogortzen hasi zitzaigun, gero eta gogorrago, nahiz eta horretarako inoiz higuindu zituenak berak onetsi behar
|
bazituen
ere. Nahiago zuen hark zaharzale agertu berrizaleen aldian; lehengo bateko berrizaleak bezain berrizale, ordea, zaharzaleak eta herrizaleak gailenduxe zaizkigun garaian.
|
|
|
Ez al digute erakutsi gauza bat dela herri hizkuntza eta bestea, oso bestea gero, kultur hizkuntza? Azkue zenaren hitzak datoz gogora, beste batzuentzat esan
|
bazituen
ere: "... al decir âno reconocemos otra autoridad que la del Maestroâ quieren en suma dar a entender que no reconocen otra autoridad que la suya propia, la de ellos; pues cuando les parece bien o mal le dejan o le siguen, y seguirle de esta manera es seguirse a sà mismos22".
|
|
|
aspaldidanik zetorren latinaz, Europako lehengo hizkuntza ikasiaz, eta Europaz zenbait sailetan nagusitzen ari zen frantsesaz, berri bezain landuaz. Oker zegoen, beharbada eta segur aski, ordutsuko gehienak bezala, baina
|
bazituen
bere arrazoiak eta arrazoi horiek, ez gureak, izango dira harekiko azken juizioan erabiliko direnak, gehiegi luzatzen ez baldin bada.
|
|
|
zinetan eta benetan nahi badugu, nahimen hutsez zernahi erdiets dezakegulako ustea hezur muinetaraino sartua dugu23 Zenbait aldiz onerako, zenbaitetan kalterako. Eneko Loiolakoa, Zumalakarregi, Arana Goiri, esaterako, ez ziren esku hutsik joan, bi azkenak herio goiztiarrak eraman
|
bazituen
ere; Santa Krutzek ez zuen gehiegi atera, are gutiago Agirre oñatiarrak. Badirudi, guztiarekin ere, hobe genukeela indarrak neurtzen saiatu, borrokan hasi baino lehen.
|
|
|
Eztabaida sorburu izan zitekeen iritzi horien funtsa ez dut nik beste zenbaitek ikusten duen auzian aurkitzen. Bere berezko kezka propioak
|
bazituen
, noski, guztiok ditugun bezala; orobat maiz oihukatzen zituen politika bideak ere. Horretaz aurrerakoan dago, ordea, istilurik larriena:
|
|
|
Asmo nagusia lur horietako ibaietan 28.000 megawatteko argindarra —New York osoa argiztatzeko adina— emango zuen urtegi sarea eraikitzea zen. Oparotasun ekonomikoa irudikatzeaz gain, helburu sinboliko politikoak ere
|
bazituen
proiektuak, quebecta rren etorkizuneko asmo kolektiboen inspirazio iturria izango zela uste baitzen, nazio harrotasunaren ikurbe rria, Robert Bourassak berak adierazi zuenez (Niezen 1998: 64).
|
|
|
Literaturaren irakaskuntzaren helburu nagusia gaztearen heziketa morala da, hau da, bizitzarako baliagarriak izango zaizkion bizitza eta portaera ereduak eskaintzea. Horregatik, olerkariak kritika handiak jasotzen zituen baldin eta zuzentasun moralik gabe adierazi edota eredu moral desegokiak eskaintzen
|
bazituen
. Olerkaririk maitatu eta ezagunenak Hesiodo, Solon, Arkiloko eta fabulistika izan ziren.
|
|
|
Ikusten nuen orduan koloreak gorri, sudur punta luzea ubel, tripa kanpoan, zilkoa agerian, aitzin gibel balantzaka, kikara eskuetan, kafeari lau sukre mokor aurtikitzen, espantuz, hilezkorra bailitzan, emazteari zanpa eta tunakoka ordenak istantean betetzen ez baldin
|
bazituen
, haurrak erasiaz eta azotez hezten, eta auzoak noski errespetuan atxikitzen; kontatzen zen nola behin eroturik, Kakuteiko ardiak bere funtsetan ase zirela mendekatzeko, artoz landatu etxe hartako bost hektareak, alta ez ziren transgenikoak, dailuz moztu zituen. Ez dut erratearen beharrik Kakuteiek ardiak bordaren inguruetan zaindu zituela hortik hara.
