|
2000
|
|
|
Bertara On Jose Maria gonbidatu etortzea lortu genuen.
|
Hura
prestatutakoan xehe mehe ikusi ahal izan genuen benetan zenbat eta nolako astakeriak esan dizkioten espainiar hedabideetan. Maltzurkeriaren lege nagusi hau gure gotzainarekin bete zela sentitu genuen:
|
|
|
Ikusmina piztu du Zuberoan Pier Paul Berzaitz muskildiarrak idatzi pastoralak, emakume bati eskainitako lehena baita duela 20 urte Etxahun Iruriren" Iparragirre" pastorala Urdiñarben egin zenez geroztik. "
|
Hura
ere ez zen sobera ongi hartua izan, baina Etxahun Iruri egilea aitzineko urtean hil zelako edo, pastoralean emakumeak kargua hartzea errespetatu zen", kontatu digu Berzaitzek. Pastoralgile berritzailea dugu Pier Paul.
|
|
|
Berriz ere, sektore guztiak biltzeko espektatibak zabalduko balira, Nafarroan Batzarrerekin eman zen esperientziatik pasa litzateke.
|
Hura
izan zen orain arte Euskal Herrian eman izan den batasun indartsuena. Ez bere emaitzengatik, baizik eta suposatu zuen signifikazio sozialarengatik.
|
|
|
Radio Francerenekimenak, Pirinio Atlantikoetako departamenduaren baitan lehen baino gehiagodesberdintzen diren kazetaritza eta hedapen eremu bi sortarazi dituelarik, identitatearen praktika eta pertzepzioa, izate sentimendu bereizgarriak, egokitze ekimentzat jodaiteke.
|
Hura
, ikusmira, zertxobait jakobinotik, lurraldearen ikusmira historiko kulturalera igaro da,, bertan eraiki eta politikoki onetsia, toleratua, kontrolatua eta sustatua? 23 den instituzio aniztasunaren irudira, gaur egun Ipar Euskal Herrian dagoen irudira hain zuzen.
|
|
|
izan ere jadanik azaldudugunez, Euskal Herriaz ari denean, egunkari honek, ia Iparraldeko Euskal Herriaislatzen du soilik.
|
Hura
du, gai guztietan, erreferentzia eremu nagusi.
|
|
|
Haren heldutasun politikoak, haren ingeniari formazioak, haren sen artistikoak, atsegin berdinarekin euskara lehenikizanki, gaztelania eta frantsesa menderatzeko gaitasunak ezartzen dute Txillardegi, euskal historiaren une zehatz honetan, eginkizun pribilegiatuan.
|
Hura
, intelektual hutsa, ekintzaren militante bilakatzen da. Gaitzak ziren ideien eztabaidak ez zitzaizkion aski.Enbataren gelan, Baionako Cordeliers karrikan, 14.ean, egoitza izango duen EuskalIdazkaritzaren sorraraztera erakartzen gaitu.
|
|
|
esaten zuenez, autobusa heldu aurretik, autobusanoiz helduko zen geralekuan zegoenari tirada batez galdetu ahal izatea); izanik, berriz diot, gramatikaria ere bazen, hainbat linguistika libururen egilea, eta gainera, idazlea, nobelagilea alegia!
|
Hura
bai zen norberarentzako aurkikuntzahandia! Berak gorpuzten zuen, oraindik ametsa izatera ere ailegatzen ez zena; hots, berak frogatzen zuen, hizkuntza estrainioa nagusitan bereganatu arren, inoizko bateaneuskaraz ere isur nitzakeela garai hartan zirri borratzen ari nintzen poematontoleszenteak.
|
|
|
Maitaleak maitearen nia bere nian urtzea nahiluke.
|
Hura
den proiektua bera den proiektu bihurtzea. Baina hori gertatuz gero, maiteak, maitaleak maite zuena izateari utzi egiten dio, eta maitalea bere ni soilarekin aurkitzenda berriro, bakardadean.
|
|
|
Eta Txemak bozkarioz jarraitu zituen Eiderren disketeko hitzak, geure buruen gainetik dagoen jainko txiki batek lurtarron ibilerak jarraitzen dituen legez.
|
Hura
zoragarria zen. Eta errematea," nork ez du inor engainatzen"?
