|
2000
|
|
|
Honelakoetan gertatu ohi den legez, honaino ekarri gaituen lanean artikuluak sinatzendituztenek
|
baino
jende gehiagok hartu dute parte. Horiei gure esker beroenak emanbeharrean gaude.
|
|
|
Hauek banatuagoa dute beren irakurleria lau herrialdeetan. Milakoetan, EL CORREOk, EL DIARIO VASCOk edota ELDIARIO DE NAVARRAk
|
baino
audientzia txikiagoa duten arren, orekatuagoa duteberen hedapen eremua. Zalantzarik gabe, ildo editoriala, edukia eta irakurleen presentzia Euskal Herri osora9 zabalduta duen GARAk, esaterako, Araban du audientziabaxuena (%4, 7) eta Gipuzkoan altuena (%10, 8).
|
|
|
Altuagoa da gizonezkoen presentzia, emakumezkoena
|
baino
; emakumezkoenaez da, batez beste, %43ra iristen.
|
|
|
Gipuzkoako irakurleen joera ere nahiko markatua da, EL DIARIO VASCOrenaudientzia ikusita. Hemen, egunkari irakurleen kopurua altuagoa da (%60, 7) etagainera, duplikazio maila %16koa; beraz, egunkari bat
|
baino
gehiago irakurtzendutenen presentzia ezin da ahaztu. Bizkaian DEIA bigarren egunkaririk indartsuenabada, Gipuzkoan GARAk betetzen du leku hori.
|
|
|
Batez beste, populazioaren erdiak (%54, 1ek) egunkariak irakurtzen ditu; gainera, Hego Euskal Herrian duplikazio maila altua dagoenez, egunkari bat
|
baino
gehiagoerosteko joera dauka jende askok.
|
|
|
Hego Euskal Herri osoan zabaltzen diren egunkariek
|
baino
salmenta handiagoakdituzte probintzia bakarrean zein bi probintziatan salgai jarri eta erosten direnek. Halanola, EL CORREOk Bizkaian eta Araban, EL DIARIO VASCOk Gipuzkoan eta ELDIARIO DE NAVARRAk Nafarroan.
|
|
|
1997an egunkari akitaniar honen ordainduriko hedapena 341.329 aletara iritsizen15, egunkariaren barneratze tasarik handienak dituztenak Landes ko departamendua, Gironda eta Euskal Herria izanik. Ipar Euskal Herrian egiten den egunkari honen inprimaketa 40.000 alekoa da; hots, 100 etxetatik 36
|
baino
gehiagotan irakurtzen da, beraz, argitalpen hau Ipar Euskal Herriko zabalduena bilakatuz. Sud Ouestek aspaldi lortu dubere ezarpena Ipar Euskal Herrian, onartua izaten eta bertako pentsamolde eta berezitasun kulturalei egokitzen jakin duelako, honela, bere ezarpena lortzearekin batera, estatu frantseseko gaurkotasuna ekarriz.
|
|
|
itxuratu ahal izateko, bertoko informazioa emateabehar beharrezkoa da. Hau gabe ez luketelako interes handiagoa erakutsiko Sud Ouesterosteko, estatu mailako Liberation edo Le Figaro bezalakoak irakurtzeko
|
baino
.
|
|
|
daude estatu mailako albistegietan (France Inter, France Info), Modulation France programazioan eta eskualdeko albistegian. Radio Francerenekimenak, Pirinio Atlantikoetako departamenduaren baitan lehen
|
baino
gehiagodesberdintzen diren kazetaritza eta hedapen eremu bi sortarazi dituelarik, identitatearen praktika eta pertzepzioa, izate sentimendu bereizgarriak, egokitze ekimentzat jodaiteke. Hura, ikusmira, zertxobait jakobinotik?
|
|
|
France 3 Euskal Herri izenekoa, Baionako Merkataritza eta Industria Ganberaren lokaletan ezarria, ETBlen moduan. Edizio berri honek, Frantziako besteguztiak
|
baino
gehiago, ez du ezeztatzen 1990ean France 3 Tour Soirek lortu zuen lehenarrakasta, merkatuko %34koa zena. Nolanahi dela, 1995eko abenduan entzuleria tasaren errekor, historikoa?
|
|
|
Anglet FMk, aldiz, RTL2ko musika saioan harpidetu behar izan du, aurrera segitu ahal izateko. Noski, euskalirratiez gain, beste irrati soziatibo batzuek ere denborari, diru faltari, lehiari, eta baitaberrerosketei ere aurre egin diete, irrati hauek adibidez; Baionako Radio BonneHumeur (%1, 7ko audientzia) 40 urte
|
baino
gehiagoko entzuleriari zuzendua eta, beraz, Nostalgieren estatu mailako sare musikalaren ordutegia erabiltzen duena; MaulekoRadio Mendililia, gero eta entzuleria handiagoa duena? %1, 3, edo Radio BonneNouvelle irrati erlijiosoa.
|
|
|
Bere aldegogorarazi behar da, Zuberoa biztanle gutxien duen Euskal Herri osoko herrialdeadela. Mediametrieren galdeketaren desabantaila gisa aipatu behar da, hiru euskalirratien hedapen eremua
|
baino
askoz ere zabalagoa dena kontuan hartzen duela, etaRadio France Pays Basquek galdeketaren agintzaileak, Ipar Euskal Herri osora zabaltzen duela entzute eremuaren azalera. Irrati hauen ehunekoak askoz ere hobeak izangolirakete galdeketa honen emaitzak, herrialdeka egingo balira.
