|
2006
|
|
|
Hauetako azpimarratze asko jaso dira aldizkari honetan, neurri batean bada ere, bere historian zehar. Aldizkariaren bilakaeran parte hartu dutenen artean daude unibertsitate munduarekin lotzen diren ezagutzak eta adituak, bai irakaskuntzarekin eta bai ikerkuntzarekin gauzatzen direnak, baita gauzatu nahi direnak ere; horregatik, unibertsitatearen eta unibertsitarien inplikazioa lortzea beharrezkoa
|
ikusten
dugu modu egokienean aurrera egin ahal izateko. Horrela sortu da zenbaki honen aztergai monografikoaren beharra:
|
|
|
|
Ikusten
denez, mota ezberdineko eskaintza dago soziolinguistika arloaren unibertsitate mailako irakaskuntzan Euskal Herrian (gogoratu ez dugula jaso Nafarroa Garaiko Universidad Pública de Navarra (UPN) eta Universidad de Navarra (UN) pribatuaren informaziorik):
|
|
|
Orokorrean ebaluatu bagenu, soziolinguistikari ematen zaion garrantziaren arabera, badirudi argi
|
ikusi
daitezkeela:
|
|
|
Artikuluetan jaso diren ebaluaketak ere, gehienbat UPV/EHUren egoeraren aurkezpenetan, nahiko bat datoz hitzaurre honetan esaten ditugunekin. Hala bada ere, gerora begira zer espero daitekeen
|
ikustea
, eta zer lortu nahi den ikustea ere, epe motzean eta luzean, da garrantzitsuena, baina hau beste baterako utziko dut.
|
|
|
Artikuluetan jaso diren ebaluaketak ere, gehienbat UPV/EHUren egoeraren aurkezpenetan, nahiko bat datoz hitzaurre honetan esaten ditugunekin. Hala bada ere, gerora begira zer espero daitekeen ikustea, eta zer lortu nahi den
|
ikustea
ere, epe motzean eta luzean, da garrantzitsuena, baina hau beste baterako utziko dut.
|
|
|
kataluniar te jadanik hasita daude, eta euskal te eztabaida behintzat jadanik irekia dago, dikatzen ari den euskal kurrikulumaren barruan sartuz. Gure testuinguruan beti zaigu interesgarria kataluniar testuinguruan gauzak nola ematen eta bilakatzen diren
|
ikustea
; baita zenbakiaren aztergai honekiko ere.
|
|
|
|
Ikus
daitekeenez 1981, 1986 eta 1991ko banaketak oso antzekoak dira. Gazteen artean (16 eta 20 bitartekoetan) izandako gorakada garbi antzeman daiteke, hortik aurrera hiru urteotan behatutako banaketa oso nahasia da, urte ezberdinetako lerroak gainjartzen dira eta.
|
|
|
Horrek adieraziko luke mordo horretan 1981 delako epean euskaldunen kopurua 8657 hiztunetan handitzen dela, baina 1986 epealdian 251 galdu. Hobeto
|
ikusteko
honako taula hau eratu dugu:
|
|
|
Zer gertatu da? Gu ere helduen artean izandako euskaldun galerak
|
ikusita
harritu egin gara, benetan ulergaitza baita horrenbeste galera azaltzea zio demografikoen eraginez soilik. Nola ote 1986ko 20 eta 64 urte bitarteko 288.860 euskaldunetatik% 5’08a 1991 urterako galtzea?
|
|
|
Ariketa labur bat egiten badugu agian hobeto
|
ikus
genezake; demagun 81 urteak bitartean euskaldun ikasiak, 22.551, helduen euskalduntzearen ondoriozuzena direla. Demagun ere hurrengo epealdian 86 16 eta 64 urte bitarteko biztanleria ez dela aldatu, eta egia da ez dela gehiegi aldatu.
|
|
|
Hori da gure artean egiten dena
|
ikus
dezagun.
|
|
|
|
Ikus
daitekeenez funtsezko hizkuntz trebetasuna, erabakiorra dena, mintzamena da. Euskaraz ondo hitz egin ahal izateak bereizten ditu euskaldunak gainontzeko hiztun taldeengandik.
|
|
|
Gure ustetan malgua baino kamutsa da; hots ez da batere zorrotza errealitate soziolinguistikoa bere hartan antzeman ahal izateko. Onartu behar dugu, ostera, oso interesgarria dela metodologiaren ikuspegitik
|
ikusteko
nola aldatzen diren pertsonen erantzunak balioztapen inkestak egiten direnean (EUSTATek 1989).
