|
2000
|
|
|
Bere aitaren urratsak jarraituz, `navarrismo' espainiarzale amorratuenaren ordezkari fidel eta gogorra izan zen Aizpun. Baskongadekin bat egiteko ateak zabalik ikusten
|
zituela
eta, Espainiako Konstituzioari ezezkoa eman zion 1998an, UCD alderdia utzi ondoren. PPrekiko aliantzen aurkakoa ere izan zen hasieran.
|
|
|
Hogeita bost urte bete
|
zituela
eta (27 baditu jada), Haritz euskal dantza taldeak Elgoibarko dantza eta txistuaren historia biltzen duen liburua kaleratu du, Danobat taldea eta Elgoibarko Udalarekin elkarlanean. Argazkiz beterik eta kronologiari jarraiki, XVI. mendetik honainoko gertakizunak kontatzen ditu.
|
|
|
Pierpol Berzaitzekin topo egin genuen, suertez, ostatu batean kantuz ari ginela. Gure kantuak gustukoak
|
zituela
erran zigun, eta zerbait berritan hasteko grinatua zenez, gurekin hasi zen.
|
|
|
Ataunen jaio zen apaiz eta antropologo hau 1889an. Ordutik hasten da liburuaren kontakizuna eta bere heriotzarekin, 101 urte
|
zituela
, amaitu. 6 ataletan dago banatua liburua:
|
|
|
68tik 79rako tarte horretan borroka nagusi izan zen eta 1978an Bergaran egindako kongresuan, ortografia, deklinabidea, aditz laguntzaileaz emandako arauak, testuetan betetzen ziren aztertzea zen gai nagusia. 78an Euskaltzaindiak ondorioak ateratzean, badirudi jendeak onartu egin
|
zituela
eta
|
|
|
Mungiar hau joan den irailaren 17an utzi zuten libre Basauriko espetxean; 21 urteko kartzelaldia betetzeko 4 hilabete eskas falta
|
zituela
. 56 urte ditu eta 35 zituen otsailaren 21ean atxilotu zutenean.
|
|
|
». Azkuek, bederen, garbi onartu zuen horrelakoak baztertu
|
zituela
.
|
|
|
Madrilgo atentatuak ETAk bere jardueran heriotzak sartzen
|
zituela
argitu zuen; oraingo honek politikoen bidea ere zabalik duela mahaigaineratu du, duela hiruzpalau urte bizi izandako egoera bortitz eta tentsionatura itzularaziz. Ez da zalantzarik giza ikuspegitik berdin dela hildakoa polizia, militar edo politikoa izatea:
|
|
|
Taberna batean geundela zirudien, herriko jaien egun nagusian. Eme bat korrika hurbildu zitzaigun, belarriak zabal zabal
|
zituela
... Horrelako barrabaskeriak ironiaz aipatzen saiatu naiz.
|
|
|
EHrekin, zorionez, oraindik elkarrizketa maila handia dago, eta formula hori dela uste dut, elkarrizketarena. Jakin bagenekin horrelako prozesu batek gorabeherak izango
|
zituela
, eta une larriak biziko genituela. Une honetan atzerapauso horietako batean egon gaitezke, baina etorkizunari begira lan eginez gero, arduragabekeria handia litzateke guztia bertan behera botatzea.
|
|
|
Kutxetan Internet bidezko zerbitzu hauek edukitzen ari diren harrera onaren adibide dira Bizkaiko kutxak, BBK.es bidez, 100.000 bezero erregistratu
|
zituela
1999an, eta 1.100.000 kontsulta egin zirela bere web orrietan. BBKnet bidez 600.000 operazio egin ziren, Telekutxaren bidez 425.000 eta Cajacash bidez 240.000.
|
|
|
Ama berriz, Iparraldekoa zuen. Danielek 14 urte
|
zituela
Arte Ederrak ikastera eraman zuen aitak. Hasi eta segituan, bertako Madrazo irakasleak esan zion bere semeari ezin ziotela deus gehiago erakutsi, kultura baino ez zuela behar.
|
|
|
Hasi eta segituan, bertako Madrazo irakasleak esan zion bere semeari ezin ziotela deus gehiago erakutsi, kultura baino ez zuela behar. Hala," Madrid la nuit" egunkarian hasi zen lanean eta, 18 urte
|
zituela
, Parisera alde egin zuen margolari gisa lan egiteko. Handik gutxira, Carlos Iriarte" Le Monde illustre" aldizkariko zuzendariak bere irudiak ikusi eta berehala proposatu zion aldizkarirako ilustratzaile lanak egin zitzan.
|
|
|
Ospetsua egin da liburu honen marrazki bat, non Kixote bere gelan ageri den liburuez inguratua. Meritu handiagoa du halaber, bere ezker eskuarekin egin
|
zituela
jakiteak.
|
|
|
Vox populi da EAJk iazko udal hauteskundeetan ez
|
zituela
lortu berak nahi zituen helburuak eta horregatik prozesua izugarri galgatu zutela. EHk garai hartan hiru proposamen egin zizkion EAJri:
|
|
|
Jardunaldi batzuetan aritu ginen hortaz hizketan eta ikusi genuen nik berak baino dezente gehiago saltzen nuela. Berak esaten zuen saria jasotako lanak saltzen
|
zituela
soilik.
|
|
|
Metro eta erdi eskasean, hiru gorputzek elkarrekin lo egiten ikasi genuen; gure egin beharrak ia edozein lekutan egiten; euskaldunik, bat bera ere ez genuen ikusi (miraria!) eta herri zoragarri bat genekarren betirako disko gogorrean, diapo nola halako batzuk ordezkari
|
zituela
. Abuztuaren hiruan iritsi ginen Euskal Herrira, beltz beltz eginda eta nola ez, euripean
|
|
|
Gainera orain dela denbora gutxi Ignazio eta Maitek eman digute Barandiaranek gerra aurretik egindako liburutegia. Galduta zegoela pentsatzen genuen gerrarekin eta On Joxe Mielek bakarrik gerra ondorengo liburuak
|
zituela
, denok ditugunak.
|
|
|
Horrez gain, beste hausnarketa bat ere egin behar da, ea ez ote ziren aberrigintza eta bake prozesua nahastu. Beharbada ez diogu ondo azaldu gizarteari, bake prozesu batek bere abiadura eta erritmoak izan behar
|
zituela
eta aberri eraikuntzak beste eduki batzuk zituela. Lizarra Garaziko akordioa ere, batzuek horrela ulertaraztea nahi izan zutelako, aberri eraikuntzarako tresna gisa saldu dute eta indar abertzaleek ere ez dugu jakin izan korapilo horretatik ateratzen.
|
|
|
Horrez gain, beste hausnarketa bat ere egin behar da, ea ez ote ziren aberrigintza eta bake prozesua nahastu. Beharbada ez diogu ondo azaldu gizarteari, bake prozesu batek bere abiadura eta erritmoak izan behar zituela eta aberri eraikuntzak beste eduki batzuk
|
zituela
. Lizarra Garaziko akordioa ere, batzuek horrela ulertaraztea nahi izan zutelako, aberri eraikuntzarako tresna gisa saldu dute eta indar abertzaleek ere ez dugu jakin izan korapilo horretatik ateratzen.
