|
2000
|
|
|
Hemen, liburu batek merkatuan funtzionatuko ez duela jakin arren, lanak merezi duela pentsatuz gero, argitaratu egiten dute. Gaztelerazko liburuak askoz neurri handiagoan tratatzen dira arkume txuletak bezala
|
euskarazkoak
baino.
|
|
|
vardulli (Araba eta Gipuzkoa, dirudienez) herrialdeetan, ingurukoengandik bereizirik, ibaiek beraien izen jatorrak zituztela hizkuntza adierazi ezinezko batean. Zer uler dezakegu,
|
euskarazkoak
zirela ez bada. Zeren gure mintzairak baditu zenbait ahoskera haien latinak ez zituenak.
|
|
|
Proportzioei begiratuta ere, ETB1en Espainiako ekoizpenen proportzioa kanpoko ekoizpenen artean %14koa da (4/ 29), ETB2n %24koa denbitartean (17/ 70). Beraz, esan dezakegu, kanpoko produkzio bila jotzen duenean, gaztelaniazko kanalak
|
euskarazkoak
baino gehiago bilatzen duela Espainiako ekoizpenenartean.
|
|
|
Magazinetan ere alde nabarmenak ditugu:
|
euskarazkoak
denakdira berton sortuak; gaztelaniazkoak, ordea, lehenago, nahasketatzat, hartu ditugunerakoak dira gehienbat:
|
|
|
Ezberdintasunak daude, ordea, Espainian gertatzen direnalbisteen inguruan: gaztelaniazko albistegiak
|
euskarazkoak
baino joera handiagoa duEspainiako gertaeren berri emateko. Aldea ez da handiegia, baina joera bat erakustendu (esanguratsua, bestalde, bi albistegien artean ia erabateko parekotasuna egon litzatekeela kontuan hartuta, bata bestearen itzulpen izaki).
|
|
|
Hirumultzotan sailkatu ditugu:
|
euskarazkoak
, maileguak eta kalkoak. Ea sailkapen berrihonek zer argitzen digun:
|
|
|
Inork zalantzan jar dezake nikhemen emandako azalpena, baita egindako corpusaren hautaketa eta honen sailkapenaere. Zilegi da bestelako iritzirik izatea eta gustura ikusiko luke egileak halakorik.Ahozkotasuna eta maila diskurtsiboa jorratzen hasi berriak gara, eta oraingoz inork gutxik heldu dio gaiari21 Errealitatea, ordea, oso da desberdina, erdal operatzaileak geroeta gehiago erabiltzen ditugu geure diskurtsoan, eta
|
euskarazkoak
gero eta gutxiagoeta zabarrago.
|
|
|
Operatzaileen corpusa batez beste 30 formek osatzen dute; maiztasunez
|
euskarazkoak
nagusi badira ere, erdal formen kopurua gailentzen da, eta hauetako zenbaitenmaiztasuna benetan da handia (es que, joder, o sea). Beraz, gazte euskaldunen lagunarteko hizkeran euskarazko formak gutxiago izan arren, maizago erabiltzen ditugu; beraz, polibalentzia handiagoa dute.
|
|
|
informazio lokala garatzea, euskara suspertzea eta kulturaren indar biziak biltzea herri dinamika sortzeko. Euskararen presentzia emendatu egin zen apur bat denboraren joanean, 1995ean irratsaioen %80
|
euskarazkoak
baitziren (Bidart, 1995). 1982ko uztailean hasi ziren emititzen Libarrenx eko gaztelutik, antena Zalgize-ko tontor batean ipinita.
|
|
|
Eta ezin ukatuko da euskal taldeen maila bikaina dela, jasotako sariak eta ikusle kopuruari begira, Estatu mailan puntan dagoela. Baina honek badu alde txarrik ere,
|
euskarazkoak
gehienetan espainierazkoen bertsio baizik ez izatea, batzuetan laguntzetara iristeko aitzakia baino ez. Arrazoirik bada horretarako, erdarazkoa arrakastatsua denean 300
|
|
|
N emanalditik gora lortzen baitira (oraindik ere antzezgai den Florido... aparteko kasua izan da) eta
|
euskarazkoak
, sberriz, 30 lortuz gero goia jo du ordea. Horrek eragin zuzena du antzezlana aukeratu eta lantzeko garaian, erdarazko muntaiak izaten baitu talde gehienentzat lehentasun osoa.
|
|
2001
|
|
|
Aipuak, bietan ematenditut: gaztelaniazkoak, (ia) dauden daudenean hartuta; eta,
|
euskarazkoak
, jatorrizkoak neronek (zerbait) moldatuta. Orrialdeak, argitalpen banarenjatorrizkoei dagozkie.]
|
|
|
Kultura bakoitzak egunaren banaketa bat eta otordujakin batzuk ezartzen ditu. Zeintzuk dira
|
euskarazkoak
–Otordu hitzak berakere, ez al du adierazten jateko ordu jakin batzuk badirela?
|
|
|
Badirudi, haatik,
|
euskarazkoak
, burua jasotzeko imintzioa egin zutenetik bertatik, lehengo mailatik gora abiatzekotan hasi zirela. Gerrateko urte larri haietan ikasi genuen, beharbada, beti edo maizenik erretiran dabilenak ez duela etsaia menderatzen.
