|
2000
|
|
|
Kanpotik datozenak ere euskaldunak izan ohi dira, Azpeitia eta barnealdekoak gehienbat. Baina horrek ez du esan nahi, euskaraz ez
|
dakien
herriko norbaitek erdaraz ezin dezakeenik hitz egin, noski»
|
|
|
Ezagutzen dudan adibide bat, pediatra batena da. Euskalkia erabiltzen den leku batera, lehen eta behin euskaraz
|
dakien
pertsona bat bidaltzen ahalegindu zaitez, eta kontuan izan ezazu euskalkia ezagutzen duen edo ez. Komunikabideetan ere berdin, askoz garrantzitsuagoa da euskalkia irrati baten erabiltzea prentsa idatzian erabiltzea baino.
|
|
|
Zuk diozun sistemak berdin funtzionatzen du eredu euskaldunetan dabiltzan umeen guraso erdaldunekin. Hasierako kezka izaten da ezin izango diola lagundu umeari etxeko lanetan eta abar, eta gero ikusten du
|
dakien
apur hori nahikoa dela umeak hizkuntza hori garrantzitsua dela sentitzeko. Euskalkiekiko ere jarrera hori oso interesgarria da, prestigiodun pertsonak eta irakaslea prestigioduna da umearentzat euskalki horretan zerbait egiteak garrantzia ematen diolako umearen aurrean.
|
|
|
Zubilan polita egiten du Euskadi Gazteak. Gaurko musika entzungai jartzeaz batera, euskaldungaiei gure mintzora pasatzeko bidea samurragoa egin
|
dakien
. Halaxe, jendea euskara ikastera animatu dadin, bigarren urtez segidan, Bizkaia eta Gipuzkoako udal euskaltegiek (r) udal euskaltegiaren txokoa» zabaldu dute Joseina Etxeberriaren arratsaldeko saioan, urtarrila eta otsaila bitartean, hain zuzen.
|
|
|
bata, demokraziaren defizitak izan ditzakeela neurri zuzentzaileak, herritarra lau urtetik behingo botante huts izatetik aterako dutenak. Bestea, elkarrizketa praktikan jar daitekeela herri mailan, bakoitzak
|
dakien
eta interesatzen zaion hartaz iritziak eman eta proposamenak luzatzen dituela.
|
|
|
Ferryaren zain geundela, eskuzabal eskaini zidan bere emazteak prestatu janaria. Kalaka ederrekoa bezain solaskide fina, entzuten ere
|
dakien
horietakoa da lehen Michael zen Mikel.
|
|
|
Badirudi euskalduna izatea ez dela nahikoa. Hemen adibidez, zein da euskaldunagoa, jatorriz Caceresekoa den arren, euskaraz bikain ikasi duen Antonio Garcia, edota zortzi abizen euskaldunak izan arren, euskaraz kaixo eta agur baino ez
|
dakien
Xabier Etxeberria. Eta espainiarrek beste hainbeste egiten dute, nor da espainiarragoa Xabier Etxeberria, Jordi Bofill i Puig edo Antonio Garcia?
|
|
|
Frantzian frantsesa ikasten aritu nintzenean, nire irakasle batek Berlineko horma bota zutenekoaren inguruan saiakera polita argitaratu zuen. Beti barrez ari zitzaidan, inork ez
|
dakien
hizkuntza batean idazten dudalako. Halako batean, nire nobelaren zenbat ale saldu nituen galdetu zidan.
|
|
|
Izenburutik beretik ageri denez, begi onez ikusten gaitu Mark Kurlanskyk. Euskaldunak euskaraz ez
|
dakien
euskaldunak egin lezakeen moduan idatzi digu liburua. Ez da debaldekoa liburuaren izenburutarako Gabriel Arestiren" Nire aitaren etxea" erabili nahi izatea, eta Iratzederren poemak ere ingelesera itzultzen jardutea, nahiz azkenean bestelako izenburua erabaki.
|
|
|
Net pozgarria zait berenak iraun dezan nahi dutela ikustea, baina beranduegiko ahalegina deritzat: inork tlingit hizkuntzaz ote
|
dakien
galdetutakoan, hiztun bakarra zegoela beldurrez aditu dut (bildutakoen artean ala herri osoan?), gutxienez, hirurogei bat urteko agurea. Patuak ez dakarkigu hori, ezta?
