2000
|
|
Eta hala, bada, hasi nintzen neure kasa, ezkutuan (lagunengandik ezkutuan, batik bat), lehen saiotxoak egiten. Beti izan naiz
|
pertsona
saiatua, egoskorra, ausarta. Sekula ez naiz arazoen aurrean kokildu.
|
|
Barka bezait ahalkea. Estreina abenidetan, etxe orratzetatik behera, ohean, sekula ez Udalaren aurrean buruz behera, enuresia, bizkarrez ere bai bai bai, autoen artean sigi saga azkarrak, txof txof joan etorri txikiak, belaze fresko goxoetan beeee, ezkaratzean adio jauna zer egiten duk ordea hor arrastaka Carlos, beti beti
|
pertsona
egoskorra, saiatua, ausarta, irakasketa prozesu luzea, jaidura berebizikoa glup glup glup.
|
|
Baztertuta sentitu naizen bakoitzean. Gertatzen da,
|
pertsona
bat, edo gustura irakurri zenuen libururen bat, edo inor gutxik ezagutzen duen zelai ederren bat maitatzea; baina azkenean ez zara gauza horiekin ere asetzen, eta brrummmm etengabean itotzen zaizu bihotza. Osaba Andonik Migel ni baino gehiago maite zuela konturatzen zara, eta nik bakarrik dakit zenbat sofritu dudan kontu horrengatik.
|
|
1973 urte inguruetan, Goiko Kale kaleratu zen garaian, lurrikara bortitzena baino sekularizazio bortitzago bat bizitzen ari zen gure herria. Goiko Kale, besteak beste, sekularizazio garai hartan, literaturaren alde apustu egin zuen
|
pertsona
baten lekukotza da: erlijioak ordu arte bere bizitzan bete zuen esparru izugarritik ihesi zebilen idazle batena.
|
|
Urjauzien ikusmira zoragarria izan da, zoragarria eta zirraragarria. Gainera, atzo aintziran bezala, urak
|
pertsonarik
helduenak ere, serioenak ere, haur bihurtzen ditu; noizbait izan ziren haurren ilusioa eta jolasgura pizten die, eta niri, besteak beste Jordi, Adela edo Estherri bezala, gauza bera gertatu zait gaur. Baina uraren ikuskizun eta gertutasun horrekin batera, gaur ere on egin dit taldean ibil  tzeak.
|
|
Galdera indiskretoei erantzun behar izatea; Niagarako urjauzietan suizidioaren aukera hain hurbil sumatzea; nahi duzun
|
pertsona
telefonoz bestaldean nahi duzunean ez topa  tzea; horra deseroso sentitzea zer den.
|
|
Karmelo joan denean, ordea, pentsakor geratu naiz. Pentsatu dut Dabidek urruneko baina, aldi berean, konfiantzako
|
pertsona
bat behar zuela ni zelatatzeko; pentsatu dut Karmelo pertsonarik egokiena dela, batez ere beti Dabidekin zorretan dagoela esan izan duelako eta nik ezagutzen ez nuelako; pentsatu dut momenturik egokiena dela haren historia kontatzeko.
|
|
Karmelo joan denean, ordea, pentsakor geratu naiz. Pentsatu dut Dabidek urruneko baina, aldi berean, konfiantzako pertsona bat behar zuela ni zelatatzeko; pentsatu dut Karmelo
|
pertsonarik
egokiena dela, batez ere beti Dabidekin zorretan dagoela esan izan duelako eta nik ezagutzen ez nuelako; pentsatu dut momenturik egokiena dela haren historia kontatzeko.
|
|
Ez dakit Ruben nola egongo den orain. Gainera, orain arte Dabiden mamua zena, aurrez aurre dugun
|
pertsona
bihurtu, eta horrek asko gogogabetuko zuen...
|
|
Ez dakit nola hasi. Beharbada neure burua zuritzen has ninteke eta, esan, ezer baino lehen, Teresa bezala bakarrik bizi diren
|
pertsonek
, niretzat badutela misterio plus bat, erakargarriago egiten dituena. Eta beharbada Karmelorekin atzo hori gertatu zitzaidan.
|
|
Eta jakina, alboko mutila X izan, gero ilargia zapalduko zuen astronauta, eta X ek auzoaren berbak ahantzi ez, eta ilargia zapaldu bezain laster: " Zorionak, Zakarias" berba misterioz beteak esan zituen, munduko
|
pertsona
bik bakarrik ulertuko zituztenak...
|
|
Hiru: bilatua izan ala ez, harreman hori porrokatzera datorren hirugarren
|
pertsonarena
.
|
|
Uste dut azken judizioa arte ez direla zenbait gauza argituko esan du Rubenek, eta gero, aieru bat bailitzan, honela jarraitu du: Hala ere, bere rola ongien bereganatu duen
|
pertsona
Hillary iruditu zait, Olga alegia, izan ere bera egin zait guztietan sinesgarriena.
