|
2001
|
|
|
(100ºC
|
baino
tenperatura altuagoak): germen eta esporetatik aske uzten ditu elikagaiak.
|
|
2002
|
|
|
Ez nahasi olio berria eta erabilitakoa; ez nahasi oliba olioa edo oleiko ugaridun ekilore olioa bestelako landare gantz likido batekin (irakite gune desberdinak dituzte; oleiko ugari daukan olioak bestelakoek
|
baino
tenperatura altuagoak hobeto pairatzen ditu, baina bietakoak nahasten baldin baditugu, batak bestea erretzen duenez, gai narritagarriak eta toxiko izan daitezkeenak osatzen dira).
|
|
2003
|
|
|
80ko hamarkadan, zientzialariak hasi ziren ikusten koralak zuritu egiten zirela, baina 1998an, mende hartako urterik beroenean, areagotu egin zen fenomenoa. Urte horretako bost hilabeteetan, gutxienez, itsasoek eta ozeanoek ohi
|
baino
tenperatura altuagoak izan zituzten, eta horrek kalte handia egin zien Seychelleak, Maurizio uhartea, Maldivak eta Sri Lanka inguruko arrezifeei. Gauza bera gertatzen ari da Hego Pazifikoko zati handi batean, Tahiti, Cook uharteak, Kaledonia Berria eta Fidji barne.
|
|
2005
|
|
|
Aipatu den bezala, hasiera batean ikertzaileek gabro bandeatuak ganbera magmatikoen oinean eratzen zirela iradoki zuten, baina hori ezinezkoa da azpiko mantuko materialak magmak
|
baino
tenperatura altuagoa duelako eta, beraz, magmak ezin direlako bertan solidifikatu. Aldiz, ganbera magmatikoaren hormek zirkulazio hidrotermalaren eraginez hozketa nabarmena jasaten dute eta horren ukipenean arrunta da magmen kristalizazioa gertatzea.
|
|
|
1: Konbekzio gorakorraren eraginez normala
|
baino
tenperatura altuagoko mantuak litosfera kontinentalaren aurka jotzen du. 2:
|
|
|
1.32 irudian ikusten denez, ingurune geologiko konkretuetan normalak baino handiagoak edo txikiagoak diren bero fluxuaren portzentajeak neurtzen dira. Beraz, mantuaren barnean batez bestekoak
|
baino
tenperatura altuago eta baxuagoak daudela ondoriozta daiteke. Bero fluxu altuko eremuak sumendien agerpenarekin erlazionatuta daude, azken batean, sumendiak lurrazalaren azpiko tenperatura altuen lurrazalaren gaineko espresioa baino ez dira.
|
|
|
Tenperaturak igotzen dituen beste fenomeno bat da Lurraren azalak espaziora islatzen den energia baino gehiago xurgatzen duela eguzkitik. Energia gehigarri hori, “El Niño” ren korronte ahularekin batera, 2005 urtean 2003 eta 2004 urteetan
|
baino
tenperatura altuagoak, eta agian 1998an baino gehiago, erregistratzeko arrazoiak izango lirateke.
|
|
2008
|
|
|
Urtean zehar egindako neurketen arabera, 2008ko lehen tarte hori bederatzigarren tarterik beroena da neurketak hasi zirenetik. Hau da, azken 128 urteetatik zortzik bakarrik izan dituzte orain
|
baino
tenperatura altuagoak.
|
|
|
Pintura termokromikoak dira eta hainbat aukera eskaintzen dituzte. Artikulu honek garrantzitsuenetariko batzuk aipatzen ditu, bai istripuei aurrea hartzearekin bai etxeko dekorazioarekin zerikusia dutenak, bai elikagai bat behar bezala kontserbatzeko gomendatutakoak
|
baino
tenperatura altuagoetan egon dela ohartarazten duten sistemak garatzearekin zerikusia dutenak.
|
|
2009
|
|
|
Espainiako Estatuan hemen
|
baino
tenperatura altuagoak espero dira. Are, hiru lurraldetan (Kordoba, Jaen eta Sevilla) alerta laranja ezarri dute (arrisku nabarmena), termometroa 40 ºC ra hel daitekeela eta.
|
|
|
Michel Jarraud agentzia horretako zuzendariak esan duenez, datozen hamarkadetan espero
|
baino
tenperatura altuagoak izatea eta iragarpen ezkorragoak egitera bultzatzen dute datuek. Era berean premiazko ekintza baten beharra azpimarratu du.
|
|
|
Izan ere, aire poltsa itxi bat sortzen da gainontzeko gelekin lotura gutxi duelako. Aire korronterik ez dagoenez beste geletan
|
baino
tenperatura altuagoa suma daiteke. Hortaz, toki horretan bisitek eragin gehien izan dezakete ingurumen inpaktuan.
|
|
2010
|
|
|
goikoa kea ateratzeko eta behekoa erregaia sartzeko. Behin txingarrak prest, ogiak goiko zulotik sartzen ziren eta hormetan itsatsita uzten ziren (non gehienetan itsaspenari mesede egiteko marrak zeuden). Gero goiko zuloan tapa jartzen zen, ogiak ondo egosteko, edo batzuetan marmita bat, beroa aprobetxatzeko beste elikagaiak kozinatzeko (400 ºC
|
baino
tenperatura altuagoak lortzen ziren). Tandoor labean kozinatutako jakiak kanpoaldean gardosten dira eta barrualdean bigun eta zukutsu mantentzen dira.
