|
2007
|
|
|
Esaterako, bare eme batek errunaldi bakarrean 200 arrautza baino gehiago errun ditzake, eta bere pisuaren laurdena gal dezake gutxi gorabehera. Bareen ugaltze ahaleginaren zenbatekoari neurria hartzeko, esan dezagun bare eme batek errutean galtzen duen pisua 60 kg ko
|
emakume
batek erditzean 15 kg galtzearekin aldera daitekeela. Hain ahituta geratzen da bare emea, normalean handik egun bakarrera edo pare bat egunera hil egiten da.
|
|
|
Hogeita hamabost urtetik gorako
|
emakumeei
enbrioia ezarri aurretik, PGS (Preimplantation genetic screening) deituriko testa egiten da askotan: hiru eguneko enbrioiari zelula bat kentzen zaio, eta
|
|
|
Hogeita hamabost urtetik gorako
|
emakumeei
enbrioia ezarri aurretik, PGS (Preimplantation genetic screening) deituriko testa egiten da askotan: hiru eguneko enbrioiari zelula bat kentzen zaio, eta genetikoki aztertzen da kromosomak normalak diren jakiteko.
|
|
|
hiru eguneko enbrioiari zelula bat kentzen zaio, eta genetikoki aztertzen da kromosomak normalak diren jakiteko. Enbrioi osasuntsua ezartzen zaio, orduan,
|
emakumeari
. Horrela haurdun geratzeko aukera handiagoa zegoela pentsatu izan da orain arte.
|
|
|
Laurehun
|
emakumeri
egindako azterketa batek erakutsi du, ordea, PGSa egin duten emakume gutxiago geratu dela haurdun, PGSa egin ez duten emakumeekin alderatuta. Zelula kentzeak enbrioiari kalte egin diezaioke nolabait, eta, ondorioz, behin uteroan dagoenean, enbrioiak garatzeko zailtasun handiagoak dituela pentsatzen dute azterketaren egileek.
|
|
|
Laurehun emakumeri egindako azterketa batek erakutsi du, ordea, PGSa egin duten
|
emakume
gutxiago geratu dela haurdun, PGSa egin ez duten emakumeekin alderatuta. Zelula kentzeak enbrioiari kalte egin diezaioke nolabait, eta, ondorioz, behin uteroan dagoenean, enbrioiak garatzeko zailtasun handiagoak dituela pentsatzen dute azterketaren egileek.
|
|
|
Laurehun emakumeri egindako azterketa batek erakutsi du, ordea, PGSa egin duten emakume gutxiago geratu dela haurdun, PGSa egin ez duten
|
emakumeekin
alderatuta. Zelula kentzeak enbrioiari kalte egin diezaioke nolabait, eta, ondorioz, behin uteroan dagoenean, enbrioiak garatzeko zailtasun handiagoak dituela pentsatzen dute azterketaren egileek.
|
|
|
Ikerketa horrek bultzada eman dio
|
emakumeen
ugalketaren inguruko eztabaida bati: ez dago argi obarioa ez denik gai obozito berriak egiteko bizitzan zehar, orain dela gutxi arte segurutzat hartu izan den arren.
|
|
|
Hala, legeak obulu ematea baimentzen du, ernalkuntzarako, eta orain baita ikerketarako ere, eta emaileak ordain ekonomiko bat jasotzen du ondoezengatik eta gastuengatik. Eta hori oso arriskutsua da, gerta baitaiteke, leku batzuetan gertatzen den bezala, behar ekonomikoa duten
|
emakumeek
obuluak ematea, ez helburu altruistekin, baizik eta diruagatik.
|
|
|
M. V.: Hala da, bai,
|
emakumeen
obuluak erabili behar ez izateko beste bide askotatik saiatzen ari dira ikertzaileak. Uztailean atera diren lan batzuk aipatu nahiko nituzke.
|
|
|
I. A.: Bai, azken finean
|
emakumeei
obuluak erauztea teknika arriskutsua da eta, arlo honetan, inori kalterik egingo ez dioten eta erabateko bermea eta segurtasuna emango duten bideak bilatu behar dira.
|
|
|
Baina gauzak ez dira hain errazak. Zer gertatuko litzateke hilekoa izan duen
|
emakume
bati molekula hori emango bagenio. Arazoak izango lituzke, hilekoa izan ondoren beharrezkoa baitu zain berriak sortzea.
|
|
|
Enbrioi horren zelulek, beraz, helduaren informazio genetikoa dute, baina zelula amen ezaugarriak dituzte, pluripotenteak dira. Mekanismo horren bidez,
|
emakumeak
ikerketarako obuluak eman beharra saihesten da.