|
|
" Furgonetan bertan saiatu nintzen Dan xaramelatzen, baina kanpamendua bera bakarrik altxatzen tematu zen eta nire gizona ikustearekin etsi behar izan nuen. Gaur ere ez dut zorte onik izan, baina oraindik bidaia luzea da, eta konturatu naiz erokeria dela taldeko
|
pertsona
bakar bati erreparatzea eta, zer arraio, Karmelori ere gustura asko eskainiko nioke nire platera"; horrekin batera jakin ahal izan nuen, izan ere ni ez bainintzen batere ohartu, Tom Estherri inguruka dabil  kiola edo berak, behintzat, hori uste duela. " Etengabe aipatzen dit Mexikon rancho bat eraiki nahi lukeela eta ondo legokeela hura beste norbaitekin aurrera ateratzea.
|
|
" Nire bikotekidea beste batekin ibili dela jakingo banu, batere pentsatu barik harremanak bertan behera utziko nituzke". Esaten zuen nire aurrean ez balego bezala, hirugarren
|
pertsona
erabiliz. " Zer konfiantza mota gera daiteke horren ostean?", eransten zuen.
|
|
EEBBetako presidenteak bere ekintzarik ttikienaren ondorio guztiak neurtu behar ditu eta hori ez da konpontzen ahorita esan berri duzun" Senti  tzen dut" huts batekin. Estatu batuarrok ez dugu merezi atxikopalatuko gaituen presidenterik, adorea eman, eta eragingo gaituen
|
pertsona
baizik, eta zu, zu ez zara merezi dugun presidentea! amaitu du Clintonengana (X) haserre eta koleratsu hurbilduz.
|
|
Egia da" Sentitzen dut" esamoldea erabiliegi dagoela, baina halaxe dago oraindik ere hainbestetan erabiltzen dugun" Maite zaitut" adierazpidea ere, eta hala ere bizi bizirik dago, eta konbentziturik nago esaten den bakoitzean esanahi berria, ñabardura gehiago egokitzen diogula adierazi du ahots sakon bezain pausatuz, denoi epaiketa fartsa bat zela kasik ahanztarazten zigula. Eta begien bistan dago neska hori ezagutu aurretik, eta ondoren, Billek azaldu izan didan maitasuna desberdina dela; baina hanka sartu du eta halaxe onartu du, munduko ohore guztiak jasotzen ari zela, munduko
|
pertsona
apalenaren mailara etorriz, gauzarik intimoenak denon aurrean azaldu beharrez. Oraingoan ere, dotore jokatu du, ausarta izan da eta bere hutsa onartu du, benetakotasunez, barne barnetik gure herriaren alde jarraitu nahi duela erakusteko.
|
|
Nik neuk noizbait egin behar banu, beraren dotoreziaz egin nahi nuke. Gutako askok, gehienok baino duinago jokatu du, ze nor ez da noizbait beste
|
pertsona
batekin erakarria sentitu, galdegin du irmo, eta epaiketako kide guztioi begietara so egiteko behar zuen isilunearen ondotik, nork ez du noizbait horrelako desiorik sentitu?
|
|
Billek, sentitu ez ezik, eraman ere, urrunera eraman du, eta hanka sartu du, baina berriro diot: bere hutsa mundu osoaren aurrean onartu behar izan du, eta ez nire aurrean bakarrik, nork eta munduko herri asko botoi bat sakatuz birrindu eta porroka dezakeen
|
pertsonak
, eta pertsona horrexek barkamena eskatu dizue, baina batez ere, berriro diotsuet, niri eskatu dit. Eta zuei ere, herri tribunaleko kide guztioi, zuen kontzientziak pixka bat aztertu, eta barka dezazuela eskatzen dizuet.
|
|
Billek, sentitu ez ezik, eraman ere, urrunera eraman du, eta hanka sartu du, baina berriro diot: bere hutsa mundu osoaren aurrean onartu behar izan du, eta ez nire aurrean bakarrik, nork eta munduko herri asko botoi bat sakatuz birrindu eta porroka dezakeen pertsonak, eta
|
pertsona
horrexek barkamena eskatu dizue, baina batez ere, berriro diotsuet, niri eskatu dit. Eta zuei ere, herri tribunaleko kide guztioi, zuen kontzientziak pixka bat aztertu, eta barka dezazuela eskatzen dizuet.
|
2001
|
|
Orduantxe lau auto iristen dira, eta hauen atzetik ehundaka
|
pertsona
lasterka; giza-talde izugarriek, alkatea buru dutelarik, zerbitzugunea inguratzen dute hurbil hurbiletik, eta isilik gelditzen dira, emozioz lepo, ikustear duten ikuskizun berdingabearen aurrean.
|
|
S (kexu txikian): Jo, baina niri ez zait
|
pertsonak
hiltzea gustatzen!
|
|
Objektuek eta
|
pertsonek
ihes egiten diote, eta bere begien aurrean basamortu gorri bat uzten. Eta hitzak entzuten ditu, ulertu ezin dituen hitz eta keinu urrutikoak, haizeak higienikoki irensten dituen laborrizko hitzak.
