|
2000
|
|
|
Ahozko
|
hizkuntzarekin
lotzen dut. Ezagutzen dudan adibide bat, pediatra batena da.
|
|
|
Ez dugu egin jendeak hor jarritako tontakeriak esango dituela pentsatuz. Gonbite bat da gure
|
hizkuntzarekin
, eta inguruan ditugun erreferentziekin, gure hitz egiteko modua sortzeko. Inoiz etorri behar du horrek eta etorriko da, azkenean hor daude Euskaltzaindia eta gauza horiek guztiak, baina hanka zabaldu eta puzker bat lasai botatzeko aukeraren bat dugu, bestela beti zuzentasunari lotuta ibili behar badugu azkenean nazkatu eta ito egingo gara.
|
|
|
" Gurea ez da tradizio literario ikaragarria daukan hizkuntza. Beraz,
|
hizkuntzarekin
jolas egin daiteke, hizkuntza asmatu eta berrasmatu.(...) Bi norabide hauetan goza daiteke gurean: normalizatzen eta anormaltzen".
|
|
|
Gurasoek hautatzen dutenaren arabera, maila guztietako ikasketak beraien hizkuntza jatorrean egiteko aukera emango zaie. Aldi berean,
|
hizkuntzarekin
batean bertako kultura jatorraren irakaskuntza ere bermatu nahi da, horretarako beharrezko diren irakasleak prestatuz.
|
|
|
oso antzekoak dira euskal herritar sentitzen ez direnen eta etorkinen kopuruak. Antzeko zerbait gertatzen zaigu
|
hizkuntzarekin
: Iparraldean nortasunak gora egiten du euskaldunen kopuruak gora egiten duenean, Hegoaldeko herrialdeetan harreman hori hain argia ez dela ikusten dugun bitartean.
|
|
|
asimilazio, integrazio eta separaziorako estrategiak. Bigarren ikerketak frogatu duenez, taldearteko harreman gatazkatsuko testuinguruetan, hiru autodefinizio esanahiak partekatuta daude gurasoen jatorriarekin, etxean erabiliriko
|
hizkuntzarekin
lotuta. Gainera hiru esanahi horiek haurrak kokatzen direneko asimilazio, integrazioeta separaziorako estrategietan oinarritzen dira.
|
|
|
Bainabadago kognizioa eta ezagutzari buruz bestelako zenbait teoria ere, zientziagintzapostmodernoan kokatzen direnak. Bereziki
|
hizkuntzarekin
lotzen delako, adibidemoduan, paradigma linguistikoa, izenekoa aipatuko dugu.
|
|
|
da, nahiz eta espresio hau bera ere esanahi anitzekoa izan.Egungo zientziagintzan, ez bakarrik dimentsio asko kontuan hartu eta erlazionatu behardira, baizik dimentsio bakoitza ere nahiko modu anitzean edo konplexuan kontsideratubehar da. Omenaldi honetako kontesturako, dimentsio batzuk aukeratuko ditut, adibidemoduan, horretarako
|
hizkuntzarekin
oro har, eta euskararekin bereziki gure kasuan, ondoeta erraz lotzen direlako. Hau adierazteko, egokia iruditzen zait, komunikazio makroteorian?
|
|
|
Geroxeago, eta Frantziako estatuaz ari dela, honela diosku: . Iruditzen zait ezeuskaldunek, ez bretoiek eta ez besteek ere ez dutela argi esaten zer nahi duten eginberen
|
hizkuntzarekin
. Jakina, eskolan irakatsi behar dela, horretan denak daude ados; baina bizitza ekonomikoaren hizkuntza ere bihurtu behar al da?
|
|
|
Guztiz euskalduna izandako herri baten historian gertakari berri guziek dute eragin etagarrantzirik, eta batik bat bertakoen eguneroko
|
hizkuntzarekin
topo egiten duenfenomeno arras erakargarri batek. Inork ez zuen besterik espero eta zinemaren munduaere gaztelania hutsez iritsi zen.
|
|
|
Laburbilduz, tradizio frantsesaren arabera, Estatuak sortzen du nazioa. Nazio, erromantikoak?, aldiz, ez du, nazio kontratu, arekin zerikusirik; tradizioarekin, historiarekin,
|
hizkuntzarekin
, arrazarekin, etab. lotzen da; hots, naturala den nazio lokarria azpimarratzen da, eta ez atxikimendua. Bigarren ideia honek, nazioa eraikitzeko borondateaz baino, pertsonen eta herrien arteko ezberdintasun naturalez hitz egingo du, eta, hain zuzen, bereizgarriak diren ezaugarri horiek egingo dute nazioa.
|
|
|
bitxiak izango lirateke, inoiz kultura nazionalaren estatusa izango ez dutenak. Kultura nazionalaz kultura espainiarraz hitz egiteak komunitate nazionala espainiarra sortzeko modua ahalbideratzen du, kultura identitate horrek nazio espainiarraren definizioari sendotasuna ematen diolarik, kultur homogeneitateak,
|
hizkuntzarekin
gertatzen den bezala, Estatu espainiarrari identifikazio oinarri indartsua ematen baitio. Eskolan ezartzen den curriculum nazionalak, Gellner ek290 aipatzen duen kulturaren erabilpenaren aurrean jartzen gaitu, kultura hori, balizko kultura nazionala espainiarra omen dena, alegia unitate politikoaren sinbolotzat Estatu Nazio espainiarraren ikurtzat, hain zuzen hartua izango delarik.