|
|
|
Distantziaren arabera, elikagaiak jasaten duen tenperatura igotzen edo jaisten da, adibidez: hurbilegi badago, 175 ºC ºC
|
baino
tenperatura altuagoak lortzen direnez, kanpoaldea ikazten da; aitzitik, urrunegi badago, 175 ºC ºC baino tenperatura baxuagoak lortzen dira eta elikagaien zukuak gehiegi kanporatzen direnez, jakia lehorra eta gogorra geratzen da. Esan bezala, aipatutako oreka bermatzeko, tenperatura hobezina 175 ºC ºC koa da, non kanpoaldean zarakar usaintsua sortzen den eta barrualdean zukutsua geratzen den.
|
|
|
Appert ek ez zekien prozedura honek zergatik luzatzen zuen elikagaien bizitza baliagarria, baina urte batzuk geroago, 1860 urtean, Louis Pasteur rek demostratu zuen gertatzen zela mikroorganismoak inaktibatzen zirelako. Ondorengo asmakizunak (latorrizko ontzi hermetikoa eta autoklabea) 100 ºC
|
baino
tenperatura altuagoetan esterilizatzeko, gaur egungo kontserbagintzaren oinarria izan ziren.
|
|
|
Bero katea: kozinatutako janaria beti 65 ºC
|
baino
tenperatura altuagoetan mantentzen da, 24 orduz gehienez, mikroorganismoen hazkundea inhibitzeko (ekoizten den egun berean jan behar da). Sistema hau klasikoena da eta erabiltzen da, esaterako, catering etan (ospitaleko edo eskolako jantokiak), janaria etxera eramaten duten jatetxeetan, etab.
|
|
|
Bigarren gamako elikagaiak (kontserbak eta erdikontserbak): produktu ontziratuen esterilizazioan (appertizazioa) jakia hermetikoki itxitako ontzietan autoklabean sartzen da, 100 ºC
|
baino
tenperatura altuagoetan 10 minutuz. Tratamendu termiko honek entzimak edota mikroorganismoak deuseztatzen edo inhibitzen ditu.
|
|
|
Intentsitate handiko bero tratamendu honetan 100 ºC
|
baino
tenperatura altuagoak erabiltzen dira, elikagaien mikroorganismo hondatzaileen eta patogenoen (esporulatuak barne, esaterako, Clostridium botulinum), eta entzimen suntsipena bermatzeko. Elikagai esterilizatuak oso egonkorrak direnez, sei hilabete baino gehiago kontserba daitezke giro tenperaturan.
|
|
2011
|
|
|
Lurzorua zaintzearen abantaila nagusietako bat da ez dela desinfektatzailerik erabili behar, mentuak nematodoek eragindako zenbait arazo kentzen baititu. Baina, Madrilgo Unibertsitateko ikertzaileen arabera, ingurumena errespetatzen duen barazki prozesua izateaz gain, txertatutako barietateak
|
baino
tenperatura altuagoak edo baxuagoak jasaten dituen baratze ontzi bat erabiltzen bada, landaketa zikloak ere alda daitezke. Baratze ontzi indartsuago baten gainean, barazki barietate bat produktiboagoa izatea lor daiteke, eta, beraz, onura nabarmenak ekar ditzake landareen eta barazkien laborantzan.
|
|
2013
|
|
|
Teknika horrek, ordea, ez du bermatzen patogenoak erabat desagertzea, eta are gutxiago esporak. Patogenoak erabat ezabatzeko modu bakarra esterilizazioarena da, 120 ºc
|
baino
tenperatura altuagoetan lortzen baita, eta hutseko sukaldean ez da lortzen. Pasteurizazioaren ondoren hasierako mikrobio kopurua gutxitu egiten den arren, patogenoak geratzen dira oraindik, eta, neurri higieniko egokiak betetzen ez badira, oso azkar ugaltzen dira.
|
|
|
Arreta berezia jarri behar da landare hazkuntzaren kasuan, eta horien zatiak lurrarekin kontaktuan jartzen dira; adibidez, azenarioak, patatak, letxugak edo meloiak. Konposta egitean, eta balizko patogenoak hiltzen direla ziurtatzeko, 50 ºc
|
baino
tenperatura altuagoak lortzen direla ziurtatu behar du. Frutak eta barazkiak eta bestelako elikagai gordinak egosietatik bereizita edukitzea ere komeni da; eskuak xaboiz garbitu behar dira elikagai gordinak manipulatu eta gero, baita prestatu eta manipulatu aurretik ere.
|
|
|
Zauri kirurgikoak itxura gorritua edo handitua du, bere hutsa edo gata behin eta berriz lamlamatzen da. Felinak sukarra edo ohikoa
|
baino
tenperatura altuagoa (39 ºc) du.