|
|
Guztiz harriturik, eskumuturrak luzatu, eta galdetu diot, azkenik: " Eta, zergatik?, nola hil behar dut, bada,
|
pertsona
hori?". Poliziaren eran  tzunak ez du zalantzabiderik uzten:
|
|
Aitaren berri ere emango dizu. Lehen
|
pertsonan
arituko da, eta amamaren eta amonaren, bien, hizkeren ukitua agertu arren, haiek baino esaldi motza  goak erabiliko ditu.
|
|
Hariotan birraititaren eta aititaren berri emango du. Lehen
|
pertsonan
arituko da, baina bere herriko berbetan.
|
|
Birraitonaren berri, aitonaren berri eta aitaren berri emango du. Lehen
|
pertsonan
arituko da, bere jaioterriko kutsua duen hi  ri  ko hizkeran.
|
|
Honek atal guztiak josiko ditu jostorratz bat balitz moduan, denboraren hari amaigabea lagun hartuta. Hirugarren
|
pertsonan
arituko da, hizkera motz eta sotilean.
|
|
Beti agertzen den adibide bat aipatzeko, Santxo de Elsoren Dotrina Iruñean agertu zenetik alerik gelditu bada, ez dakigu non dagoen. Orain badiote Madrileko handizki nafar batzuen etxean ote dagoen, ez dakit egia den ala ez, eta egia balitz ere, nola, ni oker ez baldin banago, ez dagoen inolako eskubiderik
|
pertsona
bati bere ondasun bezala duen liburu bat agerrarazteko edo agertzera behartzeko, gorde nahi baldin badu gordeko du, berak atera nahi duen arte.
|
|
Alor bakoitzeko pieza ugarien artean hautamena egiterakoan, berriz, idaz  kiaren gaurkotasuna izan dugu irizpide, ez guztizkoa baina bai garrantzi  tsua. Edonola ere den, irizpide ezinbestekoa izan da Mitxelena
|
pertsonari
eta Mitxelena zientzialariari buruzko halako irudi oso bat lortzea liburua bere osotasunean hausnartzerakoan.
|
|
Pentsamendu bakarraren itzalak belaxkegiak bihurtu ditu gure gaur  ko polemikak, eta gogorrak izaten hasita,
|
pertsonen kontrako
gogortasuna nagusitzen zaio ideien kontrakoari. Aitzitik Mitxelenak:
|
|
gaur baino gar  tsuago eta gupidagabeago eztabaidatzen zuten garaiko gizona zen, baina ideiekin jokatzen zuen gartsu eta ideien kontra gupidagabe. Inoiz
|
pertsonaren
baten kontra egiten duenean, urlia horrek, zehaztasun intelektualari  uko eginik, amarruaren bidea darabilelakoan da, Mitxelenak ezin baitzuen eraman ez eztabaidetan ez giza harremanetan karta markaturik. Polemikarako orduan, agerian uzten ditu bere kartak, beti ezagutzen diogu talaia, Asteasuko Agirrek esaten zuen moduan egiten du borrokan (Anziñaco demboran festetan irten oi ciran gudariac elcarren contra peleatzera; quentzen cituen soñeco guciac, izan etzezan etsayac nondik eldu):
|
|
Beldurrik gabe aitortu eta onartu dugu kontua ez dela gazteleraz edo frantsesez egiten den guztia euskaraz ere egitea" horretarako eskubidea" dugulako. Beldurrik gabe aitortu eta onartu dugu litekeena dela hizkuntza bakoitzak bere erabilera esparruak izatea, desberdinak ziur asko
|
pertsona
, lurralde edo egoera bakoitzean. Beldurrik gabe aitortu eta onartu dugu euskaldun guztiok, baita euskaldun jantzi edo prestatuenek ere?
|
|
Areago ere esango nuke: herri honek berebiziko aurrerabidea egingo luke (hizkun  tzen eta
|
pertsonen
elkarbizitzari dagokionaz ari naiz bereziki), baldin Mitxelenak orduan esaten zituenak gogoanago izango bagenitu.
|
|
7 Eta hemen aipatu behar nuke Zipitria andereñoa. Baina bere
|
pertsonaz
eta eginez ongi mintzatzea aspaldi debekatu zidanez gero, isilik gelditu dut, gaizki esaka hasteko arrazoirik ez baitut ikusten (K.M.O.).
|
|
ematen diren argibideak urriak dira, eztabaidagarriak maiz eta eztabaidatuak. Besterik da, aldiz, izen bereziekin, tokizko eta batez ere
|
pertsonazkoekin
: ugariak izan baitira.
|
|
Euskara honetan: aurkeztu, biltokia, burtina, egintza, irudia, iruditegia, jostaeta (jostirudi berriagoa da, dirudienez)..., eta
|
pertsona
latinez, eta ingelesez bidenabar  (dramatis personae), esaten den eran. Damuba... garaizen eskaintzak donquitea deritza5 Eta nola ez?