|
|
|
Horrelako molekulak ekoizteko gai diren landare transgenikoen ikerketa asko daude martxan, eta, berriki,
|
emakume
esnean dauden proteina batzuk sortzen dituen arroza landatzeko baimena jaso du AEBko Nekazaritza Departamentuak. Hain zuzen, lisozima, laktoferrina eta giza seroalbumina ditu arroz transgenikoak.
|
|
|
belaunaldiz belaunaldi galtzen ari da arbasoen jakintza. Jakintza haren zati bat zaharrek dute,
|
emakumeek
batez ere. Eta, ahal den heinean, jakintza hori gal ez dadin saiatzen da etnobotanika.
|
|
|
Baina azken 50 urteetan asko aldatu da egoera: gizon
|
emakumeak
basabizitzatik urrundu egin dira, hiritartu egin da gizartea.
|
|
|
Pilula antisorgailuak normalean 21 egunez hartzen dira, eta gero astebeteko tartea uzten da hartu gabe. Tarte horretan,
|
emakumeak
hilekoa izaten du. Dena dela, hileko hori ez da pilula hartzen ez denean bezalakoa; odol isuria dago, baina aurretik ez da obulaziorik egon.
|
|
|
Eta horixe lortzen da Lybrel pilulari esker: jarraian hartzen denez,
|
emakumeek
ez dute hilekorik izaten. Gainera, hilekoarekin batera emakume askok izaten duten ondoeza ere desagertu egiten da.
|
|
|
jarraian hartzen denez, emakumeek ez dute hilekorik izaten. Gainera, hilekoarekin batera
|
emakume
askok izaten duten ondoeza ere desagertu egiten da. Hori da, nonbait, pilula horren abantaila nagusia.
|
|
|
|
Emakumea
eta depresioa
|
|
|
|
Emakumeak
gizonezkoak baino bi aldiz gehiago izaten du depresioa, ia hiru aldiz gehiago, zuzenago esateko. Ehun emakumetik bederatzi jotzen du depresioak bizitzaren uneren batean.
|
|
|
Emakumeak gizonezkoak baino bi aldiz gehiago izaten du depresioa, ia hiru aldiz gehiago, zuzenago esateko. Ehun
|
emakumetik
bederatzi jotzen du depresioak bizitzaren uneren batean.
|
|
|
Hein handi batean,
|
emakumearen
ugalketa zikloarekin lotuta dago depresiorako joera. Izan ere, ziklo horretan estrogeno hormonaren gorabeherak izaten dira, eta, dirudienez, gorabehera horiek emakumearen aldartean eragiten dute, hileko aurreko sindromean, esaterako.
|
|
|
Hein handi batean, emakumearen ugalketa zikloarekin lotuta dago depresiorako joera. Izan ere, ziklo horretan estrogeno hormonaren gorabeherak izaten dira, eta, dirudienez, gorabehera horiek
|
emakumearen
aldartean eragiten dute, hileko aurreko sindromean, esaterako.
|
|
|
Erditzea ere ez da une gozoa izaten, eta, estatistiken arabera, hamar
|
emakumetik
batek erditze ondoko sindromea izaten du: erditu ondoren hormona jakin batzuen kantitatea jaitsi egiten da, gorputza bere onera itzultzen hasten da, eta jaitsiera horrek ere aldartea goibeldu egiten du batzuetan.
|
|
|
|
Emakumeak
emankortasuna galtzen duenean ere antzeko zerbait gertatzen da: menopausian, gorputzak estrogenoak ekoizteari uzten dio.
|
|
|
menopausian, gorputzak estrogenoak ekoizteari uzten dio. Ondorioz, oro har,
|
emakume
gehienek izaten dute depresioaren sintomaren bat, eta hamarretik bi gaixotu egiten da. Hori saihesteko terapia ohikoena ordezko hormona terapia izaten da.
|
|
|
Hori saihesteko terapia ohikoena ordezko hormona terapia izaten da. Terapia horren bidez,
|
emakumearen
hormona mailari eusten zaio.
|
|
|
Emankortasunarekin lotuta ez dauden arrazoiak ere egon litezke. Esate baterako, beste gaixotasun baten eraginez ere deprimitu daiteke
|
emakume
bat, edo gaixotasuna sendatzeko tratamenduaren eraginez.
|
|
|
Baina depresioaren aurrean
|
emakumeak
eta gizonezkoak desberdin jokatzeko arrazoi bakarra ez da sexua, genero kontu bat ere bada. Oro har, emakumeak erantzukizun handiagoa du etxearen eta familiaren gobernuan.