|
|
|
Gero ikasi genuen teleskopioa deitzen zen tramankulua zela eta urruneko gauzak ikusteko balio zuela. Hankak eta guzi
|
bazituen
. Lurrean paratu eta handik begiratzen genuen.
|
|
|
Txitxan aisa ari zen galtzen, eta Deierrikoen lagunak, bazterretik oihuka, sinetsiak zeuden sekulako negozioa egin behar zutela arratsalde hartan, diru mordoxka jokatu baitzuten euren herrikoen alde. Izanez ere, bi baten kontra, bakarra zena maingu, eta gainera sake guziak parejak egiten
|
bazituen
, ez zuten duda handirik izan Zubielkik egin zien eskaintza hartzeko. " Diru erraxa irabazi behar diguk" ari ziren erraten dirdirka euren begiak.
|
|
2002
|
|
|
Tipologiari dagokionez, genero epistolarrean barneratuko genuke lan hau, protagonistak ikaskide izan zuen apaiz bati igortzen dizkion gutunez osatua baita eleberria. Estiloari dagokionez, egileak S. Mitxelenarekin, N. Etxanizekin edo Orixerekin berarekin zituen zorrak aitortu
|
bazituen
ere, eleberrian kontatzen denaren intentsitatea izan zen gehien nabarmendu zen ezaugarria. Denbora eta espazio zehaztugabeetan kokatutako lana da eta hizkuntza jaso eta barrokoa darabil lehenengo pertsonan mintzo zaigun protagonistak.
|
|
|
Hala ere, euskaraz eta gaztelaniaz idatzitako ia 50 liburuek eta ez bestek egiten du beharrezko haren aipamena. Hasieran kazetaritza lanak argitaratu
|
bazituen
ere, laster hasi zen idazten ipuin liburuak, eleberriak, narrazio biografikoak, saiakera, historia eta hizkuntzalaritzari buruzko lanak...
|
|
|
Netscapek bere sistemaren barrunbeak oparitan entregatu
|
bazituen
, zer irabazi ote du oraingoan bere programaren bihotza zabalduta?
|
|
|
Izuikara, Amesgaitz eta Hezur triskatzaile ez bezalakoak ziren Ninfak: haiek zaharrak eta ileurdinak bezala, gazteak eta ederrak ziren hauek, eta haien begi bakarraren ordez ninfa bakoitzak
|
bazituen
Pertseorengana distira maitekorrez zuzentzen zituen bi begi eder eta distiratsu. Zilarbiziren oso lagunak ziruditen, eta honek kontatu zienean nor zen Pertseo, zein abenturatan hasi berria zen eta zer egiteko asmoa zuen, ez zuten inolako eragozpenik jarri beraien zainpeko gauza miresgarri eta baliotsu haiek gazteari mailegatzeko.
|
|
|
Edozein gizon sor eta gor utziko lukeen itsasoaren burrunba trumoitsu, zaratatsu eta etengabeak lokarrarazi zituen. Beste ezerk baretzen ez
|
bazituen
ere, izaki beldurgarri haiek itsasoaren burrunba etengabe hura behar zuten lo egiteko, umeei lo eragiteko sehaska kantak behar izaten diren bezala.
|
|
|
Garai hartan oso gaizki ikusita zegoen Europako neskek garçon eran janztea. Frida ere gizaseme jantzian azaltzen zen, segur aski hankako akatsa nolabait ezkutatzeko, horrek jendearen esamesak sortzen
|
bazituen
ere. Horrezaz gain, 1925eko zorigaitzeko istripuaren ondorioz, erabat aldatu zen bere bizimodua:
|
|
|
Zuberoaren kasua azpimarratzekoa da: 1990an epe luzeko langabeziak okupatugabekoen %40 hunkitzen
|
bazituen
, tasa hori %60ra heldu da 1999an.
|
|
|
Irudi horren arabera, Gipuzkoako etaBizkaiko biztanleek orubeak zeuzkaten aitoren semeen komunitateak osatzenzituzten. Bizkaian, behintzat, ideia hori XVI. mendearen hasieran finkatu zen.1452ko Foru Zaharrak nekazariak eta aitoren semeak bereizten
|
bazituen
ere, 1526koForu Berriak kaparetasun orokorra aldarrikatzen zuen. Berdintasun teoriko horrekordena soziala defenditzen zuen, errealitatean gertatzen ziren benetako ezberdintasunak, ahalmen ekonomiko eta politikoari zegozkionak?