|
|
|
Baina esandakoa atzerapen nabarmenarekin Estatu espainiarraren kasuan mendebaldeko Europako Estatu Nazioen eraikitze prozesuen ezaugarri orokorra da. Zein dira Estatu espainiarreko hezkuntza sistemako curriculumaren ezaugarriak curriculum nazional bereziaz hitz egin ahal izateko, hots, curriculum nazional espainiarraz hitz egin ahal izateko270 Lehenik eta behin hizkuntzaz hitz egin behar da; oinarrizko mailan sei ataletatik hiru
|
hizkuntzarekin
lotuta dauden gaiak zehazten dituzte: irakurketa, idazketa eta gramatika.
|
|
|
Zientzia enpirikoak, beren aldetik, proposizio sintetiko kontingenteek osatzen dituzte, eta hauek enpiriarekin aurrez aurre jarri behar dira. Proposizio hauetan erabiltzen diren zeinuen esanahia argitu behar da, hau da,
|
hizkuntzarekin
adierazten denak zer esanahi duen ikusi behar da. Lehendabiziko helburua, orduan, zeinuaren eta gauzaren arteko erlazioa finkatzea izango da, irudiaren eta irudikatuaren artekoa, errepresentazioaren eta errepresentatuaren artekoa, azken buruan.
|
|
2001
|
|
|
Itsasertzeko eta barruragoko euskal herrien arteko aldea handia izan da beti. Beste horrenbeste gertatu izan da
|
hizkuntzarekin
eta hiztunekin eurekin. Salbuespenak dira kostako ikerleak eta ikerketak.
|
|
|
Bere
|
hizkuntzarekin
kontaktuan dagoen hiztun batek egindako gogoeta batzuk. Eta horregatik diot hiztun adina liburu dagoela liburuan.
|
|
|
Ez gara ari maiuskulaz idatzirikokulturaz, baina ezta dantza eta folklore hutsari buruz ere. Izan ere, askotan, haingarrantzitsu diren eduki kulturalak gelaratzerakoan, folklore, tradizio eta ohiturajakin batzuk erakustearekin konformatu da irakaslea, eta ikasleei ez zaie ikustarazizein lotura duen kulturak
|
hizkuntzarekin
.
|
|
|
Esan dugun bezala, hasiera mailan ikasleek estreinako harremana izango dutexede
|
hizkuntzarekin
. Hori dela eta, testuen lanketak oinarri oinarrizkoa izan beharduela uste dugu:
|
|
|
Ikasleek hizkuntza erabiltzen ikasiko badute, guztiz beharrezkoa dute
|
hizkuntzarekin
harremanetan7 jartzea, eta hori nekez lortuko dute hizkuntzaren arlo guztiak jasotzen ez dituzten testuak erabiliz. Testu didaktikoen egileek ikasleen mailaizaten dute buruan, eta horren arabera moldatzen dituzte, hizkuntzaren baitako arloguztiak kontuan hartu gabe.
|
|
|
Definizioz nazionala den[...]
|
hizkuntzarekin
duen errotiko lotura dela-eta, literaturondarea erakunde nazionalei lotuta ageri zaigu. Hizkuntza aldi berean estatu auzia (hizkuntza nazionala, politika objektua) eta tresna literarioa denez, literatur kapitalaren pilaketa, fundazio fasean bederen, beti egiten da esparru nazionalean[...] 20.
|
|
|
Azurmendik (1999) dioen bezala, ez da harritzekoa
|
hizkuntzarekin
loturikoarlo horren eraikuntza psikologia sozialean ere gertatzea, lehenago beste diziplinabatzuetan eraiki ziren azpidiziplinen antzera: soziologiatik soziolinguistika sortuzen bezala, edo psikologiatik psikolinguistika, etnologiatik etnolinguistika, etaabar, psikologia sozialetik ere psikosoziolinguistika eraikitzea espero zitekeen zerbait da.
|
|
|
Horiek baitira euskararen eta euskal literaturaren aldetik besteekin harremanik gutxienak zituztenak. Horretarako aski duzue Nafarroa Garaiko edozein idazle, hamazortzigarren mendeko Lizarraga, esate baterako, hartzea; hor ikusiko duzue idazle horrek zer ikusi gutxi duela bestetan ordurako landua zegoen
|
hizkuntzarekin
. Eta Lizarraga bezalako nafarrik, alegia Larramendi, eta Larramendiren ingurukoen lanak ongi ezagutzen eta imitatzen zituenik ez da erraz aurkitzen.
|
|
|
Etxaide ez da bere buruari ederretsirik lo gozoan dagokeen gizona. Liburua joan liburua etorri, hainbesteraino menderatu duen
|
hizkuntzarekin
gatazka bizian dirau, beretzat nahiz besterentzat mintzabide malgu eta zalu bihurtu beharrean. Aurrerantz egin dituen urrats galantek ez dute lasaitu bere barrena.
|
|
|
Ikusiko dugu gero beste toki batean Osesek hizkuntz eskubidea ama
|
hizkuntzarekin
lotzen duela, eta euskara batua ez duela ama hizkuntzatzat hartzen. Normala da, ho rtaz, euskara eremu euskaldunetara eta euskaldun zaharren multzora mugatzea.
|
|
|
Ama
|
hizkuntzarekin
berdintzera jotzen dute Francisco Rodnguez Adrados akademikoak, Gregorio Salvador hizkuntzalariak eta Aurelio Artetak. Mikel Azurmendik txapelari baino garrantzi gehiago ez dio aitortzen euskarari, identitatearen marka gisa.
|
|
|
Argumentu lerro batek kontzeptu horri ez dio funtsik aurkitzen, ez juridikoki eta ez bestela; amarrua omen da, eta gehienez ere erreferentzia historikoa adieraziko lukeena. Ama
|
hizkuntzarekin
berdintzen dute batzuek berenezko hizkuntza, eta horrela kontzeptu horrek ez du justifikatzen hizkuntzaren lurralde politikarik: ama hizkuntzak ematen duen eskubidea du hizkuntza propioak, ez gehiago, ez besterik.