|
|
Sinbolo berrien artean,
|
pertsona
ezagunak ere ikus daitezke Zazpigarren zigilu honetan: Joxe komeriantea, emaztea eta semea, gure artean dabilen Familia Santuaren errainu bizia.
|
|
Eta Orixe, onerako edo gaitzerako, euskalari trebea genuen eta idazle handia. Biak
|
pertsona
bakar baten barrunbean kokatzen badira, ez dago ez bakerik ez osasunik gizon asko eroetxera eraman dituen bide batean baizik: " gogo erdibiturik" bizi du horrelako ezbeharra soinean daramanak, aldizka euskalariaren ahoz mintzatuaz, aldizka idaz  leari emanaz hitza.
|
|
Zinetako gizakirik,
|
pertsonarik
, ere ez da poema horretan, egileak berak aitortzen duenez: " Euskalerri osoa dut kanta gai, ez biko bat edo beste, gure gauzeri lokarri bat ezartzeko asmatu ba dut ere.
|
|
berpizteko egin dituen ahaleginak. Hor daude, diodanaren lekuko, horrenbeste kanta zahar, horrenbeste toki eta
|
pertsona
izen, bestetan ez bezala euskal jantzian agertzen direnak.
|
|
|
Pertsona
izenak
|
|
Nola hasi eta non buka, nork daki?
|
Pertsona
berberak: beste lokarririk ez.
|
|
Egiazki,
|
pertsona
bat da beti nagusi Barojaren liburuetan. Batzuetan âJuventud, EgolatrÃa edo Las horas solitariasâ, ez du izengoitirik:
|
|
Badakizki, inon ikasi gabe, nobelagile batek jakin behar dituen gauzarik nagusienak.
|
Pertsonak
ederki ikusten ditu, bai barrendik eta bai kanpotik; nork bere bizia du, berez ari dira eta berez mintzatzen, inork behartu gabe. Badaki gertakariak bata besteari josten eta, hori aski ez dela, ederki âarin, zorrotz eta biziroâ ematen dizkigu aditzera.
|
|
Lehiak, ordea, probetxurako izango baldin bada, leiala behar du izan. Hizkuntza eta, hizkuntza  ez ezik, Euskal Herriaren jakintza jaso nahian jaioa eta hazia delarik, ez da baten ez besteren,
|
pertsona
nahiz taldeen, izena eta omena goratu beharrean dabilena. Elkarrekin jasoko dugu burua, elkarrekin lehiatzeko bihotza badugu; eta elkarrekin lur joko dugu, elkarrekin amildu ondoan, geure irudia besterengan ezagutzeko gauza ez bagara.
|
|
Horrek ere ez du, ordea, berez ezer esan nahi. Batek nahiago ditu Shakespearen hamalaukoak, gogoz eta haragiz gatzatuak eta mamituak; beste batek, berriz, Huxleyren
|
pertsona
ezagun hark hain higuin zituen Shelleyren laino arteko hegaldiak. Batetik nahiz bestetik jo, nolanahi ere, igo egin behar da, nork eta non ez dakigula ezarria dagoen maila batera igo, eta aldapa hori garaitzen ez duenak ez du poetaren izena merezi.
|
|
Arnoak bano gaizkiago ordi diro
|
persona
,
|
|
Ez dakigu  horietaz deus, Ioanaz kanpora, emazte izan zuena baita noski. Ez dira gainera denak
|
pertsona
bereziak nahi eta nahi ez. Berak esaten diguna dakigu doi doi.
|
|
Begira zerk harritzen duen. Duela zenbait urte, Donostiako El Diario Vascok galdera batzuk egin zizkion zenbait
|
pertsonari
, ni ere horien artean nintzelarik, euskararen etorkizunaz. Funtsez, ederki jaso du hitz bitan nik erantzun nuenaren muina, baina, ordukoak eta oraingoak elkarrekin erkatuaz, bere buruari, eta bere buruaren bitartez Euskal Herri osoari, zerbait galdatu nahi lioke Zaloñak:
|
|
Frantsesez, ikasi berria dut, esan dezakezu, ahoz esan, tandis que s rekin edo s rik gabe, peut être t rekin edo t gabe. Baina zorigaiztokoa s rik gabe bata eta t rik gabe bestea idazten dituen haurra eta
|
pertsona
hazia!
|
|
Inork jakitekotan, hizkuntzalari trebe eta euskarari bakarrari emana dagoen batek jakin dezake, gehienez ere, horrelako zerbait. Bestela esan,
|
pertsona
hazi, hezi eta arras trebatua denak. Nola eska horrelakorik gure haurrei?
|
|
Irakurle argiak ikusiko ere du eskularru leunez tratatu ditudala maiz aski, suturik ez nengoenean, zenbait
|
pertsona
eta zenbait pentsabide. Orain, Â urteak joan eta urteak etorri, besterekin erabili lirateke eskularruok.
