|
2000
|
|
|
Patuak Valladoliden elkartu gintuen berriz. Ni soldadu
|
nengoen
eta bera entrenatzaile. Maiz joaten nintzen haienean dutxatu eta meriendatzera, hantxe jan nuen lehen pizza ere.
|
|
|
Baina guk etxean ganadua eta abar gobernatzen lana egin behar izaten genuen. Gainera entrenamentuak akituta bukatzen nituen, batere ohitu gabe
|
nengoen
eta aizkoran. Gu basoan aritzen ginen pagoak botatzen eta abar.
|
|
|
Ezkontza luzea izan zen gurea Tanttakarekin eta bide berriak urratzeko gogoa genuen; baina ez pentsa, ez zen haustura bat izan, prozesu naturala baizik. Ados ekin hasi ginenean oraindik Tanttakaren" Todas culpables"
|
nengoen
aktore modura beste hiru emakumerekin.
|
|
|
Testuarekin zer kontatu nahi duzun zureganatu behar duzu. Nik" Lamiak" idatzi nuenean, krisialdi batetik atera berri
|
nengoen
, zerbait alaia idazteko beharra sentitzen nuen nolabait iparra aurkitzearren. Baina orduan ere, publikoa nuen buruan.
|
|
|
amildegiak, euria larreetan, denborak gelditutako herrixkak. Prest
|
nengoen
Irlandaz mozkortzeko eta, zinez diotsuet, hiru Guinness pintak eragindakoa baino" aitzur" ederragoa harrapatu nuen 1995 hartan.
|
|
|
Euskadi Irratia eta ETB1 sortu genuen. ETB2 sortzean ni kanpo
|
nengoen
, eta ez dut sinisten ETB2n. Pentsatzen genuen euskara normalizatzeko bide egokiena telebista euskaldun bat zela.
|
|
|
Bertako gazteek ez zuten sinesten euskara ikastera joana nintzenik. Kasualitatea, ni
|
nengoen
baserrian bi mutiko ziren eta sei neska. Gainera nik 18 urte banituen, alaba gazteenak 16 izango zituen, eta besteek ere inguruan.
|
|
|
Tamalez, askotan ikusi dut poema horretan Euskal Herrian bizi dugun egoeraren isla. Poliziak komunista atxilotzean, disidentzia eta erantzun oro zapuztearekin mehatxatzen zuen tresneria geratzeko astia izanik, gizarteari prozesua noiz geratu behar zuen erakusteko baliagarria zelakoan
|
nengoen
. Poemak duen moraleja ulertzen nuelakoan nengoen.
|
|
|
Poliziak komunista atxilotzean, disidentzia eta erantzun oro zapuztearekin mehatxatzen zuen tresneria geratzeko astia izanik, gizarteari prozesua noiz geratu behar zuen erakusteko baliagarria zelakoan nengoen. Poemak duen moraleja ulertzen nuelakoan
|
nengoen
.
|
|
|
Agian gehiegi luzatu zen zuzenekoena eta momentu baten abestietaz aspertuta
|
nengoen
. Gehiena erretzen dena, nire kasuan behintzat, letra da.
|
|
|
Ez nuke nahi eszenarioari" engantxatu" eta musikarekin erlazio naturala galdu. Ez
|
nengoen
obsesionatuta beste disko bat egitearekin, baizik eta abestiekin, niretzat zentzua zuten abestiak egitearekin. Ez dakit, agian momentu baten margotzeari ekingo diot.
|
|
|
Nik 19 urte egin ditut plazan eta nire baitan ere bilakaerak sumatu ditut. Hasieran gehiago
|
nengoen
erritual bati ahalik eta ongien erantzuten. Ahalik eta maila altuen ematen oso zaila eta konplikatua den molde batean.
|
|
|
Marrazkilari hori ni ere banaiz. Liburu asko idazten nituen, ondo zihoakidan kontua, baina ez
|
nengoen
pozik, eta krisi horren aurrean norabide aldaketa baten beharra nuen.
|
|
|
Eta ez diot Arretxeri eskatzen Ostiralak liburuan azterketa soziologiko bat egitea; baina bere pertsonaiak eta istorioen nondik norakoak desberdinak izango zirelakoan
|
nengoen
.
|
|
|
Kaputxino sartzeko dei hura barrez hastekoa izango zen, baldin eta hotzikara bateragin ez balit, ikusitakoak ikusita eta entzundakoak entzunda. Aita Morlans inoizberriro ikusi gabe geratuko nintzela sumatzen hasita
|
nengoen
, berak osabarekin eginzuen bezala debekatu egingo zidatela hura ikustea, baina ez omen zegoen gaizkipentsatzeko arrazoirik.
|
|
|
Baina (eta hemen hasten da kontatzeko zailena, hain zuzen ere zoragarriena delako) Ralphek ez zuen Lahincheko bidea hartu, Galwaykoa baino. Izugarri beldurtu nintzen; erabat paralizatuta
|
nengoen
eta oihuka hasiko nintzatekeen Ralphek furgoneta bide ertzean geratu eta hain ezti berba egin ez balit. Batez ere bere begirada zintzoak lasaitu ninduen.