|
|
|
Eta orduan, eskaintzaz beteriko urte batzuen ondoren, amaitu egin zitzaizkion opari infinitu eta mugagabeak, eta egun hartatik aurrera mendiak eta lakuak oparitzen zizkidan, eta gero zuhaitzak eta ur lasterretako bitsa; eta hodeiren bat oparituko ote zidan beldurrez nengoen garai batean, enborrean zizelatu zuen bihotz bat erakutsi zidan.
|
Hura
guztiaren bukaera zela iruditu zitzaidan, baina ez: Txemak promesa horien guztien gainetik maite ninduen, eta nau.
|
|
|
|
Hura
ere arriskutsua zen, Eiderrek ezagututakoaren antzera. Hain arriskutsua, ezen euren arteko konfiantza punturik gorenera heldu zenean bere etxera joateko proposamena luzatu baitzion Rocíok Txemari.
|
|
|
Noski!
|
Hura
zen kontrazeinua, dudarik gabe!
|
|
|
Txemak galdu egin du bere betiko neska laguna, Eider, auto istripu batean.
|
Hura
ahaztu nahi eta ezinik dabilela, Eiderrek aurreko urtean Irlandara egindako bidaiaren egunkari bat topatuko du Txemak, klabe sekretuz babesturiko disketean. Eiderren arimarekin bat egiteko eta ondoren betiko ahazteko asmoz, bidaia hori bera berregitea pentsatu du Txemak, eta Irlanda mitiko horren bila abiatzen da, disketa poltsikoan, zer topatuko duen jakin gabe.
|
|
|
Eta haren jarraikian erran zidan: " Bitartean, disimulatzerat eta iduri egiterat ohitu duk, Joanes, zeren zuhurtzia baita itzalen artean bizi behar duenak bertze itzal bat izan dezan babes..."
|
Hura
, bai, mementuan ulertu nion, zeren huraxe baitzen nik bezperan ikasi lezionea ere, aitak eman zaflakoaren ondoren, nik hari eman errepuestagatik, komunionea zela kausa! Horregatik, aita ziegan sartu zitzaidanean, ni handik ateratzeko asmoz, eta galdetu zidanean, irri urduri bat betartean:
|
|
|
NOLA ahantzi egun haiek, noiz eta teleskopiotik beha jartzen baikinen harat eta honat...!
|
Hura
urduritasuna, eta hura asaldura, lehen egun haietan partikularzki...! Hainbertzekoa izaiten zen, non bi begiak ireki edo biak hersten bainituen, ezinegonak itsuturik.
|
|
|
Eta, halako batean, geure izenaren hotsak itsutzen gaitu, eta zernahi egiteko prest izaiten gara, baita geure izenaren izenean bertzeena estaltzeko eta zanpatzeko ere. Ordea, izenetarik eta hotsetarik haratago biziko bagina, izenik ez duen
|
Hura
edirenen genuke, izenik ez duelako berez dena eta izen guztiak bere baitan biltzen dituena, eta edirenen genuke, halaber, agian, geure zinezko izana... Horregatik, hartaraz gero, noiz eta neure buruari galdetzen baitiot zer naizen, katoliko edo protestant, ihardespen bera emaiten diot:
|
|
|
|
Hura
jakin zuenean, amak komentario bakarra egin zuen:
|
|
|
—Bai, beharrezkoak izan litezkek, baina ez funtsezko, zeren eta, arestian erran diadan bezala, Jainkoak bere unibertsoarekin sortu zuen tenplua haien gainetik baitago, eta zeren hura baita funtsezko. Izan ere, gizonak egiten duen oro gizonak kutsatua duk, Jainkoaren izenean bada ere, gizona berez eta izaitez kutsaturik dagoenez gero; ordea, Jainkoak xuxenean egina kutsaezina duk,
|
Hura
kutsaezina delako. Baina, hik nahi baduk, etsenplu batekin ilustratuko diat erran nahi diadana.
|
|
|
|
Hura
ez zen aita aitonak gai hartaz mintzatzen ziren lehen aldia, zeren eta aitak bere ideia propialak baitzituen, kosta ahala kosta aitzina eraman nahi izaiten zituenak; aldiz, negozioen mundu hartan, aitona Nikolasen jokamolde gero eta koldarragoa eta uzkurragoa zuen bere asmo handinahien trabazko traba eta behaztopa. Eta horregatik zirikatzen zuen hura gero eta gehiago...
|
|
|
Eta, muga bat hautsi orduko, aitzina eginen zuen, bertze muga baten hausteko gutizian.
