|
2000
|
|
|
Batetik, ezker abertzalearen jardun politikoan azken urte bietan jarrera berriak
|
ikusi
ez dituenak itsuarena egiten du; eta bestetik, edonork daki edozelako gatazketan berbek eta esamoldeek duten garrantzi bereziaz. Beste kontu bat da proiektu politikoei dagokionez, hor berbek mirari gutxi ekarriko dute, idea argiak eta bide zehatzak behar baitira hor.
|
|
|
Caracasen sentitu nuen zera bat da, zeren han pintadak denak dira maitasunezkoak, eta ez dakit beste norbaitentzat, baina Euskal Herritik datorren norbaitentzat «paretak ez dira maitasunerako, paretak dira borrokarako» irakurtzea oso arraro egiten zitzaidan. «Amnistia osoa» ikustea normala zaidan bezala «Maite zaitut»
|
ikustea
ez da normala. Nahiago nukeen nik bat edo beste?
|
|
|
Donostiarrak ikuskizunak antolatzen iaioak direna badakigu honez gero euskaldunok; dirua soberan eta... esango luke baten batek. Negu neguko egun batean
|
ikusi
ez dut bada garabi ikaragarri horietako bat palmondo ikusgarri bat ipurditik atera eta haruntzaxeago, itsasoari begira diren etxe horietako batean landatzen! Palmondo horrek jai du, lan hori orain eginarazi duen gizaki zuzenaren buruaren gisan arolduko da
|
|
|
Nik argi daukat miresten nuela bere joko itzela, baina aldi berean, ordukotz, gizaki arruntzat jotzen nuela eta bizi zuen egoerak ez zuela iraungo betiko. Bestaldetik aipatu behar dugu izar handiek (guk
|
ikusten
ez badugu ere) patuaren kolpeak jasaten dituztela, zorte txarra ere izan dezaketela eta bere ospe eta diruarengatik inguruan dauzkaten pertsonaia ustelak etekinak, hobariak ateratzeko edozein gauza egiteko prest daudela, idoloa suntsitu, bere osotasunean ustiatu arteraino. Nik dakidanez, kokainaren eraginarengatik panpin triste eta histrioniko bat legez kritika hilkorren artean denon ahotan ibili da.
|
|
|
Aurrera jarraituz gero: " Maite ditut maite gure bazterrak lanbroak izkutatzen dizkidanean, zer izkutatzen duen ez didanean ikusten uzten....." Hala ere, makina hotsak lanbro artean zer dagoen esaten digu eta behe lainoarekin
|
ikusi
ez arren hor daude haize errotak. Beruete eta Leitza artean 32 errota daude, 1996an eraikitakoak, bakoitzak 600 kilowatt eko potentzia du eta bere ekoizpena izugarria omen da.
|
|
|
Zeren eta ez da aski Elizaren indarraz hitz egitea, egun mass medien indarraz hitz egitea ez den bezala. Ala, telebistako saio horiek inork
|
ikusiko
ez balitu egingo ote lirateke. Galdera da, beraz, zer on egiten zion orduan santuen bizitzak/ heriotzak horren berri entzuten zionari?
|
|
|
Globalizazio fenomeno hau multinazionalek kontrolatzen dute osoki, guk argiro
|
ikusten
ez dugun arren. Multinazionalek politikoengan agintzen dute, gure bizitza, gure lana, gure elikadura eta hedabideak (izkilu handienetariko bat beraientzat) kontrolatzen dituzte.
|
|
|
Hori
|
ikusirik
ez da batere harritzeko indiar ekintzaile batek esan zuena Munduko Bankuaren aitzinean duela oso gutxi: " Zuek nahi duzuena da betiko gure egoera ekonomikoa, soziala eta kulturala hipotekatzea".
|
|
|
literaturaren militante, hizkuntzaren militante (txineraz idazten dutenak txineraren militante dira, gaztelaniaz idazten dutenak gaztelaniaren militante diren bezalaxe) eta egoera baten aurrean aldeko edo kontrako postura hartzearen militante. Horren adibideak
|
ikusteko
ez dugu oso urrun joan behar: Jon Juaristi da militante, idazle militanterik bada.
|
|
|
hizkuntza, kultura, politika... Bere begiz
|
ikusiak
ez ezik, bibliografia handia erabili zuen oraingo liburu mardula oinarri sendoen gainean osatu arte: " The Basque History of the World".
|
|
|
Geroago, 95eko irailean, diru apur bat bildu eta aspalditik gainezka nuen gogoari kasu eginda, erabaki nuen benetako Irlanda ezagutu behar nuela. Benetako pub ak eta musikariak, eta postaletan baino
|
ikusi
ez nuen Irlanda idealizatu hura: amildegiak, euria larreetan, denborak gelditutako herrixkak.
|
|
|
AHVren nazionalizatze estaliaren garaiari ekin zitzaion, AHVren suntsipenari. Entitate pribatuek ez zuten inondik ere bertan inbertitu nahi, negoziorik
|
ikusten
ez zutelako. Kreditu ofizial publikoak hasi ziren.
|
|
|
Batik bat azken urte honetan aukera hurbilak izan ditut. Baina garbi
|
ikusten
ez dituzun proiektu handietan ez dakit aterako ziren hala ez, zuk ez duzu zure aldetik dena ematen aurrera atera dadin. Orduan, proiektu on batekin atera gura duzu, zertxobait nabarmendu daitekeena.