|
|
|
Izan ere, miresle asko izan zituen JFK k, zela bere gaztetasunagatik, bigarren mundu gerran agertutako ausardiagatik, antikomunista amorratua izateagatik, estatubatuarrek maite duten famili irudia bere bakezaletasuna bezain ondo saltzen jakin zuelako, zeukan erakarpen magnetikoagatik, edota politiko baten arrakastan telebistak izan dezakeen eraginaz ohartzen aintzindarietakoa izan zelako. Baina jende arrunta bereganatzeaz gain, Ava Gardner edota Marlene Dietrich bezalako emakumeak ere konkistatu
|
zituela
... Marilyn Monroeren heriotzarena ez aipatzeagatik.
|
|
|
Plataforma utzi duten taldeek ez dute zintzo jokatu; bereziki CGT sindikatuak. Sindikatu hauek lehen bilkuratik jakin zuten mugimendu abertzaleak mobilizazioak antolatuko
|
zituela
. Mugimendu abertzalearen egutegiaren ekimenak aurkeztu genituenean, plataformak onartu zuen guk aurkeztu autodeterminazio eskubidea aldarrikatzea.
|
|
|
Aspalditik susmatzen genion pista bila ari zela: eguneroko elkarrizketatan belarria jarrita, lupaz aztertzen
|
zituela
pelikula eta liburuetako letra txikiak. Gure interrogatorioan hamaika kolpe saihestu ditu baina ez da bere lurretan satortuta ibili.
|
|
|
Jose Donoso Chileko idazleak zioenez berak egin zuen halako tailer bat eta utzi egin behar izan zuten, ikasleek esaten ziotelako euren sormenerako bideak murrizten
|
zituela
. Horrek esan nahi du haiek muntatutakoa izan dela halako potaje bat... haientzat!
|
|
|
guiroa, tanbora, esku soinua eta ahotsa. Formazio horietan oinarrituta eta izenari euskal kutsua emanez sortu zen Joxe Ripiau, Jabi Muguruza esku soinuan, Sergio Ordoñez guiroan eta Iñigo Muguruza baxuan
|
zituela
. Duela bi urte eta erdi Irungo hirukoteari Asier Ituarte ondarrutarraren tronboia gehitu zitzaion.
|
|
|
Horrek esan nahi du, mozkin handiak lortzen dituzten enpresek (Endesak 212.653 milioi pezeta irabazi zituen iaz eta Iberdrolak 127.000 milioi) fondo publikoak erabiltzen dituztela langileen kostuak murrizteko. Eta larriena zera da, bat egitearen berria zabaldu baino egun batzuk lehenago, Espainiako Gobernuko presidenteak berak, Jose Maria Aznarrek, publikoki arbuiatu
|
zituela
aurretiko erretiro planak bere politikaren barruan, hain zuzen ere PSOEren Gobernuan oso eskuzabal erabili zen jokabidea, hainbat sektore birmoldaketa egiteko. Aurretiko erretiro politika arbuiatzeko hauxe esan zuen Aznarrek:
|
|
|
Hor dago, era berean," Mezurik gabeko eriotza", William Faulknerren" The sound and the Fury" nobelaren oihartzunez beteriko aztikeria ipuin bat ere, Martintxo, atzeratua den haur hazi baten ikuspuntutik kontaturiko narrazio bat. Garbi dago egileak" libururako narrazio gaiz eta egituraz apropos desberdinak moldatu
|
zituela
." (Ifar aldeko orduak, 114 or.)
|
|
|
ihesi joan ondorengoak aurrena Tren luze eta bustiak izenburuaz (1985), kartzelakoak Gartzelako poemak (1980) eta, azkenik, Izuen gordelekuetan barrenatik hautaturikoak (1978). Hitzaurrearen arabera, esan daiteke egileak ordurarte poema adierazgarrienen bilduma egitea zuela asmotzat eta" kartzelako kobla eta sonetoak" nahiz Izkiritaturik aurkitu ditudan ene poemak liburuko zenbait poema apokrifo besterik ez
|
zituela
bereizi corpus honetatik. Hautaketaren irizpideak emanak zeuden beraz, eta dioenez, Izuen gordelekuetan barrena liburutik" orri ugari" aparte uztea erabaki zuen liburu berrian.
|
|
|
1975 urteen inguruan ugariak izan ziren Zeruko Argia, Anaitasuna, Ibaizabal eta Pott aldizkarietan eginiko kolaborazio periodistikoak, beti ere euskara eta euskal literaturaren edo zinearen inguruko gaiak ardatz
|
zituela
. 1980an eman zituen ezagutzera lehen literatur sorkuntzak sariketa literarioen bitartez:
|
|
|
Zorabiatu egiten da eta orduan laberintoan lagunduko dion haria bilakatuko da kaiera hori, euskarri gisa balioko diona. Esan izan da, Jon Kortazarren lehenengo iruzkin kritikoak (Jakin, 1982) aipatzen zuen ez
|
zituela
liburuan zehar izu horiek sumatzen, baina agian horixe da egileak bilatzen zuena, itsasoan zeharreko nabegazio alderraiak sortzen dituen izuetatik gordelekuetan babestu, eta laberintoan zeharreko laguntzaile duen bitakora kaieraren hariaren soseguari atxiki. Izuen zentzuaren giltzetako bat Izkiriaturik aurkitu ditudan ene poemak liburuan itzultzen duen poema batean dioenak argitu liezaguke" Zein bizimodu hautatu?"" Enparantzan burruka/ eta arazo zailak daude, etxe barruan ardurak/ Baratzean lan amaiezinak, itsasoetan izuak".
|
|
|
Bestalde, Oñederrak honako beste gai hauek jorratu nahi izan
|
zituela
ere aipatu zuen:
|
|
|
Autodeterminación Vasca? zeritzan artikuluan, non esaten zuen, besteak beste, Sabin Intxaurraga Eusko Jaurlaritzako Justizia kontseilariak gehiegi nahasten
|
zituela
gizabanakoaren eskubideak taldeko edo kolektiboekin. Baina, jurista izan beharra ote dugu ONUren sarrerako hitzok ulertzeko?
|
|
|
Gogoan izan, halaber, Aragoi eta Gaztelako Erregetza biok, edonork dakienez, XI. mende hasieran, Nafarroako Santxo III.ak (Santxo Handia zeritzanak) sortu
|
zituela
musulmanei kendu zizkien lurraldeetan, eta bere semeen artean zatitu zituela: Gaztelako erregetza sortuz Fernando I.arekin eta Aragoikoa Ramiro I.arekin.
|
|
|
Gogoan izan, halaber, Aragoi eta Gaztelako Erregetza biok, edonork dakienez, XI. mende hasieran, Nafarroako Santxo III.ak (Santxo Handia zeritzanak) sortu zituela musulmanei kendu zizkien lurraldeetan, eta bere semeen artean zatitu
|
zituela
: Gaztelako erregetza sortuz Fernando I.arekin eta Aragoikoa Ramiro I.arekin.