|
|
|
¡ Como hay Dios!? Ez dakitelako euskarazkoa noiz eta nola erabiltzen den;
|
euskarazkoak
zer esan nahi duen hitzez hitz.
|
|
|
Badirudi, irudikorregia ez banaiz, kargu hartzen datorkidala Amale, non eta Agur en, bere aitaz2 esan nituen zenbait gauza direla medio3 Egia da, bai, erdaraz eta Ugalderen bitartez, eta ez naiz Mikel Ugalde baketsu eta bakegileaz ari, mintzatua naizela oraingoan4 Lehenago, ez hain aspaldi, horrelatsuko zerbait idatzia nuen euskaraz. H dun euskaraz, ordea, eta Amalek ez bide ditu h dun
|
euskarazkoak
irakurtzen, h dun erdarazkoak nahiago dituelarik.
|
|
|
Artea utzi zuen5, inoiz" Ezina egina" itzuli izan ohi dutena, Diccionario trilingüe deritzan euskal hiztegia (euskara baita ezbairik gabe nagusi hiru hizkuntzetan), beste zenbait liburu, hil ondoan argitara zen CorografÃa de Guipúzcoa ospetsua, eta ezin konta ahala paper, orain Telletxea Idigorasi eskerrak irakur ditzakegunak, irakurriko ditugunak ez baldin badira.  Berrien artean badira
|
euskarazkoak
ere, lehengo pusketa haiei eranstekoak: ez dira, ordea, ez luze, ez ugari6.
|
|
|
Eta euskara eragiten eta ia desegiten duen edozerk
|
euskarazkoak
ere astindu behar, noraezean. Euskarazkoak letra bidez berriz agertzen hasi ahala, poliki poliki dakigunez, izan zen aldaketa hemen ere, aski isila lehenbizi, aski zaratatsua gero.
|
|
|
" Pero las ideas que deseo verter no sabnaexpresarlas en nuestra lengua de forma medianamente inteligible, ademas de exigirme mas esfuerzo y tiempo del que puedo disponer". Horrez gainera, azken urteotan gaia ere erdarazkoa duten lanetan dihardu,
|
euskarazkoak
utzi gabe, Zavalak. Gaztelaniazko narra zioakdira gehienak, Zavalak berak han hemenkako erdal hiztun bikain zenbaitekin izandako solasen fruitu.
|
|
|
Esan bezala, laster etorriko dira beste erdal liburu batzuk. Baina
|
euskarazkoak
utzi gabe. Argitaratu gabeko bertso zaharrak ere laster aterako ditut, zenbait liburutan.
|
|
2002
|
|
|
Denboran oso atzera joan gabe, hortxe daukagu Juan Garziak argitara eman zuen artikulu interesgarria (ik. " Errealismoa euskaraz", Egunkaria,, 5), zeinetan" osorik edo zati batean
|
euskarazkoak
ez diren munduak euskaraz emateko orduan ditugun zailtasun era askotakoak" aipatzen ziren.
|
|
|
Ez dakigu zeri egotz dakiokeen fenomeno hori. Dena den, bistan da euskarazko irakaskuntzaren eskakizuna handia dela, eta denbora pasatuahala mantendu edo emendatzen ari dela, nahiz eta ikasle kopuruak behera egin.Datu horrek zenbait kezka pizten ditu etorkizunerako, erdarazko ikasgelak hustenari diren bitartean
|
euskarazkoak
puzten ari baitira. Horrek, zalantzarik gabe, eragina izango du kalitatean.
|
|
|
Zalantzarik gabe, gutxienak dira. Beste batzuetan, foru aldundien deialdiak, esate baterako, proiektuak euskaraz zein erdaraz aurkez daitezke, baina gehienetan proiektu horiekaditu talde batek epaitu behar izaten dituenez,
|
euskarazkoak
erdarara itzultzera jotzen dute. Honek bere arriskuak ditu, itzulpen akatsengatik proiektuaren erakargarritasuna murriz daitekeelako; beraz, ikertzaile gehienek proiektuak erdaraz, gaztelaniaz?
|
|
|
Euskaraz eta erdaraz idazten duten hemengo idazleen arteko desbedintasun handiena horretan datza, hain zuzen ere:
|
euskarazkoak
ezin duela etiketarik hautatu: euskaraz idazten duen heinean, euskal idazlea izango da, halabeharrez.
|
|
|
Erdarazko literaturak ez bezala, unibertsala izatea beste erremediorik ez du
|
euskarazkoak
: kapital literarioa meta  tzen jarraitu behar du, munduko literaturen artean bere lekutxoa finkatu nahi badu; auzia oso argi azaltzen du, beste literatura batzuen kasuak aztertuz, Pascale Casanovak La République mondial des Lettres duela gutxiko bere liburuan.
|
|
2003
|
|
|
Jo dezagun jubilatu egin dela eta herentzian utzi diela bi oinordekori kioskoa. Hauek ez dakitela nola egin banaketa eta bururatu zaie hizkuntzen arabera egitea, batek
|
euskarazkoak
eta besteak gaztelaniazkoak. Zer izango luketen ikus dezagun.
|
|
2004
|
|
|
Horrek guztiak ekarri ditu, bestalde, hiru agindu ofizial(, eta) eta zirkularra(), tokian tokiko Erregistro Zibilaren agirien eredu elebidunak(
|
euskarazkoak
barne) arautu eta moldatzekoak.