|
|
a) Ez da euskalki horretan, hiru
|
pertsonarekiko
adizkiei bagagozkie, hirutarik bat baizik gelditzen. Beste hirutarik biak, galduak izateaz gainera, ez du osatzeko biderik.
|
|
Nonbait idatzi zuen Garatek (eta buruz aldatzen dut mamia, hitzak oker daudelarik, alegia) barreiari agertzen dela euskal aditza: honek eskaintzen zion aditz pilo mardula ez zuela bizi osoan
|
pertsona
batekin bakarrarekin baizik (arrebarekin, noski) erabili. Nik ez dut arrebarik izan, eta adizki horiek erabiltzeko  paradarik ere ez.
|
|
Askojakina, baita bere sailetik kanpoko arazoei buruz ere edota hauetan batik bat askojakin. Beregandik gerok geure begiz ikusi ez genituen gertari eta
|
pertsona
ugariren berri sakon zuena. Eta ez zuen bereizkuntzarik egiten besteren pentsamoldearen arabera.
|
|
Baina, era berean, eragin hori kontestatu, deuseztatu edo indartu (baina betiere kutsatu) egiten da beste faktore batzuengatik: sineste sistemak eta norberaren aldez aurreko jarrerak,
|
pertsonen arteko
sareen bitartez bideratzen diren talde praktikak edo esperientziak (familian, txokoan, lantokian, ikastetxean...), gizartea" iritzi erreferentzia" gisa zeharkatzen duten elkarte eta instituzio sareak (eliza, alderdiak, sindikatuak, mugimenduak, klubak edo bertsolarien mundua bera, euskal gatazkaren arlo honetan eragin sare gisa diharduena).
|
|
Adibideak ongi erakusten digunez, guztiz mugatzen du hedabideen eragina gizarteak informazio gaiarekin duen zuzeneko erlazioak. Zuzenean ezagutzen ez ditugun arazoen edo geure
|
pertsona
eta talde harremanetan ohiko mintzagai ez diren auzien kasuan, oso handia izan liteke hedabideek gertaeren eta ondoko jarreren ezagutzan eduki lezaketen eragina. Baina norberaren eta gizartearen esperientzia zuzen zuzenekoa den gai baten kasuan (eta esperientzia horren osagarri bereziak ditugu gizarteko erreferentzia politikoak eta sozialak:
|
|
1960) izeneko teoriek hartu zuten aurrekoaren ordea Bigarren Mundu Gerraren ondoan. Ukatu egin zuen Klapperrek hedabideek, kasu berezi batzuk alde batera utzita, berehalako eragin zuzena izan lezaketenik, eta eragin hura
|
pertsonen
aurrejarreren eta haien talde edo gizarte harremanen" agente laguntzailea" baino ez zela adierazi zuen; haren ustez, aurrez dauzkagun iritziak eta jarrerak" sendotzen" dituzte hedabideek eta horixe da, besterik gabe, betetzen duten funtzioa. 1970eko urteak arte nagusi jardun zuen teoria funtzionalista enpiriko honek hedabideei buruzko ikerketa alorrean.
|
|
Ikusgarriro zabaldu da ondoren ikerketa honen araberako burubideen esparrua," Teoria Hipodermiko" hartara berriro hurbilduko gintuzkeen ondoriorik azaldu ez bada ere. Estatu Batuetan," Erabilera eta Hobarien" teoriaren arabera (Katz, Blumler, Gurevitch 1986), aktiboa da publikoa, hedabideez baliatzen da
|
pertsona
edo gizarte mailako behar batzuk asetzeko, eta hedabideek eduki lezaketen eraginaren aldagaiaren papera betetzen du erabilera horrek. " Harrerari" buruz eginiko ikerketek âhauen artean ditugu Britainia Handiko" Kultura Ikerketen" baitan eginikoak (Dayan:
|
|
Batzuetan, kazetariek eta hedabideek(" ikerketa" dioen etiketa horretaz baliaturik), bitarteko lanak bete dituzte halako botere ekonomikok edo politikok sorturiko dokumentu, albiste edo zurrumurruen iragazte prozesuetan (ohikoa izan da hau" terrorismoaren aurkako gerra psikologikoan"). Beste askotan,
|
pertsonen
intimitatearen aurrean errespetu izpirik erakutsi gabe jardun izan dute kazetariek, istorio guztiz larriak asmatzeraino ere iritsirik, horretarako erabili zen kazetaritza estiloa ikerketa kazetaritza serioaren estiloa bazen ere.
|
|
Herritarrek indarkeriaren aurrean abiatua zuten arbuio prozesu gero eta zabalago baten ondorioa zen. Euskal gizarteak indarkeria eta haren inguruko fenomenoak ez zituen arrotz eta urrun, zuzeneko esperientzian bizi izaniko fenomenoak baitziren; norberak bizi izaniko gauzak ziren edo
|
pertsonen arteko
harremanen bidez edo partaide zaren elkarte edo taldeen bidez gizartean zabalduriko iritziak. Esperientzia horretan zituen erroak herritarrak ETAren indarkeriaren aurrean erakusten ari ziren arbuio gero eta zabalagoak.