|
|
|
Ostera, bidaiaria ohantzea baino luzeagoa zenean, ohantzetik kanpo geratzen zitzaizkion puskak aizkoraz mozten zizkion. Egin beharra zeukan, bidaiariak
|
bazituen
. Kontua da aspaldion asko ugaldu dela prokastoen kasta (2000:
|
|
|
Irratiek kontzesioen baldintzak errespetatzen zituztela baieztatzeko, Cuerpo de Telégrafos izeneko erakundeko ikuskatzaileak zeuden; horrez gain, edukien gaineko aurretiko zentsura ezarri zuen gobernuak, eta baimena behar zen hainbat emanaldi eskaintzeko. Arautegi horretan elektrizitate eta irrati elektrizitate arloko enpresek partzuergo bat eratu ahal izango zutela aurreikusten zen, baldin eta irratigintza komertzial askeak programazio desberdin edo berme teknikoak eskaintzen ez
|
bazituen
. Entzuleek ere bazituzten beren betebeharrak.
|
|
|
Batzuk bertan geratu ziren, erregimen berriaren aldekoak ere bazeuden?. Beste batzuek, berriz, erbestera eramango zituen bidaia bat hasi zuten, gartzeletatik, Estatuko beste nazioetatik edota kontzentrazio zelaietatik pasatu eta gero; gutxi batzuek, ordea, utzitako lurretara itzultzeko erabakia hartu zuten, aurkituko zutenak beldurtzen
|
bazituen
ere. Europara, estatu frantsesera, batik bat?
|
|
|
Martzial adiskidearen eragina du Juvenalen lanak, baina ez zen hura bezain ospetsu bihurtu bere garaian; ez zuen hura bezain losintxari aritu beharrik ere izan, eta askatasunez kritikatu zituen bere garaiko ohiturak, moral kontserbadoretik abiatuta. Martzialek errealitatearen irrimarrak egiten
|
bazituen
, Juvenalek eszena osoagoak marrazten eta margotzen ditu, erretorikan ikasitako baliabideak erabiliz. Baina askotan beste garai batekoak balira bezala aurkezten ditu (batik bat bederatzigarren liburutik aurrera), balio orokortzailea emanez.
|
|
|
behin itsasontzi apur batzuen buru jarri zen, horiek Siriatik Asiara eramateko agindu baitzion, eta haiekin borrokatu zen Panphiliako itsasoan Rodiarren guda ontzidiaren aurka. Han, etsaien oste handiak gailendu
|
bazituen
ere, Hanibalek jardun zuen guda saihetsean bera izan zen nagusi.
|
|
|
Epai horretan, bankuak egindako berandutza interesen likidazioa zati batean onartzen zen. Mailegua% 8ko interesarekin eman zen, eta% 29an ezarri zen bezeroak kuotak ezarritako epeetan ordaintzen ez
|
bazituen
. Azken ehuneko horrek 1999ko azarotik 2001eko ekaina arte erreklamatutako zorraren likidazioa ekarri zuen 552.980 pezetaraino, eta horrek epailearen inpugnazioa eragin zuen, neurriz kanpokoa eta legezkotasunaren kontrakoa zela iritzita.
|
|
|
Eleanorrek telefono kabina batera jo zuen. Zakurrak
|
bazituen
lepoko uhalean argitasun batzuk. Long Islandeko zakurtegi bateko helbidea ere bai.
|
|
|
Ingridek bazeukan etxean doberman beltz handi bat. Bera lehendabiziko pisuan bizi zen eta etxeak
|
bazituen
hamarren bat pisu.
|
|
|
Eta, hala, bion arteko tentsioa eta tirabirak areagotuz joan ziren. Baina tentsio hark
|
bazituen
, halaber, bere barealdiak, zeren, bere haserrealdien ondotik, samurra izaten baitzen Emmanuel... Barealdi haietatik harat, alabaina, gero eta garbiago ikusten zuen Sarak Emmanuel amildegi izugarri baten ertzean zegoela.
|
|
|
Gogoan dut Jean Etxepare medikuak XX. mende hasieran Bilbo alderat egin zuen lehenbiziko bisitaz kontatzen diguna: " Hogoi ta lau ordu
|
bazituen
Bilbaon nintzela, eta aditurik ez nuen oraino euskara hitz bakar bat!". Nekez esango genuke hau orain, hori ere egia da.
