|
2000
|
|
|
«ikuskizun plastikoa da, esperimentazio lana, bestelako elementuek
|
hitzek
bezainbesteko garrantzia baitute»
|
|
|
Horregatik miretsi ditugu batzuk, lotsa eta beldurrik gabe esan beharrekoa adierazten dutelako. Sarritan borroka galduetatik etorri garelako eta adiskideen
|
hitzek
galdu dutelako herri hau, idazle gazte batek aipatu bezala. Idazterako orduan kontatuko dugunean ez ezik generoari ere erreparatzen diogu baina.
|
|
|
Akaso oso ikuspegi ezkorra emango nuen. Baina jakineko kontua da bertsolariok ez dugula nahi dugun huraxe esaten, errima
|
hitzek
esaten uzten diguten hura baizik. Errima aukeraketak du beraz, beztasunaren errua.
|
|
|
" Idazkera laua da, hau da, gauzak modu errealean daude idatzita. Era berean, idazkera sutsua da, pasioa agertzen dute
|
hitzek
." (Egunkaria XI) Gainera, elkarrizketa biziak eta kaleko hizkera darabiltza narrazioaren erritmoa bizkortzeko.
|
|
|
Izan ere, pertsonaien kezkak era sinplean ezagutarazten saiatzen da. Juaristiren
|
hitzek
egoki azaltzen dute eleberri honetako pertsonaien nolakotasuna:
|
|
|
Bestalde, lekuari buruzko aipamen gutxi egiten direla azpimarratu behar da. Javier Rojoren
|
hitzek
oso ongi adierazten dute adierazi nahi duguna:
|
|
|
Besteondoko honekin ere bat dator:
|
hitzek
ezin dute bizipena deskribatu, gehieneztranskribatu eta sekula ez bere osotasunean.
|
|
|
Era honetan iritsi garadeskribatutako egoera komunikatiboan eragile nagusia den ziora:
|
hitzek
euskalmusika tresna edo euskal errepresentazioaren ukapena adieraz dezakete, zuzenean edodenotatiboki; ukapena, ordea, politikoki existitzeko dugun eskubideraino iristen da, ezkutuan edo maila konnotatiboan.
|
|
|
Bestalde,
|
hitzek
jatorrak behar dute izan, hots, euskaldun hiritar eta herritarrek erabiliak.
|
|
|
edota, patria? bezalako
|
hitzek
izan duten bilakaera filologikoaren nondik norakoak aztertzea; baina hau gure egitasmotik kanpo geratzen den zerbait da.
|
|
|
Oraintxe bertan aipatutako
|
hitzek
ondo asko azaltzen dute hezkuntza sistemak berezitasunak eta batik bat, particularismes régionaux, ak desagerrarazteko duen borrokaren barruan irakasleriak beteriko zeregina. Brél ek107 dioen moduan, eskolak sustrairik gabeko pertsonak sortzen zituen,, dépaysés chez eux?.
|
|
|
Itsaso bortitzak bidetxo bat aurkitu zuen, antza, lehorrean barneratzeko, eta orain hemen nago, bi itsasoen arteko lurmutur honetan eraikitako etxetxoan. " Itsasoa eta lurra bat egiten diren hartan, han urrutian, bakardadean, galdu Irlandan...", hauxe da Breschiren musikak eta Jose Anjel Irigarairen
|
hitzek
diotena, eta hortxe nago ni.
|
|
|
Irakurri egingo baitzituen eguneroko hartan idatzitakoak, baina sentitu... Eiderren
|
hitzek
, azkenean, ez zioten ezer berririk emango: neskak urtebete lehenago bizi izandakora hurbildu beharra zegoen, berak deskribatutako bide eta herriak aurkitu, eta gehiago:
|
|
|
ZER gehiago erran diezazuket jaun Marcelez, jaun André? Oroit dezaket, konparazione, nola irakatsi zigun latineko dikzionarioa erabiltzen eta nola egun haietan erran zigun ezen dikzionarioa hitzen logela zela, eta hantxe genuela hura, guk noiz zabalduko zain,
|
hitzek
ezkutatzen zituzten ametsak eskura genitzan. Eta erran zigun, halaber, ezen dikzionarioa baso bat ere bazela, non pagorik lerdenenaren iduriko hitzak aurki genitzakeen edo belarrik xumeenaren idurikoak; eta zerurat beha zeuden hitzak zeudela, eta lurrari beha zeudenak eta lurrean sartzen zirenak, bertze hitzen ongarri bihurtzeko; eta hitz gozoa, komunzki eta eskuarki, ederra zela, eta hitz garratza eta pozointsua, itsusia; baina bazirela hitz gozoak, gozoaren gozoaz gibela eragin ziezaguketenak, okaztagarri egin arteraino, nola izan ohi baitziren usu gorteko poeten hitzak, kapare eta handikien zerbitzuetarat zeudenenak eta haien faboreen eskertzeko skribatzen eta deklamatzen zutenenak, eta bazirela hitz garratzak eta pozointsuak ere, garratzaren garratzaz eta pozoinaren pozoinaz eder bihur zitezkeenak, nola gertatzen baitzen osaba Joanikotek hain atsegin zituen Rabelaisen edo Quevedoren luma satirikoetan...