|
|
|
Hiru euskal irratiek SIADECOri eskaturiko inkesta baten arabera, Irulegiko Irratiak bereganatze tasa handiadu Ipar Euskal Herrian (21.000 entzule) eta batez ere Behe Nafarroan, bere entzuleria eremurik handiena duena, %92ko euskaldunekin; hau da, 17.500 pertsonak,, ezagutzen dutela irrati hau, eta entzuleriaren %71 leiala da. Gure Irratiak, entzute eremu nagusia Lapurdin du (48.000 euskal hiztun
|
baino
gehiagorekin), eta24.000 entzule ditu Ipar Euskal Herrian, hauetarik 22.000 Lapurdin; hau %44, 4 da.Xiberoko Botzak, aldiz, 9.000 entzule ditu bakarrik; hau da, euskal hiztunen %1240 41.Azken inkesta honen arazoa da, euskal entzuleak bakarrik hartzen dituela kontuan; baina jada zehaztu dugun bezala, Irulegiko Irratiak eta Xiberoko Botzak badituztezenbait emankizun, inkesta, elkarrizketa... frants... Gainera, musika emankizunbatzuk, batez ere euskal rockarenak, euskaldunak ez diren gazteek ere entzuten dituzte.Euskal irrati soziatiboen iraunkortasuna eta indarra, emankizunen ekoizpen kostuamurriztea lortzen duen beren arteko lankidetza estuaz gain, dituzten elkartasun etasostengu sareetatik datoz:
|
|
|
DE LA HAYE Y., Dissonances: critique dela communication, La Pensee Sauvage, Paris, 1984, 76 or.18. Jada 1992an, ia bi frantsesetatik batek egunero eskualdeko egunkari bat gutxienez irakurtzenbazuen ere (%48, 5), 35 urte
|
baino
gutxiagoko irakurleetatik %27 zen gizonezkoen kasuan eta %28, 7emakumeen kasuan 1992an, irakurleriaren kopurua 18 milioikoa zen, 1983an 19 milioiak gainditzenzituelarik. Modu honetan, egunkaria gutxien irakurtzen duen herri garatua bilakatu da Frantzia(...)?. (MATHIEN Michel, La presse quotidienne regionale, op., 53 or).
|
|
|
Datuen aniztasunak ondorio orokorrak ateratzea zailtzen badu ere, joera batzuetanantzekoak agertzen zaizkigu berriro EUSKALDUNON EGUNKARIA eta GARA: Iparraldearekiko joeretan hain zuzen. Bi egunkarietan, Ipar Euskal Herrian gertatutakoak aipatzen direnean, bereziki kultura eta euskararekin lotutako gertaerak aipatzendira, mota honetako albisteak Iparraldetik jasotako berrien erdia
|
baino
gehiago direlarik (%51 euskarazko egunkariaren kasuan eta %54 gazteleaniazkoarenean). Kontuanhartu beharra dago, bestalde, mota honetako albisteek %21 eta %19 osatzen dutela biegunkari horietan, hurrenez hurren.
|
|
|
Taula honetan are ageriago geratzen da kanal bien arteko aldea, beren edukiei dagokienez. ETBlen berton ekoitzitako produktuak heren bi
|
baino
gehiago diren bitartean, ETB2n Euskal Herrian osorik ekoitzitako programek heren bat baino zertxobaitgehiago osatzen dute. Gainerakoetan, erdia baino apur bat gehiago kanpoan ekoitzitako programak dira, eta %11 kanpoko eta bertako ekoizpenaren nahasketa.
|
|
|
Taula honetan are ageriago geratzen da kanal bien arteko aldea, beren edukiei dagokienez. ETBlen berton ekoitzitako produktuak heren bi baino gehiago diren bitartean, ETB2n Euskal Herrian osorik ekoitzitako programek heren bat
|
baino
zertxobaitgehiago osatzen dute. Gainerakoetan, erdia baino apur bat gehiago kanpoan ekoitzitako programak dira, eta %11 kanpoko eta bertako ekoizpenaren nahasketa.
|
|
|
izan den programaz ari gara; ez ditugu errepikapentzat hartzen, hartara, astebete
|
baino
lehenagoemandako saioa). ETB2k egunean ia 22 ordu inguru emititzen ditu, horietatik errepikapena %6 izanik, batez beste.
|
|
|
Proportzioei begiratuta ere, ETB1en Espainiako ekoizpenen proportzioa kanpoko ekoizpenen artean %14koa da (4/ 29), ETB2n %24koa denbitartean (17/ 70). Beraz, esan dezakegu, kanpoko produkzio bila jotzen duenean, gaztelaniazko kanalak euskarazkoak
|
baino
gehiago bilatzen duela Espainiako ekoizpenenartean.
|
|
|
geografiari lotutako egitatea den bitartean, lehenengoentzat Euskal Herria egitate politikoa ere bada.Egunkari abertzale eta erregionalisten artean auzi honen inguruan dagoen aldea, gainera, oso nabarmena da: lehenentzat politikazko albisteen erdiek
|
baino
gehiagokEuskal Herri osoarekin zerikusia duten gaiak aipatzen dituzte; bigarrenentzat, ordea, mota horretako albisteak politika gaietako %10etik behera dabiltzala kasu gehienetan.
|
|
|
Eta gertaera honetan garrantzia handia izan du, dudarik gabe, Lizarra Garaziko itunaren ostean abiatutako prozesu politikoak. Izan ere, itun hartatikaurrera Euskal Herriko dinamika politikoak inoiz
|
baino
gehiago begiratu dio EuskalHerri osoaren batasunari, eta inoiz baino gehiagoko batasuna lortu da lurralde guztietako alderdien eta gizarteko eragileen artean. Honek isla zuzena izan du hedabideetan, eta, bereziki, Lizarra Garaziko itunaren eragileen politika, neurri handi batean, Euskal Herri osorako politika gisa aurkeztua izan da.