|
|
2002
|
|
|
Testuinguru horretan euskara, oro har, ez da gazte belaunaldi berrientzat beharrezkoa den hizkuntza eta, badakigu jakin beharrezkoa ez den hizkuntzak atzera aurrera desagertzeko bidea hartu ohi duela. Gazte belaunaldiek, esate baterako, erdarei funtzio komunikatibo balioa ez ezik, helduaroko
|
hizkuntzarekin
(horretan, besteak beste, helduon joera eta jokabideak erabakigarriak baitira) identifikatzen dute; euskarari, aldiz, funtzio sinbolikoa eta politikoa ematen diete. Iparraldean, berriz, galdutako eta atzeraka doan mundu bati lotua ikusten dute euskara.
|
|
|
Euskara batu osasuntsu eta bizia genuke xede ezinbertzean. Hirugarrenik,"
|
hizkuntzarekin
jostatu eta gozatzeko" erran digute. Ezin erran hemen euskara batua berez dela gozakaitz eta zakar, euskaraz mintzo garenon ardura baita euskara batu hori (eta euskararen gainerako hizkerak) gozo eta atsegin iturri egitea.
|
|
|
hiztegi baten falta dagoela edota euskara herdoildua dagoela. Zuk zer harreman duzu
|
hizkuntzarekin
–
|
|
|
Nire ustez, hori da literaturarako bidea. XIX. mendean
|
hizkuntzarekin
prosa landu bat egiten zen, baina orain hori ez da bidea. Nire bidea sinpletasuna eta zuzentasuna da.
|
|
|
denbora eta beste muga batzuk, zehaztu beharreko batzuk... Baina horiekin guztiekin saiatzen baldin bazara zehatza izaten, oso «egia»ri lotua izaten, oso objektiboa izaten posible den neurrian behintzat saiatzen baldin bazara era jakin batean forma ematen, zure lan tresnarekin, alegia,
|
hizkuntzarekin
jolas egiten, ekinbide horretan literatura etortzen zaizu burura...
|
|
|
Errealitate hori eskoletara heltzen ari da dagoeneko eta laster helduen irakaskuntzarahelduko da. Helduen irakaskuntzari begiratzeak, momentuz, interes handirik ezbadu ere, gatozen ikustera zer gertatzen den giro
|
hizkuntzarekin
. Dakigunez, ezagutzen ditugun lan soziolinguistikoei esker, Euskal Herrian zonalde ezberdinakbereizten ditugu.
|
|
|
5 Esku hartze didaktikoari dagokionez, ikasleak
|
hizkuntzarekin
jardutekoaskotariko aukerak izan behar ditu. Horretarako, gelako egitura eta ikasleakegiten dituen jarduerak erabakigarriak dira.
|
|
|
– Benetako
|
hizkuntzarekin
harremanetan; hizkuntza behar bezala erabilizbere gizarteko giroan.
|
|
|
gaiaren aurkezpena egiteko eta hizkuntza identifikatzeko uneada. Ikasleak xede
|
hizkuntzarekin
jartzen dira harremanetan, inputa jasotzen hastendira. Gaia eta atazarekiko interesa pizteko oso une aproposa.
|
|
|
Azterketa historiografiko honi ekiteak, gainera, Euskal Herri osoa kontuan hartuko duen historia egitea eskatzen du, nahizeta errealitate politiko administratibo ezberdinek batasuna izan dezakeen historiazaildu (ukatzerik ez dagoen zailtasuna, edozein eratan). Izan ere, hezkuntzareneremuan koka daitezkeen fenomeno eta gertakari askok muga horiek gainditukodituzte,
|
hizkuntzarekin
, kulturarekin eta, zenbaitetan, erakundeekin lotuta daudenezaugarriengatik.
|
|
|
bai hura goraipatzeko bai hura baztertzeko. Kultura beti lotu ohi da lurralde bateko biztanleek dituzten ohiturekin,
|
hizkuntzarekin
, bizimodu jakinekin, erlijio azturekin eta abar. Horregatik, lurraldeaz dihardugula, berehala datoz burura nazioa eta estatua.
|
|
|
Kriptoarrazakeria desberdinak daude han eta hemen. Hemengoen artean, bazterkeria mediatiko nabarmenen arteko bat euskal
|
hizkuntzarekin
gertatzen dena dugu. Zer rol uzten zaio euskal hizkuntzari, euskarari?
|
|
|
Nahi bainuke euskara guztiona, ez bakar batzuena bakarrik, izan dadin, orain eta beti. Nahi bainuke inork ere oraka ez baleza gure hizkuntza,
|
hizkuntzarekin
zerikusirik ez duten eta hizkuntzak maite ez dituen ñabardura arrotzak nahi edo ez nahi hizkuntzari atxikiaraziz, ustez edo irozgarri egokiak direla, ez baitira batere hala. Eta nahi bainuke hau guztia orain gerta ledin erauntsia pasatu ondoren ez da guardasola hedatu behar, gure mintzo zaharra azkenekoz arras zerraldatu gabe, hil eta ondoan zopa ahora eramateak ez baitu deustako balio.
|
|
|
Euskal hitzak nola idatzi behar diren eta, ez dakizu zuk zer nolako goiti beheitiak izan ditugun gure
|
hizkuntzarekin
, eta ez bakarrik euskalkiak eta mintzairak direla eta, molde desberdinak erabiltzen genituelako, batzuetan elkarren artean ulertzea eragozten zutenak. Hori zen arrazoietako bat, nahiz ez bakarra, eta ez menturaz garrantzizkoena, aspaldiko kontua baldin bada ere.