|
|
|
" amets gozoetan asebeteta" ikusitako" kristau" horiek nahita ez katolikoak izan zirela, protestante, ortodoxo eta beste kristau guztiak ez baitut uste oso pozarren izango zirenik, beren sinesmenen debekua tinkatu besterik egiten ez zuen agiriarekin. Gogora dezagun Francoren agindupean katoliko apostoliko erromatarra baino ezin zitekeela izan hiritarra, eta beraz, aipatu" beste kristau" ak, ateoak bezain gaizki
|
ikusiak
ez dut esango, baina hortxe hortxe zeudela... Diodana oso eztabaidagarria dela?
|
|
|
krispazio sozial handiena zegoen urteetan ere, kultur eskaintza bat eta irizpide batzuk izan ditu, administrazioak izan ez dituenak. Eta batez ere, ideologien elkarbizitza bat egon da, nire ustez eredugarria izan dena, oso emankorra eta gizartean beharbada
|
ikusi
ez dena. 90ko hamarkadan, elkarteak gorputza hartu zuenean, inolako arazorik gabe, tentsio eta eztabaida normalekin bakarrik, artikulatu izan dira hor egon diren sentsibilitate politiko guztiak.
|
|
|
Adimen eta irudimenez osaturiko narrazio laburren aurrean aurkitzen gara, honela, bi hauek garatzeko aukera ezin hobea eskaintzen zaigu. Canok
|
ikusi
ez dituen hiri horiek irudimenaren bidez bereganatu eta ezagutzen ditu. Bi bilduma hauetan errealitatea irudikatzeko irudimenaren gailentzea da azpimarragarriena.
|
|
|
Eleberri honetako pertsonaiak bat batean hilketa bat ikertu beharrean ikusiko du bere burua. Xabierrek aspaldian
|
ikusten
ez zuen anaiaren heriotzaren berri izan zuen. Hasieran, gaindosi baten eraginez hil zela zirudien.
|
|
|
Argumentuari begiratuz gero, bigarren eleberrian lehenengoan
|
ikusten
ez ditugun gaur eguneko gizarteko zenbait erreferentziarekin topo egiten dugula aipagarria da. Itxuraz, bigarren eleberri honetan gaur eguneko gizartearen isla eta irudimena nahastu nahi izan ditu, eleberriaren bidez gogoetarako bideak irekiz.
|
|
|
Baina adibide honen interesa da gure berriemaileak bizi izan duela gertakariarenalderdi bat, ekaitzarena. Bere begiez aire gaiztoa aztala eramaten
|
ikusi
ez badu, mitoaren eraberritzearen lekukoa izan da.
|
|
|
Elkarrizketa labur honetan bi baieztapen kokatzen dira, bederen. Bat, antzinakokontuak kontu direla, hau da, ez direla egiazkoak,
|
ikusiak
ez direlako. Sinestearen etaeszeptizismoaren arazoa da hori, eta bazter utziko dugu, ez baita oraingo gaia.
|
|
|
jabe omen direnak, eta Espainia edo Frantziako naziokideen etakomunikabideen laguntza dutela. Baina gizartearen gehiengoa praktikoa izaten da, etagalera garbia
|
ikusten
ez badute, ez dute beren gorputzaren aurka jokatuko. Jakintzaarloan, gainera, ez dute aberastasun handirik eskaintzen gure bi menperatzaileek.
|
|
|
Azken aldiz Seat zaharra estarterraren bidez jarriko dut martxan, inork errespetatzen ez duen stop seinalea errespetatuko dut (ekintza sinboliko soil bat izan daiteke), bariantea gero, eta hain txarto peraltatutako bihurgune horren atzetik osaba Pedroren baserria
|
ikustera
ez naiz iritsiko. Seguru naiz, halere, gaur ez dela ardirik egongo larrean.
|
|
|
Baina eguneroko erlazioetan beti igartzen zen nork norekin zuen nahiago. Beste monitoreek erdi txantxetan esaten zutenez, Jabi eta ni lagunak baino gehiago omen ginen, eta askotan harritu egiten ziren gure arteko musurik
|
ikusten
ez zutenean. Guri, ordea, inoiz ez zitzaigun bururatu koadrilako lagun izatetik harago joatea.
|
|
|
Eta ordu arte malkoei eutsi banien ere, handik aitzina ezin, eta nigar batean urtu nintzen. Eta, argiz gabeturik zirudien ziega hartan deus ere
|
ikusten
ez nuela, oihu egin nuen: " Aitaaa!", baina pareten oihartzun errepikatua bertzerik ez nuen aditu.
|
|
|
Eta erran dizut ezen, jaun Marcelek utzi zizkidan liburuen artean, Sarako maisuarena zegoela. Eta, hala, hura Baionarat itzuli zelarik —non, derradan bide batez, handik gutirat hil baitzen—, liburua gainetik behatzen hasi eta...
|
ikusi
ez nituen, bada, bat batean, ohar haiek, hainbat orritan eginak! Gehienetan marra bat zen, paragrafo baten goiti beheitikoa hartzen zuena, eta orrialdearen ezkerreko bazterrean —in margine— trazatua; ezkerretarago, berriz, marratik harat, hitz bakar bat, maiuskulaz:
|
|
|
—Zirkunstantzia bereziak dira eta, halatan, konfesione berezi bat egin dezakegu, konfesione jeneral bat, zeure bizitzako bekatu guztiak gogoan dituzula, baina haien etsaminatu gabe eta neuri erran gabe... —eta,
|
ikusirik
ezen aitak ez zuela ezetzik erraiten, segitu zuen—: Jar zaitez, bada, belauniko, erakutsi zeure damua eta zeure urrikimendua Jainkoari bekatu guztiengatik, labur baina bihotz bihotzetik, eta nik absolbazinoa emanen dizut.