|
|
|
Eta gertaera honetan garrantzia handia izan du, dudarik gabe, Lizarra Garaziko itunaren ostean abiatutako prozesu politikoak. Izan ere, itun hartatikaurrera Euskal Herriko dinamika politikoak inoiz baino gehiago begiratu dio EuskalHerri osoaren batasunari, eta inoiz
|
baino
gehiagoko batasuna lortu da lurralde guztietako alderdien eta gizarteko eragileen artean. Honek isla zuzena izan du hedabideetan, eta, bereziki, Lizarra Garaziko itunaren eragileen politika, neurri handi batean, Euskal Herri osorako politika gisa aurkeztua izan da.
|
|
|
Maila hau marko juridiko politikoak ezarria da (erkidego autonomikoa lehenik, eta Hego Euskal Herria gero). Nafarroako egunkarien kasuan, erkidego autonomikoak eta probintziak bat egiten dutenez, hauek
|
baino
harantzagoko albisteak urriak dira, eta hauetatik gehienak Hegoaldeko mailan agortzendira.
|
|
|
Hiru datu hauek hauxe erakusten digute: egunkariek Euskal Herria islatzean azpimarratzen dituzten erreferentzia eremuak gehiago baldintzatzen ditu hedabideen ideologia politikoak beren hedaduraren araberako izaerak
|
baino
. Zehazkiago, gaur egunEuskal Herria zatikatzen duen egituraketa juridiko eta politikoaren onarpenak edoharen aurkako jarrerak baldintzatzen dute, neurri handi batean, hedabideek gure herriazeraikitzen duten irudia, hurrengo atalean ikusiko dugun legez.
|
|
|
GARAk, Baionan delegazioa eduki arren, oso informazio gutxi eskaintzen die, ordea, Iparraldeko biztanleei beren inguru hurbilaz: bere artikuluen %2, 6
|
baino
ez (geroago ikusiko dugu, ordea, Ipar Euskal Herrian gertatu baina eragina Hegoaldean erebaduten gertakariek presentzia handiagoa dutela egunkari honetan). Gainerako egunkarientzat, Ipar Euskal Herria ez da erreferentzia eremua.
|
|
|
Nafarroak Ipar Euskal Herriaren kasuaren antzeko joera erakusten du, nahiz etaegunkari abertzaleetan lurralde kontinentalak
|
baino
agerpen handiagoa duen. Hala ere, oraindik urrun geratzen da populazioaren pisuagatik legokiokeen agerpenetik (EuskalHerri osoko %18).
|
|
|
Bestetik, GARA eta EUSKALDUNONEGUNKARIAren edukietan, Euskal Autonomia Erkidegoko albisteek ez dute EuskalHerriari ematen dioten espazioaren erdia ere osatzen, gainerako lurraldeetako errealitateari edota entitate handiagoei (Hegoaldea zein Euskal Herria bere osotasunean) jartzen dioten arreta handia baita. Azkenik, berriro ere, DEIA bi muturren artean agertzen zaigu, kasu honetan Madrilgo egunkariak
|
baino
baskongadozentrismo handiagoanerortzen delarik, gainera.
|
|
|
Bereziki nabarmena dirudi EUSKALDUNONEGUNKARIAren kasuak: bere artikuluen erdia
|
baino
apur bat gehiago soilik bukatzendira Hegoaldean. Gainerakoak Iparraldea edota Euskal Herri osoko ikuspegiarieskaintzen zaizkio.
|
|
|
Egunkari abertzaleen multzoan nabarmen geratu da, erreferentzia eremuak osatzeko garaian DEIAk beste biekin duen aldea. Izanere, zenbait gauzatan hurbilago agertzen baita egunkari hau berripaper erregionalistetatik EUSKALDUNON EGUNKARIAtik edo GARAtik
|
baino
(adibidez EuskalAutonomia Erkidegoak hartzen duen pisuari dagokionez).
|
|
|
Mugimendu honek, ezker abertzaleak preseski, Hegoaldeko lurraldeen arteko zatiketa izan du hain zuzen ere eredu politiko hori errefusatzeko arrazoi nagusienetakoa. Bestalde, mugimendu honek Nafarroan izan duen presentzia, nabarmen handiagoa izan da EAJk izan duena
|
baino
.
|
|
|
Bi egunkari horien arteko alderaketa egitean, jadanik Ipar Euskal Herriak bietantratamendu ezberdina duela ikusi dugu. Euskarazko egunkariak GARAk
|
baino
arretahandiagoa ematen dio Iparraldean gertatzen denari. Ezberdintasun hau xehetasunhandiagoz ikus dadin, honako bereizketa hau egitea komeni da:
|
|
|
Albisteetako gertaerak jazo diren lekuari erreparatu beharrean gertaera horiekeragina izan duten tokiari begiratzen badiogu, egunkari bien arteko antzekotasunaesanguratsua da oraindik, baina ez hain erabatekoa, 4 taulan ikusten dugun legez.GARAk, bere lehiakidearen aldean, Gipuzkoa eta Nafarroa lehenesten ditu (eta neurritxikiagoan Bizkaia eta Araba). Euskarazko egunkariak, ordea, Iparraldean eraginaduten albiste gehiago argitaratzen ditu GARAk
|
baino
. Hartara, berriro errepikatzen da, aurreko taulan ikusi dugun joera.
|
|
|
Argitu behar da, bestalde, taula bi horien artean agertzen den alde bat: oro har, herrialdeetan eragina duten gertaerak gutxiago dira herrialdeetan gertatzen direnak
|
baino
. Aitzitik, egitate handiagoetan (Euskal Autonomia Erkidegoan, Hegoaldean edota Euskal Herrian) eragina duten albisteak gehiago dira lurralde hauetan gertatu direnak baino.