|
|
|
Eta orduan, eskaintzaz beteriko urte batzuen ondoren, amaitu egin zitzaizkion opari infinitu eta mugagabeak, eta egun hartatik aurrera mendiak eta lakuak oparitzen zizkidan, eta gero zuhaitzak eta ur lasterretako bitsa; eta hodeiren bat oparituko ote zidan beldurrez
|
nengoen
garai batean, enborrean zizelatu zuen bihotz bat erakutsi zidan. Hura guztiaren bukaera zela iruditu zitzaidan, baina ez:
|
|
|
Bazkaldu ondoren abiatu nintzen errepide ertzera. Antza, nik uste nuena baino nekatuago
|
nengoen
hegazkineko bidaiaren ostean, eta goizean lotan segitu nuen goxo goxo nire literan. Entzuten nituen, noski, nire gelakideen joan etorriak, eta kanpoko trafikoaren hotsak, sirena eta klaxonez hornituta.
|
|
|
Nire txanda heldu denerako apur bat lotsatuta
|
nengoen
, nik ez baitaukat neska honek beste abentura kontatzeko. Noski, ez nuke hain bizimodu hotzean jaio eta hazi nahi, eta familiarik ez izatea eta holan, baina Rocíok" eta zuri buruz, zer?" galdetu didanean berak beste eskarmentu izan nahi nukeela konturatu naiz, hori bai.
|
|
|
Azken finean, ez zegoen urduritzeko arrazoirik. Ni neu, egia esan, ezin trankilago
|
nengoen
.
|
|
|
Errepidea eta autoa oso atzean utzi nituen, eta suposatu nuen udaberrian hura guztia urez beteta egongo zela, baita ni
|
nengoen
tokia ere. Herri hartara heltzeko berrehun bat metro geratzen zitzaizkidan, baina ordurako argi ikus nitzakeen etxe guztietako horma eta leihoak; eta askoz ere urrunago, abuztuko beroak eta ortuen egarriak hurrupatuta, urtegiko lau tantak.
|
|
|
Txema aipatu nion. Badakit ergelkeria izan zela, baina ni zeharo harrituta
|
nengoen
bere bizitzako pasarteekin, pertsona arrunta baino gehiago Hollywoodeko gidoilaria ematen baitzuen Rocíok. Beno, ba hori:
|
|
|
Oreinaren begi galdu haien zirrararen eraginpean
|
nengoen
, beraz, hatsalboka, bigarren oreina atxiki zutenean —arra—, labana lepoan sartu... Eta, bat batean, ikusten ari nintzena ezin onarturik edo, ateskarat abiatu, hura ireki, eta barnerat sartu nintzen, oihuka, hirugarrenak —emeak— ihesari eman ziezaion.
|
|
|
Baina, kontu hartan nenbilela, ongi egin ote nituen kontuak? Izan ere,
|
nengoen
tokian nengoela, ez al nuen hagitzez ere hobe neure mihiaren gobernatzea eta isilik egoitea ezen ez ausartki eta ahalkegabeki hitz egitea. Zer behar eta zer mengoa nuen nik, joko haren jokatzeko eta joko hartan sartzeko?
|
|
|
Hil zen mutil hura, bada, eta gero, udan, Urbiainerat itzuli nintzen, non giro ezin gaixtoagoa ediren bainuen, mundu guztiak osaba Joanikoti hortzak eta haginak erakusteko asmotan. Eta nik ez dakit giroa halakoa zelako edo neure etorkizuna beltz ikusten nuelako, kontua da ezen, zelai batean etzanik
|
nengoen
egun batean, ikaskidearen gorputza imajinatu nuela, harrek jana eta desegina, lurraren barrenean usteltzen. Eta, supituki eta deblauki, nigarrez hasi nintzen.
|
|
|
Erran dizut ezen osaba eta biok geure elkargo sekeretu hura fundatu eta handik sei zazpi hilabeterat heldu zela jaun Marcel: prezeptore berria heldu zenean, beraz, guztiz
|
nengoen
osabarekin liluraturik, baina jaun Marcelek ere berdin liluratuko ninduen handik aitzina.
|
|
|
Baina, ibilian ibilian, egoitzako atarian
|
nengoen
jada, eta hala sartu nintzen bertara, ene gogoa galdegite haien oldarpean setiaturik eta akometaturik.
|
|
|
Izan ere, beldur nintzen alde batetik zeren perilean jar bainintekeen, edozein begiluzeren aitzinean... eta, beldur nintzelako, hala nabaritu nuen bihotza, bularretik iltki izan balitzait bezala, baterat eta bertzerat so egiten nuela, disimuluz, papera atepetik sartu nuenean; bertzetik, plazer apur bat ere igarri nuen, zeren, etxea guztiz hertsirik zenuela sartu bainintzaizun, eta horrek ahaltsu egin ninduen, ipuinetako iratxoak, intxisuak eta gainerako spirituak bezainbat. Baina, oro har, urduri
|
nengoen
, eskua dar dar, eta, gutuna bigarren ahaleginean sartu ondoren, sekulako sosegua hartu nuen.
|
|
|
Ikasgelaren ondoko pasabideetarik batean itzarri nintzen, bi ikaskidek zaintzen eta begiratzen nindutela. Eta, galdetu zidatenean nola
|
nengoen
," Ongi", ihardetsi nien... eta, hala, handik gutirat, atean jorik eta zuri baimendua eskaturik, berriro sartu ginen ikasgelan.
|
|
|
Ez nekien zer erran, hain
|
nengoen
leku hartan deslekuan.
|
|
|
Ahalketurik
|
nengoen
. Eta beldur nintzen —beldur, batez ere—, zeren pentsatu bainuen ezen zorabioak salatu ninduela eta, beraz, bazenekiela nork skribatu zizun gutuna.