|
|
|
Zeren joan etorri horiek guztiak eternitatearen haste bertzerik ez baitira; edo, hobeki, eternitatearen hastearen haste; edo, hobeki, hastearen hastearen haste... eta haurraren oinazea ere, hastearen hastearen hastekoa..." Eta eliztar batzuk hatsalboka eta hatsangaka hasi ziren, bertze batzuk nigarrez... Eta neuri, aita Bartolomeren
|
hitzek
osaba Joanikoten bertze hitz haiek oroitarazi zizkidaten lehen mementuan, noiz eta lengoiaz eta lengoaien erabilpenaz mintzatu baitzitzaion jaun Marceli: " Eta, azkenean bihurtzen dugu bizitza bera ere bizitzaren metafora, edo, hobeki, bizitzaren metaforaren metaforaren metafora".
|
|
|
Baina amaren
|
hitzek
ez zuten aita damurako bidean jarri, eta honek erran zion:
|
|
|
Zeren eta halakoa baitzen gure ama, egoerarik gaitzenei ere aterabideren bat edireiten ziena. Lurrikara batek, segurki, osabaren
|
hitzek
baino atsekabe eta nahigabe tipiagoa eraginen zion amari, baina, barrendik hautsia behar zuenak kanpotik bertze iduri bat emaiten zuela eta burua galdu gabe osaba Joanikoti mesprezuz behatzen ziola, erran zion:
|
|
|
Ene
|
hitzek
ezustean harrapatu zuten agurea, zeinak, amore emanik, erran baitzuen:
|
|
|
Nik ezagutzen nuen osaba Joanikot, eta segur nengoen ezen napolitarraren
|
hitzek
gogo hozturik baizik ez zezaketela utz, zeren iruzurtzat eta engainamendu handitzat baitzituen sainduen mirakuluak eta mirakulukeriak, bataz, horrela pentsatzen zuelako, eta, berriz bertzea, gurean eskarmenturik ere izan genuelako, noiz eta aitak etxerat ekarri baitzuen lignum crucis aren erlikia hura, aitona Nikolasen gaitza sendatuko zuelakoan, aitonak hari musu emanez gero, baina alferrik... Osabak, halarik ere, gonbidatuarekin konplitzeko edo, irria edo irri iduriko hura luzatu zion.
|
|
|
" Ez ahantz, seme, ezen Martin etxerako dugula, eta heu elizarako". Eta, aitari hura aditzen nionean, nik ez zekiat zergatik, baina asaldatu egiten ninduan nahi gabe, hatsik gabe geratuko banintz bezala, hainbat elizgizoni aditurikako sermoi ezin tristeagoak gogorat etortzen zitzaizkidalako, beharbada, eta sermoi haien
|
hitzek
, eliz pareten arteko ilunean, ene arima inguratzen eta kateatzen zutelako, hegaldirako bidean jarri beharrean... Eta nik, aldiz, hegaldatu egin nahi izaiten nian, hori banekian, nahiz eta artean ez nekian norat egin...
|
|
|
JAUN André: nihaurk ere ez dut zalantzan jartzen ezen arestian aipatu dizkizudan Aristotelesen
|
hitzek
egia handi bat gordetzen dutela beren baitan: ordea, zergatik nabilkizu orduan, neure skribatzeko moldeaz denaz bezainbatean, Aristotelesen spiritu horretarik apart, soberaniatik hurbilago doitasunetik baino?
|
|
|
Zeren eta, hura entzun zuenean, amak muturra okertu baitzuen. Eta segidan halaxe mintzatu zen, hoztasunez, ohi bezala, haren
|
hitzek
airea ebakitzen zutela.
|
|
|
Galdua nengoen, beraz, zeren, hamalau urte nituen arren eta hamabortz egiteko puntuan, lur berriak ziren haiek enetzat, guztiz berriak: ...n, ezin iguriki nezakeelako deus onik amaren dezepzionea zekarren mundu batetik; bai, egia da, halaber, ezen jaun Marcelek amoriozko kantarik ere kantatzen zigula noizik behin, baina amorio haiek, artean, urrun geratzen eta urrunago gertatzen zitzaizkidan, bertze mundu bateko gorabeherak balira bezala; baina ez, mundu hura ez zen bertze mundu bat, zeren neure baitakoa ere bazen, eta napolitarraren
|
hitzek
jarri zidaten agerian.
|
|
|
Eta, hitz haien ondotik, isiltasun handia egin zen, astuna, Antonioren
|
hitzek
hautsi zutena:
|
|
|
Eta nik, zaldunaren
|
hitzek
ireki zuten bidetik ihes egin nahi izan nuen, erraiten niola:
|
|
|
Izan ere, nola oroitarazten didaten mutilaren
|
hitzek
Tomas Mororen Utopia ko pasarte hura, noiz eta, Utopiako lurretarik eta hango parajeetarik ibili ondoren, Rafael Hitlodeok kontatzen baitzion Tomas Morori berari, gobernuak zuzenagoak izan zitezkeela, baldin gobernariek filosofoak aintzakotzat hartzen bazituzten, nola kontseilatzen baitzuen Platonek berak ere, baina, aldiz, gauza ezin seguragoa zela eta ezin klaragoa ezen Frantziako erregek eta h...