|
|
|
oro har, herrialdeetan eragina duten gertaerak gutxiago dira herrialdeetan gertatzen direnak baino. Aitzitik, egitate handiagoetan (Euskal Autonomia Erkidegoan, Hegoaldean edota Euskal Herrian) eragina duten albisteak gehiago dira lurralde hauetan gertatu direnak
|
baino
. Adibidez, Gasteizko Jaurlaritzak berak hartutakoerabaki baten berri ematen duenean, berri ematea (prentsaurrekoa esaterako) herrialdebatean gertatzen da, baina eragina Euskal Autonomi Erkidego osora heda daiteke.Ezberdintasun hori neurketak egiteko erabili dugun metodologiaren ondorioa da:
|
|
|
Xehetasunetan itotzeko arriskua ekidin nahirik, joera orokor batzuk
|
baino
ez ditugu aipatuko: oro har, egunkari guztiek jarraitzen dizkiete irizpide berberei, erreferentzia eremu batzuk edo besteak islatzeko unean.
|
|
|
EuskalHerria bere osotasunean gai zehatz batzuen inguruan soilik da erreferentzia eremugarrantzitsua: euskara, eguraldia/ trafikoa eta, neurri txikiagoan, politikaren inguruan.Beraz, egunkarientzat Euskal Herria, osotasun bezala ulerturik, ezer
|
baino
lehenagoegitate linguistikoa da, bai eta geografikoa eta, neurri apalago batean, egitate politikoaere. Azken ikuspegi honek (Euskal Herria osotasun politiko gisa) hartzen duen pisuak, dena den, erabat banatzen ditu egunkari abertzaleak eta erregionalistak.
|
|
|
Iparraldeari dagokionez, jadanik esana duguna errepikatzen zaigu kasu honetanere: ezer
|
baino
lehenago, egitate geografiko eta linguistiko gisa agertzen zaigu EuskalHerriaren barnean.
|
|
|
harremanhorretan Euskal Herria bere osotasunean hartzen dute berriro ere lehenek, bigarrenakHegoaldera mugatzen direlarik. Bestalde, politikari buruzko albisteetan, Bizkai, Arabaeta Gipuzkoako egunkariek gehiago azpimarratzen dute Hegoaldea Euskal AutonomiaErkidegoa
|
baino
, baina ez dute berdin jokatzen egunkari nafarrek: hauentzat EuskalHerria Espainia harreman politikoa Nafarroa Espainia harremanaren terminoetan definitzen da lehenik, nahiz eta bigarren erreferentzia (Hegoaldearekikoa) ezin ezkutatuduten.
|
|
|
ETBlen emanaldien heren bik
|
baino
gehiagok Euskal Herriarekin zerikusia dutenbitartean, ETB2n erdira jaisten da portzentaje hori. Aldea nabarmena dela uste dugu, biek zuzendaritza bera dutela kontuan hartuta.
|
|
|
ETBlen berton ekoitzitako produktuak heren bi baino gehiago diren bitartean, ETB2n Euskal Herrian osorik ekoitzitako programek heren bat baino zertxobaitgehiago osatzen dute. Gainerakoetan, erdia
|
baino
apur bat gehiago kanpoan ekoitzitako programak dira, eta %11 kanpoko eta bertako ekoizpenaren nahasketa.
|
|
|
Kanal bakoitzean pisu handiena duten generoei erreparatuta, alde nabarmenakikusten ditugu. Gaztelaniazko kanalean ia fikzio osoa kanpoan ekoitzia (filmak gehienbat) edo kanpoko ekoizleekiko koprodukzioan (telesailen bat) egina da, euskarazkokanalak eskaintzen duen fikzioaren erdia
|
baino
gehiago Euskal Herriko ekoizpena denbitartean (telesailak). Magazinetan ere alde nabarmenak ditugu:
|
|
|
Eskaintzen diren programetan Euskal Herriaren erreferentzialtasuna erakusten otedeneko galderari erantzunez, kanal biek joera bertsua dutela esan dezakegu. Alegia, hemengo gaiak, pertsonaiak, lekuak edo istorioak kontatzen dira sarriago beste orduetan
|
baino
. Horrek ematen dio, duda barik, bertokotasun handia Euskal Telebistarenprime time aldiari.
|
|
|
Euskal Herriarekin zerikusia duten programen kopurua oso altua da (%72) etaprogramen jatorrian maila bera dute Euskal Herrikoek. Espainiaren presentzia ez daoso altua (%4), gainontzeko herrialdetakoa (%25)
|
baino
txikiagoa. Kanpoko produkzioen pisua, gehienbat, Fikzioan, Haur eta Gazteak sailean eta Erreportajeetan gertatzen da.
|
|
|
Urrezko orduetan barne produkzioa eta, ondorioz, bertoko erreferentzialtasunaerakusten duten osagarriak, beste orduetan
|
baino
ageriago daude. Euskal Herriarenpresentzia oso markatua da ETB1en emisioan.
|
|
|
Dena dela, albistegiak ordu erdiz notiziez osaturiko tarte hutsak direla uste duenak, programa mota hauen aurpegi bat besterik ez du aipatzen. Izan ere, albistegien bidezbeste saioetan
|
baino
agian argiroago islatzen dira kanalaren ildo editorialaren nondiknorakoak eta, oro har, erreferentziatzat dituen lurraldea, pertsonaiak eta gaiak, besteakbeste. Geure ikerketa honetan helburu hori izan dugu:
|
|
|
Azken honi dagokionez, ETBren bi kanaletan informazio saioei emaniko denbora tartea erabat ezberdina da, lehenago ere azpimarratu dugunez. Euskarazkoan, informazioak prime time tartearen %13, 1 betetzen dueta ETB2ren kasuan, aldiz, %42, 1 Beraz, hiru aldiz pisu handiagoa dute albistegiekgaztelaniazko emisioan ETB1en
|
baino
.
|
|
|
Albisteetako gertaerak non jazo diren begiratzen badugu, ezer
|
baino
lehenagodatu bat nabarmentzen da: ETBko albistegiek Euskal Herrian gertatzen diren gauzeiburuz informatzen dute beste edozertaz baino areago.