|
|
|
Zaharragoak horrelakoxeak izanda, haurrengandik zer espero? Bada, uste dena baino askoz gehiago, kiroltasuna zer den transmititzen
|
dakien
jendez inguraturik badaude, Aingeru Epaltzaren" Baloika" ko protagonistak erakusten duten bezala. Neska motiko hauek, futbito talde bateko partaide izanik guztiak, kiroltasuna ondotxo dakite zer den, jokoan eta lehian gogo biziz ari diren arren.
|
|
|
Hiztun kopuru handia duten hizkuntzetako argitaletxeek izan duten garapena ikusita, argi dago enpresaren kontzeptu estandarrera gero eta lerratuago daudela, ahalik eta gehien saltzea dela helburu bakarra, eta gutxi direla liburu on bat argitaratu edo ziurtasun osoz" best-seller" bat izanen den liburua argitaratzearen artean lehena aukeratuko luketen editoreak. Euskal literaturan argitaletxeak gero eta profesionalago bihurtuagatik, eta derrigorrez merkatu kontzeptuari jartzen zaion arreta ere handiagoa izan arren, ausartuko nintzateke esatera editoreek" zintzoago" jokatzen dutela, editore bakoitzak bere ikuspegi literario eta gustu propioak izanagatik, ez dela oraino poemario on bat argitaratu gabe geratzen, nahiz eta aurrez
|
dakien
argitaratzaileak liburu horrek ez duela dirurik emanen. Eta zintzoago jokatze hori ez dut uste editorearen literatura onarekiko konpromezu suhar bati zor zaionik, baizik eta xinpleki, kontrara jokatuz gero lortuko lukeen etekina ikaragarri handiagoa izango ez litzatekeela jakiteari.
|
|
|
Hiztun kopuru handia duten hizkuntzetako argitaletxeek izan duten garapena ikusita, argi dago enpresaren kontzeptu estandarrera gero eta lerratuago daudela, ahalik eta gehien saltzea dela helburu bakarra, eta gutxi direla liburu on bat argitaratu edo ziurtasun osoz" best-seller" bat izanen den liburua argitaratzearen artean lehena aukeratuko luketen editoreak. Euskal literaturan argitaletxeak gero eta profesionalago bihurtuagatik, eta derrigorrez merkatu kontzeptuari jartzen zaion arreta ere handiagoa izan arren, ausartuko nintzateke esatera editoreek" zintzoago" jokatzen dutela, editore bakoitzak bere ikuspegi literario eta gustu propioak izanagatik, ez dela oraino poemario on bat argitaratu gabe geratzen, nahiz eta aurrez
|
dakien
argitaratzaileak liburu horrek ez duela dirurik emanen. Eta zintzoago jokatze hori ez dut uste editorearen literatura onarekiko konpromezu suhar bati zor zaionik, baizik eta xinpleki, kontrara jokatuz gero lortuko lukeen etekina ikaragarri handiagoa izango ez litzatekeela jakiteari.
|
|
|
Konturatzen da zenbait festa egitarau edo ekitaldi politiko, erlijioso eta abarretan osagarri izan ordez betegarri dela. Baina bertsolaria berez eta definizioz edozein egoeratara moldatzen
|
dakien
giza-emakumea denez, ez da asaldatzen. Sufritu bai, sufritzen du.
|
|
|
Eta analogiaz pentsatzen dute, euskaldunok horrelako zerbaitetan ari garela. Euskaraz ez
|
dakien
nazionalista askok askotan kalte egiten dio euskal kulturari. Kuriosoa da ikustea nola, zuk liburu bat erdaraz argitaratu, eta Euskal Herriko jendeak esaten dizun," hombre, no sabia que escribieseis estas cosas en euskera".
|
|
|
Ithakara iristear dagoela, etengabe bidaiatzea hobe duela erabakitzen duen Ulisses dugu Izuen gordelekuetan barrena liburukoa, Itaka beti gogoan duelarik, helburua hara iristea izanik ere, harantzako bidaian presarik ez duena, bidaia bera izango baita aberasgarria. Beti ere, bidaiez bidai, bere ziutatea gainean eramango duela
|
dakien
bidaiaria da halere," nire ahaleginak oro zapuztu egiten dira hemen" bere hirian, baina balu ere" ez duzu beste lehorrik ez beste itsasorik aurkituko" gogoratzen dio Kavafis ek.