|
|
Haren muina hedabideen boterea bada ere, zuzeneko esperientzia ere pertzepzio horren jatorria izan daitekeela adierazten du, eta honenbestez, batzuetan, jende sektore desberdinen artean lehian diharduen" iritzi giro bikoitza" sortu ohi da: hedabideengandik jasotzen du jendeak bata eta
|
pertsonen arteko
harremanetan edo bestelako gizarte erreferentzia batzuetan (eliza, gizarte mugimenduak, eta abar) bestea.
|
|
Indarkeriaren arazoari ezker abertzalearen isolamendu politiko eta sozialaren bitartez eman nahi zitzaion konponbidea, Ermuko espirituaren irudi mediatikoaren sinboloaren pean zegoen jende aurrean argudia eta defenda zitekeen iritzi bakarra. Zalantzarik gabe, ETAren arbuioa azaldu zuten
|
pertsona
asko ez zetozen bat iritzi horrekin eta pentsatzen zuten betiere errepresioa emendatuz eta gizarte isolamenduaren bitartez gatazka ez zela konponbidean jarriko eta neurri horiek ezin bideratuko zirela askatasun demokratikoen murrizte handirik gabe. Jende horrentzat guztiarentzat, ETAren arbuioa eta gatazkak irtenbide negoziatua behar duelako iritzia ez zeuden kontrajarriak.
|
|
Eragin honek indar handiagoa eduki zuen oraindik ere, Espainiako Estatuko gainerako lurraldeetan. Ulertzen erraza den moduan, jendeak gatazkan duen esperientzia eta esperientzia horren sozializazio maila?
|
pertsonen arteko
harremanen edo harreman sozioestrukturalen bidez?, Euskadin baino askoz ahulagoa da. Gainera, Euskadin gizarte zibileko beste instituzio batzuen interbentzioak gizarte errealitatearen kazetari sorkuntzaren boterearen gainean zuzen zuzeneko eragina badu ere, prozesu hori oso bestelakoa da Espainian.
|
|
Hedabideen eraso honen beste lantza mutur bat izan zen, gizartean okupatzen duten lekuengatik, aditu gisa, iritzi koalifikatua emateko gai den ahots zientifiko gisa, azaldu ziren
|
pertsonen
interbentzio homogeneoa. Intelektualak ziren haiek," Ermuko Foroa" deituko zenera bilduko ziren intelektualak bereziki.
|
|
Informazioaren ikusgarritasuna hertsiki lotua dago Euro  pako kazetaritzan erro sakonak dituen ideia batekin: informazio batez interesatzen den
|
pertsona
kopuruak ematen edo kentzen dio balioa informazio horri 26 Kazetaritza modernoak uste du, gero eta konbentzituago, jendeak berri baten aurrean duen interesa haren argudioaren sakontasunaren alderantzizko proportzioan dagoela. Jendearen bihotza ukitu beharra dago!, diote.
|
|
Hortaz, azterketa eredu bat itxura liteke kazetaritza politikoaren ezaugarri horietatik abiatuta eta aldi bakoitzeko erreferentziak erantsiko litzaizkioke ezaugarri bakoitzari. Hala eta guztiz ere, kronologia eredua hobetsi dugu lan honetan, irakurleen
|
pertsona
eta gizarte esperientziekin errazago lotuko zelakoan.
|
|
Zorionez, urrats txiki batzuk egin dira dagoeneko norabide horretan, kazetariak Euskal Herriaren etorkizunari begira hain garrantzitsua den garai honetan kazetaritza oro har jokatzen ari den paperaz kezkaturik daudelako. Arestian eginiko ohar batean adierazi bezala, 1999ko martxoaren 13an, ehun kazetari inguru bildu ziren Bilbon" eszenatoki politiko berrian" bideratzen ari ziren jarduera aztertzeko 30 Bilduriko
|
pertsonen
kopuruak eta gehienak Lizarra Garazi Akordioaren arabera proposamenaren aldekoak izateak erakusten digute, beharbada, zein ahula den oraindik sektore barruan hausnarketa eta autokritika. Halaz ere, gogoeta prozesuari hasiera eman dio, itxuraz, topaketa honek.
|
|
2. Informazioaren hartzaileak
|
pertsonak
, herritarrak, gizartea dira eta ez audientzia izena ematen zaion estatistika abstrakzio hori. Iritzi publikoa aberastu, arrazionalizatu eta errespetatzeko, gertaerak eta iritziak bereizi behar dira, interpretazioak eta usteak, informazioa eta propaganda, kritikak eta iraina, gertaerak eta zurrumurruak, informazio espazioak eta publizitatea.
|
|
Oker joz gero, zuzenketak eman lituzke ezagu  tzera, eztabaida sorturiko albistea, argitara ematerakoan, nabarmendu zen modu berean. Horrez gainera, araua eta ez salbuespena izango da iturriak identifikatzeko bidea, iturri sinesgarri batek diskrekzioa eskatzen ez duen bitartean edo
|
pertsona
mailako segurtasun arazoak edo bestelako arrazoi bereziak azaltzen ez diren bitartean.