|
|
|
—Ai, Pedro Huizi! Maite nian eta maite diat, Italiarat joan zenetik
|
ikusi
ez badut ere. Zeren Pedrok berak erran baitzidan harako hura:
|
|
|
—Oilaskoa ederki hoztuko zaik, arinago jaten ez baduk... —erran zion osaba Joanikotek, etenaldi labur haietarik batean,
|
ikusirik
ezen berak akabatu zuela bere oilasko erdia eta nik neure osoa ere bai kasik, Pedrok bereari izterra baizik gihargabetu ez zion bitartean.
|
|
|
Zer gertatu ote zen bien artean? Baina galdegite haien gainetik bertze sentimendu bat errotu zitzaidan, zeren,
|
ikusirik
ezen Elbira modu hartan iraintzen zuela, defendatu egin beharra bainuen nola edo hala.
|
|
|
—Nola ez naiz triste egonen, bada, osaba, baldin egun osoan
|
ikusi
ez bazaitut...?
|
|
|
Izan ere, sartu ginen arratsaldean Santo Tomáseko pulpería batean —zeina baitzen, hobeki uler diezadazun, saltoki suerte bat, tabernatzat ere har zitekeena, non zerbitzatzen baitziren jan edanak, mota orotako produktuak saltzeaz gain—, eta, sartu bezain fite,
|
ikusi
ez genituen, bada, bortz zaldun handinahi haiek, dadoen jokoan jo eta ke, mahai berezi baten inguruan, bertze jende batzuen artean, zeren saltoki hura jendez beterik baitzegoen!
|
|
|
—Jakizue ezen jaun Joanes Etxegoien naizela, nafarra naizela eta nafarrek ez dutela gezurrik erraiten, are gutiago Jainkoaren botereaz edo sainduen ahalaz ari direla. Adi egon, bada, zeren kontatuko baitizuet nola sendatu zuen Avilako Teresak gure aita —eta
|
ikusirik
ezen guztiek kasu egiten zidatela, nahiz eta zaldunek, artean, mesfidantzaz behatu, aitzina segitu nuen, hiztun onen antzera, hitzaren jabe—: Gure etxean oro zen ditxa eta oro zen zorion, harik eta egun batean aitari gaitz hura sartu zitzaion arte, ezin eriago jarri zuena eta ezin flakoago, betartea zurbil eta gorputz osoa hil hurran; haren begiak martiri batenak ziren, haren hatsa hauspo hautsi batena zen... eta han eta hemen garau gorri zornetsu batzuk bihitu zitzaizkion, guztioi goragalea eragiten zigutenak; eta ez zegoen, ez, hilik, baina, hilik ez zegoen arren, hila baino hilagoa zirudien, hatsa eta kiratsa zeriola; eta, hala, aita sendatzeko asmotan, etorri ziren hango eta hemengo medikuak, iragan ziren gure etxetik, eta ez zuten hura sendatzerik erdietsi; eta, hala eta halatan, lurraz eta lurreko faboreez etsirik geundèn egun batean, Urbiaindik iragan zen gizon bat —benedika dezala Jainkoak egin zigunagatik! —, erlikiontzi hau lepotik dilindaka zeramana; gizonak erraiten zuen ezen erlikiontzi hark santaren behatzezurrez zeuzkala —ezker oineko hatz lodikotearenak—, eta erran zigun ezen egun baten buruan sendatuko zuela berak aita, baldin harekin bakarrik uzten bazuten, bere erlikia harekin eta bere orazinoekin; hura entzun nuenean, ez nion sinetsi, zeren baitakizue nolakoak izaiten diren gauza hauek, eta zenbat gezurti eta engainati dagoen mundu honetan; eta, ikusirik hark ezen sinesgaitz agertzen nintzaiola, galdegin zidan:
|
|
|
Eta,
|
ikusirik
ezen audientzia adi adi nuela, orain gizon hilaren lau lagunei beha paratzen nintzela eta orain ate leihoetan nituen ikusleei, eta guztiei ere orain keinu eta orain zeinu egiten niela, erran nien: " Eta zer iduritzen zaizue zuei, fedegabeok:
|
|
|
Eta, orduan, Antonio Ibarbiak,
|
ikusirik
ezen gauzak arras okertzen ari zirela, erran zion Avilakoari giristino zaharrak ginela, etorki onekoak, eta hala ginela kaputxinoen misionerat joaiteko asmotan... eta gomendiozko karta bat ere bageneramala, eta gure nahia eta gure desira ez zela nehor hiltzea, baina indiarren alde lan egitea, eta kontu hura guztia ahanztea; eta erakutsi zion gomendiozko karta, aita Zacaríasek skribatua, baina Av...
|
|
|
Zeren beldur bainintzen nik ezagutu nuen jaun André bera ote zintudan, eta beldur nintzen, nihaur ere aldaturik
|
ikusiko
ez ote ninduzun... Eta, ai, nola eskertzen dizudan, halatan, lehen ahalegin hura, zeren, bai lehen gutun hartan eta bai geroztik jaso izan ditudanetan ere, betiko laguna ediren baitut zugan... eta zeren, zuri gutun bat skribatzen ari nintzaizula, deliberatu bainintzen, hain zuzen ere, liburu honen egiterat eta aitzina eramaiterat.