|
Hura
ez baitzen bere desirkundeetan ihartzen eta iraungitzen zen gizona, baina lehiatuki lehiatzen zena eta bere gogoa gogor atxikitzen zuena, azkeneraino. Eta, bitartean, haren inguruan ez zen bake handirik izanen, halako moldez, non, bere xede eta helburuen erdiesteko eta bidean aitzina egiteko, zernahiz eta nornahiz baliaturik, bide eragozkarri guztiez libratuko baitzen, baina ez nolanahika, zeren baitzekien ezen gizartea goiti beheiti moldaturikako edifizio bat zela, bere mailak eta graduak zituena, eta edifizio hartan lege eta arau batzuk bete beharra zegoela, eta horrela izan zen tipiagoen oinkatzaile bezain handiagoen meneko eta manuko.
|
|
|
Ez zidaan, ez, Lucak gezurrik erran!
|
Hura
mirakulua...! Genesia eta Azken Judizioko Eguna:
|
|
|
Eta, nola bide luzean lastoa ere zama astuna bihur daitekeen, hala, ohi baino jasangaitzagoak egin zitzaizkidan haren zurrungak, eta uste dut ezen gorrotatu ere egin nuela, azkenean, osaba.
|
Hura
ote zen osaba gorrotatzen nuen lehen aldia. Nik halaxe oroitzen dut bederen.
|
|
|
NOLA erran eta nola deskriba ostatutik atera aitzineko istant hura!
|
Hura
urduritasuna, eta hura bozkarioa!, habia uzterat zihoan txoriñoa banintz bezala, bere lehen hegaldiari —zeinak osin beltzean beherat eraman baitzezakeen eta heriotzarat, edo zeruaren jabe izaiterat— ekiteko puntuan... Eta ekin nion neure ibilaldiari, neure buruaren buruzagi, kapitain eta gidari; abiatu nintzen neure buruz Pisako kaleetan barrena, eta arraitasun oso batek hartu ninduen arras, goiti beheiti.
|
|
|
|
Hura
amaren irri zabala, bozkarioaren eskuak moldatua, eguzkiaren izpi batek izotzaren bihotzari ebatsia...! Zeren eta amaren izotzak baitzuen amorioaren amoriozko berorat erori bat eta isuri bat, eta amak kopetan eman musua eta haren irria ziren haren zigilu eta seinale!
|
|
|
|
Hura
baino mementu zoriontsuagorik ene bizitzan...!
|
|
|
|
Hura
ene aldatzea eta hura ene mudantza...! Eta hura ene bozkarioa!, zeren Elbirak arraitzen baitzidan bihotza eta arraitzen zidan begia...
|
|
|
|
Hura
zirrara, bihotza bi zati eta mila zati eginik utzi zidana!
|
|
|
|
Hura
erran zidan, bai, jaun André!, eta deusek baino hobeki adieraz diezazuke hark erranak zer nolakoa zen haren sinestea —fina eta fintkoa—, eta zer nolakoa, halaber, haren itsutasuna. Zeren uler baitezaket gizon batek otsoa anaiatzat hartzea, baita azeria lehengusutzat ere... baina nehola ere ez eltxoa!
|
|
|
|
Hura
ustekabekoa, jaun André!
|
|
|
—erran zigun bertze egun batean, konbertsazione haietarik batean, etxe aitzineko jardinaren erdiko iturriaren marmara ere lagun genuela, ohi bezala— Bada, gure aitak ez gutiago!
|
Hura
bai buru argia! Zeren, egia bada ere han desterruan burua altxatzen ari ginela, baratxegi ari gintuan aitaren asmoetarako eta, behin batean, harako erran hura egotzi zidaan, nehoiz ere ahantzi ezinen dudana:
|
|
|
—Eta erregeordearen etxerat joan gintuan.
|
Hura
palazioa! Hura luxua eta hura bonbazia!
|
|
|
Hura palazioa!
|
Hura
luxua eta hura bonbazia! Batean altzari bat zela, bertzean tapiz handi bat, zabal zabalik nitian nik begiak, harat eta honat beha, harik eta morroi batek erregeordearenganat bideratu gintuen arte.
|
|
|
—Loreak beren koloreetarik mintzatzen zaizkio Jainkoari eta beren koloreetarik dute
|
Hura
goratzen eta laudatzen, txoriek beren kantetarik, eta guk geure hitzarekin laudatu genuke, nola egiten baitute munduan diren poeta onek eta nola egin baitezakegu guhaurk ere haien skribu ederren irakurtzerakoan.