|
|
|
Gero Euskaltzaindiak erabaki horiek bedeinkatuko zituen edo ez, hori beste kontu bat da: bedeinkatzen
|
bazituen
, gaitz erdi, eta bedeinkatzen ez bazituen eta beste zerbait proposatu, denek pentsatuko zuten, pentsatu izan duten bezala, Euskaltzaindiak berak aldatzen zituela noizbehinka aldez aurretik onartutako arauak, nahiz erabaki horiek ez ziren, segurki, inoiz ere hartuak izan, edo behin behinekotasun handiarekin emanak izan ziren.
|
|
|
Gero Euskaltzaindiak erabaki horiek bedeinkatuko zituen edo ez, hori beste kontu bat da: bedeinkatzen bazituen, gaitz erdi, eta bedeinkatzen ez
|
bazituen
eta beste zerbait proposatu, denek pentsatuko zuten, pentsatu izan duten bezala, Euskaltzaindiak berak aldatzen zituela noizbehinka aldez aurretik onartutako arauak, nahiz erabaki horiek ez ziren, segurki, inoiz ere hartuak izan, edo behin behinekotasun handiarekin emanak izan ziren.
|
|
|
Aterpea merkea zen; hori da haren alde esan dezakedan gauza bakarra. Logela batzuk
|
bazituen
, baina gune nagusia ohatzek betetzen zuten pabilioi moduko gela handi bat zen, eta honek kontzentrazio zelai itxura zemaion eraikinari. Bainugela nazkagarria zen, dutxak aldiz perretxikoak hazteko guztiz egokiak, eta gela nagusiko usainak Jaungoikoak Testamentu Zaharrean jaurtikitako"... eta ogia zure kopetako izerdiaz irabaziko duzu" hura gogorarazten zidan.
|
|
|
Ohituta zegoen Mentxu bere gelan edariak izotz barik hartzen, sukaldeko gordailura ez jaistearren. Nahikoa zen, beraz, txorrotada soil bat edalontziratzea, isurtze behar horiek patxadan egiten
|
bazituen
ere. Segundo gutxiren kontua, zelanbe.
|
|
|
Disimuluan huts egindako gaitz ulertuaren imintzioa zirriborratu zitzaion Joseluri opariaren zertzeladak ikusi zituenean: belarriak estaltzeko xaflak ere
|
bazituen
kapela biribil bat eta bufanda luze bat, biak marroi kolorekoak. Omendua ia harri bihurtuta zegoenez, Mentxu zutitu eta janzki biak behar legez soineratzen lagundu zion.
|
|
|
Botikako mahaian zabaldu zuen egunkaria. Bezeroei atea ireki aurretik hamar bat minutu
|
bazituen
oraindik, eta irratian bolumen baxuan entzuten ari zen serialaren amaiak puntuan adieraziko zion kaleko ateari sarraila noiz libratu. Betaurrekoak janzteari amore ez ematearren behar baino urrutiagotik irakurtzen ari zen mostradoreko kristala ia bere osoan hartzen zuen tabloidea.
|
|
2003
|
|
|
Zentsuraren gorabeherez gain,
|
bazituen
aldizkariak bestelako arazoak tartean. Euskara batuarena zen horietako bat.
|
|
|
Oinutsik eta galtza motzetan ibiltzea gustuko zuen neska txikiaren istorioa kontatzen du Antton Kazabonek «Txara txikia» liburuan, Arrastaluk eginiko marrazkiak lagun dituela. Armairuak lehertzeko zorian zituen, oinetakoz gainezka, eta kolore, neurri, marka, eta mota guztietako pirata galtzak ere bai, baina Txarak, janztekotan, gehienez ere abarkak ipiniko zituen, eta galtza luzeak janzten
|
bazituen
, behetik gora igoko zituen berehala. Amonarekin bizi zen neskato hori, bere gurasoak beti lanpetuegi zebiltzalako, eta baita ama eta amona ez zirelako ondo konpontzen, ama alabak baziren ere.
|
|
|
Euskadi enparantza da Zumarragako arkitektura zibilaren elementurik nabarmenetakoa. Trenbidea zeharkatuz berriz, Legazpi Etxea bisitatuko dugu orain, Enrike IV.ak jauntxo feudalen etxeak lehen solairutik gora mozteko agindutik kanpo gelditu zena, almenak galdu
|
bazituen
ere. Bertan, XIII. mendetik legazpiarren leinua bizi zen, bandoen gerretan gogotsu borrokatu zuena.