|
|
|
Eta nik neure egoitzarat joan behar nuen, bai, baina ez nuen jada joan nahi, hain bainengoen, zinez, zurekin arrai eta neure gogara. Eta dudos
|
nengoen
berriro, Jainkoak apez izaiteko deitu ote ninduen, zeren eta nik uste bainuen ezen, apez izaiteko, gozorik ez duen ate estua iragan behar zela eta nork bere buruari uko egin behar ziola, baita lizifrinaz eta zilizioez baliaturik ere, hala behar izanez gero; ordea, zure hitzetarik bertze mundu bat igar nezakeen, zeina baitzen zabalagoa eta gozoagoa, eta zeinak erakarri baininduen hatsarretik beret... Eta mudantza haren seinaleak neure baitaren baitan sentitzen nituen jada, zeren eta goiz hartan, etxetik jalgi eta unibertsitaterako bidean jarri nintzenean, segur bainengoen Jainkoaren deiaz, eta arratsaldeko lehen ordu hartan, aldiz, zure etxetik jalgitzerat nindoanean, ez hain segur, barrenean zerbait hautsi izan balitzait bezala.
|
|
|
Eta zure txantxarekin guztiok irri egin genuen... baina, txantxa orotarik haratago, ni gazte nintzen, eta Miguelek su hura zuen eta haren suak suturik
|
nengoen
, eta mementu hartan, beraz, Miguelenganik hurbilago sentitu nintzen, puntu hartaz denaz bezainbatean, zuganik baino, zeren, baldin lehen giristinoak anaikiro bizi izan baziren, zergatik ez mundu guztia, Jainkoaren laguntzarekin...?
|
|
|
Asteazken hartan izan zen, bai, arratsaldeko azken orduan. Eta ni ez
|
nengoen
han, eta, halarik ere, handik berehala jakin ahal izan nuen berri gaixtoa, anaiarekin zegoèn sehiak kontaturik. Eta ez zirudien, ez, hura gezurretan ari zitzaigunik, zeren hala egon baitzen Mattin bi egunetan, kordegabe.
|
|
|
Eta bertze jesuitak, aita Bartolomek lagundurik, meza eman zuen, eta, haren predikuan, berriro izan ziren anaiarentzat alabantzak eta laudorioak, zeren, nola Jainkoak libratu baitzuen Jonas balearen baitarik, berdin eta orobat libratu baitzuen Mattin ere heriotzako artikulutik, eta hirugarren egunean piztu. Eta, hitz haiek aditurik, jelosiak jorik sentitu nintzen, zeren, Mattinek bila ibili gabe ediren baitzuen Jainkoaren garaziaren goren gradua, eta nik oraino ez, bila eta bila ibili arren... nahiz eta ustez harako bidean
|
nengoen
, apez izaiteko deliberamendua hartuz gero.
|
|
|
Eta urbiaindar guztiek zerabilten ipuin hura mihian, kezkatsu eta antsiatsu, baita gure aitak eta Mattinek ere... ...aurk izan behar bainuen, handik aitzina, neure anaiaren helduleku, zeren hura ahul baitzegoen eta haren ahuleziak nihaur behar baininduen kontrapisu, hala nuen erabakia ezen gero eta gogorrago izan behar nuela neure buruarekin, eta ezin sinetsi nuela, hasteko, ipuin hura; derradan, ordea, ezen, neure lehen erabaki haren hartzeko, ez nuela buruhauste handirik izan, zeren, osaba Joanikotekin haserre
|
nengoen
arren, ezin ahantzi bainuen ezen haren irakaspenetarik ikasi nuela ez zitzaiela ipuinei kasu handirik egin behar, eta ongi frogaturik nuela, halaber, ezen, puntu hartaz denaz bezainbatean, arrazoin zuela... eta zeren argi eta garbi erran baitzigun tigre bezatzaileak, bertzalde, ezen suerte hartako tigreek egunez ehizatzen zutela, nekez gauez; aita eta Mattin, haatik, zernahi sinesteko prest zeude...
|
|
|
Lizardiko gerizpean
|
nengoen
, Kempis a irakurtzen orduan ere, noiz eta oihu urrun haiek aditu bainituen, desesperatuak... eta, ohartzen nintzelarik ezen Mattinenak zirela eta oihan ertzetik zetozela, errekatik hurbil, harantz abiatu nintzen, ziztu bizian.
|
|
|
Baina ni ez
|
nengoen
hain segur, ulu hark bertzerik erran nahi izan balit bezala. Eta aita ez zen itzultzen, eta belarriak adi nituen, neure presagio gaixto hura gezurzta zezakeen berriaren aiduru, alferrik.
|
|
|
Joanikoten arteko auziaz denaz bezainbatean, gauzak guztiz ari zirela gaizten eta gaixtotzen. Eta ni zatiturik
|
nengoen
. Izan ere, zure kontseiluek, jaun André, osaba Joanikoten alderat ninderamaten, eta halatan nuen neure nahirik nahitsuena eta gutiziarik gutiziatsuena haren oinetarat makurtzea eta hari barkamenduaren galdez joaitea Urbiainerat itzuli bezain sarri, neure traizioneagatik eta haren kontrako bidegabekeriagatik.