|
|
|
|
Hura
oilategia, jaun André...!
|
|
|
|
Hura
eskandalua!
|
|
|
|
Hura
, ordea, libertatearen ihortziria zen, Nafarroa hartzen zuena eta Nafarroa tik harat zihoana, Espainia hartzen zuena eta Espainiatik harat zihoana eta muga orotarik harat... eta mugaz bertzaldean toki bat zegoen, zeinak izen bat baitzuen, osaba eta bion mintzaira sekeretuan: Ararat.
|
|
|
|
Hura
ene bozkarioa eta guztion bozkarioa...!
|
|
|
|
Hura
zen primua eta herederoa, eta ni kateko bigarrena, eta bazirudien ezen naturaleza bera ere ados zegoela ordenamendu harekin, nor bere mailarako eta bere gradurako predestinaturik balego bezala, zeren mutil sendoa baitzen hura, harroin baten antzekoa, ni mehea eta arina nintzen bitartean; edo, bertzela erranik, enborra eta zentroa zen Mattin, eta ni adaska eta bazterra; hark zituen indarra eta bot... Baina, naturalezaren partehartze badaezpadako hartaz gain, aitak edo amak, edo etxetik iragan ziren hiru prezeptoreek ere —don Frantziskok, jaun Marcelek eta aita Bartolomek, nork bere denboran— noiznahi den oroitaraziko ziguten, bertzenaz ere, ezen moduak eta moldeak zaindu eta guardiatu beharra zegoela, eta tratu hartan beti emanen zioten anaiari lehentasuna, bietan lehena zelako, Urbiain go hurrengo jaun eta markes balizko.
|
|
|
—Bai —erran zuen osabak—
|
Hura
, berriz, xuxen zegoen, baina oker zegoen...
|
|
|
|
Hura
ere egun hartan hil zen, arratsaldeko azken orduan.
|
|
|
|
Hura
aditu nionean, bere bertze erran hura oroitu nuen, noiz eta osaba Joanikot bere kalbariotik etxerat zaurturik eta ahuldurik itzuli baitzen, eta noiz eta, ehundabatgarrenari beha, erran baitzuen: " Galileok gibelat egin zuen, baina aitzina egiteko, bere Discorsi ekin, eta nik...." Jostetan ari ote zitzaidan osaba, edo, jostetarik harat, kolpe bat prestatu nahian, nola ibili baitzitzaidan eskrementuen historia harekin, Villagrandeko dukea jauregian izan genuenean?
|
|
|
Eta, hala, kontzientzian gorderik nuen harra eta betiko harra entseiatzen zelarik urduritasun hura bere alde eta fabore jartzerat, berriro erran zidan ezetz eta ezetz... eta ezezko haiei buru egiteko ez nuen pitxertxoa kurka batean edatea baino erremedio hoberik ediren.
|
Hura
ikusten zuelarik, esku zartaka hasi zitzaidan neska, erraiten zidala: C’est magnifique!
|
|
|
|
Hura
bai ondikoa eta esperientzia malerusa, jaun André!
|
|
|
Eta nik ihardesten nien batean gauza bat, eta bertzean bertze bat: san Frantziskoren behatzezurrak zirela edo Avilako santarenak, edo Urbiaingo jondone Joanikot Etxegoienenak ere nehoiz... eta galdetzen zidaten nor ote zen saindu hura eta nongoa, eta nik ihardesten nien ezen neure herriko saindu bat izan zela, hain ona eta hain bertutetsua, non bizitza osoa iragan baitzuen teleskopio batetik beha, Jainkoa noiz ikusiko; eta galdetzen zidaten ea azkenean
|
Hura
ikusi ote zuen, eta ihardesten nien ezetz, baina egun batean uso bat ikusi zuela, Jainkoaren partez zetorkiona, erranez ezen ez zuela teleskopiotik gehiago behatu, zeren eta egunoroz etorriko baitzitzaion usoa bere leihorat bisita egiterat, nola gertatu baitzen handik aitzina...
|
|
|
Baina nahaste borraste hura ere ez nuen betiko, zeren, ezustearen ondotik eta lehen beldurraren ondotik, bizi-nahiak eta iraun nahiak hartaraturik, suspertu eta areagotu baitzitzaidan injenioa, piztu zitzaidan buruan argi bat, eta abiatu nintzen, halatan, aulkiaren gainean utziak nituen beztimenden bila, erdi haztamuka...