|
|
|
Nola oroitarazi zidaten don Fidelen
|
hitzek
Alain Coup d’Œil itsas lapur begibakarrarenak, noiz eta kortsario frantsesak garbi utzi baitzidan ezen haren begia Jainkoaren begia zela, eta begi hark erabakitzen zuela bizitzaren eta heriotzaren arteko aldea bere menekoen artean! Zeren eta don Fidel ere halatsu baitzebilen bere plantazioneko erresuma tipi hartan, bertze jainko tipi bat bezala, bere faboreak eta eskubideak menekoen artean banatzen.
|
|
|
Jaun André: gutitan eragin izan didate hain min handia hitz batzuek, nola eragin baitzidaten nafar haren
|
hitzek
. Baina zer egin nezakeen nik, disimulatu baizen?
|
|
|
‘Rosak zurekin ihes egiteko asmoa du, baina jakin nahi nuke zuk harekin joaiteko asmorik ba ote duzun... ’ Zaldizainak burua beheititu eta erran zuen: ‘Hobeki pentsatu dut, eta uste dut nahiago dudala egunorozko ogia, egunorozko miseria baino’ Zer min eman zidaten haren
|
hitzek
, zeren zaldizainak promes egin baitzidan egun guti batzuk lehenago ezen zernahi egiteko prest zegoela, baita untzia hartu eta Espainiarat ihes egiteko ere, mila sakrifizio eta bertze hainbat buruhausteren artean, baldin zirkunstantziek hartarat bulkatzen bagintuzten! Ordea, ikusten duzu zertan geratu zen haren hitza eta haren promesa, eta asma dezakezu, halaber, nolakoa izan zitekeen ene dezepzinoa... halako moldez, non deliberatu bainuen ezen zuhurragoa izan behar nuela handik aitzina eta ezin gal nezakeela neure burua gizon bategatik... zeren pertsona bat behin eror baitaiteke traba edo behaztopa baten aitzinean, eror daiteke bi aldiz, baina ez hiru, eta ni hirugarrenerako bidean nintzen jada".
|
|
|
Eta hala zen guztia Rosa de Osoriorekin eta hala ehotzen zuen egunoroz zeta fin batez gure amorioaren oihala... eta hala eta halatan zen hura, munduan ezagutu izan ditudan bertze emazteki guztiekin konparaturik, diferent. Izan ere, ene amorio guztiak begietan hasi eta begietan akabatu izan zitzaizkidan, harekin izan nuena salbu... zeren Rosa jakintsua zen eta bere jakintasuna jartzen zuen gure amorioaren zerbitzuan, eta zeren, ondorez, behakoak ez ezik, hitzak ere genituen, eta
|
hitzek
are sakonago egiten zuten begiek adierazia eta are urrunago eramaiten gintuzten, urratsez urrats.
|
|
|
Eta, horrela, egun batek hurrengorat ninderamala, eta hitz batek bertzerat, halaxe bildu ahal izan dut, hitzez hitz, neure trabailuaren ondoko uzta, zeina baita eskuan daukazuna: ene bizitzaren fruitu
|
hitzek
ondua... edo, hobeki, hitzek galdua, zeren, dakizun bezala, zenbat begi, hainbat ikuspegi, eta zeren Erromak behiala deliberatu baitzuen ezen disidenteok eta herese ustezkook aldarrikatu edo skribaturikako hitzei, mihitik edo lumatik sortu bezain fite, hatsa eta kiratsa zeriela, ustelkeriaren ustelkeriaz. Baina ez zaitez kezka, ez antsia eta ez asalda horregatik, zeren mundu honetan ez baitago gaitzik kontsolagarririk ez duenik, eta gureak ere badu:
|
|
|
Eta, horrela, egun batek hurrengorat ninderamala, eta hitz batek bertzerat, halaxe bildu ahal izan dut, hitzez hitz, neure trabailuaren ondoko uzta, zeina baita eskuan daukazuna: ene bizitzaren fruitu hitzek ondua... edo, hobeki,
|
hitzek
galdua, zeren, dakizun bezala, zenbat begi, hainbat ikuspegi, eta zeren Erromak behiala deliberatu baitzuen ezen disidenteok eta herese ustezkook aldarrikatu edo skribaturikako hitzei, mihitik edo lumatik sortu bezain fite, hatsa eta kiratsa zeriela, ustelkeriaren ustelkeriaz. Baina ez zaitez kezka, ez antsia eta ez asalda horregatik, zeren mundu honetan ez baitago gaitzik kontsolagarririk ez duenik, eta gureak ere badu:
|
|
|
hiru hitz haiek, bai, burmuinetan ereinikako hiru hazi balira bezala, erein orduko hozituak, bihituak eta landare indartsu bihurtuak—, egun batzuk lehenago aditu niena! Eta amaren nahigabeak eta oinazeak sutu ninduten berriro eta, isilik iraun banuen ere, guti falta izan zitzaidan bururaturikako lehen
|
hitzek
ihes egin ziezadaten: " Ubarneko dama gaztea?