|
|
|
Baina depresioaren aurrean emakumeak eta gizonezkoak desberdin jokatzeko arrazoi bakarra ez da sexua, genero kontu bat ere bada. Oro har,
|
emakumeak
erantzukizun handiagoa du etxearen eta familiaren gobernuan. Etxetik kanpo lan egiteaz gain, haurrak zaintzen ditu, etxeko lanak egiten ditu, ardurapean duen adineko jendeari kontu egiten dio...
|
|
|
Oro har, gaixotasun errezesiboak izaten dira, eta gizonezkoa izaten da gaixotasuna jasaten duena.
|
Emakumea
eramailea baino ez da izaten; hau da, ez du garatzen, baina semeari eman diezaioke. Gakoa sexu kromosometan dago.
|
|
|
|
Emakumeak
bi X kromosoma ditu genoman (XX sexu kromosoma parea du), eta horietako batek gaixotasuna eragiten duen gene bat badu, besteak konpentsatu egiten du, nolabait esatearren. Hau da, gene akastunaren ordez beste kromosomakoa erabiltzen du, eta, ondorioz, emakumeak ez du gaixotasuna garatzen.
|
|
|
Emakumeak bi X kromosoma ditu genoman (XX sexu kromosoma parea du), eta horietako batek gaixotasuna eragiten duen gene bat badu, besteak konpentsatu egiten du, nolabait esatearren. Hau da, gene akastunaren ordez beste kromosomakoa erabiltzen du, eta, ondorioz,
|
emakumeak
ez du gaixotasuna garatzen. Emakumea ugaltzen denean, baina, jaioko den haurrak amarengandik jasoko du X kromosoma:
|
|
|
Hau da, gene akastunaren ordez beste kromosomakoa erabiltzen du, eta, ondorioz, emakumeak ez du gaixotasuna garatzen.
|
Emakumea
ugaltzen denean, baina, jaioko den haurrak amarengandik jasoko du X kromosoma: haurra sortuko duen obuluak bi X kromosoma horietako bat izango du, eta gaixotasunaren genea duena edo bestea izan liteke.
|
|
|
X kromosoma bakarra du genoman (XY sexu kromosoma parea du), eta kromosoma horrek gaixotasunen bat eragiten duen genea badu, Y kromosomak ez dauka gene horren ordezkorik, eta, ezinbestean, gaixotasuna garatuko du. Gaixotasunaren eramailea den
|
emakume
baten semeak gaixotasuna izateko% 50eko arriskua du.
|
|
|
Beraz, X kromosomarekin lotuta doan gaixotasunen baten eramailea den
|
emakumeak
gaixotasuna duen seme bat izateko% 25eko arriskua du.
|
|
|
Jo dezagun X kromosomarekin lotutako gaixotasun baten eramailea den
|
emakume
batek ama izan nahi duela, baina ez duela nahi seme alabek gaixotasuna garatzerik. Orduan, alaba bat izango duela ziurtatu behar da.
|
|
|
Bi X kromosoma dituzten enbrioiak aukeratzen dira, eta horietatik gehienez hiru (legeak hor jarri du muga) amagaiaren uteroan jartzen dira. Enbrioietakoren bat itsasten bada,
|
emakumea
haurdun geratuko da. Helburua bete da:
|
|
2008
|
|
|
Dena den, txerto babeslea bilatzeko bidean ez dute guztiek etsi. Esate baterako, martxan dago immunogenoaren eta linfozitoen estrategiak bateratzen dituen III. faseko entsegu kliniko berri bat, Thailandiako 16.000 gizon eta
|
emakumeren artean
.
|
|
|
Dena den, hiesari buruzko nazioarteko XVII. konferentziarako NBEk eginiko txostenaren arabera, agintea gizonen esku dagoen kultura sexual poligamikoa nagusi den herrialdeetan ere, gero eta gehiago erabiltzen dute kondoia. Horrez gain, hiesak eragindako heriotzen ondorioz,
|
emakumeak
geroz eta gehiago ausartzen dira seguruak ez diren sexu harremanei ezezkoa ematera.
|
|
|
Adibidez, aurreko urteen aldean, murriztu egin da gaixotasunarekin lotutako heriotza kopurua. Gainera, handitu egin da jaioberriak kutsatzea eragozteko erretrobirusaren aurkako tratamendua jasotzen duten
|
emakume
seropositibo haurdunen portzentajea; zehazki,% 19 handitu da 2005etik 2007ra. Denbora tarte berdinean, 410.000tik 370.000ra jaitsi da umeetan izandako infekzio kasu berrien kopurua.