|
|
|
Gainera, horrenbeste libururen irakurtzeko gai den hiritarrez inguraturik bizi garen herri honetan, uste dut kultura zainduko lukeen telebista batek sekulako arrakasta izango lukeela. Labayenek Ramon Labayen zen orduko Kultura sailburua esaten omen zuen, nik ez dakit egia den, euskal telebistak aparra bezala egin behar zuela lan, gure
|
hizkuntzarekin
bazter guztiak nahasiz. Ez dakit hala esaten zuen edo ez, baina telebista hizkuntzaren bultzatzeko, euskararen bulkatzeko, sortu zen, eta hizkuntza aholkularitza seriorik gabe dago oraindik.
|
|
|
Ez dakit nik Euskaltzaindiaren kontra ari den, euskaltzainoi benetan hizkuntza kontuak gustatzen zaizkigulako (dena den, ez dut uste gu garen, Euskaltzaindiaren lanaren alde mintzatzen baita maiz Atxaga), edo beste norbait eta zerbait duen gogoan, dozena erdi lagun horiek konparazione, hori ere izan baitaiteke. Nik, badaezpada ere, nire iritzia eman nahi nuke puntu honetan, eta
|
hizkuntzarekin
jostatzea gustatzen zaion Bernardo bezalako bati adiskidetsuki erantzun. Berak darabiltzan adibideak aipatzeko, hortik pasatu gabe, onar dezagun, hasteko eta behingoz, Euskaltzaindiak ez duela inoiz ere esan, are gutxiago gomendatu edo arautu," ohizko" erabili behar dela, eta ez" ohiko", edo" kanta" idatzi," kantu" ren ordez, edo alderantziz.
|
|
|
Areago: kontuan izanik gure irakasleen artean batzuek maizegi ez dutela ziurtasunik
|
hizkuntzarekin
, hizkuntza ongi ikasi ez duten euskaldun berriak izanik, zer irakasteko gai izango dira. Euskalkia ikasi dute lehenik, edo nahikoa da herri horretako hizkera?
|
|
|
Begira, adiskide: bizi osoa
|
hizkuntzarekin
kezkaturik ibili, eta azkenean jakin dugu gu garela, euskal hizkuntzalariok, hizkuntzaren ahuleziaren errudun, eta ez" Los 40 principales". Aitortzen dizut ezustea gertatu zitzaidala hau guztia.
|
|
|
Gaur egun, nazioarteko zientzia sisteman integratutako irakasleek ez lituzkete galduko harreman horiek, are gehiago, indartzeko aukera izango lukete. Ghettoaren arriskua badago, baina gehiago lotuko nuke bere kideen joera eta jarrera politikoekin, eta ez hainbeste
|
hizkuntzarekin
.
|
|
2003
|
|
|
Hazkunde nabarmenagoa ezagutu du okzitanierak irakasgai gisa eskoletan. Lehen aipatu dugun" Savary" legearen haritik, ume askok gutxiengo harremana daukate
|
hizkuntzarekin
, 1 ordu arteko harremana astero. Eredu honek ez du bermatzen, inondik inora, hizkuntzaren ikasgoa, maila baxuetan abestitxo batzuk besterik ez baitituzte ikasten.
|
|
|
Duela hogei urte hasi zen sare publikoan korsikera sartzen. Hasieran ikasle gutxi zegoen harremanetan
|
hizkuntzarekin
, baina denboraren poderioz kopurua igo zen; lehenengo urteetan ikasle gehienek ordubete astero bakarrik egiten bazuten ere, orain gehiengoak hiru orduko ukimena du korsikerarekin; 1990 urtean, berriz, eredu guztiz elebiduna agertu zen, poliki poliki igotzen ari dena
|
|
|
Antton Olariaga maisuak ekin zion gure artean hitzekin eta
|
hizkuntzarekin
jolas egitearen bide honi. Geroztik, ekarpen garrantzitsuak eta aberatsak ditugu euskal kulturaren esparru guztietan.
|
|
|
Hizkuntza musikal hura normala zen Mixel Ducau eta gainerako kideentzat: " Guretzat ez zen arazo bat musika hori euskal
|
hizkuntzarekin
uztartzea. Egokitzea besterik ez zen, hitzak nola ahoskatu, hitzak musikarekin nola lotu.
|
|
|
Alde batetik, erakundeak behartuta edo obligatuta daude Euskal Herrian gure
|
hizkuntzarekin
eta gure kulturarekin lotutako bertsolaritza hau bultzatzen. Eta elkartearen aldetik ere gauzak taxuz, seriotasunez egin behar dira, eta instituzioekin harreman onak izatea komeni da.
|
|
|
Guztira 787,5 lan-ordu bete zituzten UEUkideek, gehienak hitzaldien bitartez, baina baita mintegietan ere, (62 ordu) eta Praktiken bitartez (176 horietatik 110 antzerki ikastaroan). Ikastarorik arrakastatsuenak, aurreko urteetan bezala,
|
hizkuntzarekin
lotutakoak izan ziren. Denetan buru, AEK k Glotodidaktikari eskainitakoa, aste biak elkartuz gero, 128 lagun batu zirelako berreuskalduntze metodoen inguruan hausnartzeko eta ikasteko.
|
|
|
Azken multzo horretan aldaketa esanguratsuak gertatu ziren, jende gehien bildu zuen ikastaroa Glotodidaktika izan baitzen (81 lagun), B titulukoak 75 bildu zituen, Literaturak 42 elkartu zituen eta D titulua eskuratzekoak, aldiz, 11 lagun baino ez zituen erakarri. UEUko bozeramaileek ikastaroen izaera gero eta unibertsitarioagoa azpimarratu arren, nabarmena da
|
hizkuntzarekin
lotutako gaiek zuten pisua UEUn. Baita azken arlo horretan gertatzen zen aldaketa ere, oinarrizko maila gainditzeak ikasleen prestakuntza jasoagoa zela adierazten baitzuen.