|
|
|
1987ko Joseba Sarrionandiak idatzi zuen Marinel zaharrak betirako kondenatu bat besterik ez dela badakien bezala, eta" Tren luze bat" ean" Trena beti infernurantz doa" la badakien bezala. Coleridge ez ezik, Kafkaren narrazioen absurdua eta ulertu ezinaren oihartzuna sumatzen da, zein oker egin duen ez
|
dakien
kondenatu horren patu gogorrean, azken batean giza patuaren ezinbestearen eta ulertezinaren sinboloa baita.
|
|
|
Perzepzio oso biziko narratzailea da. Euren eguneroko mingarri zein zital hori askatasunik ez duenak bakarrik
|
dakien
moduan eskribitzen du." (Egunkaria)
|
|
|
Itxuraz, bidaia izpiritual honek indar gehiago bereganatuko du narrazioak aurrera egin ahala. " Azken batean, bidaia honetan pertsonaia konturatu egiten baita bidaiekiko bere zaletasuna, zer den ez
|
dakien
baina bilatzen duen zerbaiten lasterketa dela. Baina mutila ez dago bakarrik, neska du itxoiten, bidaiak noiz amaituko." (Egunkaria III) Baina, istorioan aurrera egin ahala, ordura arteko narrazioaren zenbait ezaugarri hankaz gora utziko dituen beste pertsonaia batekin topo egingo dugu:
|
|
|
Baina euskaraz, ahoz aho noiztik datorkigun inork ez
|
dakien
herri literatura dugu, kondaira eta kantuz. Erdi Aroan sustraitzen diren pastoral antzerki motak ere bai, atsotitz edo errefrauak eta oraindik gaur egun hain ezagunak zaizkigun kantak.
|
|
|
Internet ezartzea lortuz gero, zertarako balio izango du13? Internet en bidez, mendebaldeak
|
dakien
guztia, eskura izango omen dute.
|
|
|
Psikoanalistaren bigarren betebeharra: analista bat zer den, hau da, zer
|
dakien
–eta agindu dezakeenaz publikoa ohartarazi.
|
|
|
–Jaungoikoa da, gaitz guztiak sendatzen
|
dakien
bakarra.
|
|
|
Batzuetan, astean zenbait zutabe argitaratu behar dituztenez, hamaika elkarrizketatan oinarrituak izan behar diren iruzkinak idazteko denborarik ez dute. Horregatik dute erraz, ustez guztia
|
dakien
goi agintari baten bidez informatzea. Baina primizia mota horrek zutabegilearen harrokeria harrotzen du; horrela, kategoria baxuagoko berriemaileei muzin egiten diete, nahiz eta horiek zinez interesgarriak diren datuak ematen dituzten pertsonak izan.
|
|
|
Eskaera horien artean (nazionalismoarentzako baldintza egokietan, jakina), kulturarenak kolokan jar dezake Estatu monolitikoa, eta hori, Esteva k dioen moduan, Estatuak garbi asko
|
dakien
zerbait da:
|
|
|
Zast!, entzun zen auzoan, eta ondoren kexu txiki bat, ozenegi hitz egiten ez
|
dakien
oilarren batena edo.
|
|
|
Hasierako momentuan harrigarria egin zitzaidan, mingarria ia, gogoratzea maite dudanari agur esana niola hiru ordu lehenago. Eta maite ez dudanari (eta maite ez dudala ez
|
dakien
horri), berriz, kaixo esan behar izan nion besarkada erdi bortxatu batez.
|
|
|
Irtenbidea ez da hori. Irtenbidea Txemari dena kontatzea da, hori badakit, edonork
|
dakien
moduan. Baina nora joango nintzateke Txemarekin amaituz gero?