|
|
|
Ama seropositiboa da; semea, ordea, ez. Nazio Batuen azken txostenaren arabera,% 19 hazi da jaioberriak ez kutsatzeko terapia jasotzen duten
|
emakume
haurdunen kopurua. J. Isaac/ World Bank
|
|
|
Gaur egun Euskal Autonomia Erkidegoa den lurraldeak 600.000 mila biztanle zituen orduan, eta Bilbok horietako 80.000 biltzen zituen.
|
Emakume
bakoitzak 3,53 haur zituen, eta batez besteko bizitza itxaropena 35 urtekoa zen. Haurren hilkortasun datuak eskasak badira ere, handia zen:
|
|
|
Laugarren ekarpenak haurrekin zuen zerikusia; ez zegoen garbi zein izan zitekeen modurik onena haurren ospitaleratzeak egiteko. Hasieran
|
emakumeen
pabiloitan ingresatzearen aldekoak izan baziren ere, geroago haurrentzako aparteko pabiloi bat eraikitzeko joera nagusitu zen. Bosgarrena infekziosoak banatzea zen; hala, nafarreriaren, elgorriaren, eskarlatinaren eta difteriaren pabiloiak egitea proposatu zuten.
|
|
|
Argi dago
|
emakumeek
ezin dutela prostatako minbizirik izan; ezta gizonezkoek obarioetako kisterik ere. Sexu organoekin loturarik ez zuten gaitzek, berriz, eragin bera ote dute gizon eta emakumeetan?
|
|
|
Argi dago emakumeek ezin dutela prostatako minbizirik izan; ezta gizonezkoek obarioetako kisterik ere. Sexu organoekin loturarik ez zuten gaitzek, berriz, eragin bera ote dute gizon eta
|
emakumeetan
–Eta horiek tratatzeko botikek?
|
|
|
|
Emakumeak
gizonak baino aldakorragoak dira fisiologikoki. Sexu hormonen eraginez, emakumeek gizonek ez dituzten gorabehera ziklikoak izaten dituzte; besteak beste, adin tarte batean hormonak gora eta behera izaten dituzte hilero, haurdun gelditzen dira, haurdun ez gelditzeko hormona antisorgailuak hartzen dituzte batzuetan eta adin batetik aurrera sexu hormonak ekoizteari uzten diote.
|
|
|
Emakumeak gizonak baino aldakorragoak dira fisiologikoki. Sexu hormonen eraginez,
|
emakumeek
gizonek ez dituzten gorabehera ziklikoak izaten dituzte; besteak beste, adin tarte batean hormonak gora eta behera izaten dituzte hilero, haurdun gelditzen dira, haurdun ez gelditzeko hormona antisorgailuak hartzen dituzte batzuetan eta adin batetik aurrera sexu hormonak ekoizteari uzten diote.
|
|
|
Adibidez, hormona antisorgailuek zenbait botikaren xurgapena alda dezakete (psikofarmakoena, esate baterako), eta gibelean botikak metabolizatzeaz arduratzen diren entzima batzuek jarduera handiagoa edo txikiagoa dute sexu hormonen eraginez. Hortaz, gizonetan eta
|
emakumeetan
eragin bera izateko, botika jakin baten dosi handiagoa hartu luke batek eta txikiagoa besteak.
|
|
|
Saiakuntza kliniko baten ikuspuntutik, esperimentua zailagoa eta garestiagoa izatea eragin lezake
|
emakumeen
gorabehera horiek guztiak kontuan hartu behar izateak. Saiakuntza klinikoak botika bat kaleratu aurretik egiten duten azkeneko esperimentu fasea da.
|
|
|
Irizpide horretan oinarrituta, eta
|
emakumeen
aldakortasuna ikusita, ikertzaileek joera handia izan dute luzaroan gizonak bakarrik erabiltzeko saiakuntza klinikoetarako. Ez zuten ezer txarrik ikusten horretan, ziur baitzeuden gizonen eta emakumeen arteko desberdintasunak sexu organoetara mugatzen zirela.
|
|
|
Irizpide horretan oinarrituta, eta emakumeen aldakortasuna ikusita, ikertzaileek joera handia izan dute luzaroan gizonak bakarrik erabiltzeko saiakuntza klinikoetarako. Ez zuten ezer txarrik ikusten horretan, ziur baitzeuden gizonen eta
|
emakumeen arteko
desberdintasunak sexu organoetara mugatzen zirela. Beraz, askoz erosoagoa, errazagoa eta eraginkorragoa iruditzen zitzaien denboran gorabeherarik ez zuten boluntarioak erabiltzea; saiakuntzaren mesedetan.