|
|
|
Eta ni, azkenean, haserretu egiten nintzaion, ulertzen ez nuenez gero nola na has zitezkeen zer
|
ikusirik
ez zuten bi mundu haiek —indiarrena, alde batetik; eta giristinoena, bertzetik— hain bidegabeki eta hain modu arbitrarioan.
|
|
|
‘Nor ote da mutil hori? ’ ‘Ez dakit —ihardetsi zidan— Adinagatik, zure lehengusuren bat izan daiteke... ’ Handik aitzina, zenbat ordu ez ote nituen egin koadroko neure lehengusu ustezkoaren aitzinean! Eta, horrela, hainbertzeraino itsutu nintzen neure amorio harekin, non, batzuetan, nehork
|
ikusten
ez ninduela, paratzen bainintzen zutik aulki baten gainean, ene hatza haren ezpainetan ipini ahal izaiteko; eta, hain barrendik eta hain zintki eta fintki egiten nuen hura guztia, non iduritzen baitzitzaidan ezen ezpain haiek, ordainean, musu emaiten zidatela eta musuaren hezea ere nabari nezakeela neure hatzean. Harik eta amak egun batean erran zidan arte:
|
|
|
‘Koadro hori bertzerik ez ote duzu bizitzan? ’ Guztiz serios ihardetsi nion: ‘Ama, Espainiarat joan nahi nuke, neure lehengusuaren ikusterat, zeren uste baitut ezen harekin ezkonduko naizela’ Harritu eta larritu zitzaidan ama, eta pentsatzen hasi zen eroturik ez ote nengoen, halako moldez, non koadroa gordetzea erabaki baitzuen; baina,
|
ikusirik
ezen erremedioak are okerrago jartzen ninduela eta apetitua ere galdu nuela, berriro eseki zuen koadroa bere tokian. Eta hala joan ziren egunak, eta joan zen urtebete hura, eta egun batean Simón de Osorio —ene osaba hura, kakao saltzailea zena eta Caracasen bizi zena—, ohi bezala, bisitan etorri zitzaigun; eta ni, hatsarrean, alegeratu egin nintzen, zeren hark eman baitziezadakeen, benturaz, neure lehengusu haren berri.
|
|
|
Eta bizkaitarrak, orduan,
|
ikusirik
ezen nekez menera zezakeela gipuzkoarra bere arrazoinekin, trufa egiteari ekin zion.
|
|
|
—Ez, ez da saindu baten erlikia, zeren ez baitut nehon aditu Erromak kanonizatu nauenik —eta,
|
ikusirik
ezen aita Zacarías ustekabean harrapatu nuela, argibideak eman nizkion—: Itsasoan behatza galdu nuen, eta kapitainak kutxa tipi hau erregalatu zidan, barrenean neure behatzezurrak zeuzkala...
|
|
|
Erran dizut ezen bakearen eta soseguaren xerka ibili nintzela, noiz eta indiarren lurraldetik etorri bainintzen, eta bakea eta sosegua ediren nuela, bai trabailuaren aldetik, don Venancioren etxean; bai neure adimenduaren aldetik ere, jende ikasi hartaz inguratzen nintzela eta liburuaren mundua berreskuratzen nuela; eta baita, finean, neure sentimenduen aldetik ere, Rosa de Osoriorekin ezkonduz gero. Eta hargatik guztiagatik sentitu izan nituen ordu arte hain urrun, benturaz, plantazioneko indiarren eta beltzen kantak eta dantzak, noiz eta haiek gauez itzartzen baininduten aldian behin, haien munduarekin zer
|
ikusirik
ez banu bezala... haien alde egon nintekeen arren, bertzalde.
|
|
|
Entzun —eta, hitza keinuz laguntzen zuela, segitu zuen—: Jaunaren gorputza hartu bezain fite, hersten ditut begiak, eta mortu bat idurikatzen dut neure baitan, bihotzaren begiez baizik
|
ikus
ez dezakedana, eta, mortuan, Kalbario mendiaren iduriko muino bat, non baitago Kristo gurutzefikatua, bere azken hatsean, Aitari erraiten diola: Aita, zure eskuetan jartzen dut bizia; eta, guretzifikatuari neure amorioa aitortzen diodala, pizten da, bat batean, argi bat, Kristo hartzen duena; eta, argi hartan bildurik, erresuzitatzen da Kristo, jaisten da gurutzetik, betetzen da mortua lorez, erresuzitatuak bere oinez lurra ukitu orduko... hedatzen da ene arimaren leiho bat betiko udaberrirat, eta udaberriaren baitan biziberriturik sentitzen naiz...
|
|
|
Eta, akabatzeko, erran zioan: " Tratu honen sinadura harrian ere nahi nuke, eta, beraz, jauregia berreraikitzen duzunean, austriarren arrano inperiala nahi dut zure etxeko armarriaren parean... edo gainean, hobeki", eta aitona Nikolasek hatzaz goiti seinalatu zuen, non baitzegoen, geunden lekutik
|
ikusten
ez genuen arren, zorioneko arranoa, goiko terrazaren ertzean, jauregiko aitzin paretako erlaitzaren gainean.
|
|
|
Hartarat deliberatu nintzen, bai, baina nola eraman deliberamendu hura aitzina? Nola jokatu garbi, gauzak hain garbi
|
ikusten
ez nituenean. Nola laxatu neure zalantzen korapiloa?
|
|
|
Eta, zeren galdurik gauden, galtzen dugu perspektiba. Eta, oihanean egon arren oihana
|
ikusten
ez duen gizonak bezala, ez dugu ikusten formen zorabioak —zorabioaren formak? — ezkutatzen eta mozorrotzen digun sorburua eta jatorria, zeina baita puntu ezdeus hura. Nik, ordea, mozorroa edeki eta kendu dut, eta puntu hori bertzerik ez dut buruan.