|
Hura
ustekabekoaren gaineko ustekabekoa, jaun André! Zeren han ez baitzeuden ene beztimendak!
|
|
|
Josuk hartu behar izan zuen bere gain bertzeek nahi eztako lana.
|
Hura
sukaldetik jalgi bezain sarri, anaia aitzinean zegoela egitera ausartu ez nintzen galdera egin nion neskari:
|
|
|
Oroitzen nintzenez, sarrerako pasabideak barne patio batera jotzen zuen, aperitiboa hartzeko mahaiez hornitua uda partean.
|
Hura
ostatuari zetxekion, merenduak, hamarretakoak eta gisako otamenak egiteko leku aproposa. Hango saihets batek pasabide egiten zuen jantoki dotore handiraino.
|
|
|
Kanpo aldetik hesirik edo zerrakurarik gabea, metalezko pertsiana handi bat zuen sarrera bakar.
|
Hura
beheititua zen, baina ez osoki: behealdean arrabeteko zirritua ageri zitzaion, eta handik argi mehe bat kanpora isurtzen.
|
|
|
Nik ez dut inoiz xanpainarik edaten, bihotzerrea eragiten baitit, baina Jennyren mihiak nire aho barnean egin zuen sarraldi ustekabekoak isilarazi zituen botila barra gainera agertzeak sorrarazten ahal zizkidan arrangurak.
|
Hura
erretiratu eta berria ekarri zutenean, erdia ere ez genuen edanik. Deus axola niri, une horixe hautatu baitzuen nire lagun berriak ene esku herabea bere izter artera eramateko.
|
|
|
Kafeak mahai gainean genituen, baita erretzeko paperen liburuxka ere.
|
Hura
ale batez arindu eta porru bat lotzen hasi zen laguna, zelofanezko poltsa tiki batetik marihuana iharra aterata.
|
|
|
Ezin gehiago eskapo.
|
Hura
ere zertan ari zen galdetzeko tenorea nuen, haren lanbideaz eta iazko haizeaz axola bera izanik ere. Abuztuko ortziral goiz horretan oraindik osoki argitu gabe zegoen nire adimenari laguntza eskatu, eta haren zorioneko akademia militarra etorri zitzaidan gogora.
|
|
|
Kristinari ari zitzaion.
|
Hura
ohe gainean zetzan eta edredoiaz babesten zuen bere gorputza.
|
|
|
Orobat, doi doi erantzun zion Kristinaren agur herabeari.
|
Hura
, maletategian beti, bere gorputza gure begietatik gerizatzeko ahaleginetan zebilen berriz.
|
|
|
Antonioren axolagabekeria urrikalgarriaz atzendu, Eskalatzailearen dena ikusi behar amorragarriaz atzendu, eta ez bat ez bi gainka egin diot, jokaerarik traketsenean egin ere, ez aitzinetik, ez gibeletik, ez etzanik, ezta zutik ere, ez gainetik, ez azpitik, baizik eta guztietarik zerbait duen molde aldrebesean.
|
Hura
, bizkitartean, kantatzeari lotu zaio," Badakizu. Rock and rollak bizia salbatu zion...", baina Amagoia Felicitasen, edo Edurneren, edo Kristinaren, edo Klararen, edo Anaren bozaren partez, gurea da emakumearen ahoaren adabakitik jalgitzen den boza, erran nahi baita, Charlyrena, Ximurrarena, Ttipirena eta laurona, hogei urtetan farra bati akabaila eman beharrez kantatzen genuen hordi aire urratu eta ozen berean.
|
|
|
Ez, ama nire pijama oretuaren lekuko izan zitekeen bitartean.
|
Hura
gelatik ez lekutzen, ordea.
|
|
|
Potzolo nire azterrean zegoen.
|
Hura
ere mudatua zen. Betiko jaka zimurtuaren ordez, niki ongi lisatua zeraman soinean, eta betaurreko ilunen maskararik gabe diz diz egiten zioten begiek, kolorez tronpatutako auto zelular bati bezala.
|
|
|
Zenduaren arreba batek gidatutako ibilgailutik jautsi zen Ximurraren ama, betilun eta herabe, kazetariek uzkurturik noski.
|
Hura
bezain deseroso ematen zuten bertze arrebak, koinatuek eta iloba kozkortu bakanek. Fraideeneko garaietatik alerik ez zen, ezta diruaren eta administrazioaren munduko" lagun inportanterik" ere, Ximurra hainbertze harrotzen zutenetarik.