|
|
|
haizearen lehen ferekaren edo lagunaren lehen keinu abegikorraren aiduru, alegia. Hargatik —eta gogoan eta kontuan nuelako, halaber, Alessandro de Novara kapitainarekin Italiarat egin nuen itsasaldia, ezin hobeki joan zitzaidana—, nola hunkitu ninduten Donibane Lohizuneko kapitainaren
|
hitzek
! Halako moldez, non iduritu baitzitzaidan ezen, kapitainaren hitzen berotik, ni ere hautatu ninduela jada itsasoak.
|
|
|
Edo, hobeki, hitz biribilen ederra...! Zeren segur bainago ezen Maddalenen hitz bakoitza euri xorta biribil bat zela, eta hala asetzen zutela haren
|
hitzek
ene bihotz egarritua, xortaz xorta.
|
|
|
Zeren egia bada ere, alde batetik, ezen amorosia erotasuna dela, ez ote dit amorosiak ere erakutsi bihotzaren egia, numeroetarik harat eta froga orotarik harat, eta ez ote du, halatan, bihotzaren egiak bere lengoaia propiala, eta ez ote da poesia lengoaia hori...? Zeren, zer sentitzen dut nik, eta norat eta noraino zabaltzen da ene mundua, Maddalenek amoriozko koplak kantatzen dizkidanean, eta zer dute haren
|
hitzek
, lurrean egonik izarretaraino bainaramate. Eta ez, ez uste ezen burua galdurik dudala eta neure buru galdutik ari natzaiala, zeren baitakit zer ari naizen erraiten eta nola, eta zeren, buru bihotzek ez baitute, benturaz, elkarren etsai izan behar, erremediorik gabe, nola uste izan baita komunzki... eta zeren, nagoen estatuan nagoela, buruak baitiotso bihotzari:
|
|
|
Eta, noiz eta baitzirudien ezen muturka hastera gindoazela, Mignon tartean sartu eta ene alde atera zen, erraiten ziola gizonari ozentki nik ez dakit zer, holandesez segur, zeren eta Mignonek holandesez eta frantsesez baitzekien eta nik ez nion ulertu. Eta, Mignonen
|
hitzek
gizona geldiarazten eta makurrarazten zutela, ene paparrean zuen eskua erretiratu zuen honek. Eta, halatan, baratu zen gizona eta alde egin zuen; ordea, alde egin aitzin, irri maltzur bat egin zidan, erran nahi balit bezala:
|
|
|
Eta neuri ere zeinen barrenerat sartu zitzaizkidan hitz haiek, jaun André, eta zer ondore oneko gertatu zitzaizkidan, nahiz eta hortzak estutu behar izan nituen, odolak masailetan eztanda egin ez ziezadan, kapitaina nesken kontu harekin hasi zitzaidanean! Eta marinel zaharraren
|
hitzek
Piarres Oihartzabal kapitainaren adimendua argitu zuten, eta enea ere argitu zuten... eta bide bat ere erakutsi zidaten, nondik egin behar bainuen handik aitzina, ene mundu hertsi hura zabalduz joan zedin. Zeren ni ere gogaiturik bainengoen orduko, bai neskatxekin loturikako edozein kontu bekatutzat hartzeaz, eta bai gazte debot defot baten izaiteaz ere!
|
|
|
Ez nuen gehiagorik aditu nahi. Ate aldera egin nuen,
|
hitzek
nekez aurkitzen zutela ahoko bidea.
|
|
|
Nire
|
hitzek
beren baitan gordetzen zuten mendeku tikiak ezusteko erantzuna bildu zuen.
|
|
|
Zurbildu nintzen, baina ez haien
|
hitzek
eraginda. Zorioneko Ramirezen irribarrea erraten ari ziren guztia baino arriskutsuagoa zen.
|
|
|
Hasteko, kolpe latz haren eraginez, ataxia sendaezin bat, zeinak" erregalo modura ekarri baitzidan gizon egiten nauen zer horri, barkatu, dale fuego eragiteko behar erreprimiezin bat, behar lotsagarri bat". Negar zotinka hasi zen aitorpen gogorraren ondoren, baina Caterpilar andrearen
|
hitzek
sosegu apur bat ekarri zioten: " Badakigu Armando, zure kondenaz salbatzearren, liburu polit bat idatzi zenuela, maitasunaren erroen bila.
|
|
|
Ahoan nuen irtenaldi txar bat, baina hobe zela isiltzea, eta Migelen
|
hitzek
ez zuten erantzunik izan. Ez zuen ezeren errurik.
|
|
|
Guztiarekin, ezin dut ukatu Karmeloren gaurko
|
hitzek
doi bat harritu egin nautela. Dabidek maitalearekin hautsi duela aipatzen zuen eta atzo Teresari kontrakoa entzun nion, izan ere Patxik bikotea zineman ikusia baitu...
|
|
|
Eta masailean musu emanez agurtu dut, eta ez naiz atzera itzuli harrizko estatua bihurtzearen beldur. Eta ibilian ibilian, esan ditudan azken
|
hitzek
Patxi ekarri didate gogora, hari ere beti" Sentitzen dut" esaka amaitzen bainuen; baina Patxiren hitzek ere berriro zalantza piztu didate, zeren, Teresari esan zionez, Dabid zineman neska batekin ikusi berria baitzuen.....