|
|
|
Garaihonetanberetartekoetaadiskideeizegozkienbarnekogertaerekukitu zutenBartolomerenbizitza.Harenbianaiakarmeldarrenhariariberrirohelduz, KristobalPedroMadariaga, anaiagazteena, karmeldarsartuzenLazkaon18urte
|
zituela
(XII); halaere, handikhiruurtera, hil zelakoalbiste samingarria jaso zuen.1803ko161 maiatzaren30eanhilzenLogroñon, filosofiakoikaslezelaeta21 urtebaizikezzituela. Besteberrisamingarribatere jasozuen: bereamaren heriotzarena; MariaInesGarate1806ko162apirilaren23anzenduzen.
|
|
|
JainkoarenAmarenarijakinarazizion, Predikariaksendotzaetapenitentziakosakramentuezhitzaldiakidatzi
|
zituela
(, las pláticasdelossacramentosdela ConfirmaciónyPenitencia? 214..). Icasiquizunac sailekohirugarrenliburuadaedota harenpartebat.HilabetebatzukgeroagoProbintziakoDefinitorioanzentsoreek sermoieijarritako oharrakirakurtzendira, etaoharhoriekinsermoihorienegileari igortzeaerabakitzenda(, seleenlasnotasquelosPP.Revisoreshanpuestoalos Sermones, yseacuerdaremitirlas alautordedichossermones? 215).
|
|
|
1951n, garai hartanWorcester ko (Massachusset) Clark University ko psikologia irakasle zen JohnBell ek John Sutherland, Tavistock Clinic eko zuzendaria, bisitatu zuen Londreseneta Bowly ren lanei buruz harekin eztabaidan jardun zuen. Dirudienez, Bowlby kfamilia osoaren terapiak egiten
|
zituela
ulertu zuen Bell-ek, pazientearen banakakotratamenduan ahalik eta gutxien interferi zezan lortzeko familia noizean behinikusi ordez. Ideia ona iruditu zitzaion, eta Estatu Batuetara itzultzean, familiakentrebistatzen eta tratatzen hasi zen, emaitza ezin hobeak lortuz.
|
|
|
1975eko UEU hura behar baino lehenago amaitu zen. Irailaren 27an Txiki etaOtaegi fusilatuko
|
zituela
esan zuen diktadoreak eta, hura ikusita, Uztaritzen geundenok komunikatu bat egitea eta hegoaldera ahalik eta arinen etortzea erabaki genuen, hemen sumatzen ziren protestaldietan parte hartu ahal izateko. Muga pasatzea, askotanbezala, sufrikario luzea izan zen.
|
|
|
Biharamun goizean, meza ostean superioreak estola («liburua» esan nahidu Eulalik) zabalik utzi zuen (horren bidez jakin dezakete apezek nor den sorgina), eta* Marcos komentutik bota zuen. Pablok zioen aitak parte txarrekoak (familiarrak)
|
zituela
.
|
|
|
Araneko gertakaria erasi dutenek,* Teofilok parte txarrekoak
|
zituela
eta katubilakatzen zela segur baitziren ere, beste mundukoen jestu bat erantsi diote, estalgiarenmotiboa. Baina motiboa bera aldakorra izanik (baikorra sobrekama ederraz estaltzeaOrozkon, ezkorra kapa sarea botatzea Zeberion), ez dakigu zer bilatu zuten berenauzoan biziriko gertakari latz bati gaineratu diotenean, lazgarria areagotzea, motiboezkorra?
|
|
|
Esan behar da, Gabriel Aresti-k ere Oargui ko sariketa horietxetan egin
|
zituela
bere lehen probak, dirudienez. Txillardegiren egun eta saio berberetan hortaz!?. Hirugarren batzaldira aurkezturiko lanenartean, Etxaide-k Aresti, tar Gabirelen. Pigmalion euskaraz?
|
|
|
Era berean, beren mugak lasaitasunez bilatzeko gaitasuna transmititu behardiegu, bai eta beren lekua mugatzen duten seinaleak ezagutzen ere. Me Ti jakitunakdiosku, bidaiaz lasaitzeko, lekua ezagutzeko, ogiaz, gaztaz eta ardoaz gozatzeko gauzaez zen pertsonaz zalantzak
|
zituela
, eta beldur zela gauza izan ote zitekeen klaseartekoborroka ulertzeko. Jakin behar dugu haiek (nor) direla beren gisakoekin eta besteekin, haiek (nor) direla beren eremuarekin, haiek beren baitako direla.
|
|
|
ez dutedeus esaten honetaz. Badakigu, garai haietan (praxian, bederen) Kontseilu horrek arazoekonomikoak bakarrik begiratzen
|
zituela
. Horregatik guztiagatik, susmoa dugu etxekoNagusiak Probintzialarekin hitz egingo zuela, irtenbideren bat hautatzeko, izan ere hurrengo hilabeteetan egindako. Discretorio, bileretan ere ez baita deus esaten honetaz.
|
|
|
Bakea egin zenean (1875), tradioziozaleek berriz ere heldu izan zioten euskarasustatzeari, eta, jakina da, 1936ko Gerra Zibila baino lehen karlismoak bere euskaltzale eta idazleak izan
|
zituela
. Foruzalea ez zen beti urrun ibili euskaltzale ere izatetik.
|
|
|
beste guztien gainetik askapen nazionala helburutzat hartzea. Batetik ETAk1967an bi helburu hartzen
|
zituela
, hots, klase askapena eta euskal nazioaren askapena, eta horretarako marxismoan oinarritzen zela ikusirik, eta, bestetik, marxismoa Europangainbehera zetorrela oharturik, nahiz eta garai hartako Euskal Herrian modakopentsaera zen, ETA uztea erabaki zuen. Txillar ezkerrekoa izan da, baina ez marxista; eta asmatu egin zuen, nahiz eta 1967an ia bakarrik gelditu eta bazter tua izan zen.
|
|
|
Izan ere, ezerezaren aldamenean egotehori da, emaniko Izatea zentzu bilakatzen duen indar magikoa. Hitzez hitz dio Txillardegik, heriotzaren alboan luzaro egoteko gaitasunak bilakatu
|
zituela
jakintsu bai Budaeta bai Teilhard: –biek senditu zuten den guztiaren igarokortasuna edo alegiatasuna; biek zekiten Heriotza Osoa gertu dagoela, azkeneko denboretan gertatu arren.
|
|
|
Ateak zabalik
|
zituela
ematen zuen, eta zuzen jo nuen:
|
|
|
Iruñeko seme alaba batzuek SER en emanaldi digitalak entzun ahal izan zituzten kalitate digitalaz. SER kateko zuzendariak, Augusto Delkader ek, teknologia horrek irratiaren edukiak sakonki aldatuko
|
zituela
esan zuen. DABen lehenbiziko esperientzia zen, eta horrek eragina izango du irrati informatiboan.