|
|
|
Sailkapen bakoitzak ñabardura bat azpimarratzen du, aldagai bat alegia. Eta aldagaiaz hitz egiterakoan sailkapen guztiak osatzeko aldagai sozio ekonomikokulturalak txerta diezazkiokegu dagokion sailkapenari eta orduan sekula baino argiago
|
ikusiko
dugu sinpletasuna (partsimonia) beharrezkoa dela.
|
|
|
Euskaldunen artean ohiko hiru multzo berezi ditugu, alfabetatuak, partzialki alfabetatuak eta alfabetatu gabekoak; hiru multzo horiek bitan bana daitezke, alfabetatuak eta besteak alegia. Aurrera begira, euskara normalizatu ahala, partzialki alfabetatu eta alfabetatu gabekoen multzoak txikiagotuko dira, gazteenetan horrela
|
ikusten
da. Izan ere erdaldunak euskalduntzearekin batera alfabetatzen baitira, baita jatorrizko euskaldunak euskal eskolaren bidetik ere.
|
|
|
|
Ikusten
denez batukaritik Y1, Y2 eta Y13 batukinak atera ditugu. Horrela (1.2) ekuazioan aurrekoa ordezkatu eta garatuz:
|
|
|
Bestetik X1, gure kasuan 1981eko 2 urte bitarteko euskaldunak, bi multzotan bana genitzake, 1986 urtean 7 urte bitartekoak ziratekeenak eta gainontzekoak, 1986an 16 urte bitartekoak ziratekeenak alegia. Horretarako adin taldeen proportzio banaketa zein nolakoa den
|
ikusirik
honela egin genezake: X1= 2/ 3 X1+ 1/ 3 X1.
|
|
|
Euskaldungoaren banaketa adin taldeka aztertzeko, bi eratara irakur dezakegu taula.
|
Ikus
daitekeenez muturretako adin tarteak ezik gainontzekoak 5 urtetako zabalera berekoak dira, Zentsu eta Udal Errolden arteko urte kopuru bera hain zuzen ere1 Horrela 1981ean 16 urte bitartekoak zirenak handik bost urtetara (1986ko Udal Errolda), 20 adin tartean bilatu genituzke. Hots, aldaketarik eman ezean estatistikoki kopuru beretsuak behatu genituzke batean eta bestean.
|
|
|
Etorkizunerako aukera handienak ikasleek soziolinguistika lanak jorra ditzaten arloan
|
ikusten
ditut: soziolinguistika eta gainerako irakasgaien formazioa hartuta tesina lanetan gehiago sakon daiteke eta practicumaren bidez ikasitakoa praktikan ipin daiteke.
|
|
|
Hizkuntza merkatu hori eta bertan erabiltzen den hizkuntza, modu bat da eskola porrotari eta haustura sozialari aurre egiteko baita hizkuntza ez zilegia baieztatzeko. Horrez gain, hauzo horietako gazte askok beraien gizontasuna adierazteko modu bat bezala
|
ikusten
dute.
|
|
|
Lurraldetasuna, erroldaren arabera egiten da gizabanako bakoitzak bere ama hizkuntza zehaztu behar baitu. Datu horien arabera
|
ikusten
da zein hizkuntza estatus emango zaion distriktoari: finesa soilik, suediarra bakarrik ala elebiduna.
|
|
|
Renoko Euskal Mintegiak (ingelesez CBS: Center for Basque Studies;
|
ikus
webgunea) batez ere ikerkuntzan dihardu. Bere euskal gaiei buruzko liburutegia oso ezaguna da Euskal Herrian eta asko dira Europatik aldi labur batean hainbat dokumentu, artikulu, eta liburu begiratzeko bertaratzen direnak.
|
|
2007
|
|
|
Batetik, gauden datetan gaudelako (KORRIKA 15 gain gainean dugu eta hori geure jarduera osoa baldintzatzen duen gaia da), eta bestetik, idazle kaskarra naizen neurrian, zail egiten zaidalako holakoetan sartzea. Gero, hobeto pentsatuz eta gaiaren garrantzia
|
ikusita
, erabaki nuen merezi zuela gure aldetik esfortzu berezi bat egitea, hori merezi duelako HEA gaitzat hartzen duen monografiko batek, BAT aldizkariak duen prestigioa izanda. Hori dela eta, sartu naiz kontu honetan.
|
|
|
Beste alde batetik, eta hortik aparte, sakabanaketa historiko bat ere badago HEAren sektorean, mundu honetan urte luzetan ibili garenok ondo ezagutzen duguna, eta urte gutxiagotan ibili direnek ere argi
|
ikus
dezaketena, oraindik ere aztarnak edo oihartzunak entzun egiten direlako gure euskaltegietan.