|
|
|
Apez funtzionarioa, ene aspaldiko laguna, prest zegoen.
|
Hura
buru jarririk, gainerakoek —lanbidekoek eta bertzeek— segizioa osatu zuten zerraldoaren ondotik. Ene paretik ziztu bizian iragan ziren, juxtu juxtu astia emanda panteoi hurbilenaren gibelean kukutzeko.
|
|
|
Soka luzeko afera da.
|
Hura
ailegatu aitzin, hiru haurridetan mutiko bakarra, pozik nengoen noski oilategiko oilar. Bortz urte baizik ez bainituen, ez dut gogoan zer kaxkoratu zitzaidan, ama, anaia berria altzoan zuela, etxeko atetik agertzen ikusi nuen egunean.
|
|
|
Zorionez, gure lehiakideek atzenduak edo aspertuak ziruditen atsoaren istorioaz, Isabel Sanjoseren aurkikuntza gehiagorik ez zekarren, bederen, haien orri sorta kirastunak.
|
Hura
eta zuzendariordea goiz osoan bere bulegotik atera ez izana, burua ez urkatzeko bertze arrazoirik ez nuen aurkitu abuztuko asteazken goiz horretan.
|
|
|
Ohartu orduko, eskaileretan nengoen, atezainaren ondotik.
|
Hura
ez isiltzen.
|
|
|
Ordenagailuan landutako azken dokumentuen izenak agertzen diren tokian," edu" delako batek egiten zuen buru.
|
Hura
, ordea, ez zegoen nire izena zeukaten dokumentuen arestiko zerrendan. Txundituta," Aurkitu fitxategia" zanpatu eta horixe bera tekleatu nuen:
|
|
|
Trukean, bazuen erakargarritasunik papar oparoak agerian uzten zuen panoramikak.
|
Hura
hobeki bistatu nahirik laburtu nuen bien arteko tartea. Bertzelako atmosfera batean barneratzea bezala izan zen, zirrara harrigarri bat sudurrean:
|
|
|
|
Hura
ohatzean izter zabal etzateko adina denbora erabili nuen, neure burua arruntik biluzteko. Belaunikoz jabetu nintzen haren zango potoloek izararen gainean marrazten zuten angeluaz.
|
|
|
Hori atorra eta galtzei dagokienez; jakaz den bezainbatean, aitzineko gauean erabilitako bera hautatu behar izan nuen, bertze itxurosoagorik ezean.
|
Hura
janztean, ohiz kanpoko kargak ustekabetu ninduen. Jakin minez, poltsikoak hustu nituen ganberako mahai gainera:
|
|
|
Nik: (
|
Hura
besarkatuz) Etzazu esan! Onuzki!
|
|
|
Nik ere aitorpen bera egin nuen.
|
Hura
filosofoa zen, neu idazlea: biak zein biak, gizon nahiz intelektual gisa, frakasatu dohakabe batzuk.
|
|
|
Gaiztotzen ari zen giroa guztiz, eta kontzientzia osoa nuen neure burua ez zela mamukeria txatxuetan ari.
|
Hura
ez zen behialako nire paranoietako bat. Hain zen dena argia, hain zen jokabide haren sinbologia garbia, non ateratzen nituen ondorioek ez baitzuten ezbai minimoenarentzat zirrikiturik uzten.
|
|
|
Amaitu zen ereserkia, hustu ziren gure belarriak, joan ziren itzaltzen poliki poliki, eta lanturu isil batean, su koloretsuak, eta bat batean hotza sentitu genuen guztiok biho  tzean, hotz gordin adieraztezin bat, ukiezina, hilkutxetako hotza bezalakoa.
|
Hura
ere, jakina, aurrez zegoen prestatuta: zorion une gozoaren ondoren, hotzaren mina, hozmina.
|
|
|
Toki ezkuturen batean zuen tinbrea.
|
Hura
jo, eta nire maisua azaldu zen minutu ba  tzuetara. Egoera nahasten ari zen, eta beti izan diet beldur egoera nahasiei.
|
|
|
Danek Zabriskie Point era eraman gaitu.
|
Hura
muino gisako bat zen eta haraino, bero sapa beldurgarri harekin, nekez bada nekez igo gara (Arches parke nazionalean bezala, bazirudien hemen ere norbaitek seguruenik deabruak berak basamortuan likido sukoiren bat isuria zuela eta paisajea flanbeatzen ari zela; horren froga ziren Visitor Center eko termometroak, itzalpean, seinalatzen zituen 49? 5 graduak). Gatz eta hondarrezko basamortu hura, zenbait tokitan itsasoko maila baino beherago zegoena, niri fotografiagarri eta filmagarri baino gehiago hipnotizagarri gertatu zait.