|
|
Ustezko inozentzia errespetatuko da albisteetan.
|
Pertsonen
intimitaterako eskubidea errespetatuko da, baita pertsonaia publikoen kasuan ere.
|
2002
|
|
Ezkutaketak filosofia oso bat biltzen du bere baitan, norberak besteak ikusi eta besteek norbera ez ikustearen gainean oinarritua. Eta gizabanakoei dagokienez berauen partaidetza ezinbestekoa baita, inolako teoriak sinesgarritasunik izango badu, zera esan beharra dago, badirela
|
pertsonak
 aipatutako joera beren nortasunaren muineraino sartuta daukatenak. Era honetara jokatzen dutenak ez dira gizakien ekintzetan nabarmentzen.
|
|
Nolanahi ere, oroimena ez ezik, beti gelditzen da zerbait ona, maite dituzun
|
pertsonen
heriotzaren ondoren: pairamena eta beratasuna irabazteaz gainera, maite zenuen bati eskaini ez zeniona maite duzun beste bati eskaintzeko beharra sentitzen duzu.
|
|
|
Pertsonekin
hain arin jokatzen duen bat ezin da profesional ona izan.
|
|
Gero, gainerakoak. Hogeita hamar bat
|
pertsona
denera, ez gehiago.
|
|
kukuka ibiltzea zen, beraz, heriotza deitzen dutena. Inondik irten orduko, zuk badakizu toki horretan  gelditu diren
|
pertsonak
eta gauzak bizirik daudela, baina ez dituzu ikusten. Aitona ez ikustea zen aitonaren heriotza, ez besterik.
|
|
Hamalau. Bitarte horretan, oso
|
pertsona
gutxik entzun dit, familiatik kanpo, hilketarena, eta ez dut ahaleginik egin hildakoaren nondik norakoak ezagutzeko. Baina horrek ez du esan nahi ahaztu egin ditudanik hilketa eta hildakoa.
|
|
arazoen bila ibiltzen naizela, konplikazioak gustatzen zaiz  kidala. Xaloa omen naiz, bihotz onekoa, edozeinekin fidatzen naizena, baina ez naiz, nonbait,
|
pertsona
normala. Horra.
|
|
|
Pertsonaz
nahastu omen ditun esaten du aparatudunak, eguraldia jasotzen ari dela esango lukeen bezain laño.
|
|
Ez da, inondik ere, une honetan agurtu nahiko nukeen
|
pertsona
, baina niregana dator, eta ukondotik oratzen dit:
|
|
Erraz atzendu ditugu gero irratiak 24 ordu, denak bata bestearen ondoren, emititu zitueneko hura. Anoetako belodromoan hamaika mila
|
pertsona
bildurik euskal kantarien oinetan beren pospoloak piztu zituzten gau hartan. Euskararen mugarria izan zen 24 orduz euskaraz egitea, salbuespen txiki bezain aberasgarri batzuekin hala ere:
|
|
Alabaina, erraz belaxkatzen dira hauetako zenbait, noiz eta aitzinean duten elkarrizketari kortejanteak euskararen alde deusik egin gabe izanik ere, doktrina ofiziala (ofizialeek egiten duten doktrina esan nahi dut) ogirik eta edaririk gabe zuzenean irensteko prest ageri direnean. Kabestrua ongi estaltzen dakiten adiskide bainoago lagun diren
|
pertsona
prestuekin gertatzen da hori. Lekuz kanpoko amontegin dabiltzalako itxura hartzen du batek.
|
|
Errespetua zor diogu euskaldunari, euskaraz mintzatu nahi duenari, esaten ari naizen honen guztiaren jakitun ez bada ere. Errespeturik handienetako bat,
|
pertsona
batentzat, bere hizkuntzan egitea da, nahi den txikiena izanik ere bere eskubide oinarrizko bat baitu, berea duen hizkuntzan egitea alegia. Eta hori errespetu handiko kontua da, adiskide.
|
|
mila
|
pertsoneko
bi izango dira.
|
|
Nire ustez, azken batean, merkatu, hezkuntza eta kultura ohiturekin erlazionatuta daude nobelaren egungo" garaipena" eta ipuinaren ikusezintasun erlatiboa: ez generoen berezko barne ezaugarriekin, eta, gure artean, are gutxiago ipuingileen kalitatea eleberrigileena baino txikiagoa delako... batez ere kontuan hartuta eleberrigileak eta ipuingileak, batzuetan,
|
pertsona
bera izaten direla (dena dela, badago esa  ten duenik ipuingile on bat eleberrigile ona ezin dela izan, eta alderantziz, baina eztabaida horrek urrunegi eramango gintuzke eta ez da hauxe, ziurrenik, lekurik aproposena mataza hori askatzeko). Ildo honetatik, eta amaitzeko, Juan Garziaren hitz batzuk baliatuko ditut, ezin egokiagoak iruditzen baitzaizkit:
|
|
Gutxiengo hautatu baten partaide sentitzen da poeta, beraz, eta, jakina, hori oso inportantea da berarentzat, besteak beste, eskubide batzuk ematen bide dizkiolako: poeta bati, poeta izateagatik, prosa darabilen
|
pertsona
bati baino bitxikeria gehiago onartzen zaizkio (adibidez, irakaslea bada, eskoletara sistematikoki berandu ailegatzea edo, besterik gabe, ez agertzea, edo âjoaten deneanâ koñak kopa batekin azaltzea... Azken batean, poeta da).