|
|
|
Munduko hizkuntza baztertu gehienen antzo, euskararen mendez mendeko iraupen katearen kate-begirik irmoena euskaldunaren aho mihietan lan mintzaira izatean zetzan. Eremu sozio-ekonomikoaren egiturari eta jarduerari zegozkion giza harremanak
|
euskarazkoak
ziren bitartean, diglosiarik gogorrenari ere aurre egiteko gauza izan da euskara. Jakina, euskaldungoaren bazter izaera sistema sozio-ekonomiko modernoaren baitan murgildu ahala, lan mundu tradizionalaren mugarriak erauzi ahala, bizitzaren izari ekonomiko berrian erdal munduan ito da euskaltasunaren arnasa.
|
|
|
|
euskarazkoak
(Laka, op., 31 or.).
|
|
|
Batxilergoko bigarren kurtsoko Historia ikasgai honetan euskal historiak duen ikuspegi propio falta selektibitateko probetan ere antzeman daiteke: EHUn egiten diren azterketetan behintzat, iruzkina egiteko jartzen diren testu original guztiak gaztelaniazkoak dira, sekula ez
|
euskarazkoak
(nahiz azterketarako itzuli egiten diren). Hau da, euskal historiari lotutako testu historikoak hautatzean ere, beti gaztelaniazkoak aukeratzen dira(. El clero vasco ante el franquismo?, Bilboko La lucha de clases aldizkariko artikulu bat...).
|
|
2005
|
|
|
Aipatutako zerrendako proportzioa 50/ 8 zen. Hau da aipatutako berrogeita hamar liburutatik zortzi bakarrik ziren
|
euskarazkoak
.
|
|
|
Edoz ein moduz, nahiagodituzte gaztelaniazkoak
|
euskarazkoak
baino. Gure inkestan, bost saiotikeskarazkobaka rra aipatzen dute gazteekgustukoenen artean, eta haerriz, bost saiotik euskarazmarretik bi.
|
|
2006
|
|
|
Eskainiko dituzten filmak iaz Zinebi jaialdian erakutsitakoak dira, munduko herrialde ugaritatik ekarritakoak. Bestetik, film laburrak ikusteko aukera gutxi bada, are gutxiago
|
euskarazkoak
. Topaguneak (Euskara Elkarteen Federazioa) hirugarrengoz abiatu du Film Laburren Zirkuitua eta bost film labur eskainiko ditu Euskal Herri osoko hogei herritan, apirilaren 13a arte:
|
|
|
euskal jatorrikoari esker ala erdal jatorrikoari esker? Itzulpenari
|
euskarazkoak
hartu dio aurrea. Honek gora egin du eta hark behera.
|
|
|
" merkatu gatibu" horren pisua neurriz gainekoa da: fakturazioaren %87, 9 c) Bertoko erdal edizioa hiru eremu tradizionaletan gainditzen du
|
euskarazkoak
: hasteko, eskolako liburuetan (%72, 2 versus 27,8), eta, gero, helduen literaturan (%54, 4 versus 45,6) eta haur eta gazteen produkzioan (%54, 2 versus 45,6).
|
|
|
Esan bezala, deskribapenari buelta emanda eta, gure kasuan, euskaraz oinarrizko gaitasuna eskola bidez jaso duten baina gaztelaniaz errazago moldatzen diren milaka hiztunen kasuan (gero eta milakago), gauza bera gertatuko da seguruenik, baina alderantziz. Tira, eta" erdal elebidun" izan gabe ere, gainerako euskaldun guztioi edo gehien gehienoi gertatuko zaie gaur egun une, gai edo testuinguru jakin batean, erdarazko espresio, termino edo esaldi batek
|
euskarazkoak
eskaintzen ez dion" kolpea" eskaintzen diola, edota esaktamentian zerbaiti eman nahi dion tonua edo" zaporea" hobeto ematen diola erdararen bidez.
|
|
2007
|
|
|
Eta, gure kasuan, ETB1eko marrazki bizidunak ziren erreferentzia, euskaraz ikusten genituenak, alegia. Eta euskaraz ikusten genituenez, saiatuta ere ezinezkoa gertatuko zitzaigun ia bezperako atalaren laburpena gazteleraz egitea, besteak beste marrazki bizidun horien elkarrizketak
|
euskarazkoak
zirelako berez, eta, hizkuntza, gauza guztien gainetik, praktikoa da: pertsonok ahalik eta lanik gutxien egin nahi izaten dugu.
|
|
|
Gaztelaniaz 4.000 liburu badaude, euskaraz 1.000 egon daitezen da xedea, nahiz eta gaztelaniazko irakurle kopurua askozaz ere handiagoa izan. Hau da, berdin da gaztelaniazko irakurleak 4.000 eta
|
euskarazkoak
30 izatea. Horretarako bidea eraikitzen ari gara».
|
|
|
Ondo landutako hitzak dira, kritikoak, eguneroko kontuetan oinarritutakoak... Eta
|
euskarazkoak
.