|
|
|
Eta piztu banituen, piztu nituen, zeren lanpara oparituak argitu beharrean, Dabidek ohepean ezkutatuak zeuzkan gureak piztu baitziren.
|
Hura
lotsa! " Nori okurritzen zaio lanparak piztea!", aurpegiratu zidan Dabidek ordu arteko lagunak deabruak hartuta joan zirenean.
|
|
|
Eta nik bota nuen garrasia katu koitadua arropa artean itoa topatu nuenean!
|
Hura
nahigabea! Heriotza hark ere amonari zirrara handia eragin zion arren, artean auzunean Polikarporen ondorengo gehiago bazen, bai, eta bazkalondoko lo kuluxka egiten jarraitu ahal izan zuen (Ipar Amerikan biziz gero, amonari garbigai  lu enpresa salatu, eta sos ederrak lortzea gomendatuko niokeen...).
|
|
|
Edukitza izan ohi da lehena eta luzaroan ere bakarra, gizakien egoera zibila frogatzeko.
|
Hura
senar edo seme alabatzat zen hartua, agerian bizi zelako, molde batera edo bestera, familia jakin batean. Idazkeraren aurkikuntzatik oro da aldatu:
|
|
|
Puska jakin bat hartzen zuenari cailleach bela tine deitzen zioten, hots, Beltaneko carline a, lotsabide handiko izena.
|
Hura
jakiten zenean, bildutako batzuek hari heldu eta sutara botako zutelakoa egiten zuten; baina gehienak tartean jarri eta erreskatatu egiten zuten. (...) Eta jendeak jaia gogoan zuen bitartean, hilda bailegoen hitz egiten zuten cailleach bela tine az" (Urrezko abarra, II bol., 289 orr.).
|
|
|
|
Hura
istant gogoangarria!
|
|
|
Marfilezko plaketa batzuk aurkitu zituzten, launa zulorekin, eta haiekin egindako zapi zatiak; hortik atera zuten nola egindakoak ziren, zer marrazkirekin eta abar.
|
Hura
irakurriz hasi nintzen burua astintzen, tentatuta. Baina gose greban ez neukan indarrik ezeri ekiteko, ez launa zuloko xaplarik ez bestelakorik.
|
|
|
|
Hura
niretzat zer izan zen, zelako zartada mingarria eta zelako barru urraketa sufritu nuen, ez dago hitzez adierazterik. Ez naiz horretan alferrik hasiko.
|
|
|
Orduan, makurtu eta lau hankan, errepide ertzera heldu nintzen, baina justu txapel okerraren ondora heldu; eta hala makurtuta ikusi ninduenean, egundoko kulatazoa eman zidan goitik behera bizkarrean.
|
Hura
zartakoa eman zidana.
|
|
|
Bizkar zorroak autoaren atzealdean utzi eta barrura sartu ginen Lauaxeta eta biok ere.
|
Hura
atzealdean eta ni aurrean, mutilaren ondoan. Eseri baino lehen, Egunkaria ren egun hartako alea ikusi nuen niri zegokidan aulkian.
|
|
|
Film osoan zehar eguraldi ona zegoen, ez zuen hotzik pasatzen piszinetan igeri egiten Burt Lancasterrek.
|
Hura
etxera heltzearekin bat, ordea, ekaitz gogor batek astintzen ditu bazterrak.
|
|
|
" han kale kantoian ikusten duk ba, leiho gorri ilunekiko bat?
|
Hura
zuan Henriren etxea". Hormak huntzaz estalita, leihoak zarratuta zeuden.
|
|
|
" Anaia?
|
Hura
mendian beleei begira dago, hura ez da ezerekin enteratzen"; trago bat edan eta: " ateraiozu, Luzi, Xani jateko zerbait; bide luzea eginda etorri da ta".
|
|
|
Berez, lan arina zirudien.
|
Hura
berriz nekez, hasgeldika, baldarxka ari zen; ez izaki, seguru aski, ofizio horretakoa. Edota, artega zegoen:
|
|
|
Laster Xan, aldamenka, aitatxiri begira jarri zen.