|
|
|
Eta ez nintzen jadanik neure baitako, eta, nola anaiaren triunfoak eta arrakastak neure onetik atera baininduten, hala, dantzalekutik disumulurik handienean jalgi eta logelarat joan nintzen. Baina ezin izan nuen lorik egin... zeren, alde batetik, soinu baten nota urrunak aditzen bainituen eta, soinuaren konpasean,
|
ikusten
ez nuena imajinatzen nuen, baina anitzez ere modu burugabeagoan eta zentzugabeagoan, neure imajinazino beroaren meneko, eta, zeren, bertzetik, jelosiaren harrak ez baitzidan lo egiten uzten, bihotzean zulo bat egin orduko bertze bati ekiten ziolako, atsedenari leku egin gabe.
|
|
|
Eta,
|
ikusirik
ezen osabak ez zuela deus ere egiten, erran nion:
|
|
|
Eta ziegak eta ziegak zeuden, hilobi jigant batzuk iduri, non bizirik ehorzten baikintuzten, eta korridore ilunak, zeinetarik
|
ikusten
ez nituèn bertze kondenatuen oihuak iragaiten baitziren, baita haien nigarrak eta hasperenak ere, ene atean jotzeko eta ateko zirrituetan barrena sartzeko. Zeren oinazeak ez baitu mugarik, eta mundua bezain handia da eta orratza bezain mehea eta tipia.
|
|
|
" Horrela ez da berori sendatuko, zeren hobeki garbitu behar bainizkion zauriak eta haiei ukendua eman; eta belar batzuk ere bildu nahi nituzke gero, zolda belar batzuk, enplasturen bat egiteko...", eta osabak Maddaleni: " Bai, baina arimaren zauriak sendatu behar ditut lehenik, eta koadro baten
|
ikusteak
ez dit kalterik eginen...", eta hala zetozen, osaba Joanikot eta Maddalen, osaba Maddalenen besoari zetxekiola, Pedro Huiziren studioan sartu zirenean.
|
|
|
—Zergatik behatzen didak horrela, munduko bekataririk handiena banintz bezala...? Zeren eta Bordeleko marinel zahar hark lezione hura eman zidanetik, bertze lezione batzuk ere ikasi baititut neure kabuz apur bana, halako moldez, non ez baitut jada bekatutzat, ez bakarrik neskatxei eta emaztekiei so egitea, baina ezta haien ukitzea eta haiekin amoriotan erortzea ere, zeren edertasuna,
|
ikusteko
ez ezik, ukitzeko ere egin baitzen eta hartaz amorosteko ere bai... eta, beraz, ez nauk hik uste duan bekataria, ez horregatik bederen! Bertze anitz gauzagatik bai, beharbada, baina horregatik ez.
|
|
|
Kristinak eskuetan atxikitzen zuen kartaren azalean irakurri ahal izan nuen, Erdi Aroko karaktere sasikoetan, jatetxearen azken izena, sartzean, lehenbailehen barneratzeko sukarpean
|
ikusi
ez nuena.
|
|
|
Are gutiago etenik gabeko harreman iraunkor baten emaitzaz. Jadaneko urte franko genituen noizetik noizerat baizik elkar
|
ikusten
ez genuela. Fideltasun suerte bat, orduan?
|
|
|
Hainbertze jenderi jatekoa eman beharrak zekarzkion nekeen zerrenda etorri zen gero, baina ni ez nintzen arrosario hori aditzeko. Unai
|
ikusiko
ez nuela jakiteak porru eginda nengoen. Horretan ere pot.
|
|
|
Dendako enplegatu guztien uniformea janzten zuen, atorra urdin argia eta gona marroia, itsusia pestea. Urteak ziren gisa horretan
|
ikusten
ez nuela.
|
|
|
|
Ikusi
ez ninduela uste izateko bidea eman zidaten Josefinaren begi zoruan finkatuek. Parera ailegatu, ordea, eta nire agurra aditurik, eman zien bere haurrei instalazioetan bakarrik sartzeko agindua.
|
|
|
hamabortz urte hituenetik irrigarria izan haiz, eta gaur, noiz eta gaur, goia jo duk hire irrigarrikerian. Hator,
|
ikus
ezak heure burua ispiluan!
|
|
|
—Hain gaizki
|
ikusi
ez banu, haren ordaina emanen nioan larunbatean.
|
|
|
Haurrak hurrupada kendu zion bere plastikozko edalontziari. Paperezko ezpain-zapia luzatu nion aho ingurutik cola arrastoak garbi zitzan, baina hark
|
ikusi
ez zuelakoa egin zuen. Hanburgesa ahora eraman zuen berriz, baita ausiki ederra egin ere.
|
|
|
Batzuk oraindik gogoan nituen, gurasoeneko garaietakoak izan eta. Bertze batzuk, berriagoak, inoiz
|
ikusi
ez aditu gabeak. Eskuak lehenbizikoetara lerratu zitzaizkidan.
|
|
|
Hain segur ere, atsekabeturik baino areago, kontent zen nire harro aireak apalduak zituelako. Haren eskuin esku gizenean, bolalumak orrialdeko zoko zokoa markatu zuen; zatidura labur bat, informazio nagusia irakurtzeko premiaren premiaz
|
ikusia
ez nuena. Izenburua, estilo ezagunekoa:
|
|
|
Felicitas/ Amagoia ere itzulbidean zen, gizaseme baten ondoan; nor eta, bere bat bateko agerpenarekin, lehengo egunean gure" saioari" bukaera eman ziona.