|
|
|
Baina, Salamancako egonaldiaren ondoren, nehoiz baino konbentzituago
|
nengoen
ezen sineskeriaren eta superstizionearen aurka borrokatu behar nuela eta, hala, erran nion:
|
|
|
Nik ezagutzen nuen osaba Joanikot, eta segur
|
nengoen
ezen napolitarraren hitzek gogo hozturik baizik ez zezaketela utz, zeren iruzurtzat eta engainamendu handitzat baitzituen sainduen mirakuluak eta mirakulukeriak, bataz, horrela pentsatzen zuelako, eta, berriz bertzea, gurean eskarmenturik ere izan genuelako, noiz eta aitak etxerat ekarri baitzuen lignum crucis aren erlikia hura, aitona Nikolasen gaitza sendatuko zuelakoan, aitonak hari musu emane... Osabak, halarik ere, gonbidatuarekin konplitzeko edo, irria edo irri iduriko hura luzatu zion.
|
|
|
Eta, orduan, zerbait erran behar nuela bururatu zitzaidan. Izan ere, osaba ez bezala, guztiz gogara
|
nengoen
ni. Eta gogara nengoen, zeren napolitarraren solasaldia ikasbide ezin hobea bainuen Italiako lengoaian abantza nendin eta aitzina egin nezan; eta gogara nengoen, halaber, zeren mutil hura atsegin bainuen, traza ona hartzen niolako eta iduritzen zitzaidalako ezen zinez eta minez ari zela, eta ez zutela haren begiek gezurrik erraiten.
|
|
|
Izan ere, osaba ez bezala, guztiz gogara nengoen ni. Eta gogara
|
nengoen
, zeren napolitarraren solasaldia ikasbide ezin hobea bainuen Italiako lengoaian abantza nendin eta aitzina egin nezan; eta gogara nengoen, halaber, zeren mutil hura atsegin bainuen, traza ona hartzen niolako eta iduritzen zitzaidalako ezen zinez eta minez ari zela, eta ez zutela haren begiek gezurrik erraiten. Eta, nola gainerat desegokitzat eta bidegabekotzat jo bainuen osabaren partehartze hura, gonbidatuari zor zion errespetuari eta begiruneari faltatzeagatik, hala, hargatik edo, erran nion:
|
|
|
Izan ere, osaba ez bezala, guztiz gogara nengoen ni. Eta gogara nengoen, zeren napolitarraren solasaldia ikasbide ezin hobea bainuen Italiako lengoaian abantza nendin eta aitzina egin nezan; eta gogara
|
nengoen
, halaber, zeren mutil hura atsegin bainuen, traza ona hartzen niolako eta iduritzen zitzaidalako ezen zinez eta minez ari zela, eta ez zutela haren begiek gezurrik erraiten. Eta, nola gainerat desegokitzat eta bidegabekotzat jo bainuen osabaren partehartze hura, gonbidatuari zor zion errespetuari eta begiruneari faltatzeagatik, hala, hargatik edo, erran nion:
|
|
|
Soilik erranen dizut ezen, burtziak sartu ondoren, izter zainak ebaki zizkiola, dagaz, eta horrela paralizatu eta hebaindu zuela dukeak zezen hura. Eta, aitzinekoan bezala, deitu zituen ikusleak, baina ni gogaiturik eta urgoiturik
|
nengoen
orduko eta tribunatik alde egin nuen.
|
|
|
Zeren kexu naiz, ordea...? Zeren eta, ez al
|
nengoen
, bada, Italiako lengoaiaren ikasteko desiros, eta ez al zetozkidan ezin hobeki, hartarakotz, Alessandro ren eta osabaren arteko konbertsazioneak. Eta ez al nuen bidaia hartan eraman behar, bertzalde, osabak Parisen egin zuen dikzionario hura, buruz ikasteko asmotan nengoena, zeren zinez bainengoen italianoaren aitzinatzeko gogoz...?
|
|
|
Izan ere, ba ote nekien, Venezian porturatu eta hango karriketan ibiltzen hasi ginenean, non
|
nengoen
eta norat nengoen, egiazko paisaje bati edo amets bati beha. Zeren eta, Alessandrok bere etxerat ginderamatzala, laino batean bezala bainindoan, ongi jakin gabe oin zolak ere lurrean ote nituen edo airean...
|
|
|
Izan ere, ba ote nekien, Venezian porturatu eta hango karriketan ibiltzen hasi ginenean, non nengoen eta norat
|
nengoen
, egiazko paisaje bati edo amets bati beha. Zeren eta, Alessandrok bere etxerat ginderamatzala, laino batean bezala bainindoan, ongi jakin gabe oin zolak ere lurrean ote nituen edo airean...
|
|
|
Atertu zuenean, osaba eta biok gurditik jaitsi eta, gurdizainari laguntzeko asmotan, harri batzuk jarri genituen gurpilen aitzinean; gero, berriz, gurdian zituen bi taket eman zizkigun gurdizainak eta manatu zigun ezen taketak lurrean berma, eta bulka genitzala gurpilak gibeletik, berak zaldiak zigorrez jotzen zituen bitartean, eta entseia gintezela, halatan, gurdia lohitik ateratzerat. Eta, arestian erran bezala, nik gauez gaizki lo egin nuen eta urduri
|
nengoen
... eta hala ibili behar izaiteak are urduriago jarri ninduen. Eta gurdizainak erraiten zuen:
|
|
|
Etxe barrenean
|
nengoen
ni hura iritsi zenean. Kanporat jalgi nintzenean, berriz —zeren osaba Joanikotekin geratua bainintzen jauregiko lizarren itzalpean, basorat joaiteko, urtxintxen azturen eta ohituren berri jakiteko asmotan—, solasean aurkitu nituen aita jesuita eta gure aita.