|
|
|
Hirurogeita hamarreko" garai politiko berriak hizkuntza politika berria zekarren derrigorrez. Gatazkaren alde garrantzizko bat
|
hizkuntzarekin
lotuta baitzegoen Euskal Herrian; hizkuntza politika berria âelebitasunaâ deitzen da33". Deitu bai, baina deitu besterik ez.
|
|
|
Hortxe dago arriskurik handiena. Lehenago deskribatu da nafar gizartea ren sektore handi bati arrotz zaiola euskara, ez duela sentiberatasunik
|
hizkuntzarekin
, arduragabea dela. Axolagabetuen multzo horretara bultza ditzake euskararen aldeko jarrera epeletan zirenak.
|
|
|
Ikus ditzagun, bada,
|
hizkuntzarekin
harreman bereizgarriak dituen hainbat gizarte ezaugarri, bi multzotan sailkaturik: a) euskaldunen eta erdaldunen artean nolabaiteko ñabardurak azalarazten dituzten aldagaiak; b) bi hiztun multzo horien arteko bereizketa sakona erakusten dutenak. a) Hizkuntza eta hiztun taldeen arteko ñabardurak
|
|
|
" Gurasoentzat gustukoa den hizkuntzan, seme alabek eskola orduz kanpoko ekintzak burutzeko parada izan dutela adierazten dute guraso gehienek (%74 eta %83 bitartean, gaztetxoek buruturiko ekintzaren arabera). Ekintza horie tan jardutean erabilitako
|
hizkuntzarekin
ados ez dauden gu rasoen kopurua apala da, eta horien artean gailentzen dira gaztelania hutsean izatea salatzen dutenak (%8 eta %17 bitartean, ekintzaren arabera)."
|
|
2004
|
|
|
Diasporako euskaldunak beren bidea egiten ari dira. Hemen ere memoria eta nortasuna baditugu, baina arazoa
|
hizkuntzarekin
dugu. Horregatik, adibidez, zergatik ez ditu Udalbiltzak Hegoalde eta Iparraldeko hamarna familia harremanetan jartzen, Internet bidez?
|
|
|
Erronka garrantzitsu honetan bertako
|
hizkuntzarekin
, euskararekin eta bertako kulturarekin bat egiten saiatuko dira. Mestizajea da etorkizuneko errealitatea baina gero eta errespetu gehiago izan behar dugu, sentikorragoak eta arduratsuagoak izan behar dugu inguruko kulturekin, elkarbizitza aberastu eta askatasunez hezkuntza ereduak aukeratzeko.
|
|
|
Azal dezadan. Euskaraz gauza sinpleagoak edo konplexuagoak egiteko lortutako gaitasunen esplikazioa
|
hizkuntzarekin
izandako harremana »ordu kopurua» baino haratago doa, familia giroan nagusi den hizkuntzak, gelaz kanpo hizkuntza horretan jarduteko dauden egiazko aukerak, ingurune soziolinguistikoak, hizkuntzen arteko interferentziak, gela barruan hizkuntzak eskuratzeko baliatutako estrategiak, gizartean nagusi diren jarrerak zein joerak eta abarrak, maila berean ikasten aritu arren, hizkuntza maila desberdi... Inguruabar horretan, euskarari dagokionez, ereduko emaitzak A eredukoak baino hobeak eta ereduan erdietsitakoak are hobeak direla bistan da, alabaina, B zein ereduan ikasten ibilitakoen artean badira euskaraz hitz egiteko zein idazteko zailtasun ugari izaten dituztenak.
|
|
|
Jose Luis Alvarez Santa Cristinak Tractatus Logico Philosophicus liburuaren hitzaurrean ideia jakingarriok darabiltza bere gogamenaren errotan eho eta eho: . Errealitatearen berri eman nahi izaterakoan
|
hizkuntzarekin
topo egiten genuela genioen arestian. Baina zer esan nahi dugu horrekin?
|
|
|
Zorroztasunaren eta egiaztapen enpirikoaren mesedetan jardun beharrean, hizkuntzaren estatus erreala gizarte errealitatetik at irudikatzeko joerak bikoiztasun gaizto batean murgiltzen gaitu maiz. Izan ere, hizkuntza zerbaitetarako tresna huts gisa hautematen badugu, errealitate sozial, kultural eta sinbolikotik kanpo dagoen izaki moduan hautemateko joera nagusitzen zaigu, batetik; bestetik, berriz,
|
hizkuntzarekin
lotura zuzena ez daukan mundutzat jotzen dugu gainerako guztia. Horra, bada, balizko bikoiztasunaren oinarria:
|
|
|
Lehendabizi, Juan San Martin, hizkuntzak diren direnean bakean uzteko gomendioa eginez datorkigu: . Hemen gerra egiten ari gara
|
hizkuntzarekin
, baina hizkuntzak politika guztiak baino aurreragokoak dira. Ez dakit zergatik nahastu behar diren?. 204 Iritziak iritzi, bigarrenak gehiago harritu nau halere.
|
|
|
Lotura hori berezkoa dela, naturala, inolako esanahi eta izari ideologikorik gabea? Edota, beste hitz batzuetara itzulita, erdaldunak bere
|
hizkuntzarekin
daukan lotura ideologiko inplizitua ez ote da aurrekoa bezain ideologikoa. Itxura denez, ideologiaren funtzio inplizitua ez da nabarmentzen, hegemoniaren naturaltasuna dariolako noski, eta ideologiaren eginkizun esplizitua berriz antinaturala den izakitzat jo izan da.