|
2003
|
|
Emakumeari begira, harrigarria egin zitzaidan
|
pertsona
batzuek ideiak antolatzeko duten dohain hori, harrigarria burutik paperera bitarteko distantzia zeharkatzeko duten ahalmena. Eta horrek areagotu egin zuen niregan pizten hasia zen desira.
|
|
Geltokira heldu ginenean, bi
|
pertsona
besterik ez genituen topatu: bertako burua eta bidaiari galdu bat.
|
|
|
pertsonen
antzera.
|
|
Baina ez zuen ematen eskuetan ezer zeramanik. Hala eta guztiz ere, beste
|
pertsona
batek ere nire antzeko pentsamenduak izan zitzakeen, handik gutxira lehengo guardia hura ikusi bainuen tren gainetik hurbiltzen! Jesus, Maria eta Jose!
|
|
Haren alde egin behar izan zuen nazionalak Donostian sartu zirenean. Ez baita, ez,
|
pertsona
gaiztoa, Ramon.
|
|
Hizkuntzaren, Lurraren eta Historiaren alderako borrokan tematzen zarenean, etsaia ez ezik, zure jendetasuna ere instrumentalizatua suertatzen da. Hatsa hartzen eta bakarretan pentsamendu paradoxala duen
|
pertsona
gisa kon  tsideratzera heltzen baldin bazara, ikusiko duzu, ustez euskaldun jardutea debekatzen dizun etsaia tresnatzat zeneukala. Eta alegiazko mundu batean bizi izan zarela ohartuko zara.
|
|
Zure jarrera duina eta kristaua da, baina ez arrazoizkoa.
|
Pertsona
baten heriotza ezbehar bat da; biena, tragedia bat.
|
|
Arrazoi zuen.
|
Pertsona
bakarraren heriotza gauza onargarri eta akaso normala zen; biena, zerbait onartezina eta ezohikoa. Hortxe zegoen aldea.
|
|
Eta pentsatzen dut aita Betancurrek jakinaren gainean jarriko zintuztela:
|
pertsona
baten heriotza ezbehar bat da; biena, tragedia bat.
|
|
Gurea, baina, oraindik hobea zen: kaskezurra alderik alde agerian duen hilotz bat (abandonatu nahi ez gaituena), bainuzale bat itotzeko zorian, sekula santan iristen ez den polizia, irristagailurik gabe gelditzen den belomarezale bat, hamabi
|
pertsona
marru urdurian eta liburuzain idazle bat (barka erredundantzia) barre karkara batean, idatziko duen sainetearen kontura...
|
|
Burugabea ote zen pentsatzea tragedia bat gertatzen ari zela han? Jolas ontzi bat hondoratzen ari zela, adibidez, sei zortzi
|
pertsona
barruan zituela?
|
|
Egiaz, ez genekien mutil, gizaseme edo agure zen, baina on Belisarioren ondorioa zuzena iruditu zitzaidan: sasoi beteko
|
pertsona
batek baino ezin euts ziezaiokeen ordubete  tsuz halako egoera bati. Hondartzara iritsi, eta apaizak berri ona zabaldu zuen.
|
|
Jabetuta nago orain artean sinesgarritasun apurrik ere ez duen gertaera bati horixe eman nahian nabilela; arrazoiak aurkitu nahian nabilela zorigaitz guztiz irrazional bati; gizakia kapritxosoa eta aldakorra den arren, agian izanen duela zirritu txiki ezkuturen bat nondik logika edo arrazoia sartzen den; eta izugarriena da nire erreferentzia guztiak orain artean idatzitakoa eta aurreran  tzean idatziko dudana egiazkoak direla, neurgarriak, frogagarriak; oro da irrealki  benetakoa. Badira testuan, egia da, aipamen anbiguoak, hitz erdi ezkutuak, zenbait izen nagusi edo toponimo edo data aipatuak izan ez direnak; hauek guztiak literatura lizentziak baino ez dira, zilegitasunez hartu ditudanak, zeren, gertaeraren muina ez aldatzeaz gainera, hainbat
|
pertsona
, leku edo entitateri egin niezaiekeen kaltea saihesten baitut, idaz  ki honek noizbait argia ikusiko lukeen aukera gertagaitzerako. Ez da horixe eta nire helburua, inondik ere.
|