|
|
|
Hori gutxi ez, eta botika jakin batzuek albo ondorio larriak eragin zituzten
|
emakume
haurdunetan. Oso famatua izan zen talidomida konposatuaren kasua:
|
|
|
1958 urtean kaleratu zuten, loezina eta antsietatea tratatzeko. Haurdun zeuden
|
emakumeek
ere hartzen zuten, haurdunaldiak eragindako ondoezei aurre egiteko. Ez zekiten substantzia horrek umekian malformazioak eragiten zituela, eta milaka malformaziodun haur jaio ziren.
|
|
|
Horren aurrean, saiakuntzetan beharrezkoak ez izatetik, babestu beharreko eta saiakuntzetatik guztiz baztertu beharrekoak izatera pasatu ziren
|
emakumeak
. Haien ugalkortasuna babestu beharra zegoen.
|
|
|
Erantzuna erabatekoa izan zen agintarien aldetik. Adibidez, 1977an, Estatu Batuetan botikak eta elikagaiak erregulatzen dituen agentziak (FDAk) argi eta garbi esan zuen debekatuta zegoela
|
emakume
ugalkorrek saiakuntza klinikoetan parte hartzea.
|
|
|
Ez ziren ohartu, ordea, babesteko helburua zuen erabaki horrek, mesede baino gehiago, kalte egiten ziela
|
emakumeei
. Emakumeak baztertzera eraman zituzten arrazoi horiek berek balio dute egiaztatzeko beharrezkoa dela emakumeak saiakuntza klinikoetan kontuan hartzea.
|
|
|
Ez ziren ohartu, ordea, babesteko helburua zuen erabaki horrek, mesede baino gehiago, kalte egiten ziela emakumeei.
|
Emakumeak
baztertzera eraman zituzten arrazoi horiek berek balio dute egiaztatzeko beharrezkoa dela emakumeak saiakuntza klinikoetan kontuan hartzea.
|
|
|
Ez ziren ohartu, ordea, babesteko helburua zuen erabaki horrek, mesede baino gehiago, kalte egiten ziela emakumeei. Emakumeak baztertzera eraman zituzten arrazoi horiek berek balio dute egiaztatzeko beharrezkoa dela
|
emakumeak
saiakuntza klinikoetan kontuan hartzea.
|
|
|
Botika bat hartzerako, ezinbestekoa izan litzateke jakitea gizonek eta
|
emakumeek
berdin erantzuten ote dioten tratamendu jakin bati, botiken eragina aldatzen ote den hileko zikloarekin batera nahiz menopausia izan ondotik, hormona artifizialen tratamenduek (bai antisorgailuek bai menopausiaren sintomei aurre egiteko hartzen direnek) inolako eraginik ote duten, eta botikak emakume haurdunei nahiz umekiei eragiten ote dien.
|
|
|
Botika bat hartzerako, ezinbestekoa izan litzateke jakitea gizonek eta emakumeek berdin erantzuten ote dioten tratamendu jakin bati, botiken eragina aldatzen ote den hileko zikloarekin batera nahiz menopausia izan ondotik, hormona artifizialen tratamenduek (bai antisorgailuek bai menopausiaren sintomei aurre egiteko hartzen direnek) inolako eraginik ote duten, eta botikak
|
emakume
haurdunei nahiz umekiei eragiten ote dien.
|
|
|
|
Emakumeak
saiakuntza klinikoetatik baztertzeko joeraren ondorioz, gaur egun dugun zientzia ezagutzaren zati handi bat ez da osoa. Artxibokoa
|
|
|
|
Emakumeak
saiakuntza klinikoetatik baztertzeko joera horren ondorioz, gaur egun dugun zientzia ezagutzaren zati handi bat ez da osoa. Denboraren poderioz ohartu ziren osasun erakundeak akats handia izan zela hori, eta emakumeek saiakuntza klinikoetan parte har zezaten gomendatzen hasi ziren.
|
|
|
Emakumeak saiakuntza klinikoetatik baztertzeko joera horren ondorioz, gaur egun dugun zientzia ezagutzaren zati handi bat ez da osoa. Denboraren poderioz ohartu ziren osasun erakundeak akats handia izan zela hori, eta
|
emakumeek
saiakuntza klinikoetan parte har zezaten gomendatzen hasi ziren. Lehen aipatutako FDAren debekua 1993 urtera arte egon zen indarrean.