|
|
|
|
Ikusten
denez, izen proposamen hutsa baino, definizioa ere bada: batzordeen bidez koordinatutako herri mugimendua eta bere lana euskaltegi edo euskal eskoletan burutzen duena.
|
|
|
|
Ikusten
denez, izen proposamen hutsa baino, definizioa ere bada: batzordeen bidez koordinatutako herri mugimendua eta bere lana euskaltegi edo euskal eskoletan burutzen duena.
|
|
|
Zerbait mugitzen ari den seinale da hori nire ustez. Horren aurrean hona hemen etorkizunari begira zelan
|
ikusten
dudan kudeaketa alorrean paradigma aldaketa.
|
|
|
Euskaltegien kopuruak aldaketa nabarmenak izan ditu historian zehar.
|
Ikus
dezagun 1995 eta 2002 ikasturteetako egoera: udal euskaltegiak bestelako euskaltegi publikoak euskaltegi homologatuak euskaltegi libreak
|
|
|
Taula honetan argi
|
ikusten
da urteotan gertatu den bilakaera: astean 0 ordu astean 7 ordu astean 10 ordu astean >19 ordu uda ikastaroa uda barnetegia neguko barnetegia
|
|
|
Adina eta kolektiboei zuzendutako irakaskuntza areagotu izanak, ikasleen formazio mailan ere izan du isla.
|
Ikus
taula:
|
|
|
Are gehiago nabari da aldaketa hau ikasleen lanbideari begiratzen badiogu. Taulan
|
ikusten
denez, ia erdira etorri da lanbidez ikasle direnen kopurua, eta nabarmen igo funtzionarioena.
|
|
|
Irakasleen adinari erreparatuz, oraindik ere nahikoa gaztea dela
|
ikusten
da, heren bat 40 urtetik beherakoa baita. batez besteko ikasturtea
|
|
|
Sektoreko irakasleria zenbatean egonkortu den
|
ikusteko
, aski da ikasturte bakoitzean eskolak ematen aritu diren irakasleen eskarmentuari erreparatzea, bai aldez aurretik eskolak ematen aritutako ikasturteei eta bai horietan emandako eskolordu kopuruari dagokionean:
|
|
|
|
Ikusten
denez, euskaltegien mundura datorren ikasleriaren erdia pasa, oraindik ere, euskalduntzearen hastapenetan ari da.
|
|
|
Murrizketa honek kinka larrian jarri izan ditu euskaltegien diru orekak. Beharturik
|
ikusi
dugu geure burua zentzu honetan ikastaldeen ratio politika (talde bakoitzeko ikasle kopurua) zorrozki ematera. Ratio politika honek mailakako taldeen osaketa zaildu egiten du, eskualdeetan taldeak osatu ahal izatea ere bai, eta maila bereko X lagun ordutegi berean eskuratzea magia ezinezko bilakatu da leku askotan.
|
|
|
Jakina den bezala, ditugun gobernatzaileek ez dute helduen euskalduntze lana behar bezala ez aitortu eta ez diruz lagundu euskaltegi eta gau eskolentzako dirulaguntzak hasi ziren garai haietatik. Horrek askotan prekarietate egoeretara eraman du AEK ko irakasleria eta, oraindik orain, askotan AEK ko irakasleak bere lana ahalik eta kalitate handienarekin egiteaz gain, bere burua behartua
|
ikusten
du dirua nondik atera pentsatzen eta lantzen, Nafarroako Gobernuan oraindainokoan egon direnek euskararen eta helduen euskalduntze alfabetatzearen kontra egin dituzten sarraskiak azalerazten eta salatzen, eta bestelako egoera batean burutu ez lituzketen hainbat lan burutzen. Uztarri handia da AEK ko irakasleak lotuta izan dituena urteetan eta hori larrutik ordaindu izan dugu eta oraindik orain ere ordaintzen dugu.
|
|
|
|
Ikus
ditzagun ondoko taulan aipatzen ari garen bilakaera datuok:
|
|
|
Egiteko asko dago bada arlo honetan: ikasleak erakarri euskaltegietara, sentsibilizazio kanpainak egin, norengana, nora jo
|
ikusi
, lehentasunak ezarri... ikasleak euskaldundu, irakaskuntza sistemak aztertu, didaktikaz hausnartu, mailaketaren inguruan eztabaidatu... Erabilera guneak sortu, emaitzak aztertu eta baloratu, bitarteko ekonomikak erdietsi...