|
|
|
Albisteetako gertaerak non jazo diren begiratzen badugu, ezer baino lehenagodatu bat nabarmentzen da: ETBko albistegiek Euskal Herrian gertatzen diren gauzeiburuz informatzen dute beste edozertaz
|
baino
areago. Albisteen heren bi baino gehiagoEuskal Herriko mugen barnean gertatutakoei buruzkoak dira.
|
|
|
ETBko albistegiek Euskal Herrian gertatzen diren gauzeiburuz informatzen dute beste edozertaz baino areago. Albisteen heren bi
|
baino
gehiagoEuskal Herriko mugen barnean gertatutakoei buruzkoak dira.
|
|
|
izan ere, euskarazko albistegiak gaztelaniazkoen itzulpenak izanik, erabat berdinak ez direla antzeman baitaiteke, gainera joeratxiki baina sendoa erakutsiz: euskarazko albistegietan Euskal Herriko erreferentziakgehiago dira gaztelaniazkoetan
|
baino
.
|
|
|
Albisteetako gertaerek eragina duten eremuari begiratuz gero, kanal bien artekozenbait ezberdintasun erakusten digute datuek: batetik, gaztelaniazko albistegietaneuskarazkoetan
|
baino
presentzia handiagoa dute eragina herrialde oso batean dutengertaerek (geroago ikusiko dugunez, hau kirolei buruzko albiste kopuru ezberdinarekinloturik dago). Bestetik, euskarazko albistegietan Euskal Herri osoan eragina dutengertaerei buruzko albisteek agerpen handiagoa dute gaztelaniazkoetan baino, aldenabarmenez gainera.
|
|
|
batetik, gaztelaniazko albistegietaneuskarazkoetan baino presentzia handiagoa dute eragina herrialde oso batean dutengertaerek (geroago ikusiko dugunez, hau kirolei buruzko albiste kopuru ezberdinarekinloturik dago). Bestetik, euskarazko albistegietan Euskal Herri osoan eragina dutengertaerei buruzko albisteek agerpen handiagoa dute gaztelaniazkoetan
|
baino
, aldenabarmenez gainera.
|
|
|
Azken baieztapenaren ildotik, azpimarragarria da, halaber, Nafarroaren kasua: herrialde honetan gertatzen den gauza gutxi aipatzen dute ETBko albistegi orokorrek.Ipar Euskal Herriko herrialdeek
|
baino
agerpen handiagoa badu ere, Nafarroak Hegoaldeko gainerako herrialdeekin alderatuta oso presentzia urria duela nabaria da. Ondorioz, ETBko albistegiek beren berriez erakusten duten Euskal Herria, eguraldi mapek besteladioten arren, neurri handi batean Euskal Autonomia Erkidegora mugatuta dagoela esandezakegu.
|
|
|
Ezberdintasunak daude, ordea, Espainian gertatzen direnalbisteen inguruan: gaztelaniazko albistegiak euskarazkoak
|
baino
joera handiagoa duEspainiako gertaeren berri emateko. Aldea ez da handiegia, baina joera bat erakustendu (esanguratsua, bestalde, bi albistegien artean ia erabateko parekotasuna egon litzatekeela kontuan hartuta, bata bestearen itzulpen izaki).
|
|
|
Kirolaren kasuan, bestalde, hauxe ikusten da: Espainiarekin soilik (beraz, Euskal Herriarekin ez) zerikusia duten albisteen kopurua handiagoa da gai honeninguruan gainerakoetan
|
baino
. Hartara, honako ondorio hau atera dezakegu:
|
|
|
kontuan hartuta bere erakunde politiko propioak dituela (Euskal Autonomia Erkidegoaren parekoak, Foru Hobekuntzatik datozenak), ia ez da agertzen herrialde horri soilik dagokion politika albisterik, Euskal Autonomia Erkidegoari soilikdagozkionak %39 izanik. Gizarte gaietan, ordea, Nafarroak badu presentzia aipagarria: Bizkaiaren pare, eta Arabak
|
baino
handiagoa.
|
|
|
Lehenengo multzoko enpresa taldeei dagokielarik, desberdintasun nabarmenakdaude Espainiar eta Frantziar Estatuen artean. Azken honetan indarrean dauden kontzentrazio multimediatikoren aurkako arauak askoz zehatzagoak eta gogorragoak diraEspainiar Estatukoak
|
baino
. Ondorioz, horien dibertsifikazio multimediatikoa txikiagoa da Espainiar Estatukoena baino.
|
|
|
Azken honetan indarrean dauden kontzentrazio multimediatikoren aurkako arauak askoz zehatzagoak eta gogorragoak diraEspainiar Estatukoak baino. Ondorioz, horien dibertsifikazio multimediatikoa txikiagoa da Espainiar Estatukoena
|
baino
. Oraindik ez dago, zentzu honetan, prentsaren etaikus entzunezkoen arteko gurutzaketa nabarmenik.
|
|
|
Esan bezala, Frantziako irrati/ telebista sistemaren desarautzea 1982an abiatu zen, komunikazio askatasunari buruzko legean oinarrituta. Prozesua bideratzeko, eta horren neutraltasun politikoabermatzeko edo, EEBBetako Komunikazioetarako Batzorde Federala (FCC) izenekoaren antzekoerakunde arauemaile bat sortu zen, Ikus entzunezko Komunikazioaren Aginte Gorena (HACA) hainzuzen, nahiz eta
|
FCC
baino askoz eskuduntza gutxiagorekin. Halako erakunde arauemaileak ohikoak izandira, bereziki administrazio liberal eta tradizio anglosaxoniarreko lurraldeetan, interes orokorreko gisadefinitzen diren jarduera arloak antolatzeko, interes orokor hori hornitzea esku pribatuen esku uztenzenean.