|
|
|
Bigarren zutabean agertzen dira ehuneko zenbat jende ibili diren ekintza hauetan. hirugarren zutabean zenbat ekintza euskaraz ziren erabiltzaileen arabera. zinema da arrakasta handiena duen ekintza, baina filma guti da euskaraz. Anitz entzule ere kontzertuetan, heren bat kantaldi
|
euskarazkoak
zirelarik. hizkuntzaren pertzepzioa ohargarria da. ekintzan erabiltzen den hizkuntza baino gehiago kontuan hartzen da ekintzaren ingurunean entzuten den hizkuntza. euskal dantzaldiak %67 euskaraz egiten dira, dantzak berez ez duelarik hizkuntzarik. Aldiz harrigarri da bertso saioak eta pastoralak ez direla %100 euskaraz entzuten, hain segur ekintzaren inguruko erdararengatik. hemen herritar guzien emaitzak ditugu.
|
|
|
Harri eta zur gelditu zara. Emaitza guztiak
|
euskarazkoak
dira! Lehenengoa, gainera, Wikipediako energia sarrera.
|
|
|
Lehendik ere badaude horrelako zenbait tresna sarean (WebConc eta WebCorp, adibidez), baina horiek ere Interneteko beste tresna eta bilatzaileek euskararekin dituzten bi arazoak dituzte: batetik, forma zehatz bat soilik bila dezakete, eta ez hitz edo lema baten forma guztiak batera esaterako, lur bilatzeko eskatu eta lur, lurra, lurrean, lurrarekin... aurkitzea interesatzen zaigu; bestetik,
|
euskarazkoak
ez diren emaitzak ere eman ditzakete eta ematen dituzte, baldin eta hitz forma bera bada beste hizkuntzaren batean (software, anorexia eta sulfuroso hitzen kasuan, adibidez).
|
|
|
Beraz, hitz horietako zenbat erabili behar dira iragazki gisa bilaketa euskarazko orrietan soilik egiteko? Igor Leturiaren esanean zenbat eta hitz gehiago erabili, orduan eta zehatzagoa izango da bilaketa, eta, beraz,
|
euskarazkoak
ez diren emaitza gutxiago agertuko dira. Dena den, euskarazko zenbait emaitza ere ez ditu erakutsiko, hitz horietakoren bat edo batzuk ez direlako agertzen horietan.
|
|
|
Poesia ala gai zehatzen bat, zinea erlijioa historia. Bazter batean egoten dira
|
euskarazkoak
, atal berezitu bat izaten dira. Tema vasco/ Euskal gaiak.
|
|
|
Berandu agian, baina, euskarazko produkzio zientifikoa abian da, eta produkzio zientifikoak berezkoa duen dokumentazioaren sakabanaketa fenomenoa, zorionez
|
euskarazkoak
ere badu. Erreferentzia zientifiko horiek nolabait biltzeko Euskal Komunitate Zientifikoaren datu basea, Inguma (www.inguma.org) daukagu.
|
|
2008
|
|
|
Ingelesezko Wikipediak 2.289.158 artikulu ditu une honetan eta
|
euskarazkoak
, berriz, 24.669 Hiztun gutxiko herri batek dituen mugak nabarmentzen ditu datu horrek.
|
|
|
Ingelesezko Wikipediak 2.289.158 artikulu ditu une honetan eta
|
euskarazkoak
, berriz, 24.669 Hiztun gutxiko herri batek dituen mugak nabarmentzen ditu datu horrek.
|
|
|
Hasieran
|
euskarazkoak
ez diren corpus eleaniztunak ere aintzat hartzea pentsatu genuen, baina dagoen produkzio kantitate demasa ikusita, bestelako ahalegina eskatzen duela erabaki dugu, eta beste baterako utzi.
|
|
|
Izan ere biak baitira erakunde bereko kanalak, ezaugarri bertsuekin beraz, eta biak orotariko telebista gisa aritzen direlarik, audientzia" natural" berbera dutela esan dezakegu. Eta norgehiagoka horretan, euskarazko kanala kaltetuta geratzen da; batetik, gaztelerazko telebistak euskaldun guztiak erakar ditzakeen bitartean (elebidunak direlako)
|
euskarazkoak
ezin ditu gazteleradun gehienak erakarri (elebakarrak baitira); bestetik, nahikoa da etxean telebista ikusten ari direnetako bakarra euskalduna ez izatea, euskarazko kanala alboratu eta hizkuntza komunekoa aukeratzeko. Horrela, gaztelerazko kanalak lortu ditu proiekzio sozial eta audientzia handienak, euskarazkoaren kaltetan. c) Kanal bien arteko sinergia eza egon den bezala, tokiko euskarazko telebistekin ere antzera gertatu da.
|
|
|
Euskarazko hedabideak behar ditugu,
|
euskarazkoak
nahi ditugulako. Erdarazkoak hor daude, hamaika hizkuntzatan.
|
|
|
Baina
|
euskarazkoak
nahi ditugu. Eta, nahia esaten denean, argi utzi behar da borondatezkoa dela hautua.
|
|
|
13 Zaharragoek gehiago baliatzen dituzte
|
euskarazkoak
, gazteagoek erdarazkoak (adinaren araberako kontsumoa, II)
|
|
|
Izan ere, Zarauztarrek eskura dituzten telebista eta egunkari gehienak erdarazkoak dira, gutxi batzuk besterik ez
|
euskarazkoak
. Guk, zehazki, gure ikerketan, 9 telebista ikusteko eta 10 egunkari irakurtzeko ohiturak aztertu ditugu.