|
|
|
Eta masailean musu emanez agurtu dut, eta ez naiz atzera itzuli harrizko estatua bihurtzearen beldur. Eta ibilian ibilian, esan ditudan azken hitzek Patxi ekarri didate gogora, hari ere beti" Sentitzen dut" esaka amaitzen bainuen; baina Patxiren
|
hitzek
ere berriro zalantza piztu didate, zeren, Teresari esan zionez, Dabid zineman neska batekin ikusi berria baitzuen.....
|
|
|
Eta ez nuke honekin trajiko jarri nahi, baina egingo nuke pistola bat zela! Hala ere, horrek bezainbat harritu naute, elkar agurtzean, beste gizonak esandako
|
hitzek
:
|
|
|
Gero neure burua bistatu nuen haren begi nini urtsu eta erorietan, eszena bezain irreala eta deformatua. Berehala ohartu nintzen aitak ez ninduela ezagutu, eta hala baieztatu zidaten ahoskatu ahal izan zituen lehen
|
hitzek
: " Non nago?
|
|
|
Sinposioan zehar Gabunia jaunak unibertsitate hartako errektorea agurtzera hurbildu eta, paradaz baliatuz, galde egin zion ea Madrilen zein liburu dendatan eros zezakeen euskal gramatika bat. Espainiako Unibertsitatearen ordezkari goren haren
|
hitzek
—eta haren hitzak errepikatu besterik ez dut egiten—" Baina dialekto horrek ba al dauka gramatikarik ala?" aho zabalik utzi zuten georgiar irakaslea, eta aitorpen hau egin zidan: " Orduan ezin hobeki ulertu nuen euskaldunok zergatik borroka egiten zenuten".
|
|
|
Batzuek, Kirikiñok, Lizardik, Mitxelena biak, Txillardegik edo Martin Ugaldek bereziki aipatu dute Unamuno, haren aurka egiteko edo harekin literatur elkarrizketan aritzeko. Beste batzuek, mugimenduaren frogarik onena ibiltzea bera izaten dela jakinik, Unamunoren
|
hitzek
sakonean zeukaten egia ezaguturik, lanean jardun dute kartsuki, behialako larreko hizkuntza hura gaurko aro berriko kultur mintzaira bilaka dadin, herenegun aitzin hil zitzaigun pentsalari eta euskaltzainak, Federiko Krutwigek praktikan egin zuen bezala.
|
|
|
Bezalako
|
hitzek
, edo expresaren abistua gauean galduz;
|
|
|
Egungo zientzia eta teknologiaren analisi filosofikoak urruntasun honetan sakontzen ari dira, hori defendatuz, eta Vienako Zirkuluak lagatako joera analitikoa atzean utziz. Dena den, azken urteetako ondorio hauek eta beste batzuk sekula ez dira heldu Horkheimerren
|
hitzek
izandako suhartasunera.
|
|
|
Partaide guztiak batzen zituen lokarria, ‘munduaren ikusmolde zientifikoa’ adierazpena lantzeko balio zuten ikuspegi teoriko, interes zehatz eta ideal batzuek osatzen zuten. Adierazpen hark, bere
|
hitzek
erakutsi bezala, zientziaren ingurukoa ez ezik, ezagutza orokorraren arazoen aurrean izan behar dugun jarrerari eta munduko edozein egoeratan har ditzakegun sinesmenei buruzko hausnarketa ere islatzen zuen.
|
|
|
Zerbait izatekotan, etika naturaz gaindikoa da. Te kikara batean galoi bat bota arren, te kikara batek hartzen duen ur neurria baino ez du hartuko te kikarak, eta era berean gure
|
hitzek
gertakariak baino ez dituzte adierazten. Esan dut gertakari eta proposizioei dagokienez balio erlatiboa baino ez dagoela, on eta txar erlatiboak bezalakoak, eta beste horrenbeste.
|
|
|
Etika, berriz, zerbait izatekotan, naturaz gaindikoa da. Te kikara batean litro bat bota arren, te kikara batek hartzen duen ur neurria baino ez du hartuko te kikarak eta era berean —Wittgensteinen aburuz— gure
|
hitzek
gertakariak baino ez dituzte adierazten.
|
|
|
Egunero esnatzen naute zure
|
hitzek
,
|
|
|
Beste egoera batean bagina, erantzungo ziokeen zerbait Lauaxetak neskatoaren suminaldi absurdu hari, modu arrazoizko batez erantzun ere. Baina, ardoaren eta haxixaren ondorioz, Lauaxetaren arrazoimena guztiz moteldua zegoen ilbetearen eraginpeko sutondo hartan, eta Goizederren
|
hitzek
emandako zartadak K.O. utzi zuen arrazoimen ahuldu hura, puska baterako elbarritua. Neuk ere izango nukeen akaso zer esanik beste egoera batean, baina orduko hartan Goizederren hitzak poeta handi batenak iruditu zitzaizkidan.