|
|
|
Eta ni hantxe geratzen nintzen bide erdian, nori sinetsi ez nekiela, zeren osaba Joanikot oso jakintsua omen zen, astronomoa, matematikoa eta ez dakit zenbat gauza gehiago, baina nola nik, artean, Felisa osaba Joanikot baino hagitzez maiteago bainuen, eta, nola maite duen ezjakinak gehiago omen
|
dakien
maite ez duen jakintsuak baino, zeren maitasuna baita jakintasun ororen gaineko jakintasuna, hala, Felisaren ipuinekin geratzen nintzen azkenean.
|
|
|
—Ez sinetsi, e, jaun dena
|
dakien
horrek. Entzun duk inoiz ehorztetxeek gain tarifak dituztela zeharkatu beharreko probintzia bakoitzeko?
|
|
|
Ikuskizun hura aipatu nion orduantxe, eta isiltzeko agindu zidan hark, ezker besoa falta zuela, eta ezintasun hark zeharo mingosten ziola aldartea. Nik, gauzen alderdi ona ez ezik komikoa besterik ikusten ez
|
dakien
honek, galdetu nion, irrimirri apur batez baina betiere errespetuz, ea zein aldartez ari zitzaidan, kosmikoaz ala beste batez, probintziar idazle gaixo bat besterik ez nintzela eta azal ziezadala arren astiroago puntu hura. Ubel eta triste jarri zen, eta ilean artesia egiten hasi zen abilezia txalogarriz.
|
|
|
Migelen gutiziak menderatzen zuen nire borondate on guztia. Dena
|
dakien
eta dena ezagutzen duen Jainko maitagarriak ezin litza  ke barka ez horrelako bekatuak ez maiatzeko goiz hartako eguzkiaren antzeko nagikeriak. Eta are gutxiago, jasan.
|
|
|
Badakite geldirik ezin dutela iraun, horrek beren amaiera suposatuko lukeelako. Batek bide bat aukeratzen du senez; beste batek beste bide bat, zantzu bat dela-eta; hirugarren bat metodikoagoa da eta, zin zinez, ebentualtasun guztiak hartzen ditu kontuan, argumentu eta kontraargumentu denak neurtu eta, desegokiak direla ez
|
dakien
premisa batzuen arabera, ibilbide batetik bideratzen da hura zuzena delakoan, erabat harro eta fidakor arazoa maneiatzeko izan duen moduagatik. Laugarrenak, azkenik, hirugarrenak egin lez, aukera guztiak metodikoki eta arretatsu analizatu ondoren, denak oso ahulak direla onartzen du.
|
|
|
Utz iezadazue azaltzen. Demagun zuetako bat pertsona orojakilea dela eta beraz munduko gorputz guztien, bizirik edo hilik dauden guztien, higidura guztiak ezagutzen dituela, eta bizi izan diren gizaki guztien gogo egoera guztiak ere ezagutzen dituela, eta demagun gizon honek liburu handi batean
|
dakien
guztia idazten duela. Liburu horrek munduko deskribapen osoa edukiko luke.
|
|
|
oherako orduaz ezer ez
|
dakien
ameba bakana izatea.
|
|
2001
|
|
|
Gure herri hiru eleko honek itzulpengintzan garatuz doan iraultza horretatik at irautea barkaezina da zerikusidun guztiak gogoan: euskara normalizatu eta estandarizatu nahi dutenak, tresna bikaina dutelako corpusa koherenteago bihurtzeko; administrazio publikoak, herritarrei zor dietelako normalizazio araudi guztiek agintzen duten corpus elebidun kalitatezkoa; eta, zertan esanik ez, itzultzaileak eurak, iraultza lagungarria izan
|
dakien
, inor lanik gabe ez geratzeaz gain, areago ekoiztu eta irabazteko bidea dutelako automatizazioa. Eta jakina, herritarra bera ahaztu barik, hizkuntz kalitateari ez ezik, diruari ere begiratzen diolako:
|
|
|
Baina horien guztien egilea ez ezik poeta ere bada goizuetarra eta ez nolanahikoa. Koldo Izagirreren aburuz," belar moztu eta ez moztu bakoitzaren usaina" zehazki nolakoa den
|
dakien
poeta baita Perurena, honek Orixeren naturarekiko urtze mistikora eta sentimentalkeriara eramaten ez badu ere. Panteismoz bizi du ingurua Perurenak, hizkeraren narotasun liluragarrian, natura jaso duen bezalaxe baitirudi jaso duela hizkera, neke gabe, kukuak esanda, haizeak ekarrita edo errekak bustita, maisutza teknikoa hitzaren eztiak estaltzen duela.