|
|
|
Zehazki, aurreko kopuruak beste modu batean irakurrita, zera esan dezakegu: lau aldiz denbora gehiago ematen dute erdarazko hedabideak ikusten eta irakurtzen,
|
euskarazkoak
ikusten eta irakurtzen baino. Aldea, beraz, oso handia da.
|
|
|
Erabilerari dagokionez, euskara erdararen parean edo horren gainetik dago. Hedabideen kasuan, ordea, lau aldiz gehiago erabiltzen dituzte zarauztarrek erdarazko hedabideak
|
euskarazkoak
baino.
|
|
|
Urtebetean 77 erreferentzia kaleratu dituzte, ia 180.000 ale guztira, eta horietatik %68 saldu da. Diskoen ia %72
|
euskarazkoak
dira eta herri musika melodikoa izan da salduena. Gainera, salmenta modu tradizionala (dendan erostea) da erabiliena eta Internet bidezkoa %10ekoa baino ez da.
|
|
|
Abertzaletasunaren diskurtso ofizial gorenak espainieraz edo frantsesez egindako gauzak, edo sozializatutako pertsonak,
|
euskarazkoak
bezain hemengoak direla esaten badigu, ez da harritzekoa Barandiaranek ohartarazten ziguna. Alegia, bost axola zaigula gizarte errealitatea hizkuntza batean edo bestean sortzea.
|
|
|
Beti frantsesezko artikuluak
|
euskarazkoak
baino gehiago izan ziren eta sail garrantzitsuetan kokatuak: Nouvelles Politiques, Bulletin Politique, Nouvelles Militaires, Bulletin Financier, Révue Hebdomadaire, Le Département, Le Pays Basque.
|
|
|
Hola, Azkuek bere zenbait ekimen euskalduntzaile hirietarako baino gehiago herrietarako proposatu zituen, adibidez, kale izenen plakak euskaraz jartzearena, uste izanik Bilbon baino Elantxobe moduko herrietan aukera handiagoak zeudela honelako egitasmoak arrakastaz gauzatzeko. Baina halakoak adierazten zituenean ere ez zuen aukerarik galtzen Bilbon edo Donostian ekimen hauek ezin gauzatuaz bere tamala azaltzeko, edo Bizkaiko hiriburuko Zazpikaleen izenak jatorriz
|
euskarazkoak
zirela nabarmentzeko181 Zentzu horretan, joera «baserrizale» zenbaiten alboan, euskara eta hiria gerturatzeko Azkueren ahaleginak ukaezinak ziren. Hola, Euskalzale aldizkarian, ez ziren falta zientzia edo teknikari lotutako Azkueren dibulgazio artikuluak.
|
|
|
Euskalzaleko hurrengo zenbaki batean, gai berari heldu zion, «Kaleen izenak» artikuluarekin, aldizkariko azala eskainiz. Euskal hiri gehienetako eta batez ere Bilboko kale izen zaharrak
|
euskarazkoak
zirela aipatzen zuen (Goienkale, Artekale, Dendarikale, Belostikale...). Baina berriki irekitako kale guztien izendapenak gaztelaniaz jarri izana deitoratzen zuen.
|
|
|
Azkueren gogoa ez zen izen soiletan geratzearena, baina abiapuntu gisa ez zion horri muzin egingo. 1897ko artikuluan, kaleen izenak
|
euskarazkoak
izan beharra aldarrikatzean adierazi zuen bezala, «Izan leike bat edo batek git, sitzat eukitea kaleen [eta berdin etxeen edo auzoen] izenen aldakuntsa au. Ezereza git, siago da.
|
|
|
Beraz, Azkuek Diputazioa bere autoritatea katedratik kanpo ere bermatzeko erabili nahi izan bazuen ere, korporazio probintzialak ez zion kasurik egin. Diputazioarentzat hezkuntzako testuliburu ofizialak Espainiako hezkuntza sistemako ohikoak ziren, ez
|
euskarazkoak
(arazoa ez baitzen Azkueren Izkindeko euskara ona ala txarra izatea, baizik euskara izatea). Beraz Azkueri katedrako irakasle izateak botere bat ematen bazion ere, botere horrek ez zeukan inolako babes ofizialik Institututik kanpo.
|
|
|
18891890ean La Abejan idatzitako artikulu eta ipuinak
|
euskarazkoak
dira, eta 1891ko Izkindea elebikoa.
|
|
|
Euskal kasuan generazio berriek ezaugarri berezi bat dute. Dituzten izenak
|
euskarazkoak
dira. Euskal Herrian berrikuntza edo ordezkapen onomastikoa euskarazko izenak baliatuz egin da gehienbat.
|
|
|
Orain, gaztelania ingelesa eredu elebiduna bultzatu nahi dute, euskara ingelesaren kontra jarriz. Adibidez, Iruñeko haurtzaindegietan ingeles postuek
|
euskarazkoak
bikoizten dituzte, nahiz eta euskarazko eskaria handiagoa izan.
|
|
|
Zailtasunak, izan ere, ez dira gutxi. «Txistuan, adibidez, liburu gutxi ditugu, tamalez, eta are gutxiago dira
|
euskarazkoak
. Hori da arazorik handiena, eta hizkuntza teknikoa behar da beti musika klaseak emateko, eta huts hori sumatzen genuen».