|
|
|
egin zuen haserre figura, esan zuen hitz xakarren bat; ez ziren, alegia, haiek jende aurrean erabiltzeko manerak. Bele, ez baitzuen halakorik espero, alaba burlatiaren barreek, etxekoandrearen
|
hitzek
, baina, batez ere agian, Juneren begirada lausoak, pixka bat aztoratu zuten, pixka bat gorritu zen, eta Xani istant batez, zeharka, lotsamenez begiratu zion.
|
|
2001
|
|
|
Musika talde baten
|
hitzek
norainoko eragin soziala izan dezakete?
|
|
|
Honek azal dezake ikuskizunean zehar ikusleriaren etengabeko irribarrea. Baina antzezlan honetan ia
|
hitzek
baino garrantzia handiagoa hartzen du boleroen musikak. Ganbara talde ezagunaren sortzaileetako bat izandako Angel Unzuren zuzeneko gitarra doinuek betetzen dute ikuskizuna bihotzetik irtendako doinuez.
|
|
|
Baina Garzonek esaten badu Ekinen herrigintzak ETA lagundu egiten duela, bi ekimenak bat datozela, gauza bera gerta daiteke Xabier Arzalluzek egiten dituen adierazpenekin ere. Legezkotasun mailan ez bada ere, Arzalluzen
|
hitzek
ere ETAri lagundu diezaiokete. Objetiboki horrela da, kontua ordea ez da laguntzen ote dioten, baizik eta laguntza hori modu deliktibo batean burutu egiten den ala ez, baita berariaz eginak diren ala ez.
|
|
|
«Ni behintzat ez nintzateke ausartuko Txapelketa Nagusia heldu dela esatera. Nagusia eta heldu
|
hitzek
dituzten adiera askotarikoek zahartu egingo lukete partehartzaileen batez besteko adina. Txapelketa Handia iritsi dela esan dugu aurtengoan.
|
|
|
Orain artean esandakoaren arabera, liburuaren epilogoan J.J. Lasak egiten duen interpretaziotik aldenduz, nobelan azaltzen zaigun AMA hori beste modu batera ulertu nahi izan dugu. Obsesio bihurtzen den ama horrek, bere
|
hitzek
, protagonista izutu egiten dute. Ama da determinazio guztien batura, eta nolanahi ere, hortik ihes egin nahiak hizkuntzaren mugetatik ihes egin nahia, deserosoa gertatzen zaion hizkuntza tautologiko horretatik ihes egin nahia adierazten du.
|
|
|
Ezin da ukatu beste giro batez ari dela mintzatzen Jesi, baina horrelako
|
hitzek
beti sortzen dute, ilusio aipamen zehaztugabe eta isiltasunen bidez, kontzeptu mitologikoa. Sarrionandiak sortzen dituen mitoetan garaipena ez dago ziurtatua, eta hildako asko dago ene ustez, zoritxarrez orrialde hauetan.
|
|
|
Batez ere
|
hitzek
esan nahi dutena geroago eta gutiago diotenean"
|
|
|
" Nahiago nizuke izkiriatu gutuna hitzik gabekoa: dena esanda dago eta zer akigarri den errepikatzea, batez ere
|
hitzek
esan nahi dutena geroago eta gutiago denean" (P, 215)
|
|
|
Harritu egingo zaituzte haien
|
hitzek
.
|
|
|
Ikusi batera, programa aurreratuagoa omen den horrek zama latza dauka bere baitan: eskaturiko
|
hitzek
, aldez edo moldez, dituzten orri guzti guztiak agertaraziko ditu erantzunak.
|
|
|
Bigarren iturria berezia da: kasu honetan,
|
hitzek
ez ezik irudiek ere hitz egiten digute. Albeldan, X. mendearen amaieran, Vigilano a deituriko kodizea idatzieta irudiztatu zen.
|
|
|
–Agortu?,, desegin? eta antzeko
|
hitzek
halako akabamendu baten mezuaheda dezakete, beharbada. Gauzak, ordea, ez dira horrela gertatzen, ez dira eztupustean sortzen, eta ez modu berean amaitzen ere.
|
|
|
Kultura arabiarra oso garrantzitsua izan da arlo honetan. Hitz askok, hala nola aljebra alkimia, alanbikea eta alkohola
|
hitzek
–, horixe adierazten dute. Alkimista arabiarrek distilazio teknika erabiltzen zuten.
|
|
|
Rosmarinus latindar izena bi
|
hitzek
osatzen zutela uste izan zen: ros (ihintza) eta marinus (itsasokoa); izan ere, erromeroa landare mediterraneoa izanik, kostatik asko urruntzen ez dena, uste zen ahots hura, hots, rosmarinus, fenomeno hori adieraztera zetorrela.
|
|
|
Zure
|
hitzek
harrotzen naute, Sokrate haundia.
|
|
|
Ez genuen etxera nota boletinik batere eramango. Zientzia Naturalak eta artifizialak ere alde batera utziko genituen, bakardadearen itzala alboan etzan zitzaigun eta konkordantzia, kredo, genitibo, gorrigualda, ekuazio eta halako
|
hitzek
ematen ziguten tristurarekin gatzatuko zen gure jakituria.