|
|
|
Barne garapeneko berritze dinamikaren osasuna omen dugu hizkuntza baten kemen zantzurik adierazkorrena: . Galduaz doa hiztun euskaldunaren sortzeko ahalmena, dio Koldo Zuazok?, galduaz
|
hizkuntzarekin
jolasteko eta gozatzeko gaitasuna, eta hori galtzen denean, hizkuntza bera dago galbidean. Izan ere, sortze etengabean egon behar du hizkuntzak bizirik iraungo badu, eta ez da nahikoa telebista eta Euskaltzaindia izatea sortzaile; gutariko bakoitzak izan behar du asmatzaile.
|
|
|
Niretzat euskal esparru komunikatiboa euskaraz bizi dena da. Alegia,
|
hizkuntzarekin
erlazionaturik ikusten dut euskal esparru komunikatiboa, eta ez lurraldetasunarekin. Eta diot euskaraz bizi dena eta ez euskaraz biziko litzatekeena baldin eta ez dakit ze baldintza emango balira eta abar.
|
|
|
hizkuntza normalkuntzaren auziak ez du lotura zuzenik komunitate soziolinguistikoak eskueran daukan botere nazionalarekin. Hizkuntza menderatu baten komunitateak bere burua eratzeko eta berritzeko daukan ahalmen mailak ez du zerikusirik
|
hizkuntzarekin
egin nahi duena egiteko orduan. Hori, alde batetik.
|
|
|
Erradikalak ikasi nahi ez dutenekin. Hitz batean esanda, erradikalak gure
|
hizkuntzarekin
erradikal portatzen direnekin. Beren buruekin edo beren ondorengoekin euskara berreskuratzeko ahalegin bat egiten ari direnekin bakarrik esku atsegin?. 609
|
|
|
Gizarte bizitzaren bihotzean integratzeko indarrik ez duen
|
hizkuntzarekin
zer egin behar da. Zeren, irakurlea ondo ohartuko zen moduan, bitasunaren estrategiak berak ere ez bide du aukerarik eskaintzen euskararen erabilera bermatzeko.
|
|
|
–Gazte hizkera per se aldakorra da eta hitz eta esapide berriak sortzeko gaitasuna funtsezkoa da euskaraz gustura eta eroso bizi ahal izateko. Atal hau eskolan eta eskolatik kanpoko ekintzetan landu daitekeela iruditzen zait
|
hizkuntzarekin
jolastera zuzendutako joko asko daudelako?. –Me mola mogollon?:
|
|
|
Eskola ume jakin batzuk izan dira bereziki historia latz horren protagonistak. Eskolako munduak etxeko eta herri giroko
|
hizkuntzarekin
eta kulturarekin zerikusirik ez zuten kasuetan goritutako drama: nolabait esateko, hizkuntza eta kultura arrotz baten eskuak zizelkatutako eskola umeen sufrikarioa.
|
|
|
Eskolak euskal
|
hizkuntzarekin
daukan erronka itzela da. Hobe dugu, beraz, hasieratik beretik erronkaren gaitzaz jakinaren gainean egotea, ikastolen loraldian jasan genuen zaputzaldia berriro ere ez berpizteko.
|
|
|
Erabilera parada ugariagoak dituelako. Baina zer gertatzen zaie hirigune eta herri hazietan bizi diren euskaldun zaharrei euren jatorrizko
|
hizkuntzarekin
–Pipiak jotako hizkuntza bihurtzen zaie, eta ez dira gai izaten, salbuespenak salbuespen, hainbat gai eta funtzioren arabera euskarazko komunikazio txukun eta oso bat biribiltzeko.
|
|
|
Ez gara ari maiuskulaz idatzitako kulturaz, baina ezta dantza eta folklore hutsari buruz ere. Izan ere, askotan, hain garrantzitsu diren eduki kulturalak gelaratzerakoan, folklore, tradizio eta ohitura jakin batzuk erakustearekin konformatu da irakaslea, eta ikasleei ez zaie ikusarazi zein lotura duen kulturak
|
hizkuntzarekin
–. 508
|
|
|
Begian jarritako ganbera batek ere irudiak transmiti ditzake estimulu elektrikoen bidez ahosabaiaren azpian dagoen gailu batera. Kamera honetako irudiak ikusteko, pertsonak egin lukeen guztia da “gailua
|
hizkuntzarekin
presionatzea”, azaldu du Pittok. Azterketa horrek emandako datuen arabera, etorkizun hurbilago batean, badirudi posible dela begi elektrikoa perfekzionatu ondoren, begi horrek pertsona itsuen bizitza eraginkortasunez hobetzea, “esku libreko sistema ez inbaditzailearekin”.
|
|
|
Hobeak, jarrera horri luze eusten diotenak. Ezinbestekoak, baina,
|
hizkuntzarekin
kontsekuente bizitza osoan izango direnak. Bertold Brecht zenaren olerkia gogoratuz, Joseba Butron irakasleak Hizkuntz eskubideak, denon konpromisoa kanpainari adierazitako atxikimendua azaldu zuen atzo eguerdian, Getxon izandako ekitaldian.
|
|
|
Kantek dio bere filosofiak ezagutzarekin egin nahi duena gramatikak
|
hizkuntzarekin
egiten duena dela. Gramatika aztertuz hizkuntzak esan ahal duena zehazten eta mugatzen dugu.