|
|
|
Egun hamabost haur eskola daude Iruñean, baina bi baino ez dira
|
euskarazkoak
. Bi horiek, gainera, auzo berean daude:
|
|
|
Hain zuzen ere, eurek beste lau izatea eskatzen dute, eta Iruñeko eremu desberdinetan banatuta. Horretarako, dagoeneko abian jartzekotan diren batzuk
|
euskarazkoak
izatea proposatzen dute Buztintxurikoa eta Alde Zaharrekoa, adibidez, edo eta zabalik dagoen baten baten hizkuntz eredua aldatzea.
|
|
|
Aurtengoan, azokara hurbiltzen diren euskaltzaleek ezin izango dute iaz azokan bertan omendua izan zen Eva Forestek editatutako libururik erosi. Azokaren araudiaren arabera, gutxienez, argitaletxe bakoitzak aurkeztutako liburuen% 80ak
|
euskarazkoak
izan behar dute edo euskal gaiak jorratu. Antza denez, aurten Hiruk aurkeztutako katalogoak ez ditu ezaugarri horiek bete.
|
|
|
Egia erran, nik haurtzaroan irakurri nuenean ez nuen holakorik susmatu, baina idazki hori doi bat barnatzen baldin badugu gure heldu begiekin, akats horiek guziak salatuak direla argi eta garbi ohartuko gara. ...tz kausi daitekeela. Euskal literaturan ez bada haurrei buruz argitaratu kondaira eta ipuin eskasik, uste dut erdal hizkuntzetako obrek ere badutela beren interesa eta beren lekua, euskarazkoek erdarazkoetan behar luketen bera funtsean, eta gisa horretan" le Roman de Renard" ipuin bildumaren euskaraz plazaratzeak irakur gura bultza lezakeela, euskal literatura ahultzeko partez aberastuz,
|
euskarazkoak
erdarazkoa egin lezaken bezala, funtsean! Erdi aroko idazkiak izangatik, Gorrailen ibilerak ez dira istorio serio eta tristeak, irri eta trufa jokoek anitz leku hartzen dute. Egitate edo elkarrizketetan fartsa, ironia, trufa, engainuak ugari dira, baita ere egoera eta jarreretan borroka, erailtze, kolpe eta truka bitxiak zehazki deskribatuak.
|
|
2009
|
|
|
Badaude oraindik batzuk gaztelania kutsatu gabeak: oraindik estruktura mentala, lokuzioak eta,
|
euskarazkoak
dauzkate. 80 urteko jendea, 90ekoa...
|
|
|
– Telebistaren esparruan jaun eta jabe dira Frantzia zein Espainiako kateak, 4 eta, digitalizazioa tarteko, hedabide globalak ere (Fox, BBC, MTV eta enparauak) etxeko egiten ari zaizkigu apurka apurka. Kinka konplexu honetan, alabaina,
|
euskarazkoak
eurak ere ugaldu egin dira. Euskaltel en zapper a erosita, berbarako, etxetik ikus ditzakezu ETB1, ETB3, Hamaika TB eta Goiena TB, eta, tarifa bat gehiago ordainduz gero, baita Betizu ren bi kanalak ere.5
|
|
|
Aurreko urteetan ere egon direnen artean, berriz, Ander Lipus, Jaime Ocaña, Pepín Tre eta Las Torpedolevel daude. Jaialdia Donostiako auzo gehienetara iritsiko da (Altza, Amara, Egia, Intxaurrondo, Bidebieta, Loiola, Martutene, Igeldo, Antiguo, Gros eta Erdialdea) eta emanaldi guztiak tabernetan izango dira, lau izan ezik: Igeldoko Ikastola, Victoria Eugenia Club Aretoa, Etxarriene Egoitza eta Añorgako Jolas Etxea.Bestalde, eskainiko diren ikuskizunetatik bost
|
euskarazkoak
izango dira: Le Petit Théâtre de Painen Aulki Hutsa, Mirande Kabareta, Pantxika Lamurren Nik egin behar & co, Ander Lipusen Erregea eta Bufoia eta Jon Plazaolaren Munduari partxeak jartzen.
|
|
|
Gure gazte denboran eskuz esku erabiltzen genituen Aita Arrutiren gaztelaniazko poesiak ere. Nik
|
euskarazkoak
irakurtzen nituen gogo beraz irakurtzen zituen erdaraz Aita Ezenarrok.
|
|
|
154 Baina zer da kultoa, gero literaturari erreferitu nahi badugu behintzat? Arrutik Erriberri/ Oliteko komentua utzi duenean, 1915eko maiatzaren 14an, egin den haren biblioteka pribatuaren inbentarioan, 130etik gora liburutatik, ez da harritzekoa hogeiren bat bakarrik izatea propioki literaturakoa, horietatik bi baino ez
|
euskarazkoak
(Arrese bien bana). Dagoentxoa ere, ordea, esanahitsu askoa da haren formazioa eta gustua adierazteko:
|
|
|
Alfred Morel Fatio() hispanista frantses handiaren ikasle, jarraitzaile eta ordezkoa izan zen Collége de France n maisuaren azken urteotan(); kadira horretan eman zituen gaztelaniazko klaseekin batera
|
euskarazkoak
, berau izanik ziur aski unibertsitate batean euskarari buruzko klaseak eman zituen lehena. Halaber, Baionako Societé des Sciences, Lettres et Arts eko kidea, RIEVeko kolaboratzaile arrunta eta Eusko Ikaskuntzaren III. Biltzarrean (Gernika, 1922) partaide izan zen.