|
|
|
Mahaiaren gainean Arianeren erretratu bat zegoen, hamalauren bat urterekin. Arianeren irribarrea xamurra zen, Arianeren
|
hitzek
ukitu egiten zioten larrua Goiori.
|
|
|
Ze kolore dute bere
|
hitzek
–Kolore lausoa, antzua, azkeneko ur hondarrarena bezalakoa.
|
|
|
Zer esan nahi duzu, James? Zer iradoki nahi dute zure
|
hitzek
–
|
|
|
Neure lanbidetik behar ez beste saihesten ez naizelakoan, lehenbizi: badirudi, alafede,
|
hitzek
eta hiztegiek badutela ikuskizunik hizkuntzalaritzarekin âeuskal etimologiaren aldetik, bai, behintzatâ eta ni arlo honetan âongi, gaizki, nahiz erdipurdiâ saiatua naiz batik bat, ematen duenez. Gainerakoan ere, hortik landara eta bigarrenik, begiak lausotuxe ditudalako edo ez dut ikusten aldamenean, ezta urrutixeago ere, Â hartzekodunei zor zaizkien erresalbu eta salbuespenak salbu, halako jakite, jakinduri eta jakiunde espantagarririk, nor bere buruari eta bere buruarengandikakoei begira bestelako ustetan badabil ere sarri asko.
|
|
|
Hemen, inguru hauetan, ordea, eta hona eragozpena, noraezeko dugu
|
hitzek
–hizkuntzaz haraindi usuenik, berezko duten xedea gogoan hartu eta edukitzea.
|
|
|
Honi datxekiola, hitz bi eskaini nahi nizkioke, guztizko begiramenez, Aita Yurreri" guda galdu ta gero" gertatuei buruz8 Gerra galdu zutenak, baldin
|
hitzek
indarrik badute, galduan gerra egin zutenak dira. Bestela esan, galduan gerra egin genuenok eta ez, esate baterako,
|
|
|
 âImpulsado por el furor de un odio indomableâ, edo âcon su habilidosa y dúctil conversaciónâ, edo âlos seres humanos poseemos una tendencia innata al malâ". Ohar horiek
|
hitzek
baino askozaz nabarmenago aitortzen dute bi hizkuntza mota direla guretzat: erdara, hizkuntza nagusia; euskara, mirabea eta mendekoa.
|
|
|
âNahigabetzen gaituen ala ez, Jainkoak daki, eta gure eginek eraku  tsiko dute gure
|
hitzek
baino garbiroago. Gurasoek erakutsi zigutenez, marrurik ozenenak ez dira beti saminenak.
|
|
|
bi" ilhartitz" eta" Laur karbarien eresi" polita. Amodiozkoak noiz edo behin besteren eskez eginak direla uste du Francisque Michelek, Oihenarten
|
hitzek
hala adierazten dutelako edo:
|
|
|
Txillida mundu zabaleko seme dugu. Darabilen hizkuntzak ez du hitzen premiarik, aditzera eman nahi lukeena ez baitu inongo
|
hitzek
emango aditzera. Eta hitzak ezinbestean bereizgarri gertatzen direnez gero, bada, edozeinentzat, judu nahiz jentilentzat, mintza daiteke eta hala mintzatu da, mintzatu ere.
|
|
|
Hala ere, arrisku galanta dago erredukzionismoa muturreraino eramaten bada. Einstein bera ere arrisku horretan erori zen, erredukzionismoa era erradikal batean muturreraino eraman zuen-eta, ondorengo bere
|
hitzek
agerian erakusten diguten bezala: " Fisikari baten test nagusia, kosmosa, dedukzio purua jarraituz, eraikitzeko bidea emango duen oinarrizko lege unibertsaletara iristea da".
|
|
|
Alfonso Ussia jaunak (ez al da donostiarra?) ondoko artikuluan sartzen dituen
|
hitzek
ez zait iruditzen halako minik emango diotenik Pedro Muñozi. Euskaldun askori bai agian, burlagatik eta egiteko moduagatik.
|
|
|
Adierazle eta esanahiaren bereizketa hau, nahiz eta guretzat arrunta izan daitekeen, berebiziko gertakaritzat hartu behar dugu: hizketan
|
hitzek
sakratu izateari uzten diote, eta esanahiak eta hizkuntza manipula eta kontrola daitezkeen zer edo zer bihurtzen dira (zer da hau, logikaren oinarria ez bada?).
|
|
|
Baina gure bakoitzaren ezagumena da epaile bakarra egia, eder eta on ororena, beste ordezkorik inoiz onartu ezin duena. Absolutu eta erlatibo
|
hitzek
ez dute zentzurik gure ezagumenaren arazoan. Ezaguera osoaren (inoiz ez bete betea) eta mugatuaren berri hitz egin behar dugu.
|
|
|
Dantek Beatrizen ohoreetan minberaki agertu infernuko zirkuluak saltoan trebeskatu eta orroaz alde egin! Bego ondikotz Alighieri gaixoa, eta aitor nezala hondarrean mendiko ikusgarrietan bermatuz, behialako tribuburuaren
|
hitzek
, suaren itzalpean, gure herrian berean arrotz, indiano, aborigen, yanomani eta tuaregen pareko moldatzen gintuztela: ez genuen beste aterabiderik.