|
|
|
Urte batzuk beranduago, 1986an, komunikazio askatasunaren legea eraldatu zuen lege berriak; HACAdesegin eta beste erakunde arauemaile bat eratu zuen, Komunikazio eta Askatasunerako BatzordeNazionala (CNCL), aurrekoak
|
baino
eskuduntza zabalagoekin eta telekomunikazioak ere araupetzekoahalmenarekin. Erakunde berri honen jarduera, ordea, oso eztabaidatua izan zen, eta handik hiru urtetara, 1989an alegia, hori ere deuseztatu eta gaur egun indarrean dagoena, CSA hain zuzen, ezarri zen ikus entzunezko sektorea araupetzeko, are eskuduntza zabalagoekin, telekomunikazioen gainekoa, berriz, galduegin zuen?.
|
|
|
Nolanahi ere, eta nahiz eta Europako beste erakunde arauemaileek
|
baino
indar handiagoa izan, aldehonetatik, bere beste ezaugarrietako bat, sistema publikoa ere bere zaintzapean egotea da, ez BritainiaHandian edo Europako beste hainbat lurraldetan bezala, non CSA bezalako erakunde arautzaileak sistemapribatuaz bakarrik arduratzen diren?, argi da ez dela FCCren araupetzeko eskuduntza mailara iristen.
|
|
|
Kontraprogramazioa ekiditeko eta ikusleen informazio eskubideak babesteko, programazioak, beranduenez, emisio eguna
|
baino
hamaika egun lehenago emanbehar dira aditzera, eta ezin dira ordutik aurrera eraldatuak izan, ezustekoenkasuaz eta programatzailearen borondatez kanpoko arrazoi bat dela medio ezbada52.
|
|
|
Emakidak hamar urtetarako izango dira, sistema analogiko guztietan bezala, iraupen bereko denbora tartetarako luzagarriak. Halaber, zenbait muga ezarri dira, besteak beste, hedapen estataleko programetan deskonexioen iraupenari dagokiolarik, gehienez jota ere, emisio denboraosoaren %30?, eta enpresen arteko kontzentrazioaren gainekoak (galaraziz, salbuespenetan izan ezik, pertsona fisiko zein juridiko bakar bati hedadura eremu bereko frekuentzia bat
|
baino
gehiagoren titularitatea edo horietan parte hartze gehiengodunaizatea).
|
|
|
Ezin dakioke Estatu mailako irrati eta telebista lurrazaleko analogiko baten baimen titularitateaeman, ezta kable sare baten ustiapenerako baimena ere, honako balizko egoeretatik bi
|
baino
gehiagotanegongo litzatekeen inori:
|
|
|
Ezin dakioke eremu geografiko zehatz batetan lurrazaleko irratia edo telebista lokal analogikoa eragiteko baimena eman, ezta kable sare baten ustiapenerakoa ere, honako balizko egoeretatik bi
|
baino
gehiagotan egongo litzatekeen inori:
|
|
|
Ezin dakioke Estatu mailako lurrazaleko irrati edota telebista zerbitzu digital baten titularitateaeman, honako balizko bi egoera
|
baino
gehiagotan egongo litzatekeen inori:
|
|
|
Ezin dakioke lurrazaleko irrati eta telebista digital lokal bat eragiteko baimena eman, eremu geografiko zehatz baten gainean honako balizko bi egoera
|
baino
gehiagotan egongo litzatekeen inori:
|
|
|
Honako xedapenak ez dira gero eraginkorrak izan errealitatean, kirolen eta, bereziki, futbolarenkasuan izan ezik; alabaina, gatazkak gertatu direnean, legean jasotako eran
|
baino
modu lagunartekoagoanerabaki dira.
|
|
|
Eta Euskararen Erabilera Normalizatzeari buruzko 10/ 1982 Legeak, azaroaren24koak, ere zehazten du, neurriak hartuko dituela Eusko Jaurlaritzak komunikabideetan euskararenerabilera areagotzeko, helmuga bi hizkuntzak parekatzea izango delarik. Hortik aurrera EITBren legeansartu diren eraldaketek gehiago eragin dute egituran misioan
|
baino
. Egiturari dagokiolarik, merezi duaipatzea, Irrati Telebista Autonomikoek errepikatu egiten dutela ia goitik behera RTVE ren gobernuarekiko menpekotasuna, horregatik kritika ugari sorraraziz.
|
|
|
Europan ezartzen ari diren etaFrantziako kasuan azaldu den CSAren tankerako erregulazio erakundea izan nahi du CACek. Ordea, aholkularitzarako funtzioak
|
baino
ez ditu oraindik.
|
|
|
Frantziar Estatuan, berriz, beren menpe eremu geografikonahiko zabalak hartzen dituzten egunkari erregionalak nabarmentzen dira, nahiz etahorren baitako ezberdintasunen araberako edizio berezituekin izan. Irrati eta telebistanberriz, zentralizazioa handia izan da urteetan, bereziki Frantziar Estatuan, bertakoenpresen garapenari leku gutxi utziz, zenbait irrati emandegiren salbuespenarekin.Beraz, ez da harritzekoa prentsan eta Hegoaldean aurkitzea bertako komunikazio enpresen garapen handiagoa, Iparraldean eta irratian edo telebistan
|
baino
, arlo pribatuari dagokionean, behintzat. Horietan Estatu mailako hedapena duten enpresak eta komunikabideak dira nagusi.
|
|
|
Horietan Estatu mailako hedapena duten enpresak eta komunikabideak dira nagusi. Iparraldeak, berriz, merkatu berezitu gisa du garrantzia prentsan, eta bertako ekimen komunikatiboek gehiago dute zerikusia ekinbide sozialarekinpribatu komertzialarekin
|
baino
.