|
|
|
Urte gutxi barne, iniziatiba horiek guztiak koordinatzen hasi ziren. Arloaren diagnosia eta beharrak egin ondoren taldeetako irakasleek eta animatzaileek urrats kualitatiboaren beharra
|
ikusi
zuten, beren lana emankorrago izateko. Hegoaldean sortu berri zen AEK federazioarekin naturalki harremanetan sartu ziren eta 1980ko azaroan Iparraldean ere egitura xutik ezartzea erabaki zuten.
|
|
|
Esan genezake hasita gaudela, zorionez, hainbat galdera egiten euskalduntze alfabetatzean, hainbat arazo
|
ikusten
... halako arloetan non orain dela hogeita bost urte ezta arlorik ere ez baikeneukan.❚
|
|
|
azterlan bilduma sendo batek, ikerketa lerro sendo batzuek, erabaki asko hartzen lagunduko ligukete. Baina, ikerketen alorra ahulune dugu oraindik, apurka apurka indarra hartzen ari bada ere, gero
|
ikusiko
dugunez. Eta badaude ahulezia horretarako hainbat arrazoi.
|
|
|
azterlan bilduma sendo batek, ikerketa lerro sendo batzuek, erabaki asko hartzen lagunduko ligukete. Baina, ikerketen alorra ahulune dugu oraindik, apurka apurka indarra hartzen ari bada ere, gero
|
ikusiko
dugunez. Eta badaude ahulezia horretarako hainbat arrazoi. nez, ikastaroak, hizkuntza eta kultur gaien ingurukoak baita noizbehinkako aldizkariren bat plazaratzea ere proposatu zuten.
|
|
|
Funtsean, ariketa berdinak dira (oraingoa laburragoa), itemen zailtasun maila eta zenbait ebaluazio irizpide aldatuta. Gaur egun, hizkuntzaren irakaskuntza ikuspegi komunikatibo eta funtzional batetik
|
ikusten
dugun aldetik, ez dirudi oso egokia hain mugatua den ebaluazio sistemarekin jarraitzeak. Sinonimoek, berridazketek eta abarrek ez dute ebaluazio egokia egiten (Hizneteko lanean sakonago aztertu ditugu ariketa hauek)
|
|
|
Euskaltegietan matrikulatutako ikasleen helburuei erreparatzen badiegu (gehienetan titulua), azkar
|
ikusiko
dugu gure ikasleak klasera bultzatzen dituen testuinguru nagusia ez dela herria, arloa edo esparruak baizik. Horretaz gain, argi dago zenbait esparru oso arrotzak zaizkiola euskarari eta eragin handia dutela lurralde osoko biztanleengan, hala nola komunikabideak, arlo sozio-ekonomikoa, osasungintza eta abar.
|
|
|
Helburu eskuragarriak izango direnez, lorpenak txikiak baina garrantzitsuak izango dira eta ikasteko motibazioari eusten lagunduko diote. Gainera, ikasleak bere ibilbidearen inguruko hausnarketa egingo du, aurrerago
|
ikusiko
dugunez, portfoliaren edo guk asma ditzakegun auto ebaluaziorako tresnen laguntzaz.
|
|
|
Testuinguruari dagokionez, arloak, lekuak, erakundeak, pertsonak, objektuak, gertaerak, jarduerak eta testuak bereizten ditu. Argi
|
ikus
daiteke banaketa honen eta EBPN eta Bai Euskarari Plan Estrategikoaren arteko lotura. Elementu hauek guztiak baliatuko ditugu ikas prozesua antolatu eta esanguraz jantzitako jarduera didaktikoak antolatzeko.
|
|
|
Horrela A1, A2, A2+, B1, B2, B2+, C1, C2 mailak bereiz ditzakegu (erreferentziazkoak), edo maila zehaztuagoetan beharrezkoa
|
ikusiz gero
. Hauen berezitasunak, kasuan kasuko deskribatzaileen bidez emango dira.
|
|
|
Norberarena den tresna honek autoebaluazioaren bidez, ikasleari bere ikas prozesuaren lema hartzea errazten dio. Ikastea modu positiboan
|
ikustea
eragingo dio eta esfortzu handiagoa egitera bultzatuko du. Ikasitakoak ematen dizkion aukerei erreparatuko die, izan ere, gaitasun komunikatiboa eskuratu ahala gauza berriak egiteko ahalmena duela ikusiko du.
|
|
|
Ikastea modu positiboan ikustea eragingo dio eta esfortzu handiagoa egitera bultzatuko du. Ikasitakoak ematen dizkion aukerei erreparatuko die, izan ere, gaitasun komunikatiboa eskuratu ahala gauza berriak egiteko ahalmena duela
|
ikusiko
du. Irakaslearen ebaluazioetan eta kanpoebaluazioetan ere izango du horrek oihartzunik.