|
|
|
Lehen aipatutako FDAren debekua 1993 urtera arte egon zen indarrean. Orduan hasi ziren esaten saiakuntzetan
|
emakumeak
sartu behar zituztela, eta, saiakuntza bukatutakoan, ondorioak sexuaren arabera bereizi behar zituztela.
|
|
|
Ez da gauza bera
|
emakumeak
saiakuntza klinikoetan sartzea eta saiakuntzan lortutako emaitzak sexuaren arabera aztertzea. Ikerketa jakin batean emakumeak sartu baldin badira, baina emaitzak interpretatzean ez baldin badira bereiz aztertu gizonak eta emakumeak, botikak batzuetan eta besteetan izandako eragina nahasita agertzen da.
|
|
|
Ez da gauza bera emakumeak saiakuntza klinikoetan sartzea eta saiakuntzan lortutako emaitzak sexuaren arabera aztertzea. Ikerketa jakin batean
|
emakumeak
sartu baldin badira, baina emaitzak interpretatzean ez baldin badira bereiz aztertu gizonak eta emakumeak, botikak batzuetan eta besteetan izandako eragina nahasita agertzen da. Eta litekeena da eragina, albo ondorioak eta bestelako efektuak desberdinak izatea batzuetan eta besteetan.
|
|
|
Ez da gauza bera emakumeak saiakuntza klinikoetan sartzea eta saiakuntzan lortutako emaitzak sexuaren arabera aztertzea. Ikerketa jakin batean emakumeak sartu baldin badira, baina emaitzak interpretatzean ez baldin badira bereiz aztertu gizonak eta
|
emakumeak
, botikak batzuetan eta besteetan izandako eragina nahasita agertzen da. Eta litekeena da eragina, albo ondorioak eta bestelako efektuak desberdinak izatea batzuetan eta besteetan.
|
|
|
Europan ere, orain dela hamabost bat urte hasi ziren
|
emakumeen
garrantziaz jabetzen, eta gero eta gehiago hartzen dituzte kontuan. Legeak pixkanaka ari dira aldatzen, gomendioak ematen hasi dira, baina oraindik ez dute ezer zehatzik esaten; orokortasunetan gelditzen dira.
|
|
|
Legeak pixkanaka ari dira aldatzen, gomendioak ematen hasi dira, baina oraindik ez dute ezer zehatzik esaten; orokortasunetan gelditzen dira. Esaten dute aztertutako gaixotasunak populazioan duen eraginarekiko proportzionala izan behar duela
|
emakumeen
parte hartzeak, eta emakumeek behar bezala ordezkatuta egon behar dutela.
|
|
|
Legeak pixkanaka ari dira aldatzen, gomendioak ematen hasi dira, baina oraindik ez dute ezer zehatzik esaten; orokortasunetan gelditzen dira. Esaten dute aztertutako gaixotasunak populazioan duen eraginarekiko proportzionala izan behar duela emakumeen parte hartzeak, eta
|
emakumeek
behar bezala ordezkatuta egon behar dutela.
|
|
|
Normalean, ikertzaileek antzeko jarrera dute; alegia, ez dituzte baztertzen
|
emakumeak
, baina kasu askotan ez dute zehazten saiakuntzetan kontuan hartu dituzten, eta, kontuan hartuta ere, lortzen dituzten emaitzak ez dituzte sexuaren arabera aztertzen.
|
|
|
Argi gelditu zen hori Sendagaien eta Produktu Sanitarioen Espainiako Agentziak egin zuen azterketa batean. 2007ko lehenengo lauhilabetekoan aurkeztutako txosten guztiak aztertu zituen, saiakuntza klinikoetan
|
emakumeen
parte hartzea kontuan hartzen ote zuten jakiteko. Ikusi zuten aurkeztutako 25 saiakuntzetatik% 20k bakarrik aztertu zituela emaitzak sexuaren arabera edo kontuan hartu zuela sexuaren eragina.
|
|
|
Emaitza horien aurrean, ezin izan zuten esan
|
emakumeen
parte hartzea nahikoa izan zen edo ez, ikerketen% 80k ez zutelako horren berri eman. Atera ahal izan zuten ondorio bakarra izan zen ikertzaileek ez zutela aintzat hartu sexuak eraginik izan ote zuen egin zuten ikerketan; ez, behintzat, bukaerako txostenean.