|
|
|
" Bilatuagatik ez baldin baduzu xendetan argirik kausitzen, segur izan zaitez orduan, argia zeure baitan daramazula!". Desertuetan, gauaz argi izpi ahul eta egunaz kopeta ilun jarduten genuenontzat zuhur
|
hitzek
norberaren merke eta egoki kontsolatzeko balio zutela gehitu nuen.
|
|
|
Rafael ez zen isiltzen, Ameriketako kontuak kontari. Margarita, begiak lore, ohartu zen gizon haren
|
hitzek
moxkortzen zutela. Bere gorputza txirrista batean sentitzen zuen, eta berak uzten zuen erortzera, inolako beldurrik gabe.
|
|
|
" Alua... paripé... alua". Esanahi ezkutu, kabalistiko, magiko, tantrikoa agian, suposatzen zitzaien hitzei (egia esan, ez dakit zergatik egozten zitzaien inolako zentzurik burua joaniko baten hitzei, baina gure artean beti horrela izan denez, eta zoroen
|
hitzek
, orakuluarenak bailiran, esanahi sakona dutela uste izan denez, logikoa zela iritzi nion), inork atzeman ez, baina hermeneutika saio luzeak eragin zituen esanahia, nahiz behin betiko ondoriorik ateratzea ezinezkoa gertatu. Ofizialtasunik gabeko iritzi ezkor eta zabaldu baten arabera, Kolko Mitxoletaren hitzak etsipenezkoak ziren," Elemenia Nebrijana" talde higuingarriko elementurik preklaroenek sorrarazia.
|
|
|
Oihanean zuloak egin behar ditiztek
|
hitzek
.
|
|
2002
|
|
|
Alegia, denak oso onak gara garai honetan, gure kontzientzia lasaitzeko beharra dago-eta. Adierazpen horiek egitea ondo dago, baina hitz berberak behin eta berriro errepikatzeagatik ez dira presoen eskubideak bermatzen, ondorio praktikorik gabe
|
hitzek
sentsazio triste bat sorrarazten dute. Eusko Legebiltzarreko alderdi politiko gehienek axolagabekeria erakutsi dute euskal gizarteak presoak Euskal Herriratzeko duen nahiaren aurrean.
|
|
|
Udalbiltzaren Zuzendaritza Nagusiaren deialdiari jarraiki, Kursaalen bildutako EA eta EAJko bostehundik gora zinegotzik Espainia eta Frantziaren egungo markoak gainditu eta burujabetzarantz abiatzeko konpromezua adierazi berri du. Subiranotasuna, trantsizioa, nazio eraikuntza, Zuberoa, Nafarroa Beherea eta Lapurdi gisako
|
hitzek
leku berezia izan zuten bilkuran. Ezker abertzaleak kudeatutako Udalbiltzan bezala.
|
|
|
Badirudi zure
|
hitzek
filosofia hutsera garamatzatela, azterketa zientifiko hutsera baino areago...
|
|
|
Ezezagunaren
|
hitzek
asko animatu zuten Pertseo, eta, halaxe, buruan biraka zebilzkion gorabehera guztiak Zilarbiziri kontatzea erabaki zuen. Gauzak zeuden baino okerrago ez ziren bihurtuko horregatik, eta, agian, lagun berri hark bilatuko zuen bere zailtasunei konponbidea emateko aholkuren bat.
|
|
|
Geroztik 1970 arte edo, ekonomiak bere kabuz egin zuen bere ibilbidea, naturaz eta ingurumenaz arduratu gabe; produkzio eta kontsumo maila hazkorrakbermatzea izan zen bere egiteko nagusia, eta, horretarako, gizakiarengan eta gizalanean jarri zuen arreta osoa; jarrera arras antropozentrikoa erakutsiz, ingurumenari eta ekologiari ez zien kasik jaramonik ere egin. Izan ere, nahiz ekonomia etaekologia
|
hitzek
erro berbera izan, eta bien etimologia oso hurbilekoa den, ekonomia gizarteko ondasunen produkzioaren, banaketaren eta erabileraren ingurukogizarte erlazioak aztertzen dituen zientzia da, Elhuyar Hiztegi Entziklopedikoarendefinizioaren arabera. Ekologiak, aldiz, organismoek eratzen dituzten populazioaketa komunitateak eta horiek ekosistemako beste elementuekin dituzten harremanakaztertzen ditu.
|
|
|
Izenak, amets, ekin errima egiten duenez, eta letanietan
|
hitzek
gorde beharduten zentzu magikoa kontuan hartuz, herriak zenbait otoitz asmatu zituen. EuskalHerri osoan zehar zabaldu ziren letania horiek, tokian tokiko egokitzapenekin, etaia gaur egun arte egon dira indarrean.
|
|
|
Laburpenaren funtzio estrukturala oso da argia: titularrak eta sarrera
|
hitzek
gertakariaren gai nagusia aurreratzen dute. Laburpen horrek makroegitura semantikoa, tematikoa?
|