|
|
|
Frantziako hezkuntza sistema nazionalaren sorreraz hitz egiteko, nahitaez iraultza frantsesari luzatu behar diogu begirada. Hezkuntza arloan sistema horrek izan dituen eraginak, nahiz bat batekoak ez izan, Frantzian ez ezik Europa osoan ere nabarmenak izan dira60 Helburuak gauzatzeko urte asko pasa behar izan arren, Iraultza frantsesak hezkuntza sistema nazionalaren zutabeak ezarri
|
zituela
esan daiteke, eta errealitate hau guztiz oinarrizkoa da Estatu Nazio frantsesa eraikitzeko gertatu zen prozesuan61 Horrela, 1789ko abenduan aldarrikatutako dekretu baten bidez, Nazio Biltzar Konstituziogileak garbi asko erakutsi zuen zein zen Estatuak hezkuntza kontrolpean izateko zuen asmoa, hezkuntza publikoaren eta irakaskuntza politikoaren zaingoa Departamenduen eskuetan utzi zuenean, edota 1...
|
|
|
izenekoa sortzeko erabakia hartu zela (hemen bigarren irakaskuntzako ikasketa guztiek ere beren lekua izango zuten), baita katedrak lortzeko oposizio sistema ezartzekoarena ere. Edozein eratan, nahiz eta 1823ko erreakzio absolutistak araudi hori benetan indarrean jartzea eta garatzea eragotzi, egituratutako hezkuntza sistema izateak berez izan zuen izugarrizko garrantzia, eta gero Moyano legeak bere egingo zituen oinarri nagusiak jarri
|
zituela
esan daiteke138.
|
|
|
delakoak eta bigarren mailakoa arautu zuen 1826ko. Reglamento general de Latinidad y Colegios de Humanidades? izeneko araudiak eskaintzen digute aipatutako prozesu hori ikusteko bidea143 Lehenengoari dagokionez, aipatu dugun. Informe Quintana, ren eragina nabarmena izan zela eta txosten horren ezaugarririk garrantzitsuenak jaso
|
zituela
ikus daiteke (egitura zentralizatua, irakaskuntzaren uniformizazioa, etab.); bestalde,. Reglamento, n ere azpimarratu behar da jaso zuen zentralizazio gogoa. Baina neurri horien eragina berez eskasa izanik, bestetik, liberalen eraginkortasuna batere txikia izan ez zela konturatzeko, hezkuntza administrazioak izandako bilakaerari so egin genioke.
|
|
|
delakoak. Laburbilduz, egiturak beste hainbat egitura sortu
|
zituela
esan genezake (goi karguak, administrazio buruak,, negociado, buruak, ofizialak, laguntzaileak, etab.), era horretan Estatuaren sarea zabalduz.
|
|
|
Baina, zalantzarik gabe, garai hartako momenturik interesgarriena 1838ko oinarrizko irakaskuntzari buruzko legea dugu159 Aurrekoaren bide berdina jarraitzen zuela eta 1821ko. Reglamento, aren printzipio nagusiak jasotzen
|
zituela
esan daiteke (estatalizazioa, zentralizazioa, uniformizazioa mailak, curriculuma, ikuskaritza..., etab.), baina, nahiz eraginkortasunaren aldetik oso arrakastatsua izan ez160, bere garrantzia honetan datza: Espainiako hezkuntza sistema nazionalaren zutabea izango zen Moyano legeak bere egingo zuen.
|
|
|
izenekoa) eta, arlo profesionala ezezik, irakaslearen, virtudes patrióticas? zirelakoak funtsezkotzat jo
|
zituela
. Edozein eratan, irakaskuntzan jarduteko baldintza batzuk ezarri arren, irakasleak aukeratzea udalei zegokien bitartean, asmo horiek ez ziren burutu, kontrolaren gaia irakasleriaren formazioaren testuinguruan hots, prestakuntza profesionalaren maila hutsa gaindituz ulertu behar zela ikusi arte.
|
|
|
Urrats garrantzitsua. Duque de Rivas, en planarekin (1836) batera etorri zen, non partehartze desberdina izango zuten batzorde ezberdinez hitz egin zen, guztia eredu hierarkikoaren arabera, probintziako batzordeetan gobernuko ordezkari politikoaren gobernadore zibilaren presentzia nagusia nabarmenduz: Plan horrek gobernuaren ikuskaritza funtzioaren antolakuntzaren oinarriak markatu
|
zituela
esan daiteke eta aipatutako izaera lokal horrekiko nolabaiteko haustura ekarri zuen: ordutik aurrera udalak arduratuko ziren ikuskaritza zuzenaz, baina hierarkikoki goi mailan zeuden erakunde batzuen agindupean.
|
|
|
Azter dezagun, hasteko, oinarrizko irakaskuntzako curriculuma osatzen duten ikasgaiak zein diren, eta gero ekingo diogu horren interpretazioari. Lehenengo mailako irakaskuntzako oinarrizko mailari dagokionez gogoratu Moyano legeak bi maila bereizten
|
zituela
honako hauek izango lirateke: kristau dotrina eta. Historia sagrada?
|
|
|
Eta bide bazter horretan, azkenik, irribarre txikitxo bat eskaini zidan eta, eskuak bolanteari lotuta
|
zituela
," Connemarara joan nahi duzu, Eider?", galdetu zidan. Ez dakit galdera horretatik zein zatik irauli zizkidan tripak hain modu zoragarrian:
|
|
|
Ez zeukan burua askoz ere gehiago pentsatzeko, eta ingeleseko akademiako lehen ikasgaira jo zuen mentalki. " Can I help you?", ekin zion neskak, harrerako lanak ondo betetzen
|
zituela
erakutsiz. Yes, erantzun zion Txemak:
|
|
|
Txemari otu zitzaion hura Eiderren azpikeria berri baten hasiera izan zitekeela. Alegia, ez zela sekula Lahinchen egon, edo tertulia hartan ezagututako mutilen batekin pasatu
|
zituela
egunak eta beraz mutil horren izena hartu zuela gakotzat, edo Ipar Irlandako putakume haietako baten izena. Duncan.
|
|
|
Eta beno, ez gaitezen inguru minguru ibili: egia da Allisek zure etxea eta abereak lortu
|
zituela
, baina Mary... Bai, Mary ere galdu zenuen, baina emazteak berak hala erabakita!
|
|
|
Leihatilatik kanpora begiratzen hasi da, azazkalak janez eta ume baten moduan, urduri. Esan diot, mesedez, horrela gauzak zaildu baino ez
|
zituela
egingo, militarren susmoak piztu baino ez. Eta egoteko lasai eta normaltasunez emateko dokumentazioa militarrari, aurpegira begiratuz eta, ahal bazen, irribarre batekin.
|
|
|
Eskuek jostari bete zuten euren lana, fereka azal tentetuan zehar barreiatuz, zakilaren burua estutuz eta potroetatik gora bultzatuz Rocíoren irudiak merezi zuen hazi guztia. Hasperen ozen batek egin zion ihes, zakilaren barruak askatzen
|
zituela
sumatu zuen une berean.
|
|
|
Eta askoz ere pisu politagoa izango zen Eider berarekin bizitzera joan izan balitz, baina ez zuen urrats hori ez bat ez bi eman nahi, eta Txemak ere ez zuen txarto hartu erabaki probisional hura. Zeren probisionala zela ulertzen zuen, argi baitzegoen denboratxo bat igaro ondoren Eiderrek maletak egingo
|
zituela
euren maitasun habiara joateko. Txemak bazuen esperantza txiki bat, hain zuzen ere Maiteri, Eiderren amari zegokiona.