|
|
|
Queenslandera duela hamarkada batzuk azukre kanaberetan lan egitera etorri ziren haietako batzuk eta gerora iritsitakoak Sidney eta Melbourneko Gure Txoko elkarteetan biltzen dira. Lehendik ere bagenekien, euskaldunez gain, Sidneyen euskaraz
|
dakien
australiar bat bizi zela, Jon D. Patrick, eta Gure Txokon topatu genuen. Euskal Herrian jaiotako bertako bazkide batzuek ez dute euskaraz jakingo, baina psikologo informatikari honek bai ordea.
|
|
|
" Emakumeak jakin, badaki". Zer da emakumeak hain ondo
|
dakien
hori?
|
|
|
" UBI amaitu nuenean lanean hasi nintzen. Badakizu, gurasoen etxetik atera nahia…", dio edonork
|
dakien
zerbaiten gainean berbetan ariko balitz bezala. Gero, handik urte batzutara, ikasketa mina sartu zitzaion.
|
|
|
gure zorioneko euskara, alegia. Alde batetik baino gehiagotik da oztopo gainera(...), nola hemendik kanpo ia inork ez
|
dakien
eta beste inongo hizkuntzaren antzik ez duen, kanpoko argitaletxeek ezin dute euskarazko lan bat irakurri eta epaitu, interesatzen zaien edo ez jakiteko».
|
|
|
" Ni multikulturalista naiz» esaten dizutenean, eta zuk euskaraz hitz egiten baldin badiozu, besteak erdaraz baino ez du jakingo. Gainera gutxiengoa bazara, zuri botako dizute zabor ideologiko guztia, euskaldunak karlistak direla esango dizute, eta bitartean, errepresentazio kazetari boteretsu horien familia gehienak ultrakarlistak izan dira; eta esango dizute mundura itxiak gaudela, hain justu bi hizkuntza dakizkigun euskaldunok gara itxiak, eta bakarra
|
dakien
Cuencako hori dago zabalik mundura!
|
|
|
zeri elduko dioten ondo pentsatu. Eta ori dena, gainera, seme alabei erosi dien jostailua errita bide gerta ez
|
dakien
! Entzutekoak entzuten baitira eta ikustekoak ikusten:
|
|
|
Novalisen ostean hedatu zen definizioa bere eginez, literatur lan onetan bizitzan egoteko modu bat iradokitzen baitzaigu. Hortik, narrazio hauek anekdotatik haruntzago joaten
|
dakien
irakurlearengan eragingo duten aztoramen puntua, azken batean, arazo oso unibertsalekin, oso gureekin, egingo duelako topo: gerrek eragindako krudelkeria erdiragarria (1go narrazioa); gizon emakumezkoen arteko amildegi afektiboa (Rossettiren obsesioa; Bi bihotz, hilobi bat; Marcel Martinen aitatasun ukatua); aitarekiko harremanek eragindako barne pitzadurak (Asaba zaharren baratza),... eta iragan nahiz orainaldi politikoak euskaldunongan eragindako traumak.
|
|
|
Prix des Critiques, Simon & Garfunkel en" The Sounds of Silence" kanta edo Otto Preminger ek 1957an zuzendutako filma merezi izan zituen Saganen nobela goiztiar honek, luxuaren eta edertasunaren mundu itxurazkoa baztertu eta heldutasuna besarkatzen duen Cécile gaztearen bizitza du kontagai. Giro melankolikoa iradokitzen duen nobela, Juan Martinen jarrera melankolikoaren adierazgarri ere izan daitekeena, baina oraindik melankolia horren arrazoien berri ez
|
dakien
Juan Martin gaztearena (hortik," bonjour" en ordez," adio"). Edozein kasutan, Saganen liburuarekin egiten den konparaketaren ironia azpimarratu genuke, 19 urtekin Frantziako panorama literarioa astindu zuen nobelaren arrakasta ez baita, inondik ere, Juan Martinen nobelak lortutakoarekin alderagarria.