|
Ikus
ez nintzaten, jende artean kukuka egin nuen aitzina. Bertze multzo bat heldu zen orain eta iraganbide estuan bazterreratu behar izan nuen bidea uzteko.
|
|
|
eskutik hartu eta igogailuraino behartuko nukeen, koplarik erabili gabe. Alabaina, hori ez da astean behin bitan baizik
|
ikusten
ez den semearekin aritzeko manera. Are gutiago Kristina aitzinean izanik, Unairekikoetan lerraldi edo hanka sartzerik tikienagatik ere kargu hartzeko prest.
|
|
|
—Hiru lau aldiz erran zidak, hire bisita noizko. Hilabeteak omen dituk
|
ikusten
ez hauela.
|
|
|
Egundaino
|
ikusirik
ez nizkion betaurreko batzuk jantzi —arruntak, bere ohiko beltz ispiludunak barik— eta irakurtzen hasi zen esku artean zituen paperetatik:
|
|
|
Unaik erantzun zuen, damurik. Hotz eta zehatz gertatzeko asmo trinkoa nuen, eta hori zaila da larunbataz geroztik
|
ikusten
ez den semearekin. Nor nintzen jakin bezain laster ireki zidan atea.
|
|
|
Filme sobera ikusia bera. Ez egoki haurra nire esku zalantzazkoetan uzteko prest, eztabaidak luze joko zukeen haren motxila irekitik mugikor berde baten muturra ateratzen
|
ikusi
ez banu. Igerilekuaren ertzean jarria eta zangoak urean sartuta deitu zuen Kristinaren dendara.
|
|
|
Ba ote zekiten tren hura ez zihoala inora? Zergatik esan zidan txartel saltzaileak zeina, izan ere, ez baitzen betikoa, beste bat baizik, garaiagoa eta lotsagabeagoa eta libertinoagoa inondik ere, nik ordura arte sekula
|
ikusi
ez nuena bidaia on bat izan nezala, ez baninduen ezagutzen. Gizalege hutsez?
|
|
|
Baina utz ditzadan burubide hauek; Will Langekin ari nintzen. Eta zer esan dezaket nik, bada, William Langez, neuk gizon hura sekula
|
ikusi
ez banuen. Ezer handirik ez.
|
|
|
Ikuskizun hura aipatu nion orduantxe, eta isiltzeko agindu zidan hark, ezker besoa falta zuela, eta ezintasun hark zeharo mingosten ziola aldartea. Nik, gauzen alderdi ona ez ezik komikoa besterik
|
ikusten
ez dakien honek, galdetu nion, irrimirri apur batez baina betiere errespetuz, ea zein aldartez ari zitzaidan, kosmikoaz ala beste batez, probintziar idazle gaixo bat besterik ez nintzela eta azal ziezadala arren astiroago puntu hura. Ubel eta triste jarri zen, eta ilean artesia egiten hasi zen abilezia txalogarriz.
|
|
|
Igogailuaren zarata leunak inkontzienteki altxarazi ninduen. Lasterka abiatu nintzen eskaileretan gora, bizilagunek
|
ikus
ez nintzaten. Eta zergatik ez naute, bada, ikusiko?
|
|
|
Nolanahi ere eta ordenaren gorabehera bigarren mailako zer bat dela garbi geldi dadila nahi genuke, bost egunen buruan halako aldaketa bortitz eta guztizko batek gizaki batengan sor dezaken desosegua, noraeza eta nekea izugarria dela kontuan izanik, bada esan behar dugu Brown jaunak oso ongi bereganatzen jakin zuela horrek berekin zekarren guztia bizitzeko eta gauzak ikusteko eta ikasteko modu berri bat, lehen egunetan batik bat. Orain gutxiago entzuten zuen, gehiago usaintzen, ez zitzaion camember gazta gusta  tzen eta asko, berriz, Margarita pizza; laztu egiten zitzaion ilea ile beltz motz kixkur antzekoa, ez jada horaila foam zati bat uki  tzean, eta bistak arintzera egin ziola iruditzen zitzaion, hobeto
|
ikusi
ez baina begiak lehen baino azkarrago mugitzen zitzaizkiola, artega bezala, urduriago. Eta ikusmenak eman zion Brown jaunari lanik handiena, beste laurek baino hagitzez gehiago, konturatzerako joan egiten baitzitzaizkion begiak, lotsagabeki eta jendetasun arrastorik gabe, edozein lekutara edo egoeratara, eta batez ere emakumeen bularretara zenbat eta beteago, orduan eta lotsagabeago, eta neskatoen titietara; gizonezkoei ere kontu handiz erreparatzen zien, baina ez guztiei, soslai jakin batera atxikitzen zirenei bakarrik, eta haien beroki eta gabardina barrenetara begiratzen zien finko finko eta urduritasunez, zerbait aurkitu nahian bezala, gauza gorderen bat...
|
|
|
Zenbat iraungo zuen jaitsierak, erraza edo zaila izango zen ibilbidea, ibiliak berak esango zion, ez beste ezerk. Noragaldua sentitu zen une batez, hala ere, Brown jauna, zein arrastori jarraitu ongi
|
ikusten
ez zuela. Zer egin behar zuen orain?
|
|
|
Nire begiek eguna bezain argi ikusten zutena, ez al zuten, bada, gainerako gonbidatuek ikusten? Eta,
|
ikusten
ez bazuten, zergatik ez zuten ikusten. Itsu zirelako, ala itsu plantak egiten zituztelako?