|
|
|
ohetik jaiki eta egunean gertatuko zitzaidana ia minutuz minutu ezagutzen nuen. Banekien ze arropa jantzi behar nuen, termostatoak hamar minutu behar
|
zituela
ura berotzeko, Seat zaharra estarterraren bidez jarri nuela martxan, inork errespetatzen ez duen stop seinalea ehun metro harago zegoela, bariante berria, bihurgune baten atzetik osaba Pedroren baserria. Bere ardiak ikusten banituen arratsaldean euririk egingo ez zuela ere banekien, eta gero egunero aurreratzen ninduen zoroa zegoen (kilometro batzuk lehenago edo geroago, beti erakusten zizkidan bere atzealdeko pegatinak:
|
|
|
" Eskain ezazu ezinezkoa". Eta okerrena zen, beraz, memoriak beti zoritxarreko bost hizkietara eramaten zuela, eta beraien artean bizi zelarik
|
zituela
paretak inoiz bota, ezta ñabardura txikiak erre ere. Ahaztu nahiak gogoratzea dakarrelako ezinbestean.
|
|
|
Gero, hortik aurrerako pausoak errazak dira: gelan sartuta igaro zuen arratsalde bat gogoratu eta, hari horri jarraituz, ustezko depresio baten inguruko teoria sortzen da, ahaztuta beste edozein garaitan ere Eiderrek ordu luzeak pasatzen
|
zituela
bere gelan, tripako min batek edo parrandaren osteko biharamunak eraginda ziur aski. Eta gero, gogoratu hil baino bi egun lehenago ez zuela, esaterako, berdura zopa jan nahi izan, eta hara, autopsia ofiziala konpleto dugu:
|
|
|
Baina hizki horien atzean dagoena, notizia hotzaren lerro artean ezkutatzen diren istorio pertsonalak, titularrik osatuko ez duten samin txikiak, unean uneko bihotz taupadak, lehergailua jartzea erabakitzen den momentuko izerdi hotza, hondakin bat altxatu eta aurki daitekeena... hori guztia usteldu egiten da orria pasatu eta ekonomia, kirolak eta abarrak iristean. Eta Eiderrek erabaki zuen ezetz, hizkien atzeko bizitzak ezin
|
zituela
usteltzen utzi, eta ordutik aurrera bere irlari buruz idatzita aurkitzen zuen guztia irakurtzen hasi zen. Eta pilatuz joan zitzaizkion ametsak Eiderri (benetako ametsak, zeren lehergailu hark Txemaren itsaso eta ilargiak ere betiko desegin baitzituen), bai pentsamenduan, bai logelako apaletan:
|
|
|
—Bai —ihardetsi zidan apezak, begiak zabaltzen
|
zituela
eta muturra okertzen, ez nekien haserretzerat zihoakidalako, edo harri eta zur zegoelako, edo biak baterat.
|
|
|
Eta, hala, egun batean, aitak astebeterako kondenatu zuen ziega itsu hartarat morroi bat, Urbiaindik mozkorturik itzuli zelako eta biharamunean bere egitekoei buru egin ahal izan ez zielako. Eta, astebetea iraganik, erdi eroturik bezala jalgi zen gizagaixoa bertatik, erranez ezen gartzela hartarat aspaldi kondenatuak izan zirenen nigarrak eta intziriak —gaizkileenak, nahastekarienak eta gainerako jendailarenak— aditu
|
zituela
han barruan, eta amets batean bezala ikusi zituela haiek guztiak —ikatza baino beltzagoak—, infernuko garren artean kiskaltzen eta oihu desesperatuak egiten; eta, honelatan, mozkor hark amestu edo asmatu idurietarik hartu zuen ziega ilun hark fama are ilunago hura, jauregiko bertze morroien eta neskameen kontsentimenduarekin; eta ez hauek erran ziotelako sinesten ziotela, baina bai isil... Eta Mattin eta biok ere halatsu geunden, zeren eta artean umeak baikinen, imajinazinoaren edozein fantasia sinesteko prest.
|
|
|
Eta, hala, egun batean, aitak astebeterako kondenatu zuen ziega itsu hartarat morroi bat, Urbiaindik mozkorturik itzuli zelako eta biharamunean bere egitekoei buru egin ahal izan ez zielako. Eta, astebetea iraganik, erdi eroturik bezala jalgi zen gizagaixoa bertatik, erranez ezen gartzela hartarat aspaldi kondenatuak izan zirenen nigarrak eta intziriak —gaizkileenak, nahastekarienak eta gainerako jendailarenak— aditu zituela han barruan, eta amets batean bezala ikusi
|
zituela
haiek guztiak —ikatza baino beltzagoak—, infernuko garren artean kiskaltzen eta oihu desesperatuak egiten; eta, honelatan, mozkor hark amestu edo asmatu idurietarik hartu zuen ziega ilun hark fama are ilunago hura, jauregiko bertze morroien eta neskameen kontsentimenduarekin; eta ez hauek erran ziotelako sinesten ziotela, baina bai isilik geratu zirelako, irririk eta trufarik egin gabe ... Eta Mattin eta biok ere halatsu geunden, zeren eta artean umeak baikinen, imajinazinoaren edozein fantasia sinesteko prest.
|
|
|
" Aitaaa!", baina pareten oihartzun errepikatua bertzerik ez nuen aditu. Eta berriro egin nuen oihu, berriro eta berriro, harik eta ohartu nintzen arte ezen oihartzunak mila boz
|
zituela
, bertze mundukoak ziruditenak... eta, istant hartan, hainbertzeraino itsutu ninduen izuak eta ikarak, non sinetsi egin bainuen ezen kondenatuak gelan nituela, bisita egiterat etorriak. Eta, orduan, burua galtzeko puntuan nengoela, isildu egin nintzen.
|
|
|
Eta ez zegoan, Urbiaingo jauregia bertze Massada bat, edo bertze Numantzia bat bihurtu nahi ez bazuen bederen. Eta Estebanek ez zian nahi, uste zuelako bere heriotza aski izan zitekeela auziaren erabakitzeko, jauregia gaztelau soldaduek setiaturik zegoenez gero, itxuraz, bere erranetarat zituèn hirurogei bat soldadu agramondarrak alferrik sakrifikatzerat utzi gabe... menerat zituen zortzi beaumondar preso laxatzen
|
zituela
, aldi berean. Eta, bide hartarik bere deliberamendu hura aitzina zeramala, bere buruaz bertze egin zian, ezpata bihotzean sarturik, eta pentsaturik ezen zeruan bilduko zela bere bi anaienganat —Eusebioganat eta Pedroganat—, zeinak, bera ez bezala, katolikoak baitziren, baldin bere bi anaia haiek hilik bazeutzan, Noaingo guduaren ondotik...