|
|
|
pertsona atzerritar batek (Europakobatasunaren kanpotikoak, alegia) ezin du kapitalaren %25etik gora izan ala pertsona fisiko edo juridikobera ezin da hedadura eremu bertsua duten FMko irrati zerbitzuen ustiapenerako bi emakida bainogehiagoren titular izan. Eta hedadura eremu bertsua duten FMko irrati zerbitzuen ustiapenerako emakidabat
|
baino
gehiago eman zaizkio pertsona fisiko edo juridiko berari, soil soilik jadanik eman direnenkopuruagatik irrati eskaintzan pluraltasuna behar den mailan ziurtatua geratzen baldin bada. Azkenik, pertsona fisiko edo juridiko batek ezin du sozietate emakidadun bat baino gehiagotan parte hartzegehiengodunik izan, hedadura eremu bertsua duten FMko irrati zerbitzuen ustiapena egiten dutenean.
|
|
|
Eta hedadura eremu bertsua duten FMko irrati zerbitzuen ustiapenerako emakidabat baino gehiago eman zaizkio pertsona fisiko edo juridiko berari, soil soilik jadanik eman direnenkopuruagatik irrati eskaintzan pluraltasuna behar den mailan ziurtatua geratzen baldin bada. Azkenik, pertsona fisiko edo juridiko batek ezin du sozietate emakidadun bat
|
baino
gehiagotan parte hartzegehiengodunik izan, hedadura eremu bertsua duten FMko irrati zerbitzuen ustiapena egiten dutenean.
|
|
|
Zehaztasun hauen balioa, ordea, zalantzazkoa da. Gogoratu Egin Irratiarekin EAEen gertatu zena, frekuentzia bakar bat eman baitzitzaion Gipuzkoako herrialdean (nahiz eta beste probintzietan ere kultursustapen eta hizkuntzaren erabileraren aldetik beste lehiakide askok
|
baino
proiektu euskaldunagoa aurkeztu). Edo Nafarroan Euskal Herria irratiarekin gertatutakoa, ez baitzitzaion lizentziarik eman.
|
|
|
22 Salbuespen gisa honako hauek nahikoa dute deklarazio sinple batekin: sarea ezarriko deninguruan normalki ikus daitezkeen lurrazaleko programazioak bakarrik eskaintzeko asmoa duten sareeketa, lurrazalekoez gain, satelite bidezkoak ere eskaintzeko asmoa dutenek, baldin eta sareen hedapen eremuak ehun etxebizitza
|
baino
gutxiago hartzen baldin baditu.
|
|
|
Alabaina, batzorde eta sozietate horiek ez ziren inoiz sortu. Alderantziz, xedapena baztertuta, ikus entzunezko lege berriak? 86 legea, 1986ko irailaren30ekoa2?, komunikazio askatasunaren gainekoa, arreta handiagoa jarri zuen irrati etatelebisten pribatizazioan deszentralizazioan
|
baino
(E. Fossas, 1990:
|
|
|
Telebistei ezarritako kuotak Europako Batasunaren artezarauak agintzendituenak
|
baino
gogorragoak dira: emisioen %60 film eta ikus entzunezko programa europarrak, bereziki ikusle gehien biltzen diren ordutegietan?
|
|
|
Kable zein sateliterako zerbitzuak: telebistei bakarrik ezartzen zaizkiemugak, nolanahi ere lurrazalekoenak
|
baino
lausoagoak direnak. Zineari dagozkion gutxieneko portzentajeak %60 eta %40koak dira, hurrenez hurren, lan europarrentzat eta jatorriz frantsesez egindakoentzat; Europako ikus entzunezko lanentzako kuota orokorra, berriz, %50ekoa da.
|
|
|
– Norbaitek ikus entzunezko komunikazio zerbitzu bat eskainiko duen sozietate baten botoen edo kapitalaren %10
|
baino
gehiago izatekotan, egoerahorren berri eman behar dio CSAri; baita egoera horretan gerta daitekeenedozein aldaketarena ere.
|
|
|
– Pertsona (fisiko zein juridiko) bakar batek ezin du kapital osoaren edo botoguztien %49
|
baino
gehiago izan, ez Estatu osorako emititzen duten lurrazaleko telebista analogikoen soziateteen kapitalean, ezta satelite bidezkoenetanere.
|
|
|
– Lurrazaleko irrati analogikoen kasuan sozietate batek ezin du, bera titularraden zerbitzu guztien eta horien programazioak ematen dituzten emisorenentzulego potentzialak batuta, 150 milioi biztanlerengana
|
baino
gehiagorengana heldu guztira.
|
|
|
– Lurrazaleko telebista digital lokal baten titularra izango den sozietate batekezin lezake zerbitzu kategoria berean beste baimenik izan, baldin eta horrekinbere hedapen eremuen baitan 6 milioi biztanle
|
baino
gehiago hartuko balitu.
|
|
|
Edozein modutan, lokaltasunarekiko atxikimendu hau, erretorikoa
|
baino
ez izateagerta daiteke, azkenean. Alde honetatik, sistema lokalen gune ahulenean, finantzaketan hain zuzen ere, huts egiten du berriro ere araudiak.
|
|
|
Xedapen garran tzitsuak dira, halaber, sozietateei dagozkienak etakontzentrazioarekin eta nazioarteko tzearekin zerikusia dutenak. Alde honetatik, bazkide bakar batek ezin du kapitalaren %49
|
baino
gehiago bere esku izan, eta informatzera behartuta dago parte hartze esan guratsua izatea dakarren edozein operazioz39.Atzerritar bazkideen (Europako Batasu netik kanpokoak, alegia) esku egon daitekeenkapital zatia, bestalde, ezin da %25etik gorakoa izan.