|
|
|
Azken urte hauetan hala administrazioan nola euskalgintzan nolabaiteko kezka sortu da euskararen erabileraren inguruan. Garai batean zegoen ustea eta desioa (ezagutzak erabilera ekarriko zuela) ez zela zuzena
|
ikusi
da: ezagutzak ez du erabilera bermatzen.
|
|
|
ezagutzak ez du erabilera bermatzen. Erabilera sustatzeko politika eta programa eraginkorrak ezinbestekoak direla
|
ikusi
dugu bai euskalgintzan baita Administrazioan ere.
|
|
|
Izan ere, Mintzapraktika programetako partaideek ongi pasatzen badute, emozio positiboak sortzen bazaizkie (harreman berriak egin, egunerokoa konpartitzeko tokia topatu, gustuko ekintzetan parte hartzeko aukera
|
ikusi
, autoestimua igo...) jarraitzeko gogoa sortuko zaie eta horren ondorioz euskara erabiltzeko aukerak ugaritu egingo zaizkie eta horrenbestez hizkuntza erabiltzeko ohituretan eragitea errazagoa izango zaigu.
|
|
|
Zabalkundea modu progresiboan egin nahi genuke, Euskal Herriko txoko guztietara zabaltzeari interesa
|
ikusten
baitiogu. Hala ere, lehentasunak ondoko irizpideei jarraituz markatu ditugu:
|
|
|
• Helburu pedagogikoa izan da nagusi gehienetan; hizkuntza erabiltzeko baino, hizkuntza lantzeko tresna modura
|
ikusi
dira. Egia da bidenabar harreman sareak, hizkuntz ohiturak eta identifikazio soziokulturala lortu direla askotan, baina ez dira normalizazioari begirako proiektu espezifikoak izan, horrela," benetako" hizkuntz komunitatetik urrun geratu dira praktikariak askotan.
|
|
|
• Helburu pedagogikoa duten arren, ikaslearen ohiko bizimoduarekin ez ezik, lotura falta nabarmena izan da jarduera didaktikoaren antolaketarekin ere. Eskola denboraren ekintza edo jarduera osagarri modura
|
ikusi
dira sarritan, edo programa paralelo modura kasurik onenetan. Ez da egoten ikaslea praktika esparru hauetarako prestatzeko ildo espezifikorik, edo praktika uneetako hizkuntz esperientziez eskola denboran hausnartzeko lekurik programazioetan.
|
|
|
Hala ere, ikuspegi komunikatiboa zabaltzen hasi zenetik klasean bertan xede hizkuntza erabili beharraren ideia sano zabaldu zen: dokumentu errealekin lan egitea (idatziak nahiz
|
ikus
entzunezkoak), eta, nagusiki euskara klaseko hizkuntza bihurtu behar zelako ideia errotu ziren. Irakaslearen klaseko diskurtsoa xede hizkuntzara ahalbait arinen ekartzen saiatzen gara, baita ikasleari klasean euskara erabiltzeko aukerak ematen ere.
|
|
|
Legezko dokumentua izanda, epe baten barruan EAEko euskaltegi guztiek haren gainean euren Euskaltegiko Kurrikulu Proiektua (EKP) eraiki behar izan zuten. Nola
|
ikusten
du HEOK honek normalizazioa. Alderdi soziokulturala atalean (27 orr.) aurkitu dugu zerbait:
|
|
|
Kultura ere badelako hizkuntza: errealitatea
|
ikusteko
eta erabiltzeko baliabidea. Beraz, euskara irakastean, euskal kultura ere irakasten ari da irakaslea.
|
|
|
Beste era batera esanda, oso pertsona gutxik dakite benetan zein hizkuntzatan hitz egiten duten eta, beraz, galdetzen bazaie normalean zein hizkuntzatan hitz egiten duten, eraiki dute iritzi bat eta erantzun bat, eta eraikitze prozesu horretan erabileraren errealitatearekin zer
|
ikusirik
ez duen hainbat aldagai sartzen da (esate baterako: iritziak, nahiak, usteak eta abar); hortaz, benetako erabileraren errealitatetik urruntzen gara.
|
|
|
Ondoren, datu bilketan erabilitako fitxa
|
ikus
daiteke. Soziolingusitika Klusterrak lan handia egin du fitxa horren diseinua doitzen.
|
|
|
Irizpide horiek betetzen saiatu gara, baina beti ez da posible izan.