|
|
|
ERRAN berri dizut ezen osaba Joanikotek etxeko historia haiek idealizatu
|
zituela
, baina ez ote zuen hark arrazoin apur bat ere, jaun André. Ez ote dugu aski, arrazoin horren frogatzeko, Nafarroako erregina Margaritaren Heptameron eta Axularren Gero elkarren ondoan ipintzea eta konparatzea, ikusteko zein denborak ziren batarenak eta zein bertzearenak?
|
|
|
Bai, badakit ezen aita ere, bere sasoinean, etxeko lehena izan zela bere anaia bakarraren —osaba Joanikoten— aitzinean, eta aitona Nikolasek eurekin egin zuena egiten ari zela bera ere gurekin —Mattinekin eta biokin—, eta aitak, beraz, garbi
|
zituela
gauzak lehenbizikotik, eta etxearen eta leinuaren jarraipenak kezkatzen zuela oroz gain; eta badakit, hargatik, ezen erabiltzen zituen hitzak eta keinuak, eta egiten zituen komentarioak, kasik oharkabean egiten zituela, zeren eta hark ez baitzuen nehori ere kontu eman beharrik, azken finean, eta bai hartu bertzeei, etxeko jauna izanik; baina oharkabetasunak ez gaitu bertzeei min egitetik libratze... Eta ni mindurik sentitzen nintzen maiz aitaren jokamolde harekin eta deus guti egin nezakeen haren kontra.
|
|
|
...akarraren —osaba Joanikoten— aitzinean, eta aitona Nikolasek eurekin egin zuena egiten ari zela bera ere gurekin —Mattinekin eta biokin—, eta aitak, beraz, garbi zituela gauzak lehenbizikotik, eta etxearen eta leinuaren jarraipenak kezkatzen zuela oroz gain; eta badakit, hargatik, ezen erabiltzen zituen hitzak eta keinuak, eta egiten zituen komentarioak, kasik oharkabean egiten
|
zituela
, zeren eta hark ez baitzuen nehori ere kontu eman beharrik, azken finean, eta bai hartu bertzeei, etxeko jauna izanik; baina oharkabetasunak ez gaitu bertzeei min egitetik libratzen, kulpatik libra bagaitzake ere, zeren ohartasuna zein oharkabetasuna, biak ere berdintsu eta orobatsu izan baitaitezke, bertzeei eragin minaren eta kaltearen kausa. Eta ni mindurik sentitzen nintzen maiz aitaren jokamolde harekin eta deus guti egin nezakeen haren kontra.
|
|
|
Haurra nintzen arren, banekien ezen ene esperantza banoa eta ezinezkoa zela, baina, haurra nintzelako ere, ez nuen esperantza guztiz hiltzerat uzten. Eta, hala, aitaren hurrengo bidaian, berdin egonen nintzen, hura noiz itzuliko, gogo gogotsuz eta gutizia gutiziatsuz, nahiz eta jakin bi zati izanen
|
zituela
josteta hark: lehena zen masusta beltza bezain gozoa, bigarrena zitroin berdea bezain garratza; lehenean loratzen zen esperantza, bigarrenean zapuzten.
|
|
|
Bihotzak bularra inarrosten zidan, nola mailuak ingudea, eta ezetz erran nion, buruarekin ezker eskuin eginez; gero, begiztatu nuenean ezen aitak besagainak altxatzen
|
zituela
, etsiak hartua iduri, eta ez zuela, beraz, deus ere eranstekorik, odola baretu zitzaidan... Eta orduan bai, hitzak arrapaladan zetozkidala, neure burua zuritu nion:
|
|
|
Bai, geure solas sekeretuak ere izaiten genituen, eta, nola osabak uste baitzuen ezen Historia gezurraren gainean eraikia zegoela, eta egiaren atxikitzea zela gure egitekoa, hala kontatzen zizkidan, zetozkion bezala, mila historia jakingarri, protestantei buruzkoak edo agramondar eta beaumondarrei buruzkoak —etxeko bertze guztiek ahantziak zituztenak, nahiz eta aitona Nikolasek ahantzi nahi eta ezinean zebilela zirudien—, Arkimedesi eta Pitagorasi buruzkoak ez zirenean —haiek ere bertze Historia baten protagonistak zirenez gero, Zientziaren Historiarenak—, arratsaldero emaiten zidan eskolaz baliaturik, zeinetarat gero eta gutiago etortzen baitzen Mattin, bataz, anaiak studiatzea atsegin ez zuelako eta zernahiren aitzakia egiten zuelako eskola haietarat ez joaiteko, eta, berriz bertzea, aitak erabaki zuelako ezen jaun administratzailearen irakaspenak —jauregiari eta etxeko negozioei lotuak— hagitzez ere inportantagoak eta beharrezkoagoak izanen zitzaizkiola etorkizunean, hura etxeko primua eta herederoa izanik. Baina, handik harat, ez uste ezen osaba mailu bat bezala ibili zitzaidala, bere katixima partikularra irakasten eta egunoroz lezionea hartzen, edo Luthero edo Kalvinen izenak eta haien erranak noiznahi den
|
izaiten
zituela ezpainetan. Eta ez uste ezen kontu haiekin kontzientzia hersten eta estutzen ibiltzen zitzaidala, mila galdegite eginez, nola egiten baitzizkidan aritmetika edo geometria irakasten zidanean.
|
|
|
—Hirugarren lezionea —hasi zitzaidan, serio, leihoetarik oihal beltzak kentzen
|
zituela
eta kandela itzaltzen; eta, haren jarraikian, Galileoren teoriak eta endelegatzen ez nizkion hitzak aipatu zizkidan: lege fisikoak, izarren, astroen eta gorputz guztien arteko erakarpen indarrak, eta antzekoak.
|
|
|
Oroitzen dut ezen, eri sentitu ondoren bere Baionako etxerat itzultzekotan zenean, neuretzat utzi
|
zituela
jaun Marcelek dozena bat liburu, hark bere eskoletan erabiliak eta eskuztatuak. Tartean, Axularren Gero zegoen, zeina astean behin diktatzen baitzigun eta diktatua errezitarazten, euskaraz ongi mintzatzen eta ongi skribatzen ikas genezan.
|
|
|
Ildo beretik erran dezaket ezen bere teologi eskoletan ere gutitan aipatu izan zuela heresia eta, baldin aipatzen bazuen, ez zela hereseen aurka ibiltzen, ahotik apoak eta sugeak zerizkiola, eliz gizon kasik gehienei bezala; aitzitik, bere berezko ohituren aurka, bere solasa neurriz kanpoan apaintzen ibili gabe, hitz xume haien erraiterat mugatzen zen: " Otoitz egizue, beren gaitzetarik libra daitezen", karitatea eta urrikalmendua bertze sentimendu guztien gainetik ipintzen
|
zituela
. Eta, baldin halakoa bazen, halakoa zelako zen, baina baita erasmista zelako ere, hitz batean erraitekotan, ez baita erraz esplikatzea, bertzenaz, nola egon zitekeen, utzi zizkidan liburuen artean, Gero rekin baterat, Erasmoren Enchiridion militis christiani liburua ere... ezta nola jo zezakeen edonoiz Barto lo mé de Ca rranza apezpikuaren Katixima rat ere, zeina baitzeukan faszikulutan argitaratu Flandriako edizione batean, teologo ezagunak Inkisizionearekin izan zuen auziaz denaz bezainbatean gutitan mintzatu izan bazitzaigun ere, gutitan eta azaletik, zeren eta kontu haietan munduko zuhurtzia guztia ere eskas gerta baitzekiokeen, ongi dakizun bezala, jaun André..