|
|
|
Tenperaturak eragin handia du bakterioen hazkundean eta inaktibitatean. 5 ºc tik beherako tenperaturek patogeno mikrobioen erreplikazioa dute, eta elikagaien narriadura atzeratzen dute; 55 ºc
|
baino
tenperatura altuagoak, berriz, hilgarriak dira zenbait patogenorentzat. Ph maila.
|
|
2014
|
|
|
ur beroegiarekin erretzea ezinezko gertatzea, eta ur beroaren kontsumoa kontrolatzea. Izan ere, kanila blokeatuta geratzen da tenperatura jakin batean (eskuarki, 38 ºC edo 100 ºF), eta hori
|
baino
tenperatura altuagoa nahi izanez gero, botoia sakatu behar da, nahitaez.
|
|
|
Gorputz baten partikulen mugimendua handia denean, partikulen agitazio termikoa handia da, eta tenperatura altua izango du. Horren ondorioz, gorputz batek beste batek
|
baino
tenperatura altuagoa izateak gorputz horren partikulen agitazio termikoa, mugimendua, handiagoa dela esan nahi du.
|
|
|
Hala ere, 2006 urtean, Maratoiko Zuzendari Medikoen Nazioarteko Elkarteak aholkatu zien atletei egarriaren beraren mekanismoaz fidatzeko, hiru salbuespen izan ezik: giro oso beroetan (38ºc
|
baino
tenperatura altuagoetan), nahiz eta bero bidezko aklimatazioaren lehen egunetan bakarrik izan. 5 ºc tik beherako tenperaturetan. ariketa asko egiten duten eta 65 urte baino gehiago dituzten atletak.
|
|
2015
|
|
|
Horietako bat da ahosabaiaren zatirik sakonena mihiarekin zanpatzea, ingurua berotzeko. Beste aukera bat da zefalea sortu duen edo ahotik arnasa hartu duen elikagaia edo edaria
|
baino
tenperatura altuagoan dagoen likidoa edatea, eta airea sudurretik ateratzea, aire beroa sudurrekoa izan dadin. Garrantzitsua da kontuan hartzea, nolanahi ere, oso sentsazio desatsegina izan arren, ez duela larritasunik, ez eta garunerako arriskurik ere.
|
|
|
CONSUMER EROSKI Beste ondorio bat ere badu: almidoi ugari duten elikagaiak egosteko prozesuak tenperatura altuetan egostea (labean sartu, erre edo frijitu, 120 ºc
|
baino
tenperatura altuagoan) akrilamida sortzen da. Substantzia kimiko horrek, Elikagaien Segurtasunerako Europako Agintaritzak (EFSA) baieztatu berri duenez, «kontsumitzaileengan minbizia izateko arriskua areagotzen du».
|
|
2016
|
|
|
Behin ireki ondoren, lau edo sei egunera iristen da hozkailuan. UHT edo uperizatu esnea 3 segundoz
|
baino
tenperatura altuagoetan tratatu da, eta horrek produktuaren ezaugarri nutritiboak ia osorik gorde eta ia mikroorganismo guztiak desagerrarazten ditu. Hiru hilabetez gorde daiteke giro tenperaturan, ontzi itxiarekin.
|
|
|
Sukarra eta medikuaren eta odontoterapiaren bisitak Sukarra ez da hortzen erupzio prozesuaren sintoma normala. Horregatik, umeak ohi
|
baino
tenperatura altuagoa badu, edo gainbeheran edo beste seinale arraroren batekin agertzen bada, pediatrarengana joan behar da, ondoeza zerk eragin duen zehazteko. Nahiz eta hortzeriak ez duen tratamendu medikorik eskatzen, Espainiako Odontopediatriako Elkarteak (SEOP) nazioarteko mailako elkarte odontopediatrikoek bezala – gomendatzen du haurraren lehen hortzak dentistarengana jotzea lehen esne hortzak erupzioa egiten duenean.
|
|
|
Gainera, almidoiz aberatsak diren elikagaietan, hala nola, ogietan, zerealetan edo gailetetan, akrilamida sor daiteke, eta horrek asparagina aminoazidoarekin zerikusia du, eta horrek, azukre naturalak daudenean eta frijitzean, deskonposatzen eta azpiproduktu batzuk sortzen ditu. Batez ere, 180 ºc
|
baino
tenperatura altuagoak lortzen badira, baina elikagaiak gehiegi frijitzen ez badira, ogia gehiegi txigortzea edo olio garbiarekin frijitzea eragotz daiteke. Gainera, olioa maiz aldatzen ez bada eta zikina badago, janariaren zaporea aldatzeaz gain, hidrokarburo aromatiko poliziklikoak (HAP) sor daitezke, osasunean eragin dezaketen produktu kimikoak.
|
|
2020
|
|
|
Baina aurrezteko, erabilera ohitura eraginkorrak garatzea ere garrantzitsua da. Oso hozkailu eraginkorra izan dezaket, baina behar
|
baino
tenperatura altuagoan finkatzen baduzu, ez da horrela izango. Edo lauzpabost lagunentzako hozkailu bat eros dezaket bakarrik edo bikotekidearekin bizi naizenean.
|