|
|
|
euskaraz Gipuzkoa alderako eta gaztelaniaz BizkaiArabei begira. 1995ean, alabaina, gaztelaniazko adarra kendu zuten eta egun soilik
|
euskarazkoak
dihardu.
|
|
|
Gure helburua TIL delako eredu bakarra gailentzea izango da, eta horretarako, makineria guztia jarriko dugu martxan: ingeleseko haur eskolak irekiko ditugu, nahiz eta herritarrak
|
euskarazkoak
aldarrikatzen ari diren, ereduko ikastetxeei trabak jarriko dizkiegu, eta TIL ereduko ikastetxe berri berriak irekitzen hasiko gara lurralde osoan zehar (eremu euskaldunenekin ere egingo dugu probatxo bat: Elizondon kasu).
|
|
|
13 puntu horietatik gehienak erdara hutsez idatzita daude. Kasualitatez edo, erdarazkoak askoz luzeagoak dira
|
euskarazkoak
baino. Izenburua ere erdarara hutsez dago.
|
|
|
Azken urte hauetan errepikatu izan ditugun ideia berak errepika daitezke aurten ere: hedabideentzat egin den inbertsioa ez da handitu, eta, ondorioz, bakoitzak jasoko duena ere ez; sendotu eta indartzeko planteamendurik ez da egiten; erdarazko hedabideetan gero eta gehiago inbertitzen da, nahiz eta euskararen normalizazioan benetan eragiten dutenak
|
euskarazkoak
izan...
|
|
|
Egin ezazu bada, zure makilatxo miragarriaz, EAEko populazioaren %65 euskaldun elebakar, erdaldunek beren bizitzetan gehienetan erdara ezin erabiltzeko. Gero, muga itzazu EAEko erdarazko hedabideak egunkari eta kanal bakarrera,
|
euskarazkoak
ugaltzen dituzularik. Sor itzazu ingelesezko edo frantsesezko kanal pare bat ere, ukitu internazionala eman eta kanpokoa lan dezagun lehenago, etxekoa landu ordez.
|
|
|
Haien artean ez da izango Hiru argitaletxea. Durangoko Azokaren arauek diote argitaletxe bakoitzak aurkeztutako liburuen %80k gutxienez
|
euskarazkoak
edo euskal gaiei buruzkoak izan behar dutela. Iaz, Hiruk ez zuen baldintza bete; Irazabalen arabera, aurten ez du parte hartzeko eskaririk ere egin.
|
|
|
Leku bakoitza zehatz eta zuzen izendatzea garrantzitsua da, eta hor arduraz jokatzeko eskatu genieke hedabideei, izugarrizko ardura daukate eta. Izan ere, askotan horien bitartez iristen zaizkigu leku izenen berri, eta ezinbestean eskatu behar zaie
|
euskarazkoak
erabiltzeko kezka edo zorroztasun irizpidea. Zertarako egiten dira izendegiak, gero erabiltzen ez badira?
|
|
|
Nire osaba apaiza, Gabirel, 1976an hil zen. Liburutegi ederra zeukan, zortzi mila liburu, asko
|
euskarazkoak
, eta hona etorri ziren. Don Juan Kruz Ibargutxik ere, nire osaba baino zaharragoa, liburu asko zeuzkan euskaraz, eta haiek ere hona etorri ziren.
|
|
2010
|
|
|
Izan ere, Buruntzaldeko udal euskara zerbitzuek Apellidoak Abizenduz ekimena jarri dute berriro abian. Jatorrizko
|
euskarazkoak
diren abizenak agiri ofizialetan bere jatorrizko grafiakin ager daitezen, hori lortzeko bidea zein den azaldu nahi diete Buruntzaldea eremuko biztanleei.Konplexutasun ezaUdaletxera eta Bake Epaitegira joan behar da abizena bere jatorrian bezala idatzita agertzeko. Donostian jaioa baldin bazara, ordea, Bake Epaitegira joan beharrean, Donostiako erregistro Zibilera hurbiltzea baino ez duzu.Zer behar da. Udaletxean emango dizuten errolda agiria; jaioterriko Bake Epaitegian eskuratzen den jaiotagiri ofiziala eta NANren fotokopia dira abizenaren grafia aldatzeko behar diren hiru agiri ofizialak.
|
|
|
Bikoizketa etxe ezberdinetatik ateratako testuak dira telesail horietakoak, ingelesetik itzulita sortutakoak; hartara, itzulpen joerak identifikatzeko eta aztertzeko bidea zabalik izan du ikerlariak. Jatorrizko testuak eta
|
euskarazkoak
konparatuta, eta itzulitako obrak eta Euskal Herrian bertan sortutako Karramarroen uhartea filmeko hizkuntza alderatuta jatorrizkoa sinesgarriagoa izaten dela ondorioztatu du ikerlariak, sarriago erabiltzen da hitanoa, ugariagoak dira ahozko esapideak, lizentzia gehiago hartzen dira ahoskeran... Halatan ere, ez du horrek inolaz ere esan nahi euskarara egindako bikoizketa desegokia denik.