|
|
|
Gure jauregian lau urte eta zertxobait gehiago egin zituen, hiru lehenak Mattin eta biok ikasle gintuela —nahiz eta Mattinek eskola haietarat ere anitzetan huts egiten zuen—, eta azkena ni bakarrik, zeren eta, hamabortz hamasei bat urte
|
zituela
, Mattinek Villagrandeko dukearen etxerat egin baitzuen, dukeak berak gonbidaturik, Madrilgo dantza eta eskrima eskolak eta gorterako joan jinak ikasbide egokiagoak izan zitezkeelakoan, Urbiainen irakasten zitzaizkionak baino.
|
|
|
Erretorika eta oratoria emaiten zigunean, mihiaren trebatzeko eta geure arrazoinen aitzinatzeko, anaia eta biok eztabaidan ipintzen gintuen jaun Mar celek, erabiltzen eta manaiatzen
|
zituela
, hartarakotz, edo Fedro edo Esoporen fabularen bat, bi animalia edo bi pertsonaia antagonikoren solasa biltzen zuena —txirrita eta inurriarena, konparazione— eta guk harrointzat hartu behar izaiten genuena, nork bere arrazoinak defenda zitzan bertzearen aitzinean, jakinik ezen emanaldi haiek bigarren parte bat zutela, zeren lehenengoan txirrita iduri egin zuenak inurri iduri egin behar ... Baina, hartan hasi aitzin, jaun Marcelek oroitarazten zigun ezen biok anaiak ginela, eta, nork berea atxiki behar zuen arren, ez genuela koleratu behar, eta bai dibertitu... eta behartzen ere gintuen kortesiazko salutantziaren egiterat, hala hastean nola akabatzean, adierazi nahi baligu bezala ezen gure arteko solas haiek jostetatik gehiago zutela zinezko polemikatik baino.
|
|
|
...oak, halako moldez, non noiznahi den entzun baitzitekeen ezen mendian galdurik zebilen behiren bat hil zuela hartzak, edo otso talderen batek ardi batzuk, edo azeriak oiloak; urte hartan, aldiz, tigrea izan zen, zeinari herritarrek" jauregiko tigrea" irizten baitzioten, gaitz ororen iturri; eta harat eta honat zabaldu zen ezen tigre hura oihanetik gauero iltkitzen zela, eta orduan egiten
|
zituela
bere makurkeriak eta maltzurkeriak, eta herritar batek baino gehiagok zin egin zuen ezen suzko begi bi ikusi izan zituela basoaren ertzean, eta begi haiek tigrearenak baizik ezin zitezkeela izan.
|
|
|
...otso talderen batek ardi batzuk, edo azeriak oiloak; urte hartan, aldiz, tigrea izan zen, zeinari herritarrek" jauregiko tigrea" irizten baitzioten, gaitz ororen iturri; eta harat eta honat zabaldu zen ezen tigre hura oihanetik gauero iltkitzen zela, eta orduan egiten zituela bere makurkeriak eta maltzurkeriak, eta herritar batek baino gehiagok zin egin zuen ezen suzko begi bi ikusi izan
|
zituela
basoaren ertzean, eta begi haiek tigrearenak baizik ezin zitezkeela izan.
|
|
|
Nik ez dakit ba ote zuen hartan zer ikusirik pulpiturat eramaiten zuen burezurrak, huraxe zelako, hain zuzen ere, haren ohitura, baina baietz erranen nuke, zeren eta batzuetan burezurra bi eskuz hartu eta oihuka erraiten baitzuen: " Hona hemen, hona hemen bai, zuen etorkizuna, eta damu zaitezte, bada...!", erakusten zuelarik modu hartan ezen ezin hobeki mugitzen
|
zituela
teatroaren hariak, nola baitzegokion, hezkuntzaz eta ikaskuntzaz, jesuita bati. Eta, sermoi luzeak egiten zituen arren, ez zen aise marrantatzen eta erlasten zen predikaria, eta, hala berean, nekez adituko zen bere sermoi haietan eliztarren xuxurlarik, zeren eta haiek guztiak izaiten baitzituen berari adi, hitzarekin ez ezik bozarekin ere liluratuko balitu bezala, bozaren sekeretu guztien jaun eta jabe.
|
|
|
OSABA Joanikot, igande guztietan mezatarat joaiten ez zen arren, batzuetan joaiten zen," iduri egiterat", berak erraiten zuen bezala... eta igande hartan ere joan zen, nik ez dakit iduri egiterat... edo apez misionestaren dohainen neurtzerat, jakinminaren, haren aldeko laudorioak aditu ondoren. Baina osaba gizon urduria zen, eta, iduri egite hartan, batzuetan, igarri egiten zitzaion urduritasuna, bizkarra eta besagainak aitzina eta gibela eramaiten
|
zituela
, etengabe; aita Bartolomek sermoia hasi zuelarik, berriz, berretu eta areagotu egin zitzaizkion keinu urduri haiek... eta, keinu haien karietarat, ulertu nuen ezen sufritzen ari zela, eta nekez disimula zezakeela bere sufrimendu hura, sermoiaren gehiegikeriak pazientzia agortu balio bezala, hasi bezain fite. Izan ere, Nafarroaz eta katolikotasunaz aritu zen apeza, eta Nafarroak izan zuen suerteaz, noiz eta Fernando Katolikoak erresuma bereganatu baitzuen eta Jainkoaren erresuma are handiagorako irabazi; eta erran zuen:
|
|
|
...zen, noiz eta erlijioneaz mintzatzen baitzen edo noiz eta bere sinestearen eta berak ikasi teologiaren zimenduak jokoan ikusten baitzituen; erran nahi baita ezen, egoera menerat zuen bitartean, igarri egiten zitzaiola zer kondizinotako gizona zen, baina guztiz aldatzen zela haren itxura egoerak bere menerat zuenean, begiak zorrozten, behakoa gogortzen eta ezpainak mutur iduriko batean aitzinatzen
|
zituela
. Ber tzenaz, gure aurkientza hartako anitz apez ez bezala, gizon jantzia zen... baina jantzi bakarrekoa.
|
|
|
Osaba ez zen bazkalorduan apezak sermoian predikatuaz aritu, zeren baitzekien ezen gure aita ere, puntu hartaz denaz bezainbatean, apezak aldarrikatu ideiekin bat zetorrela eta arrazoin pisutsuak
|
zituela
hartarakotz, zeren eta komenientziaren arrazoinak betidanik izan ohi baitira halakoak, eta aita ez baitzegoen, konparazione, Villagrandeko dukearekin zituen tratuen hausteko eta negozioen bazterrerat uzteko disposizionean, arbasoek aspaldi galdu zuten gerla baten izenean eta etorkizunik gabeko edo etorkizun iluneko ideia batzuen izenean. Haatik, Ziaurrizkoaren sermoiko hitz pairaezinak pairatu ondoren, osaba ezin gera zitekeen hura zirikatu gabe, ez horixe...!, eta, hala, berehala ediren zuen hartarako parada eta okasionea.