|
|
|
Dakusagunez, XIX. mendeko nobelagintzaren ezaugarri zen narratzaile dezimononiko edo orojakilearen oinarriak dira zalantzan jartzen direnak, eta ondorioz, jainko baten modura dena
|
dakien
eta dena ikusten duen izakirik ez dagoenez (gogoratu Nietzsche-k Jainkoaren heriotzaz esandakoaz), nobelagintza sinesgarriagoa izatea lortzearren, ikuspuntuaren auzia funtsezko bihurtzen da.
|
|
|
Informatikaz dezente
|
dakien
haurrari galarazpenak ezartzeko bezain segurua al da?
|
|
|
Bi alderdiditugu hemen. Batetik, irakurleak zer
|
dakien
(ezagutza kontzeptualak); hau da, zerdakien testuaren gaiaz, baina baita testualitate ezaugarriez zein hizkuntzaren sistema lexikoaz eta sintaktikoaz ere. Bestaldetik, zertan dakien (prozedurazko ezagutzak); hau da, nolako ezagutza estrategikoa duen.
|
|
|
Batetik, irakurleak zer dakien (ezagutza kontzeptualak); hau da, zerdakien testuaren gaiaz, baina baita testualitate ezaugarriez zein hizkuntzaren sistema lexikoaz eta sintaktikoaz ere. Bestaldetik, zertan
|
dakien
(prozedurazko ezagutzak); hau da, nolako ezagutza estrategikoa duen. Ez da nahikoa gaiaz edo lexikoaznahiko informazio izatea, zeren, testuaren esanahia eraiki ahal izateko, era askotako estrategia kognitibo zein metakognitiboak ezinbestez erabili baitituirakurleak.
|
|
|
Narrazioaren ardatza denbora da, eta gertakarien arteko erlazioa denborazko konektoreen bidez gauzatzen da. Azalpenari dagokionez, edozein gaiariburuz ezer ere ez, zerbait edo asko
|
dakien
jasotzaile bati informazioa ematea da.Informazio emate hutsa da, mezu emailearengan ez baitago bestelako asmorik.Argudioaren kasuan, ordea, berezitasunik handiena mezu emailearen asmoa da.Asmo hau pertsuaditzea, norberaren ikuspuntua onarraraztea edota jasotzaileareniritziak edo pentsamoldea aldaraztea da. Beraz, argudioak mezu jasotzailearenganeragitea du helburu.
|
|
|
Ordura arte, euskaltegi guztietan bezala, azterketak egiten genituen hiruhilabeterik behin, eta beti entzuten genuen irakasleen artean lelo bera: , ikaslehonek ez du azterketan
|
dakien
guztia eman.. Emaitzek ez zuten islatzen ikasleekbenetan menperatzen zutena.
|
|
|
Ondoren jarraitu zuen Berasak irudika ezazu eguna eta gaua. Eguna, Eguzkik
|
dakien
modura, ordu argien multzoa da, eta ordu horiek iritsi bezain laister barnekaldeko herrixketen nekazaria goiz lotzen zaio lanari bere baratzean; kosta partean, aldiz, itsasontziei azken ikutuak emanez arituko dira arrantzaleak; itzal ahal guztidunetik itzal txikiak agertzen hasiko dira, ertainak askoz jota; txoriek abestuko dute gauean abestea debekatua izan zaiena eta baliteke gu biok, eguneko o... Aurreko hau eta halako beste mila ezaugarriren bidez imaginatzen dut eguna.
|
|
|
– Gaua, Ilargik
|
dakien
modura, ordu ilunen multzoa da, eta ordu horiek iritsi bezain laister nekazariak goldea lurrean etzango du, lotan, eta bere esku zaurituak garbitzera abiatuko da; arrantzaleak ere abiatukko dira etxerantz itsasontziak kaian ondo lotuta utzi bezain azkar, zeren eta gaua murgiltzen hasten bada eta artean itsasontzirik heltzeke badago, urduritasuna arrunt nabarmenki azaleratuko da emazteen aurpegiet...
|
|
|
–Xelebrea izena. Hara, Israel, zuk behar duzuna da zure zakila ondo astintzen
|
dakien
norbait. Nahi baduzu plazerrezko oihuak latinez esan ditzakezu.
|
|
|
Tipo gogorra. Nahiz eta ez
|
dakien
whisky parea bukatzeko gai izango den.