|
|
|
Ikusi edo erosi, jauna?
|
Ikusteko
ez dago sartu beharrik.
|
|
|
Mahai ertzean zegoen Migel, eskuak luze, bizkar guztia okertuta. Barrez hasi, eta sutondora inguratu zen, amak
|
ikus
ez zezan.
|
|
|
Alabaina, kafetegiko mahaian bakarrik egon arren, deseroso sentitzen hasi naiz
|
ikusi
ez, baina hurbilean sumatzen nituen Dabid, Patxi eta beharbada Karmelorengatik.
|
|
|
c) Tom gaur unai zamarra batekin jantzirik agertu da, eta jeans batzuekin, eta orain arte baino gazteago emango luke baldin eta larruzko unai sonbreiru handi batekin
|
ikusi
ez banu. Eta gaurko hegaldi osoa Tomen alboan egin behar izan dut.
|
|
|
Oro har, euskara eta euskalgintzaren alorrean garai ilunak datozkigula ezin ukatuko dugu. Aurreko urtean garbi geratu zen Kontseiluaren sorrera eta lana txalogarriak izan direla euskaldun guztiontzat, bai motor gisa (orain arte
|
ikusi
ez den maila batean, era bateratuan eta ukitu gabeko sektoreetara iritsita, industria adibidez), bai euskalduntze prozesuan sinesten duten gehienen ahaleginak bildu eta elkartzeko ardatz gisa ere. Baina, egungo errealitatea ikusita, itxaropentsu eustea ez da ahuntzaren gauerdiko eztula.
|
|
|
Chillida oraindik bizirik dago, eta ez da bera desagertu arte itxaron behar izan, bere lana guztion esku uzteko, berak Bachen musika adina maite duen baserri horretan. Baina balio positibo horrekin batera, kezkatu egin nau Chillidaren museoa zabaltzeak sortu duen oihartzun mediatiko ikaragarrian, bere obraren inguruko debate handirik
|
ikusi
ez izanak. Niri ere gustatzen zait Chillidaren lana, beste askori bezala, baina aho bakar batek hitz egin du Chillidaren lanaren inguruan aste guztiotan, eta faltan bota dut orain hamarkada batzuk Jorge Oteizarekin sortutako tirabira, haserre eta eztabaidak gaur egun berpiztu ez izana, ez Oteizarekin —ez zuten eta alferrik elkar besarkatu bi artistek, lehenagoko gorabeherak atzean utzi izanaren sinbolo gisa— baina bai Chillidaren obrak dituen kritiko gogorrekin, baditu eta.
|
|
|
Bitxia gertatu arren, esan dezakegu mende hasieran gertatzen zen bezala, gaur egun ere publizitateak zabaltzen duela orrialdea, mantxetaren gainean azaltzen delarik. Publizitateak erabili behar duen eremua ez dago oso definiturik, eta batzuetan informazioarekin nahastuta agertzen zaigu bakoitzaren mugak argi
|
ikusten
ez direlako.
|
|
|
1936 eta 1937 urteetan Frantziako Gobernupean zeuden lurraldeetara 120.000 euskal errefuxiatu heldu zirela kalkulatu da. Jakina denez, horien artean militarrek begi onez
|
ikusten
ez zituzten intelektual eta artista asko zeuden, besteak beste, Pio Baroja, Rafael Picavea, Isidoro de Fagoaga edo Jose Miguel de Barandiaranen mailako pertsonalitateak. Horrelako kolektiboen garrantzia azaltzeko, esan daiteke, ihes egiten zutenen artean hainbeste kazetari zeudenez, 1939 urtean Donibane Lohizuneko Argizabal baitan ospe handia lortuko zuen" kazetarien errepublika" deritzona sortu zela, hau da, hedabideekin lotura zuzena zeukaten zenbait pertsonek antolatutakoa.
|
|
|
Familia baten egoera nolakoa izan eta seme alaben artean banaketa zati berdinetan egitea, ez ote litzateke, besterik gabe, desberdintasun izugarriaren iturburua? Gizartearen maila langintsuetan, zein seme alabek bilduko ote ditu bere ahaleginak gurasoenekin, nekearen ordez irabazpideak
|
ikusi
ez, eta okerragoa dena, bere industriaren emaitzak galtzeko tenorean sumatzen baditu. Zer gertatuko da artisau eta nekazariekin, behin bizitza norbaitzuei eman, eta horiek, lehenengoak bertan behera uzten badituzte, euren zahartzaroa dela eta?
|
|
|
Zuzena hurrengoa esatea da: ikuspegi bakoitza esanguratsua da esanguratsu gisa ikusten duenarentzat (horrek ez du esan nahi den moduan
|
ikusten
ez duenik). Egiaz, zentzu honetan, ikuspegi guztiak hein berean esanguratsuak dira.
|
|
|
Guztiok dakigu ohiko bizitzan miraria zeri deituko geniokeen. Jakina, funtsean, inoiz
|
ikusi
ez dugun gertakari bat da. Baina demagun halako gertakaria agertu dela:
|
|
|
maite nautenek
|
ikus
ez nazaten
|
|
|
Eta handik hona bitarteko kartzeletan topatutakoak, Langraitzen batez ere. Puerto eta Herrerako garaietako lagunak orain ikusi ditu, hainbeste urtetako sakabanaketagatik
|
ikusi
ez zituenak.