|
|
|
Perpausaren funtsa, muina atzeman nahi du Wittgensteinek, etsi etsia baitago perpausaren funtsa argituz gero hizkuntzaren funtsa ere aurkituko duela. Ez zuen arrazoi falta, ezen errealitatearen berri ematerakoan
|
hizkuntzarekin
egiten baitugu topo ezinbestean, gogoz nahiz gogoz kontra. Nola eman errealitatearen berri hizkuntzaren bidez ez bada, perpausen bidez ez bada?
|
|
|
Perpausak ez baitu, eskuarki bederen, izen baten modura funtzionatzen, ez eta izen berezi baten erara, zeren eta perpausek izen arrunten edota berezien gisara jokatuko balute, hiperdeterminazioan eroriko baikinateke eta izenek beren baitan dadukaten genero tasuna desagertuko bailitzateke eta, hartara, esan daiteke hizkuntza bera desagertuko litzatekeela. Fregek, Russellek eta Wittgensteinek berak laztantzen zuten hizkuntza perfektua, materialki ezinezkoa izateaz gainera, ez dator bat gizaki egiten gaituen
|
hizkuntzarekin
, hizkuntza arruntarekin nahiz poetiko literarioarekin. Eta hizkuntza honen funtsezko ezaugarriak eta tasunak ukatzen dituen hizkerak edo lengoaiak gizatasunari ere uko egiten dio, bereziki eredu epistemologiko eta hermeneutiko (hots, irudikatze eredu) nagusi bezala proposatzen denean eta, ondorioz, hizkuntzaren gainetik inposatzen denean.
|
|
2005
|
|
|
Beste hainbeste gertatzen da
|
hizkuntzarekin
: inorengan eragiteko balio badu, ona da hizkuntza; ez badu, alfer alferrik izango da dotore, jaso eta goi mailako.
|
|
|
Hauek garrantzi handia izan dute orain arte, garrantzia dute orain eta gero ere hala izango dute. Inportantea da,
|
hizkuntzarekin
zer egin nahi den finkatzerakoan, ez bakarrik hizkuntzako irakasleari eta ingurukoei ardura hori botatzea, baizik eta horien gainetik pentsatu, adostu egin behar dira irakasbide batzuk, ikastetxeak ikastetxe gisa urratu dituenak.
|
|
|
Van' t Hoffen ilea liburuan biekin jolastu nuen:
|
hizkuntzarekin
eta argumentuarekin. Batzuek ez zuten ulertu bigarren jolas hori.
|
|
|
eultzitzea (edo trillado): ustezko iberiar hitza edozein
|
hizkuntzarekin
konparatzea, batez ere euskararekin, nahiz eta beste hizkuntza erromantzeak ere erabiltzen diren (gaztelara, aragoarra eta portugesa) eta ele klasikoak (Bergua, 1994: 108), iberiar hitzaren esanahia aurkitzeko.
|
|
|
Euskarari egozten zaizkion ahaideen artean iberiera ez dela aparteko kasu bat erakutsi nahi izan dugu, beste hainbaten artean bat gehiago baino. Euskara edozein
|
hizkuntzarekin
lotzeko saiakera arruntak izan dira eta egun ere badira1.
|
|
|
Zamanillo, Bergua, Roman del Cerro eta Alonso. Saiakerak saiakera beldurrik gabe baiezta daiteke, inork ez duela euskara ezein iberiar
|
hizkuntzarekin
ahaidetzea lortu. Ikerketa akademikoak euskarari edozein ahaidetasun harreman ukatzen dioten bitartean (akitanieraren ahaidetasuna salbu), aztertutako lau egile euskoiberistak euskara iberiera dela diote.
|
|
|
Informazioa prozesatzeko hainbat modu daudenez, lan motak txandatzeakomeni da: garunaren ezkerreko hemisferioak
|
hizkuntzarekin
zerikusiaduten lanak egiten ditu (hitzak, hitz kateak...), eta eskuinekoak espazioarekin lotutakoak (irudiak, loturak...).
|
|
|
IMDB filmen datu base handi bat da; musikari buruzko informazioa aurkitzeko modurik onenetako bat All Music Guide da, eta datu bat bakarrik jakin behar duen internauta orentzako lehen geldialdia Wikipedia izan litzateke. Lehenengo bi adibideak ingelesezko webak dira, baina aktoreen izenak eta CDetako izenburuak ez dira aldatzen
|
hizkuntzarekin
. Wikipedia munduko ia hizkuntza guztietan dago eskuragarri, eta espainiar bertsioa gero eta hobea da.
|
|
|
" Zaindu ez ezik, bultzatu egin behar dugun ondarea da euskara. Beraz, bultzatzeko neurriak beharrezkoak dira, ezin delako parekatu 400 milioi hiztun dituen erdera, gutxiengoan eta nolabaiteko ahulezi egoeran dagoen
|
hizkuntzarekin
", azaldu zuen Landak.
|
|
|
" Zaindu ez ezik, bultzatu egin behar dugun ondarea da euskara. Beraz, bultzatzeko neurriak beharrezkoak dira, ezin delako parekatu 400 milioi hiztun dituen erdera, gutxiengoan eta nolabaiteko ahulezi egoeran dagoen
|
hizkuntzarekin
", azaldu du. Aipatu erakundea Getxo Kirolak izendatzea" euskararen normalizaziorako bidean beste pausu bat" ematea da, udal gobernuaren izenean Landak nabarmendu duenez," hizkuntza paiasaian ere lehentasuna eman behar zaiolako gure hizkuntzari, beti ere herritarren artean ulermen arazorik sortzen ez bada".
|
|
|
Azpisailen barruan liburu gehien historia biografiak biltzen du, bertan sartzen direlarik herrietako historiak edo istorioak, pertsonaien bizitzak edo biografiak, Euskal Herri edo garai bateko historia, etab. Liburu mota honi etnologia eta
|
hizkuntzarekin
loturikoak erantsiz gero, %40tik gora berak hartzen du. Beste hiru bloke bereiz genitzake horrezgainera, bata arte edo edertia rena, beste bat administratiboa, eta hiruga rrena unibertsitate liburua, hauetako bakoitza %20 inguruko pisuarekin.