|
|
|
Lorategian
|
nengoen
, kanpoko iturriaren ondoan, bakarrik, birigarro bati beha, noiz eta Elbiraren boza aditu bainuen:
|
|
|
Eta eri
|
nengoen
eta ero nengoen, amorioaren gatibu, baina eritasun hura eta erotasun hura ziren, bertzalde, ene hatsa eta ene osasuna...
|
|
|
Eta eri nengoen eta ero
|
nengoen
, amorioaren gatibu, baina eritasun hura eta erotasun hura ziren, bertzalde, ene hatsa eta ene osasuna...
|
|
|
Eta neure Elbira ponpoxaren bertze irri baten zain
|
nengoen
jadaneko, eguzki eta arrosa deklinaezin haiek ene baitan lora zitezen berriro... Ordea, handik bi egunetarat, anaia eta biok elkarrekin geundela, gure aitzinetik iragan zen Elbira, eta kasik ez zigun konturik ez kasurik egin.
|
|
|
Hitzik gabe
|
nengoen
, hain bainindukan miretsirik... Gero, burua apur bat aitzinatzen zidala, erran zidan:
|
|
|
Zurturik
|
nengoen
, zinez, baina are zurtuago utzi nuen osaba, jakina...! Eta ene ihardespen hark ere ez zuen esplikazionerik, baina esplikazionerik ez zuten anitz gauza gertatzen ari zitzaizkidan azken bolada hartan...
|
|
|
Aitzinetik ere debozione osoz adituak nituen Kyrie a eta Gloria, Credo a hasi zenean. Jarlekuetan ez zegoen lekurik, eta zutik
|
nengoen
harroin baten ondoan. Besoak uztarturik nituen, eta begiak hertsirik.
|
|
|
Ez dakit nork erran zuen ezen arraitasuna tristura baino hobeki disimula daitekeela, eta ni triste
|
nengoen
, eta ez nuen, bertzalde, deus ere disimulatu nahi.
|
|
|
Eta ni ere zuloari beha
|
nengoen
, eta han behean ikusi nuen koska hura, belarrez eta haritz hostoz josia, norat jaitsi baitzen osaba Joanikot, leize ertzeko zuhaitz batetik esekitzen zela, noiz eta frogatu nahi izan baitzien etxeko sehiei ezen leizean ez zegoela deabrurik ez spiritu gaixtorik. Eta aita jesuitari hura kontatu, eta hark erran zidan:
|
|
|
Eta eztabaida hartan sutsu
|
nengoen
aita jesuitaren alde, nola denbora batean egon izan nintzen osaba Joanikoten alde, neure konbertsione iduriko hark guztiz aldatu ninduenez gero.
|
|
|
Baina ez... Izan ere, berehala pentsatu nuen ezen okasinoa ez zela bakarra izanen, eta ez nenbilela, ondorez, berant, bi uso joanei sareak berriro hedatu ahal izaiteko... zeren eta haiek ez baitziren munduko punta batetik bertzerat zebiltzan usoak, baina etxe etxekoak, eta segur
|
nengoen
, halatan, ezen berriro bilduko zirela Mattin eta Elbira elkarrenganat etxean edo etxe inguruan, nola Maddalen eta osaba Joanikot biltzen baitziren itzalgaizka urroztarren bordan, eta nola erleak itzuli ohi diren behin eta birritan utzi izan duten lorerat, gehiagoren igurikitzan. Eta gorabehera haietan galdu nuen denbora ongi etor zekidakeen, bertzalde, zeren, bide hartarik, aitari jakinarazi beharrekoak presta bainitzakeen, elez ele eta erranez erran.
|
|
|
Baina ez
|
nengoen
amore emaiteko prest eta, hankaz gora dagoen basurde zaurituaren eredurat, defendatu egin nintzen:
|
|
|
Bertze batzuetan ez bezala, noraezean aurkitu nuen neure burua. Osaba Joanikot izan nuen luzaroan neure gaueko izar eta ipar, eta hantxe
|
nengoen
ni, iparra galdurik, norat bildu ez nekiela. Eta etxetik jalgi eta, ohartu nintzenerako, jauregiko sagastian nengoen.
|
|
|
Osaba Joanikot izan nuen luzaroan neure gaueko izar eta ipar, eta hantxe nengoen ni, iparra galdurik, norat bildu ez nekiela. Eta etxetik jalgi eta, ohartu nintzenerako, jauregiko sagastian
|
nengoen
.
|
|
|
Harrapaturik
|
nengoen
eta, ihesbiderik ezean, etsirik, erran nuen:
|
|
|
Eta, ai, nola eskertu nion amari egun haietan ene ondoan egon izana! Zeren osaba Joanikotek bakarrik utzi baininduen, baina ez
|
nengoen
bakarrik bizitzan, han berean bainuen, neure alboan, ama. Eta, sukarra zertxobait jaitsi zitzaidàn goiz haietarik batean, geure jaun Jesu Kristoz oroitu nintzen, noiz eta apostoluek bakarrik utzi baitzuten, hura hil hurran zegoela... baina ez, ez zuten guztiek, halarik ere, bakarrik utzi, zeren han berean baitzuen gurutzearen azpian ama Maria, semearen sufrimenduarekin bat eginik!