|
|
|
Telebista lokalaren40 legeak, udal mailan emititu eta hartuko diren lurrazalekotelebistak (gehienez bi udaleko, bat udalak berak gestionatu lukeena zuzenean, eta bestea, ekimen pribatuari eman liezaiokeena, bost urteko aldi baterako emakida baten bidez) arautzen ditu (nahiz eta udal bat
|
baino
gehiago hartzea ere posiblejotzen den, arrazoi demografiko eta teknikoek hori posible edo gomendagarri egitendutenean). Horren arabera, Autonomia Erkidegoei dagokie emakida prozedurak ezartzeko (emisio ordu eta programazioaren gaineko baldintzak barne) eta horiek erabakitzeko eskuduntza, nahiz eta, edozein kasutan, horretarako Estatuak emandako frekuentzia esleipena beharrezkoa izango duten, Telebista Lokalaren Plangintza Tekniko batenbidez41 Mugarik Gabeko Telebistaren direktibaren egokitzapenak ere berretsi egitendu programazioaren gaineko baldintzak ezartzeko eskuduntza hau, arrazoi kulturaletanoinarrituta.
|
|
|
Gaur egun baliogabetuta egon arren, Kable Bidezko Telekomunikazioei buruzkoLegean eta horren garapena den Araudi Teknikoan43 ezarritako irizpideen arabera eginda kablearen garapena Espainiar Estatuan. Horrek Estatua zenbait demarkazio geografikotan banatzea ekarri zuen, gehienez jota ere 2 milioi biztanlekoak izan zitezkeenak44.Demarkazioen oinarria udalak ziren, eta zentzu horretan Udalei zego kien, hain zuzenere, horiek onartzea; alabaina, demarkazio batek udal bat
|
baino
gehia go hartuko zuenkasuetan, Autonomia Erkidegoek izango zuten hori onartzeko eskuduntza, betiereudalen proposamen eta baimenarekin; halaber, Erkidego ezberdinetako udalak hartukolituzketen demarkazioek Sustapen Ministerioaren baimena behar zuten. Azkenean, zehaztutako 43 demarkazio horietako bakoitzean 2 lizentzia eman dira.
|
|
|
Kakotx artean, benetan elebidun moduan egunkari bakarrak dihardu hemen: GARA da hori. Euskararen pisua anekdotikoa
|
baino
ez da beste hirutan: DEIA, ELMUNDO, eta DIARIO VASCO.
|
|
|
Gauza aipagarri bat dago kasu honetan: eskuineko nazionalistek
|
baino
gehiagoerabiltzen dute Mundokoek euskara beren orrialdeetan. Mundon, iritzi tankerakoartikuluak dira argia euskaraz ikusten duten informazio inputik gehienak.
|
|
|
Mundok euskaraz argitaratzen dituen horiek Espainiarekin dute lotura batez ere.Hain zuzen, Euskal Herriarekin soilik lotura dutenak
|
baino
bost aldiz gehiago diraEspainiarekin lotura zuzena duten euskarazko inputak.
|
|
|
Egunkarian euskaraz diharduten pertsonaiak berak kontuan hartuta, beren izaeraribegiratzen diegularik, talde ez formaletako ordezkariak dira, batez ere. Egitura formaletako bozeramaileek eta erakunde administratiboetako ordezkariek talde ez formaletakoek
|
baino
askoz kopuru txikiagoan dihardute euskaraz Mundoren orrialdeetatik.
|
|
|
Ikusitakoak ikusita, euskararen aldekoa
|
baino
areago, erdararen aldeko politika linguistikoa praktikatzen dute gure inguruko hedabideek. Gizartean bertan pairatzen duenegoera diglosiko bera bizi du euskarak hedabide idatzi nagusienetan.
|
|
|
Herri bat
|
baino
gehiago da egoera horretan bizi dena, hots, besteek ezarritakomugak hertsiegi dituena, bere bere propioak gura dituena, besteak beste bera izateko, besteen artean burua zutik egon ahal izateko baino ez bada ere. Herri bat bainogehiago da munduan bere mapa identitario ezaguturik ez duena eta besteekinposatutako mapa ikasi beharra duena.
|
|
|
Herri bat baino gehiago da egoera horretan bizi dena, hots, besteek ezarritakomugak hertsiegi dituena, bere bere propioak gura dituena, besteak beste bera izateko, besteen artean burua zutik egon ahal izateko
|
baino
ez bada ere. Herri bat bainogehiago da munduan bere mapa identitario ezaguturik ez duena eta besteekinposatutako mapa ikasi beharra duena.
|
|
|
Hitz jokoa ematen duen arren, laponiarrak ez dira Laponian bizi; Eskandinaviaren iparraldean
|
baino
: Norvegian, Suedian, Finlandian eta Errusian.
|
|
|
Modu erraz batean esateko, herritarren arteko nazio sentsibilitate desberdinakilustra ditzaketen multzo diferenteek sare polimorfikoa marrazten dute gure aurrean.Batzuek lurralde historiko bakarra islatzen duen oinarrizko multzoa
|
baino
ez duteikusten: foralistak dira horiek.
|
|
|
–Euskal Estatua? Beste estatu guztiek bezainbeste bai, ez espainola
|
baino
gehiago, bainaez gutxiago ere. –Orain zertarako nahi dituzue, bada, armada eta mugak??
|
|
|
Bestalde, EAEkoa den CADEM erakunde publikoaren erabilpen oso partidistaegiten du egunkari honek; izan ere, EAE osorako erakundeak egiten duen berogailu erabilpenerako aholkuaren arabar irakurketa
|
baino
ez du argitaratzen.
|
|
|
Frantziako kateek ere oso ondo kokatu dituzte beren informatiboak prime timeorduetan. TFlek, esate baterako, zortzietan aireratzen du bere informazio saioa, Lejournal, eta bederatziak
|
baino
lehentxeago ikus daiteke eguraldiari buruzko espezifikoa, Meteo izenekoa. Ordu berean dihardu, bere aldetik, France2k; kate honenalbistegia ere zortzietan hasten da, bederatziak aldera amaitzeko.
|
|
|
Datu hau egiazkoa da, guztiok ezaguna: telebistek albistegi bat
|
baino
gehiagoeskaintzen dute egunean zehar. Baina hori bezain egiazkoa da, albistegi guztiek ezdutela entzulego bera.
|