|
Hura
ordea, zertan ari zen. Agi denez, pareta txukundu behar zuen:
|
|
|
Anartean amatxik salako aulkiak mahai gainera jaso, sukaldetik eskoba ekarri zuen.
|
Hura
ikusirik aitatxik erremuskada batez manta bazterrera bota, jaiki, emazteari eskoba kendu, obrako hauts eta zakarrak biltzen hasi zen. Amatxi apur bat apartatu zen.
|
|
|
Bere aurrean neska lodixko bat zeukan, ohean beste neska bat zegoen eserita, haren aldamenean, manten artean burua ikusten zitzaiola, mutil bat itxuraz.
|
Hura
, berriz, lo gogortuta zegoen. Hartan, ohe gaineko neskak:
|
|
|
Gain miratu zuen, kimika liburuxka bat zela zirudien.
|
Hura
alde batera laga, loguraz ahoa zabaldu, begiak ertitxian gizon iharrari begira egon zen. Mokasin marroi distirantak, oihal argiko galtzak, elastiko urdinaren gainetik agertzen zitzaion alkandoraren lepoko zuria.
|
|
|
" Ni, bestearekin...", hasi zen; konkorragatik, ez baitzekien haren izenik ere. "
|
Hura
joana duk", informatu zion Iharrak," orain gurekin hator"; orduan ikusi zuen Iharraren atzean neska bat zegoela;" vas y", esan zion Iharrak hari.
|
|
|
Lokartzen ari zen.
|
Hura
ebitatzearren enborra saihetserantz okertu, lepoa luzatu zuen: Eli ikusten ote zuen sukaldean.
|
|
|
Bien"; ez zuen komentariorik egin, ez ziren besteak ere itxuraz harritu; gerra izentzat hartu zuketen;" denbora batean", ekin zion begibeltzak," egunero ez zakiat, askotan behintzat ikusten genian.
|
Hura
bere kuadrilarekin ostatuz ostatu ibiltzen zuan... gu bezalaxe". " Baina haiek", esan zuen sudurmakoak," gehiago ibiltzen zituan Deporren eta".
|
|
|
Begiak lausotzen ari zitzaizkiola nabarituz, Xanek beste aldera begiratu, ahizpa ikusi zuen.
|
Hura
, beti liburu hari begira zegoen, orrialderik, ustez, pasatu gabe, min arrasto bat aurpegian. Eli baino beteagoa zen, beldurti samarra menturaz.
|
|
|
" Mutil hura", esan zuen Xanek," hitz egidazu beste mutil hartaz". "
|
Hura
–", esan zuen Junek;" Henri baino gazteagoa, ustez berarekin lan egiten zuena zen: mutil txiki bat...
|
|
|
Hainbesterekin, emakumeak errespetatu egin zuen bere erabakia.
|
Hura
ere han gelditu zen, neska bati hizketan. Neskak triste ematen zuen.
|
|
2001
|
|
|
Nola taju zitekeen, beharrezko euskal heziketa?
|
Hura
ere pentsatua zeukan Oteizak: " Loiolako Inazioren gogo jardunen gisako zerbait moldatu behar dugu.
|
|
|
Zer bildutasuna eta kartsutasuna goizeko mezan, eliza jendez kokorreraino betea.
|
Hura
zen hura herri meza! Aurten ere berdin berdina hasiko da besta.
|
|
|
Bata Ospitalepeko Sohutakoa.
|
Hura
armistizioko armadaren agintepean zegoen; Corps franc ziren eta batailoi batean parte hartzen zuten, unitate erregularretatik at bazen ere. Bestea, zibila zen.
|
|
|
Baina, lehen esan bezala, Euskal Herriko noblezia alde batetik xumea eta bestetik erasokorra izaki, ekintza militarra nagusitu zen gurean errentak zabaltzeko bide gisa.
|
Hura
zen bide naturala, nobleek hobekien egiten zekitena eta sarritan egiten zekiten gauza bakarra. Erdi Aroko orden banaketak hala ezarria zuen:
|
|
|
Pleno bat egin eta etxe berria eman ziguten, kultur etxea izango zena.
|
Hura
amets bat zen. Gure matrikula igo zen.
|
|
|
Sarrionandiaren poemategia ez da teoria politikoaren liburu bat, eta oraindik garrantzizkoagoa dena, Sarrionandiak oso kontuan dauka hizkera poetikoa eta hizkera politikoa zeharo diferenteak direla.
|
Hura
anbiguoa da. Hau zehatza.
|