|
|
|
Jainkoaganako fideltasuna eta leialtasuna. Ordea, ni bekatu mortalean
|
nengoen
, osaba Joanikoten erranetarat urte batzuetan protestant izan nintzenez gero... Eta Elbirarekin inozentziaren ertzetik bizi izan nituèn amoriozko mementu gogoangarri haiek ere, gohaingarri egin zitzaizkidan bat batean, haragikeriazko bekatu zital.
|
|
|
Baina ni ez
|
nengoen
, ez, mementu haietan apez izaiteko gogoz, bortxaz ez bazen bederen!
|
|
|
Eta zein urrun
|
nengoen
Axularren gogoetez, zeren Sarako apezak ere bekatutzat baitzituen emaztekiekin loturikako kasik gauza guztiak... nahiz eta bertze alde batetik, neure estatuaz denaz bezainbatean, arrazoin zuen, zeren eta ni ere amorosturik bainengoen, eta pertsona amorosak bezala ez nekusan eta ez nekien zer ari nintzen; neure gogo guztia Elbiraren baitan neukan: jatean, edatean eta ohean netzanean hartan pentsatzen nuen, eta ametsak ere hartaz egiten nituen; ero nintzen, itsu nintzen, zentzutik kanpoan nintzen, zeren, Plutarkok ere zioen bezala, gaitz zen amoros izaitea eta zentzuan egoitea... baina, ai zer dohatsua nintzen, bertzalde, jaun André!
|
|
|
Jelosiak nehoiz ere jo izan banau, orduantxe jo ninduen, eta jelosiak bihotz hondoraino sartu zidan bere tragaza pozointsua. Eta anaiaren hitzen aitzinean ez
|
nengoen
, bertzeetan bezala, suturik, baina guztiz izozturik. Egia ote zen, bada, anaiak erran berri zidana?
|
|
|
Ene pena eta ene tribulamendua! Eta sutan
|
nengoen
berriro, eta su hartarik mintzatu zitzaizkidan gorrotoaren eta urguilu minduaren bozak, baita mendekuarena ere, hirurak ere kontseilari. Eta kontseilari haien artean mendekua nuen labana, eta gorrotoa eta urguilua zorroztarri.
|
|
|
Zeren, baldin egia bazen ere ezen pertsona haserreak aski izan dezakeela halakoetan bere buruaren eta bere bisaia itsusiaren ikustea berriro ez haserretzeko, ez
|
nengoen
, ez, ni, puntu hartan, mirail baten aitzinean paratzeko trenpean, Platonen dizipuluetarik bat banintz bezala, ez horixe... hain bainengoen neure pena hartan dolorezki penaturik, eta hain bainengoen, halaber, neure gorputzeko parte eta endrezera guztietan gogorturik eta gozakaizturik, ez anaiarekin baketzeko asmotan eta ez harekin bihozbera eta uxter jokatzeko disposizionean, baina eztitasunik gab... Zeren deusek ere ezin atera bainintzakeen neure tentutik eta pazientziatik, nola anaiak Elbira modu itsusi hartan kentzeak, eta zeren hark neuri eginaren ordaina bihurtu nahi bainion, eta doblea bihurtu nahi nion, ahal izanez geroz!
|
|
|
Eta hala
|
nengoen
ni, eta hala geunden, bada, bortz gizon haiei beha, noiz eta saltokirat bi indiar gorri sartu baitziren.
|
|
|
Eta ni kontent
|
nengoen
, bizkaitarra ustez salbatu nuelako, eta ez nuen duda egiten ezen bizkaitarra are kontentago egonen zela; aldiz, hirurok ostatuan sartu eta jendeak bakean utzi gintuenean, haserretu egin zitzaidan Joxe Aberasturi, erraiten zidala:
|
|
|
Eta orduan ere pentsatu nuen ezen mementu ezin egokiagoa izan zitekeela hura edabearen hartzeko eta neure hatsaren eteteko, neure hatsaren gainean nengoelarik, bertzalde: halarik ere, hain gogara
|
nengoen
neure estatu hartan eta neure alfertasunean —zeren ene alfertasun hura ez baitzen gauza gaixtoa, perilosa eta nork bereganik egoztekoa, baina guztiz kontrakoa—, non deliberatu bainuen ezen merezi zuela bertze egun baten igurikitzea, biharamuneko eguzkiaren zain; ez, ordea, antsiak harturik, baina ez antsiak eta nagiak, denboraz ohartu ere gabe, denboraren jabe.... Eta heldu zen biharamuna, eta biharamun hark bertze biharamun baterat eraman ninduen, eta eguzki batek bertze eguzki baterat...
|
|
|
Lehengoan, berriz, bertze ustekabeko atsegin bat izan nuen. Lore tipi bati be ha
|
nengoen
, hain ederra eta hain perfeta, non, Rosa de Osorioz oroiturik —zeren Rosak ohitura hura baitzuen, loreak biltzekoa eta haiek ontzi batean jartzekoa—, amorio handi batean murgildurik sentitu bainintzen bat batean, mundua lore hura balitz bezala eta lore hura mundua.
|
|
|
Nigar egiteko puntuan
|
nengoen
, eta begiz erran nion mihiz ezin erran izan nuena.
|
|
|
Eta egun batean, Indietarik itzuli eta handik borzpasei urterat, zure gutun hura iritsi zitzaidan, nik igurikitzen ez nuena eta zuk Paristik benturaren benturan igorri zenidana, bizirik ote
|
nengoen
jakiteko.
|
|
|
Eta hunkiturik
|
nengoen
eta amaren kontra nengoen aldi berean.
|
|
|
Eta hunkiturik nengoen eta amaren kontra
|
nengoen
aldi berean.