|
|
|
Zeren aita Bartolomek ez baitzuen zalantzarik ezen tigre haren begietan Satanen begiak ikusi
|
zituela
eta tigrearen orro hartan Beeltzebulen orroa aditu zuela, eta zeren, handik harat, beroki eta doblatuki enplegatuko baitzen demonio gaixto haren Urbiaindik uxatzeko obran.
|
|
|
ez nuen zuganik gutiago igurikitzen... —eta, begiak goiti jasotzen
|
zituela
, erantsi zuen—: Eta aleluia zuri, Jauna!
|
|
|
Aita Tomméren hitzen ondotik, banuen, beraz, esperantza fermu eta sendo bat, zeren igurikitzen bainuen ezen, neure burua Hiponakoaren itzalean paratzen nuela, argi argitsuren batek argituko ninduela nihaur ere noizbait libururen batetik, nola san Agustinen adimendua bertze liburu batek argitu baitzuen, noiz eta Hiponakoak, etxeko lorategian zalantzan eta ezbaian murgildurik zegoela, gogoa noraezean, boz bat aditu baitzuen, erraiten ziola: Tolle, lege, 15 eta begiak jasotzen
|
zituela
, eta behakoa bere lagun Alypio irakurtzen ari zèn liburuan pausatzen, orrialde mirakulutsu hartan, non ediren baitzuen jondone Pauloren epistola hura, haren kezkei eta problemei aterabidea eta soluzionea eman ziena, eta ha ren bizitzari salbazionea, zuk ere ongi dakizun bezala, jaun André.
|
|
|
Sasoin hartakoa izan zen, halaber, berri gaixto hura... zeren aitak markes izaitearekin egiten baitzuen amets eta bertze festa handi batekin, are gehiago kanoi eta fusilen tratua bete zuenetik; ordea, egun batean dukearen gutun hura jaso zuen, non erraiten baitzion ezen erregeren balidoarekin zituen harremanak gaiztu eta gaixtotu egin zirela, eta gibela egotzi
|
zituela
hark dukearen asmoak eta galdeak, baita aita markes egiteko galdea ere, eta Urbiain markeserri.
|
|
|
Kontatu dizut bertze nonbait zer pena hartu zuten aitak eta Mattinek, tigreak oihanerat egin zuenean, eta kontatu dizut, halaber, nola sortu zen leienda. ...i den entzun zitekeen ezen mendian galdurik zebilen behiren bat hil zuela hartzak, edo otso talderen batek ardi batzuk, edo azeriak oiloak; urte hartan, baina, tigrea izan zen, zeinari herritarrek jauregiko tigrea deitzen baitzioten, gaitz ororen iturri; eta harat eta honat zabaldu zen ezen tigre hura deabrua zela, Pagabasoko leizean bizi zela eta oihanetik gauero iltkitzen zela, eta orduan egiten
|
zituela
bere makurkeriak eta maltzurkeriak, eta herritar batek baino gehiagok zin ere egin zuen ezen suzko begi bi ikusi izan zituela baso bazterrean, eta begi haiek tigrearenak baizik ezin zitezkeela izan.
|
|
|
Kontatu dizut bertze nonbait zer pena hartu zuten aitak eta Mattinek, tigreak oihanerat egin zuenean, eta kontatu dizut, halaber, nola sortu zen leienda. ...eriak oiloak; urte hartan, baina, tigrea izan zen, zeinari herritarrek jauregiko tigrea deitzen baitzioten, gaitz ororen iturri; eta harat eta honat zabaldu zen ezen tigre hura deabrua zela, Pagabasoko leizean bizi zela eta oihanetik gauero iltkitzen zela, eta orduan egiten zituela bere makurkeriak eta maltzurkeriak, eta herritar batek baino gehiagok zin ere egin zuen ezen suzko begi bi ikusi izan
|
zituela
baso bazterrean, eta begi haiek tigrearenak baizik ezin zitezkeela izan.
|
|
|
—Kezkaturik nago, jauna, hauek guztiak ikusirik... —eta, airearen usnatzeko edo sudurrez hiru hatsaldi luze egiten
|
zituela
, erantsi zuen—: Sepulture ta ko kiratsa aditzen dut bazter guztietan.
|
|
|
" Ez dut ulertzen!" Baina ez duk kasu bakarra. Izan ere, ba al dakik Galileok behin batean Bolognako hogei irakasle gonbidatu
|
zituela
, Jupiterren lau sateliteak ikus zitzaten amoreakatik, eta nehork ere ez zituela ikusi. Eta gizon haiek ez zituan gure jauregiko sehi analfabetoak, Pagabasoko beleak deabrutzat zituztenak, baina gizon jakintsuak, zeinenganik iguriki baitzitekeen ezen ez zirela haiek bezain itsuak izanen, baina ez...
|
|
|
" Ez dut ulertzen!" Baina ez duk kasu bakarra. Izan ere, ba al dakik Galileok behin batean Bolognako hogei irakasle gonbidatu zituela, Jupiterren lau sateliteak ikus zitzaten amoreakatik, eta nehork ere ez
|
zituela
ikusi. Eta gizon haiek ez zituan gure jauregiko sehi analfabetoak, Pagabasoko beleak deabrutzat zituztenak, baina gizon jakintsuak, zeinenganik iguriki baitzitekeen ezen ez zirela haiek bezain itsuak izanen, baina ez...
|
|
|
sal-erosi nahasiak izan ote ziren edo sal-erosi garbiak, lukurreriazko tratu gaixto engainamenduz beteak edo egainamendu gabeak, baina bai segura diezazuket ezen probetxu handikoak gertatu zitzaizkiola guztiak ere, halako suertez, non oker handirik gabe erran baitzitekeen gizon hartaz ezen nekez ereinen zuela bihirik buru beterik emanen ez zionik... ..., hala, bide hartarik bideratu eta biribildu ahal izan zuen hurrengo hamabi hamahiru urteetan —bizi izan zen artean, beraz— mirakulu iduriko hura Urbiainen, zeren Euskal Herria pobretzen eta jendez hustutzen ari zela eta gainbehera zetorrela erdietsi baitzuen jauregiaren eta jauregi inguruaren jasotzea eta nehoiz baino goitiago edukitzea, diru irabaziak urtez urte berretzen eta gurentzen
|
zituela
.
|
|
|
aitzitik, handitu eta areagotu egiten zitzaion, harik eta mihian eta odolean lehertzen zitzaion arte, or errabiatu bat iduri, adausia eta ausikia baterat zituena. Etsenplu bat ipintzearren, derradan ezen aitaren jauregian hiru skribatzaile ezagutu izan ditudala, aitaren kontuen eramaiteko, eta bi lehenak nehongo urrikalmendurik gabe egotzi eta iraitzi izan
|
zituela
, hanka sartu zutelako, egitekoren batean ez bazen bertzean. Haietarik bat, hiruretan lehena, bere lehengusu tipi bat zen, Xalbador Etxegoien.
|