|
|
|
Psikologia asko lantzen duzu. Bere arriskuak ere
|
bazituen
: lan ordu gutxi, irabazi asko, eta beraz, gastatzeko nahikoa denbora eta gehiago ere bai!
|
|
|
Armen artean bada XV. mendean zaldunek babeserako erabiltzen zuten sare kota bat, burdinazko aro forjatuz egina. Defentsa modu sinplea bezain eraginkorra izanik ere, sare kotak
|
bazituen
bere mugak. Oso deserosoa izateaz gain, ohikoa baitzen lantza kolpe baten ondorioz sarea hautsi eta burdinazko aroak zaurian sartzea, eta infekzio larriak eragitea.
|
|
|
Manzanillon burdindegiko ugazabekin hitz egiten zuen, gure lehengusuak ziren. Eta Habanan ere
|
bazituen
lagun batzuk, lanean bertan ere bai. Habanara etorri ginenean La Marina burdindegian hasi zen lanean, Garay y Zatica izena zuen enpresak eta ugazaba haiek ere euskaldunak ziren.
|
|
|
Eguraldia eta Nafarroan gaur egun aginte kontuetan dabilen jendea aurka izan
|
bazituen
ere, gaitz erdi, Euskal Herri osoko elkarkidetasuna bereganatzea ere lortu baitzuen Irunberriko Arangoiti ikastolak aurten. Eta hori gutxi balitz, Nafarroa Oinez 2003ko gorabeherak gertatu aurretik, ikastola honek izan zuen beste oparirik ere, Aitor Arana idazleak berari eskainitako bi liburu, kasu:
|
|
|
Gizon polifazetikoa zen, etxeko zein kanpoko lanetan. Ikasketak zientzia adarretik egin
|
bazituen
ere, matematikak irakasten bezain ondo moldatuko da hizkuntzak irakasten. Euskara arloan bazen, berdin saiatuko zen narrazioak sortzen, luze nahiz laburrak, eta itzulpen literarioak moldatzen, edota fonologia zein morfosintaxi azterketak egiten edo irakaspide bat atontzen.
|
|
|
Lana eskaini omen zioten han eta horregatik joan ei zen Frantziako hiriburura bizitzera. Harik aurrera erosoago bizi ahal izango zen, soldata baten segurtasunaz.6 Ziur dakiguna, Parisa bakarrik joan zela, itxura baten harreman onak
|
bazituen
ere. Egoera erosoago horretan, Sorbonako unibertsitatean matrikulatu zen zientzia adarrean; zientzia zehatzak, matematika eta fisika ikasten zuen denbora berean frantses hizkuntza ere sakontzen zuela.7 Sorbonan Cambridge eko antzeko ikasketa sistema ei zegoen, ikasketa gidatua eta nork bere kabuz lan egin beharrekoa.
|
|
|
Eta salbabiderik ez zuen ikusten, Unaxek zelanbait gauzak moldatu ez
|
bazituen
behintzat, agindu zion bezala. Baina zelan moldatuko zen?
|
|
|
Bibioti ere gustatzen ote zitzaizkion! Baina lagunarekin jateko nahi
|
bazituen
ere, ezin eutsi, poltsa ireki eta bat jan barik... Gurago zituen esnetan bustita, bigunduta, horrela apur bat idor gertatzen ziren, baina ondoan edukita tentazioa handiegia zen, eta berak modu bakarra ezagutzen zuen tentazioak hiltzeko:
|
|
|
Samsung labeak irabazi zuen puntuazio hoberena (4,6 puntu, 5etik) eta toki txarrenean LG gertatu zen, puntuazio onarekin, dena den (3,3 puntu): ogia desizoztean (4 puntu) eta lasagna eta kaneloiak kuzinatzean (5 puntu) emaitza onak erdietsi
|
bazituen
ere, bai tenperaturan, bai desizozturiko ziazerben uniformetasun eta ukituan ere, pattal ibili zen (2 puntu).
|
|
|
Kontratazioa igeltseroarekin bakarrik egin bada, hark harriak jartzearen aurrekontua eta bere ohiko hornitzaileei eskatuta materialaren aurrekontua aurkeztu
|
bazituen
, profesional horren aurka egin da erreklamazioa.
|