|
|
|
Leonen gaua pasa eta hurrengo goizean, Gerbaxio hartu ondoren, Valdemorora abiatu ginen. Urteak ziren Gerbaxio
|
ikusten
ez nuela; duela hamar hamaika urteko berbera begitandu zait... baina hark ere halaxe ikusiko nau agian. Zenbat kontu ez ote dauka kontatzeko.
|
|
|
– Lizartzan jaioa da Lizardiren aztertzaile sakonenetako bat –azaldu nion Lauaxetari, jaiki eta beherantz abiatu aurretik, Lizartza aldera begira, artean ere herria, mendi magalean ezkutatua izaki,
|
ikusterik
ez bagenuen ere– Berak ere erruz idatzi du: poemak, ipuinak, nobelak...
|
|
|
Haiek ere, ordea, idazkariak bezala, ez zuten ez
|
ikusten
ez entzuten Lauaxeta.
|
|
|
Euskaltzainik zein altzaririk ukitu gabe pasatu zen gelaren alde batetik bestera eta, izututa, lasterka abiatu zen kanpora. Sartzen
|
ikusi
ez zuen bezala, irteten ere ez zuen ikusi Lauaxeta harrera gelako idazkariak. Jada Lauaxeta kanpoan zela, haize boladatxo bat sentiturik, burua altxatu eta kanpoko atea ixten ari zela ikusi zuen.
|
|
|
Baina neuk ere neure herria baztertzea erabaki nuen gau hartan, Aizarnazabaldik ez pasatzea. Ez, trenak bezala, bidea arinago egin nahi nuelako, ezagunen bat ikusi eta hark, aitzitik, ni, ustez agerian izanagatik,
|
ikusiko
ez ninduen beldur nintzelako baizik. Neure buruari behin eta berriz esan arren hori gertatzea ezinezkoa zela, beldur irrazional hura uxatzea zen benetan ezinezko gertatzen zitzaidana.
|
|
|
Haritzak" Euzko lur gañian zutunik" zirauela
|
ikusteak
ez zion, alabaina, erabateko argitasunik ematen Lauaxetari berpiztu eta ertzain autoa ikusi zuen unetik buruan bueltaka zituen bi galderen inguruan: " Irabazi egin ete genduan azkenean guda?
|
|
|
Xan alditxartzen ari zen. Eta, rock musika hura; eta kanpoan, ezer
|
ikusten
ez zuela; une hartan, bere nahikeria bakarra Olabera lehenbailehen iristea zuen. Ernegatuta zegoen, ikusten baitzuen bidea luzatu egiten zela.
|
|
2001
|
|
|
Horrez gain, guk argi esan diegu EAJri eta EAri: " Hori horrela
|
ikusten
ez baduzue, egin beste proposamen alternatibo bat". Gainera, Europan aurkezpena egin behar badugu eta Euskal Herriari proposamen zehatz bat egin behar bazaio, ezinbestean egon behar da subjektu nazional konstituientea.
|
|
|
Enpresen inbertsioa ere txikiagoa izango da. Ziklo teknologikoa beheraldian sartzen denean, informazio teknologiako eta Interneteko gastuak abantailak izaten jarraituko du, baina ekonomia eta berrikuntza geldotzen baldin badira, zuzeneko errentagarritasunik
|
ikusten
ez denean, zailago izango da sistema informatikoak eta telekomunikaziokoak modernizatu beharra justifikatzea. Ekonomia gehiegi mantsotzen bada, oraindik ere informazioaren teknologian sinesten duten enpresak ere murrizketak egitera beharturik egongo dira.
|
|
|
Euskal gazteen jatortasuna oso hedaturik zegoen garai hartan, Z. ARGIAk zioenaren arabera, behintzat: " Zertan ari
|
ikusten
ez ditugunak aipatzen, egunero gure ondoan dauzkagunak eta zer egiten duten ikusten ditugunak emen eukita?", galdetzen zuen bat batean," edonun, gutxien uste dan txokoan, uri aundietan nahiz erri txikietan, langille artean bezela estudiante artean, nunnahi" topa zitezkeen gazte haietaz gogoratzeko.
|
|
|
Eremu hertsietan laborari ainitz bizi da, gazte ainitz planta tzen da. Bada Euskal Herriko laborantzan asko lekuetan
|
ikusten
ez den berezitasuna: kultura, ekonomia edo sozial mailan.
|
|
|
Badira gauza batzuk saharar umeek ulertu ezin dituztenak hona etorrita ikusi ezean: hango eskoletan nola esplikatzen diezu umeei itsasoa zer den, edo hegazkina, inoiz halakorik
|
ikusi
ez badute. Eta beste pertsona batzuk nola bizi diren ikusteak, nik uste indarra ematen dietela euren independentzia lortzean nola bizi nahi duten imaginatzeko.
|
|
|
Kanpotik so eginda, AB ezker abertzalean kokatu izan da orain arte, baina ABk ez du inoiz bere izaera politikoa ezker abertzalean formalki kokatu. Batasunan ari garen ABko jendeak bere burua formalki ezker abertzalearen egitura batean
|
ikusten
ez dugunez, prozesuan parte hartu dugu eta Batasunako kideak gara. ABk orain arte izan duen definizio ezak ez du Batasunean sartzeko pauso hau erraztu beharbada.
|
|
|
Informazioaren krimenik larriena jada ez baita manipulazioa, ezkutatzen dena baizik, informatzen ez den gaia.
|
Ikusten
ez denak ez baitu existitzen. Franko garaian bagenekien ez zegoela informazio askatasunik eta informaziorik, baina orain ez dago hesi informatiboa apurtzeko modurik.
|