|
|
|
Era honetan azaltzen du Humboldtek hau: " Horrelako zerbait
|
hizkuntzarekin
eta hizkuntzaren bitartez bakarrik da posible", ze," nahiz eta hizkuntza, ezagutu nahi dugunarekiko, subjektiboa den zerbait bezala agertzen den", egia da ere" hizkuntza bera gizakiarekiko objektiboa den zerbait bezala azaltzen dela" 122 Garbi eduki behar dugu, hala ere, ez dagoela hizkuntza bakar bat baizik eta hizkuntza asko, eta, aurrekoa oinarri bezala hartuz, onartu ... Bat bera ere ez dago sobera:
|
|
2006
|
|
|
Mamirik gabeko artifiziotzat. Baina
|
hizkuntzarekin
jolas egiteak hizkuntzak dituen ahalbideez ohartarazten gaitu. Ez da hori, inolaz ere, helburua, jolasa ez bailitzateke jolas izango asmo baten agindupean egongo balitz, baina hala ere norberaren hizkuntz kontzientzia eta ezagutza garatzen direla ezin da ukatu.
|
|
|
Harrigarria zen, guretzat oso gauza sinpleak zirenak nola ezin zituzten egin, eta haientzat sinpleak zirenak ere ez guk. Beraz uztartze hori ez da beti guk nahi bezala atera,
|
hizkuntzarekin
dauden arazo berak sentitu izan ditugu musikarekin. Baina askotan oso iradokigarria izan da haien ulertzeko modua, eta inoiz, ez ulermenak gauza politagoak ere sortu ditu.
|
|
|
Euskadira joan nahi zuen bisitan, eta dena ikusi: lantegiak, industria, kultur erakundeak,
|
hizkuntzarekin
loturiko mundua... Gernikako Juntetxea ere ikusi nahi zuen, bere arbasoek foruen zina egin zutelako bertan, balio sinboliko handia zuelako.
|
|
|
Hirietan hau gertatzen zein heinean, landak garapen geldoa zeukan, baita Inperioaren bi hizkuntza ofizialen onarpenean ere. Hizkuntza hauek erabiltzen zituzten hiriko biztanleekin eta administrazioarekin baina haien artean betiko
|
hizkuntzarekin
hitz egiten zuten. Arbasoen sinesmen erlijiosoak ere ezagutzen ditugu, nahiz eta hauen jainko eta jainkosak itxura eta izen erromatarrak hartu izan.
|
|
|
Gure esparruak, euskarazko kulturarenak eta, askotan ere, literaturarenak, halako kibbutz handi bat ematen du, eta hizkuntzak, eta
|
hizkuntzarekin
baterakorrekzio ideologikoak ezartzen dizkigun mugetatik hara ez gara apenas ateratzen.Oso argi dugu zer esan dezakegun eta zer ez. Euskaldun zintzoaren txipa oso ondotxertatua daukagu.
|
|
|
Hizkuntzaren grazia asko galdu da. Joxeren belaunaldiko bertsolariek, bertsotan ari ez zirenean ere,
|
hizkuntzarekin
jolas egiten zuten. Elkarri ziria sartzen zioten, eta malezia hura bertsotan asko nabari zen.
|
|
|
hizkuntza galdu duen arrazak, izpiritua eta arima galdu du, gorputza bakarrik da lehengo arrazakoa; hizkuntza aldatuz, arraza izpirituz eta arimaz aldatzen da. Hala ere, fisikoki arraza horrek hor jarraitzen du, eta –objektatuko genioke– dirudienez, ez da gaizki moldatzen, berea ez den
|
hizkuntzarekin
–ikus Cornwall edo Frantzia–, hots, berea ez den izpiritu eta arimarekin! Unamuno ez da kontzeptuaketak aseguratzen asko nekatzen direnetakoa, baina honela ulertu behar dela ematen du:
|
|
|
Hasteko, Herder traizionatzea da; Hegel desegitea; Schelling moldakaizki manipulatzea, hark ageriki adierazten baitu (Ortega komentatzen ari den orri horietantxe, adibidez) 656, arrazez ez dagoela zertan hitz egin historian eta kulturan, bai soil soil leinu, tribu, herri eta nazioez. Schelling-entzat mito bat, herri edo nazioa da, inola ere ez arraza bat (nazioa
|
hizkuntzarekin
berdindua: beraz, nazioa berdin bere bere hizkuntza/ mito propioa, hizkuntzak eta mitoak bat egiten dutela, ez arrazak eta mitoak).
|
|
|
Idazteaz gainera, hasieran alemanez, baina gero baita frantsesez ere!?, linotipista lana gustatzen zitzaidan gehien: letrak letrekin elkartuz zer nolako aukerak sortzen ziren ikusteak asko eragin zidan betidanik izan dudan
|
hizkuntzarekin
jolasteko nire jarreran. Egiten genuen lan prosaikoagorik ere:
|
|
|
baldin bada, agian erregistro hori egokia da. Hiztunaren helburua ez da beti komunikatzea izaten; sarritan harrotu, disfrutatu, jostatu, molestatu... nahi izaten dugu
|
hizkuntzarekin
, eta horrelakoetan egoerak ustez aginduko ligukeen erregistroa erabili beharrean, agian oso bestelako hizketa molde bat erabiliko dugu. Edo, bestela esanda, egoerari lotzeaz gain, egokitasuna helburuari ere lotzen zaio.
|