|
Ikus
ditzagun salbuespenak:
|
|
|
Ondoren, datu bilketan erabilitako fitxa
|
ikus
daiteke. Soziolingusitika
|
|
|
Adibide modura,
|
ikus
ditzagun% 25 bitarteko ezagutza tipologiako emaitzak lortzeko egindako kalkuluak.
|
|
|
6
|
Ikus
BAT aldizkariaren 43 aleko 33 orria.
|
|
|
" Erabilera 06koekin" zutabeak, aldiz, adierazten du zein izan den erabileraren batez bestekoa edizio berberetan, baina soilik 2006an neurtu diren udalerriak hartuta. Bi zutabe horietako portzentajeak alderatuta,
|
ikusten
da udalerri guztien batez bestekoa 0,18 baxuagoa dela hiru udalerriena baino. Horra hor 2006an jasotako datuei aplikatu zaien zuzenketa indizea, Gipuzkoako tipologia horretako udalerri guztien batez bestekoa kalkulatzeko.
|
|
|
0,18ko zuzenketa indizea 2006ko neurketan jasotako erabilerari(
|
ikus
2 taula) aplikatu diogu. Horrela lortu da euskararen erabilerari dagokion% 15,66ko emaitza orokorra tipologia horretarako.
|
|
|
|
Ikusi
dugu nola multzokatu diren udalerriak lau ezagutza tipologiatan, eta nola kalkulatu diren udalerri mailako portzentaje orokorrak neurtutako udalerrietatik. Metodo hori berria izan da V. Neurketa honetan.
|
|
|
Batetik, 2001eko neurketan eskualde batzuetan oso emaitza baxuak jaso zirelako aurreko neurketen aldean, eta horiek desbideraketatzat hartzen nituelako, eta pentsatzen nuelako, zonalde euskaldunekoaz gain, Iruñerriko haur eta gazte euskaldunen erabileraren hobekuntza gehixeago nabarituko zela. Datuak
|
ikusita
, ordea, Nafarroa" inpasse" egoera nabarmenean dagoela ondoriozta genezake, egin diren 5 neurketaldiak %6, 5 artean kokatu baitira. Arrazoi zuen
|
|
|
Nolanahi ere, neurketa honetako emaitzetan
|
ikusiko
dugun bezala, badira joera orokorretatik kanpo kokatu diren datuak. Batzuk, oso deigarriak dira eta desbideraketa horiek zergatik gertatu diren zehaztea oso garrantzitsua izan liteke:
|
|
|
Ez dut uste, erantzuna adjektibo bakar batean bildu daitekeenik. Erabileraren hobekuntzak –txikia izan arren– balorazio positiboa izan arren, hazkundearen erritmomotelak eta ondoren
|
ikusiko
ditugun, hainbat aldagairen araberako emaitzek, kezkak uxatzetik oso urrun kokatzen gaituzte. Bestalde, datuen interpretazio egokiagoa egin ahal izateko, ezagupenaren inguruko emaitza berriak ezagutzera itxaron dugu.
|
|
|
Batetik, euskaldunen proportzioak oso apalak izanik Altunaren azalpenari jarraikihorien igoerek, erabileran, oso eragin apala dutelako. Bestetik, euskaldundu diren gazte jende horiek –gazteak, gehienbat, aurrerago
|
ikusiko
dugun bezala– erdarazko harreman sareetan gizarteratuta daudelako, berariazko harreman sare euskaldunik sortzera iritsi gabe. Hau da, zonalde euskaldunetako belaunaldi euskaldunak euskarazko gizarte harreman sareetan hazten diren bitartean, Gasteizen eta Araban euskarazko sarerik ia ez dago, euskaldunak erdarazko harreman sareetan gizarteratzen direlarik.
|
|
|
Bestalde, Donostia da erabilerarik altuena duen Hegoaldeko hiriburua eta bere hazkundea ere gailentzen da. Izan ere, Donostiakoan beste hiriburuetakoekin alderatuta, oso ongi
|
ikusten
da lehen aipatzen zen gertakizuna: zenbat eta hizkuntza gaitasuna altuagoa, erabileraren hazkundea ere handiagoa.
|
|
|
%4 eta %4, 7, hurrenez hurren. Udalen tamainaren araberako informazioari esker argiago
|
ikusten
da Arabako hiriburuaren eta gainontzeko udalerrien artean dagoen erabilera tartea.