|
|
|
—Jakizu ezen ene ezteietakoa izan zela ene bizitzako egunik dohatsuenetarik, zeren zure aitaz amorosturik bainengoen, eta amorosiak egiten gaitu aldian behin jainkozko. Eta hain
|
nengoen
zure aitaz amorosturik, non egunak eta gauak muxarraren loaldiak baino luzeagoak egiten baitzitzaizkidan, noiz eta zure aitaren begira egoiten bainintzen, hura noiz etorriko, zeren, dakizun bezala, denboraldi luzeak egiten baitzituen aitak etxetik kanpoan bere trabailuagatik eta bere bertze egitekoengatik. Eta hala joan ziren gauzak, ezin hobekiago, harik eta egun batean ohartu nintzen arte ezen zure aitak ez zidala ohi bezala kasu egiten, enekin zegoen arren enekin ez balego bezala.
|
|
|
Eta arestian irriz
|
nengoen
, zeren nihaur ere ohitua bainengoen bainuetarat orduko, eta zeren bainu on bat baitzen nik mementu haietan gehien behar nuena... eta, Gorukiren aurkako hitz iraingarriak aditu bezain fite, berriz, ezpainetan izoztu zitzaidan irria. Eta zerbait erraitekotan egon nintzen, baina mutu gelditu nintzen, ez dakit ahiturik eta indarrik gabe sentitzen nintzelako, edo pen tsatu nuelako —zeren eta kontzientziaren gibelatze bakoitzak bere aitzakia baitu— ezen hobe nuela isiltzea, eta neure burua indarberritzea... baita nagusi berriak handik aitzina mana ziezazkidakeen lanen ongi egitea ere, zeren eta Gorukiri ere hobeki lagun bainiezaiokeen, benturaz, norbait izaitetik deus ez izaitetik baino.
|
|
|
‘Koadro hori bertzerik ez ote duzu bizitzan? ’ Guztiz serios ihardetsi nion: ‘Ama, Espainiarat joan nahi nuke, neure lehengusuaren ikusterat, zeren uste baitut ezen harekin ezkonduko naizela’ Harritu eta larritu zitzaidan ama, eta pentsatzen hasi zen eroturik ez ote
|
nengoen
, halako moldez, non koadroa gordetzea erabaki baitzuen; baina, ikusirik ezen erremedioak are okerrago jartzen ninduela eta apetitua ere galdu nuela, berriro eseki zuen koadroa bere tokian. Eta hala joan ziren egunak, eta joan zen urtebete hura, eta egun batean Simón de Osorio —ene osaba hura, kakao saltzailea zena eta Caracasen bizi zena—, ohi bezala, bisitan etorri zitzaigun; eta ni, hatsarrean, alegeratu egin nintzen, zeren hark eman baitziezadakeen, benturaz, neure lehengusu haren berri.
|
|
|
Eta bakarrik
|
nengoen
, baina ez nengoen jada bakarrik, zeren eta, aita Bartolomek ene imajinazinotik alde egin bezain fite, neska beltz hura hurbildu baitzitzaidan, Nenbo zeritzana eta Gunberen arreba zena... Eta Nenbok dei egin zidan bere sufrimendutik eta bere bizigogotik, baita bere gorputz zati bakoitzetik ere... eta gero eskua luzatu zidan, eta nik ez nion ezezkorik erran, zeren ez bainuen urka bilur batez ito nahi haren alde sentitzen ari nintzen amorioa... eta zeren ene lehen manamendua —lehenetan lehena— bertzeen maitatzea baitzen, nork bere burua bezainbat.
|
|
|
Eta bakarrik nengoen, baina ez
|
nengoen
jada bakarrik, zeren eta, aita Bartolomek ene imajinazinotik alde egin bezain fite, neska beltz hura hurbildu baitzitzaidan, Nenbo zeritzana eta Gunberen arreba zena... Eta Nenbok dei egin zidan bere sufrimendutik eta bere bizigogotik, baita bere gorputz zati bakoitzetik ere... eta gero eskua luzatu zidan, eta nik ez nion ezezkorik erran, zeren ez bainuen urka bilur batez ito nahi haren alde sentitzen ari nintzen amorioa... eta zeren ene lehen manamendua —lehenetan lehena— bertzeen maitatzea baitzen, nork bere burua bezainbat.
|
|
|
Eta, kontu haiek aspaldikoak baziren ere, zeren eta iragana baitzen geroztik dozena bat urte, arratseko itzala baino soka luzeagoa zekarkidaten, eta halatan
|
nengoen
soka hartan atrapaturik.
|
|
|
Utopiatik urrun
|
nengoen
, zinez...
|
|
|
Edo ametsetan ote
|
nengoen
, benturaz...?
|
|
|
Zeren infernuan
|
nengoen
eta zeruan nengoen... eta munduko tristurarik handiena nuen eta munduko bozkariorik handiena nuen...
|
|
|
Zeren infernuan nengoen eta zeruan
|
nengoen
... eta munduko tristurarik handiena nuen eta munduko bozkariorik handiena nuen...
|
|
|
Zeren nik,
|
nengoen
puntuan nengoela —are gehiago indiar gorri haien munduak eragin zidan lehen liluramenduaren ondotik— nekez uler bainezakeen neure paradisua, libururik edo biblioteka on bat gabe; Joxe Aberasturi bizkaitarrak nekez uler zezakeen berea, bere ametsetako Potosi hartarik urrun, zilarrezko ezpata gogoan; eta Antonio Ibarbia gipuzkoarrak, finean, nekez uler zezakeen paradisurik, Tomas Morok be...