|
|
|
Egia esan, horrelako azterketak egin dituztenean, emaitzak askotarikoak izan dira; hau da, beti ez dituzte desberdintasunak aurkitu gizonek eta
|
emakumeek
botiken aurrean duten erantzunean. Batzuetan bai, desberdintasun nabarmenak aurkitu dituzte, baina beste batzuetan ondorioztatu dute desberdintasunok ez direla kezkatzeko modukoak, edo erantzuna bera dela gizonetan eta emakumeetan, erabilitako dosia gorputzaren pisuarekiko doitzen baldin bada.
|
|
|
Egia esan, horrelako azterketak egin dituztenean, emaitzak askotarikoak izan dira; hau da, beti ez dituzte desberdintasunak aurkitu gizonek eta emakumeek botiken aurrean duten erantzunean. Batzuetan bai, desberdintasun nabarmenak aurkitu dituzte, baina beste batzuetan ondorioztatu dute desberdintasunok ez direla kezkatzeko modukoak, edo erantzuna bera dela gizonetan eta
|
emakumeetan
, erabilitako dosia gorputzaren pisuarekiko doitzen baldin bada.
|
|
|
Gizonen eta
|
emakumeen arteko
desberdintasunak sexu organoetatik harago doaz. Artxibokoa
|
|
|
Gure gizartea ez da iritsi, beraz,
|
emakumeen
eta gizonen arteko berdintasun sonatura, saiakuntza klinikoei dagokienez, behintzat. Inoiz iritsiko bagara, ezinbestekoa da ikertzaileak horren garrantziaz jabetzea.
|
|
|
Komenigarria litzateke, dena den, erakundeek ere berdintasunaren alde egitea. Oso lagungarria izango litzateke horren inguruko legedia aldatuko balitz, eta zehaztuko balute nola egin behar diren saiakuntza klinikoak gizonen eta
|
emakumeen
berdintasuna bermatzeko. Diru-laguntzak ematen dituzten erakundeek ere lagundu lezakete, diru-laguntzak onartzeko proiektuetan emaitzak sexuaren arabera aztertzea eskatuz.
|
|
|
Azken batean, ikertzaile guztiei komeni zaie egindako ikerketa ezagutaraztea, ahalik eta gehien hedatzea lortutako emaitzak. Bada, aldizkariek ezinbestekotzat joko balute esperimentuetan
|
emakumeak
kontuan hartzea eta emaitzak sexuaren arabera bereiztea ikerketak argitaratzeko modukoak diren edo ez erabakitzeko orduan, zeharka bada ere, behartu egingo lituzkete zientzialariak esperimentuak modu horretan diseinatzera.
|
|
|
Fase horretan aztertu ohi dituzte esperimentuetan kontuan hartu ez dituzten taldeak. Esperimentuen emaitzak alda ditzaketelako edo euren bizitza arriskuan jar dezaketelako, saiakuntza klinikoetatik kanpo uzten dituzte ere pertsona zaharrak eta haurrak,
|
emakumeen
antzera.
|
|
|
|
Emakume
haurdunen kasua muturreko arazo bat da. Gehienetan ez da probatu ere egiten haurdunekin botikek zer eragin duten umekietan.
|
|
|
Gehienetan ez da probatu ere egiten haurdunekin botikek zer eragin duten umekietan. Jakina, probatzea arrisku handia da, baina ez probatzeak eragiten du ez jakitea zer botika erabil daitezkeen
|
emakume
haurdunen eritasunak tratatzeko eta zein ez. Hortaz, haurdunaldian zehar emakumeei ez diete ia botikarik ematen, eta, ematen dizkietenean, batzuetan ez dute jakiten umekian eraginik izango ote duten.
|
|
|
Jakina, probatzea arrisku handia da, baina ez probatzeak eragiten du ez jakitea zer botika erabil daitezkeen emakume haurdunen eritasunak tratatzeko eta zein ez. Hortaz, haurdunaldian zehar
|
emakumeei
ez diete ia botikarik ematen, eta, ematen dizkietenean, batzuetan ez dute jakiten umekian eraginik izango ote duten.
|
|
|
Tximinoetan probatu zutenean ikusi zuten birusak ez zuela karena zeharkatzen.
|
Emakume
haurdunekin probatu zutenean, berriz (abortatu nahi zuten emakume boluntarioekin egin zuten saiakuntza), ikusi zuten baietz, txertoak karena zeharkatu, eta umekia infektatzen zuela.
|
|
|
Tximinoetan probatu zutenean ikusi zuten birusak ez zuela karena zeharkatzen. Emakume haurdunekin probatu zutenean, berriz (abortatu nahi zuten
|
emakume
boluntarioekin egin zuten saiakuntza), ikusi zuten baietz, txertoak karena zeharkatu, eta umekia infektatzen zuela.