|
|
|
Izan ere, Gasteiz da, Araban, 100.000 biztanletik gorako tamaina duen udal bakarra eta –esan bezala– bere euskararen erabilera %4koa da; aldiz, dimentsio txikiagoak dituzten beste udaletan %6 %8, 9 bitarteko erabilera antzeman da. Horrela aztertuta, Gasteiz eta gainontzeko udalen arteko aldea berretsita eta areagotuta
|
ikusten
dugu (horrela ere, oso handia ez izan arren), tamaina txikiagoa duten udaletan Gasteizko balioak eragiten ez duelako eta Arabako batez bestekoan, aldiz, bai.
|
|
|
Donostiakoan beste hiriburuetakoekin alderatuta, oso ongi
|
ikusten
da lehen aipatzen zen gertakizuna: zenbat eta hizkuntza gaitasuna altuagoa, erabileraren hazkundea ere handiagoa.
|
|
|
... oraintsu arte euskara ondorengotaratzeko zein jarrera eta portaera ezberdinak nagusitu diren
|
ikusita
, ez dirudi astakeri bat ondoko hipotesia luzatzea tentu handiz bada ere: kulturalki emakumezkoek garai eta hizkuntz exijentzia berriei egokitzeko gaitasun handiagoa erakusten dute eta gizonezkoek, aldiz, ohitura eta usadioei eusteko joera sendoagoa.
|
|
|
euskaraz emakumezkoek gizonezkoek baino gehiago hitz egitearena, alegia. Hizkuntza erabilera ezberdin horiek behin eta berriz agertzen direla
|
ikusita
, horien azpian dagoen funtsa sendoaren susmoa berresten da. Nolakoa, baina?
|
|
|
... oraintsu arte euskara ondorengotaratzeko zein jarrera eta portaera ezberdinak nagusitu diren
|
ikusita
, ez dirudi astakeri bat ondoko hipotesia luzatzea tentu handiz bada ere: kulturalki emakumezkoek garai eta hizkuntz exijentzia berriei egokitzeko gaitasun handiagoa erakusten dute eta gizonezkoek, aldiz, ohitura eta usadioei eusteko joera sendoagoa.
|
|
|
Arestian
|
ikusi
dugu euskararen kale erabilera, duela hamarkada batzuk, ia hutsaren hurrengoa zela, ia erabateko elebakartasuna zegoela. Beranduago, aldaketa soziopolitiko eta soziolinguistikoen eskutik euskararen kale erabilera gorpuzten joan da, pixkanaka pixkanaka, eta bere presentzia oraindik ere oso apala den arren (%4), hamazazpi urteko tartean bikoiztera iritsi da.
|
|
|
batetik, oso hazkunde handia izan zuen (hamabi urtean 0,47 izatetik 0,75 izatera pasatu zen); eta bestetik, asko hurbildu zen haurren indizera, oraindik parekatzea lortu ez badu ere. Edonola ere, oraindik goiz da esateko joera horri eutsiko dion eta datozen urteetan
|
ikusiko
dugu zein den haur eta gazteen indizeen bilakaera. Helduen indizeak ere gora egin zuen, nabarmen egin ere, 0,50etik 0,67ra pasatu zen eta.
|
|
|
1989an haurren erabilera gazteena halako bi zen; 2006an, berriz, aldea askoz txikiagoa zen. Edonola ere,
|
ikusi
da datozen urteetan joera hori mantentzen den edo moteltzen den.
|
|
|
Beraz, kasuz kasu aztertu beharrean (posiblea izanen litzateke 13 udalerri ez baitira), udalerri horiek ahal den multzorik naturalenetan multzokatu beharra
|
ikusi
dut. Hala eginda, zoriak dakarrena zoriak daramanak berdinduko baitu eta, bertzalde, datuak oro har emanda, neurketek puntualtasunaz gain erakusten duten joera atzemanen baitugu.
|
|
|
Arestian
|
ikusi
bezala, Nafarroan kale neurketa, biztanleen arabera nola euskararen ezagutzaren arabera, tipologia arrunt ezberdineko 13 udalerritan egin da. Ditugun datu horien interpretazio taxuzkoa egitearren, udalerriak multzokatuko ditut, ahal dela Nafarroan diren elkarbizitza gune sozio geografiko naturalen arabera.
|
|
|
Eskualde honetako udalerriak tipologia soziolinguistiko beretsukoak dira: Iruñeko% 8,8ko ezagutzatik Atarrabiako% 14,2ko ezagutzara bitartekoak(
|
ikusi
2 taula).
|
|
|
Iruñean adin talde berekoen artean euskaraz zenbat erabiltzen den erreparatzen badugu,
|
ikusiko
dugu haurrek(% 0,8) eta gazteek(% 1,3) helduek(% 1,5) baino gutxiago erabiltzen dutela euren artean. Horretan Iruñea garbi bereizten da Hegoaldeko bertze hiriburuen joeratik.