|
|
|
Film laburraren gaia antolakuntzak jarriko du grabazio egunean bertan eta gainera Portugaleteko 3 lokalizazio agertu dira, gutxienez. Lehiaketara aurkeztutako lanak jatorrizkoak eta argitaratu gabeak izango dira eta
|
euskarazkoak
, gaztelerazkoak edo audiorik gabeak izan daitezke. Talde bakoitzak film labur bat aurkeztu ahal izango du lehiaketara DV Pal formatuan edo antolakuntzak banatutako DVD/ USB batean.
|
|
|
–lleno de perdón mientras viva,/ lleno de gracia cuando muera? !; bere testigantza adierazteko, izan ere, poema batzuk utzi zituen, bai
|
euskarazkoak
–Goiz eder onetan erail bear nabe?, hasten dena baino poema zirraragarriagorik?!?
|
|
|
Gorrotxategiren ustez, aztarnategian grafito gehiago aterako dira hurrengo urteetan. . Iberieraz, zeltiberieraz, latinez agertu daitezke, bai, baina
|
euskarazkoak
ez dut uste?. Bere izena behin eta berriro Veleiarekin lotuta egon ondoren, gauza guztiak argitzeko gogoz dago.
|
|
|
–Hasieratik sumatu nuen problema ikaragarria izan zitekeela, eskandalu ikaragarria? dio Gorrotxategik,, nire baitan sinetsita nengoelako gehienak, edo nik ikusitakoak behintzat, eta batez ere
|
euskarazkoak
, faltsuak zirela. Baina gauza bat da konbentzimendua edukitzea, eta beste gauza bat publikoki esatea.
|
|
|
Tentsio iturri gertatzen zen, halere, plaza banaketa hori: gero eta eskola publiko gehiagok A eredutik eredura (zenbaitek Dra) pasa nahi zuten, eta horretarako irakasplaza guztiak edo gehienak
|
euskarazkoak
izatea eskatzen zuten. Aukera egin beharra zegoen:
|
|
|
Beste hitzetan esanik, hezkuntza kostu nagusien alorrean euskara ez da berariazko gainkostu faktore. Erdarazko irakaslearen soldata bera irabazten du
|
euskarazkoak
, eta klase ordu kopuru bera ematen du oro har.
|
|
|
Lehenengo eta behin, merkatua. Ez daukat daturik, baina badirudi ez nabilela oso erratuta esaten badut gaztelaniazko liburuak
|
euskarazkoak
baino gehiago saltzen direla maila guztietan. Historiako liburuak ez dirudi, inondik inora, arau hori hausten duten bakanetakoak direnik, alderantziz, nobela historiko erraz eta entretenigarrietatik hasita liburu akademiko konplexuenetara, dibulgazioko lanetan barna, kasu guztietan, beti, euskaraz idaztea salmenta gutxiago izateko aukerak handitzea da.
|
|
|
5 Bi multzo horien barruan ordena kronologikoa segitu da, eta urte bakoitzaren barruan hizkuntzaren arabera ordenatu dira artikuluak, lehenengo
|
euskarazkoak
, gero frantsesezkoak eta bukaeran gaztelaniazkoak.
|
|
|
Antzuolan, helduek gaztelaniazko liburuak
|
euskarazkoak
baino askoz gehiago hartzen dituzte gainera. Zerk bultzatuta aukeratzen ditu irakurleak liburuak?
|
|
|
isilpekoagoa bai bederen— heldu zitzaidana, Lauaxeta santu martiri bat bezala hil baitzen... hil zutenei ere barkatu ez zien, bada, beren gaiztakeria, Kristok bere hiltzaileei barkatu zien bezala: "... lleno de perdón mientras viva,/ lleno de gracia cuando muera"!; bere testigantza adierazteko, izan ere, poema batzuk utzi zituen, bai
|
euskarazkoak
—" Goiz eder onetan erail bear nabe..." hasten dena baino poema zirraragarriagorik...! — eta bai gaztelaniazkoak ere, hauen artean bat... nik handik urte batzuetara irakurri eta biziki hunkituta utzi ninduena: " ¿ Qué me importa no ver la luz del día/ si tengo en mi conciencia la luz del Cielo?
|
|
|
Jovenes sed castos (1931). Erdarazko zatiak 103 orrialde ditu; ostetik doan
|
euskarazkoak
95 Dirudienez, Beasaingo Leonardo Zunzunegi moldiztegian argitaratu zen. Liburu horren helburua zen erakustea euskal gazteak ezkondu bitartean nola gorde dezakeen erabateko abstinentzia.
|
|
|
Manuel Larramendigandik aurrera luzaroan jasan behar izan da euskaraz joera hori: erdarazkoak ez diren hitzak sortzekoa, baina
|
euskarazkoak
ere ez. Amazigen artean berdin, idazten hasi eta hizkuntza normalizatzeko orduan, arabieraren eta beste hizkuntzen presiopean, ez da erraza izango hizkuntzaren logikaren oreka mantentzea.
|
|
|
Buruari eragiten zizkion mugimenduengatik Mp3 gaitzizen krudela ezarri genion gizon hari ingelesezkoek ez zioten emango, noski, niri Frantziaren ipurtzuloan dagoen kartzela haren ganbaran
|
euskarazkoak
ateko zirrikitutik entzuteak ematen zidan indarra eta adorea.
|
|
|
Hautatutako bederatzi filmetatik bi dira
|
euskarazkoak
: Asier Altunaren Artalde eta Angel Aldarondoren Ondar ahoak.
|