|
|
|
Eta bertze batzuetan ere halatsu egoiten ziren, hala nola jaun Marcelek euskal berboaren struktura esplikatu zionean, bertze solas hartan. Ni ere han
|
nengoen
, eta osabaren bisaia oroit dezaket, jaun Marcel erraiten ari zitzaiona sinetsi ezinik balebil bezala:
|
|
|
Baina, osaba haserre bazegoen ere, ni, aldiz, liluraturik
|
nengoen
etxerat etorri zitzaigun jende harekin; eta jende handi haren dohainak eta balentriak nituen gogoan, etxean mila aldiz adituak: haien moduak eta haien presentzia; haien dantza egiteko dotorezia eta haien ezpata manaiatzeko trebetasuna, haien balentasuna eta haien ausartzia, bai ehizarat zihoazenean eta bai gerlarat...
|
|
|
haien moduak eta haien presentzia; haien dantza egiteko dotorezia eta haien ezpata manaiatzeko trebetasuna, haien balentasuna eta haien ausartzia, bai ehizarat zihoazenean eta bai gerlarat... Eta itsutua
|
nengoen
festa haren handitasunarekin eta, osaba Joanikotekin izan nezakeen adiskidetasunetik harat eta agramondarren eta beaumondarren arteko sasoin bateko liskarretarik harat, harro nengoen etxean hain jende kontuzkoa eta kontuan hartzekoa geneukalako, haien handitasunak ni ere handi eginen banindu bezala. Zeren eta halakoak baitziren jendearen egun haietako harat honatak, gela guztiak apaindurik eta sukaldeko arasak hegaztiz eta bertze hamaika ehizakiz beterik, hauek apal batzuen gainean, haiek gako batzuetarik dilindan...
|
|
|
haien moduak eta haien presentzia; haien dantza egiteko dotorezia eta haien ezpata manaiatzeko trebetasuna, haien balentasuna eta haien ausartzia, bai ehizarat zihoazenean eta bai gerlarat... Eta itsutua nengoen festa haren handitasunarekin eta, osaba Joanikotekin izan nezakeen adiskidetasunetik harat eta agramondarren eta beaumondarren arteko sasoin bateko liskarretarik harat, harro
|
nengoen
etxean hain jende kontuzkoa eta kontuan hartzekoa geneukalako, haien handitasunak ni ere handi eginen banindu bezala. Zeren eta halakoak baitziren jendearen egun haietako harat honatak, gela guztiak apaindurik eta sukaldeko arasak hegaztiz eta bertze hamaika ehizakiz beterik, hauek apal batzuen gainean, haiek gako batzuetarik dilindan...
|
|
|
Eta nik banekien hura eta segur
|
nengoen
hartaz... eta hura nekielako eta hartaz segur nengoelako, hain zuzen ere, deliberatu nuen, libertate osoz, ezen ez nintzela bertze emazteki batekin oheratuko, baldin ezti berezi baten dastatzeko ez bazen...
|
|
|
Zein goriak eta zein bortitzak istant erabakigarri haiek... eta zein arretaz beteak, bertzalde, jaun André, kapitainari begia gainetik kentzen ez niola, ene bizia haren keinuetarik edo haren lehen hitzetik dilindan balego bezala...! Eta zein barrenaino sartu zitzaidan irri tipi hura, hark, mintzatzen hasi baino lehen, egin zidana, zeren irri hura baitzen nik orduan behar nuen karga arintgarria eta gutigarria... eta leiho tipi bat ere zen, esperantzaren lur ezin loratuagoetarat jotzen zuena, eta ni hain
|
nengoen
esperantzaren beharrean...!
|
|
|
Eta ni ere ideia hartakoa nintzen eta, gisa hartan, ez nuen burua gehiegi erabili beharrik, jakin eta ulertzeko ezen mapako paradisuak ez zuela egiazko Paradisuaren existentziarik frogatzen... Haatik, nola,
|
nengoen
puntuan nengoela —zalantzen zuloan sartua, bai, baina baita bizitza nehoiz baino seriosago hartzeko gogoarekin ere, zirt edo zart—; nola, bada, deus guti behar bainuen, ipurtargi baten argitik eguzki distiratsu baten egiteko, hala, mapa hura ikusi nuenean, iduritu zitzaidan ezen Jainkoa mapa hartaz mintzatzen ari zitzaidala eta mapa haren bidez seinalatzen ari zitzaidala neure xedea eta...
|
|
|
Eta Antonio gogatsu zihoan, eta ni ere gogatsu nindoan, lepotik neure behatzezurren erlikiak dilindan neramatzala eta gerrikoan puinal bat, zeren eta, bertze nonbait kontatu dizudan bezala, ez bainintzen ezpatazale, eta ez nekien, halatan, hura ongi manaiatzen. Eta gogatsu nindoan eta sinetsirik
|
nengoen
ezen Jainkoak gidatuko zituela gure urratsak, nola gidatu baitzituen ene konbertsione iduriko hartan, Antonio Ibarbia ene bidean jarriz. Eta nola oroitu nintzen egun haietan Miguel de Sandovalez, Salamancan ezagutu nuen zure lagun hartaz, zeina ere baitzen Utopiaren defendatzaile sutsu!
|
|
|
Haien ondoan egoiteko moduan
|
nengoen
ni, jaun André...!
|