|
|
|
Alderaketarako Gasteiz hartuta, soziolinguistikoki Iruñetik gertuena baita,
|
ikus
daiteke Iruñea baino garapen hobea izan duela. Gainera, azken kale neurketan Gasteizen, Iruñean ez bezala, adinekoek ez bertze adin taldeek garapen positiboa izan dute eta bereziki nabarmena izan da haur eta gazteen erabilerek izan duten goratzea:
|
|
|
|
Dakusagun
orain Iruñerria, hiriburuaz gain bertze udalerriak ere hartuta. Iruñerrian neurtutakoen artean Berriozar ez bertze guztiak 10.000 25.000 biztanle tarteko tipologiako udalerriak dira:
|
|
|
Beraz, kasuz kasuko agerpena gainditzearren eta joerak ezagutze aldera,
|
ikus
dezagun 10.000 – 25.000 biztanle tarteko udalerriek (Barañain, Burlata, Lizarra, Zizur Nagusia, Tafalla eta Atarrabiak) izan duten garapena. Taula honetan Berriozar ez dago eta aldiz, Iruñerrikoak ez diren Lizarra eta Tafalla bai.
|
|
|
Berriozar Iruñerriko udalerria da eta han txertatu dugu haren azterketa. Baina
|
ikus
dezagun tamainaren araberako azterketa honek zer ematen duen: oro har hartuta, tipologia honetako udalerriek ere haurren inoizko erabilerarik garaiena eman dute azken neurketan:
|
|
|
Irakurketa zabalagoa hartze aldera,
|
ikus
dezagun zer joera ikusten den 5.000 biztanletik beheitiko tipologiako herrietan. Nafarroan dauden 254 udalerrietatik 2 neurtu dira:
|
|
|
Irakurketa zabalagoa hartze aldera, ikus dezagun zer joera
|
ikusten
den 5.000 biztanletik beheitiko tipologiako herrietan. Nafarroan dauden 254 udalerrietatik 2 neurtu dira:
|
|
|
Gurutzatze hori eginda,
|
ikus
daiteke tamaina horretako udalerrietan joera orokorra aski egonkor dagoela. Haurren erabilerak beheiti egin du, bai eta helduena ere bai, baina gazteek ordea, euren erabilera handitu eta inoizko altuena eman dute:
|
|
|
Tipologia soziolinguistikoagatik Tafalla Tuteraren aldean para genezake baina
|
ikusiko
dugu nola azken honek 2006ko neurketan izan duen emaitzak bereziki azaltzeko bide ematen duen.
|
|
|
Igoera haurrei eta gazteei esker gertatu da.
|
Ikus
dezagun:
|
|
|
Beraz, datu horiek
|
ikusita
erratea legoke Iruñean euskara erabiltzen dutenak nagusiki emakumezkoak direla. Erabileraren feminizazio hori deigarriagoa zaigu ezagutza datu berrienen aldean paratuta, Iruñerrian euskaraz ongi dakiten gizonezkoak emakumezkoak baino% 5,7 gehiago baitira11.
|
|
|
Iruñean
|
ikusi
den antzekoa ikusi ahal izan da Iruñerriko bertze udalerri batzuetan: Barañainen eta Berriozarren.
|
|
|
Zizur Nagusian, Agoitzen, Lizarran eta Tuteran garbi
|
ikusten
da haurren eragina euskararen erabileran. Azken hauetako datuak bereziki deigarriak dira:
|
|
|
Datu horiek
|
ikusita
erratea legoke Iruñean euskara erabiltzen dutenak nagusiki emakumezkoak direla. Erabileraren feminizazio hori deigarriagoa zaigu ezagutza datu berrienen aldean paratuta, Iruñerrian euskaraz ongi dakiten gizonezkoak emakumezkoak baino% 5,7 gehiago baitira.
|
|
|
Azken neurketak duela 5 urte neurtutako bera eman du: % 6,6 Areago ere, 1989ko kale neurketatik hamazazpi urteotan, euskararen erabilera tasa orokorra ia ez da mugitu(
|
ikusi
3 taula). Halere, aurrerabiderik ez horretan, guk egonkortasuna baino iraupena ikusi dugu, hots:
|
|
|
% 6,6 Areago ere, 1989ko kale neurketatik hamazazpi urteotan, euskararen erabilera tasa orokorra ia ez da mugitu (ikusi 3 taula). Halere, aurrerabiderik ez horretan, guk egonkortasuna baino iraupena
|
ikusi
dugu, hots: Nafarroako euskal hizkuntza komunitateak bere erabilera tasari eutsi egin diola.
|