|
|
|
Bihotzekoak eta
|
emakumeak
, tandem ezezaguna
|
|
|
1980ko eta 1990eko hamarkadetan, oso zabalduta zegoen medikuen artean
|
emakumeek
ez zutela gaixotasun kardiobaskularrik izaten; uste zuten haien geneek, hormonek edo sexuak berak babestu egiten zituztela. Behin baino gehiagotan gertatu da bularrean mina zuela, edo ezkerreko besoan mina zuela, edo bihotzekoak eman aurreko ohiko beste sintomaren bat zuela larrialdietara joandako emakume bati urdaileko arazoak dituela esatea, edo lasaigarriak edota depresioaren kontrako botikak ematea.
|
|
|
1980ko eta 1990eko hamarkadetan, oso zabalduta zegoen medikuen artean emakumeek ez zutela gaixotasun kardiobaskularrik izaten; uste zuten haien geneek, hormonek edo sexuak berak babestu egiten zituztela. Behin baino gehiagotan gertatu da bularrean mina zuela, edo ezkerreko besoan mina zuela, edo bihotzekoak eman aurreko ohiko beste sintomaren bat zuela larrialdietara joandako
|
emakume
bati urdaileko arazoak dituela esatea, edo lasaigarriak edota depresioaren kontrako botikak ematea.
|
|
|
Noski, esperimentua gizonezkoekin bakarrik egin zuten. Handik hogei urtera, 2005 urtean, egin zuten
|
emakumeetan
ere horrelakorik egiten ote zuen jakiteko ikerketa. Gizonekin egindako esperimentua errepikatu zuten 40.000 emakume osasuntsurekin.
|
|
|
Handik hogei urtera, 2005 urtean, egin zuten emakumeetan ere horrelakorik egiten ote zuen jakiteko ikerketa. Gizonekin egindako esperimentua errepikatu zuten 40.000
|
emakume
osasuntsurekin. Eta, hara non, ikusi zuten aspirinak ez zuela berdin eragiten emakumezkoetan:
|
|
|
Eta, hara non, ikusi zuten aspirinak ez zuela berdin eragiten emakumezkoetan: menopausia izan aurretik, aspirinak ez zituen inola ere babestu
|
emakumeak
bihotzekoen aurrean; menopausia izandakoan, berriz, gizonetan zuen eragin bera zuen.
|
|
|
Izan ere, ikertzaile arabarrak ikusi du enbrioiak ekoizten duen molekula horren maila handitu egiten dela haurdunaldiaren hasierako asteetan. Baina soilik haurdunaldiarekin aurrera jarraitzen duten
|
emakumeetan
gertatzen da hori, eta ez berezko abortua izateko arriskua duten emakumeetan. Alegreren ustez, molekula hori erabilgarria izan liteke berezko abortuen markatzaile gisa.
|
|
|
Izan ere, ikertzaile arabarrak ikusi du enbrioiak ekoizten duen molekula horren maila handitu egiten dela haurdunaldiaren hasierako asteetan. Baina soilik haurdunaldiarekin aurrera jarraitzen duten emakumeetan gertatzen da hori, eta ez berezko abortua izateko arriskua duten
|
emakumeetan
. Alegreren ustez, molekula hori erabilgarria izan liteke berezko abortuen markatzaile gisa.
|
|
|
Haurdunaldiarekin aurrera jarraitzen duten
|
emakumeetan
, HLA G molekularen maila handitu egiten da haurdunaldiaren hasierako asteetan. MEC
|
|
|
|
Emakumeen
bizkarrezurra, haurdunaldietara moldatua
|
|
|
Aldakak bakarrik ez,
|
emakumeen
bizkarrezurra ere gizonenarekiko desberdina da, haurdunaldiko eta erditzeko beharrei erantzutearren. Emakumeen bizkarrezurrak okertzeko gaitasun handiagoa du, Harvard
|
|
|
Aldakak bakarrik ez, emakumeen bizkarrezurra ere gizonenarekiko desberdina da, haurdunaldiko eta erditzeko beharrei erantzutearren.
|
Emakumeen
bizkarrezurrak okertzeko gaitasun handiagoa du, Harvard
|
|
|
Aldakak bakarrik ez,
|
emakumeen
bizkarrezurra ere gizonenarekiko desberdina da, haurdunaldiko eta erditzeko beharrei erantzutearren. Emakumeen bizkarrezurrak okertzeko gaitasun handiagoa du, Harvard Unibertsitateko ikerketa baten arabera, eta horrek erraztu egiten dio haurdunari zutik egon ahal izatea.
|