|
|
|
Sarrerako kortxoan, objetore guztien txandak jasotzen dituen egutegi taula erraldoiari begiratu dio ondoren, legez onartzen zaien hamabost eguneko oporraldia noiz tokatzen zaion jakiteko. Nahiz eta aspalditik
|
dakien
abuztu arte ezetz. Ez dela bi hilabete luzetan guardia egitera etorri ez duen astegunik egongo.
|
|
|
Uztaia ezkerreko belarrian. Sofan eseri eta, egunonen ostean, gauekoek zerbait izan al duten ba al
|
dakien
galdetu dio Tasiori. Betikoa.
|
|
|
Indian ingelesez jakinez gero, batetik bestera traba handirik gabe ibiliko zara. Inguruetan beti aurkituko duzu ingelesez
|
dakien
norbait.
|
|
|
‘Espedizioan doazen zientzialarietako bat gaixorik zagok eta ingelesez
|
dakien
erizaina behar ditek bera zaintzeko.’
|
|
|
‘Ostia, euskaraz idazten
|
dakien
neska bat ibili da gizonezkoen komunean! ’ esan nuen besaulkira itzultzean.
|
|
|
Zerbait nahi du. Oraindik berak ere oso ondo ez
|
dakien
zerbait aurkitu nahi du. Lo gelditu da senarra Â, aizkora lanek (eta bestelakoek) eragindako nekeen ondorioz.
|
|
|
Duen zabaleraz, denok harritzen gaituen lehen irakaskun  tzatik goi mailakoa ukitzeraino iritsi da arian arian. Ez zait iruditzen axola  gutxiago duenik larrien alfabetatze kanpainetan egiten ari denak, e.a. Egungo egunean, lehen aldikoz gure artean, bere hizkuntzan analfabeto ez den minoria ugaria dago, eta hauek bidea errazten ari zaizkie hasiberriei, adineko garenoi bezain nekeza gerta ez
|
dakien
.
|
|
|
Ingmar Bergmanek ez du film horretan hizkuntza berririk asmatu. Ongi
|
dakien
eta ongi dakigun hizkuntzan dakarren mandatua, ordea, ohi ez bezalakoa da hagitz. Zineman ohi ez bezalakoa esan nahi dut, mundua bezain zaharra eta arrunta baita gainerakoan.
|
|
|
Ez da inondik ere aditza euskalkien arteko bereizkuntzarik larriena. Bere eskualdekoa
|
dakien
euskaldunak aurki idoroko du besteren aditzaren giltza, bestela esan, bata beste bihurtzeko erabili behar diren itxuraldatze erregela errazak. Beste zerbaitetan egingo du behaztopa usuenik:
|
|
|
ustekabean sortua izanik, ez guretzat bakarrik, baita egilearentzat ere?, ustekabeko sortze horren ezaugarriak agerian daramatza. Lehen lana delako, ohiturarik eza ere nabari zaio, lanbidearen berri ongi ez
|
dakien
langilearen ohiturarik eza. Hutsune horiek, ordea, esan bezala, aise bete ditzake lanak.
|
|
|
Hauxe da, Xanti, Etxaidek begiz jo duena. Eta berak
|
dakien
bezain zehatz eta osotoro itzuli du, izena aldaturik hala ere (bidez ala premiarik gabe?). Lan luze bezain nekagarri hori arretaz eta neurri doiez egin du burutik burura.
|
|
|
Nahiz eta euskaraz idatzi den guztia (eta esan edo kantatu den franko) euskal literaturan sartzen dugun, hemen sartzera goazen gisa, ezin uka lezake gauzen berri
|
dakien
edozein guretarrek maizago topatzen dugula behealdeetan narraska gaindegietan hegaka baino. Urria dugu, arras berankorra izateaz gainera; exkax xamarra ere bai, hitz lotsagarri honetaz balia banaiteke.
|
|
|
gizartean bizi da, hiztunengan; hiztunak ditu jasaile, hiztunek bizi dute. Eta norengana nator betzain eta ilagin eskolagabeenak ere inork irakatsi gabe
|
dakien
Berri On hau zabaltzera. Gizartea, gizarte mailak, gizarte klaseak eta Treveriskoa beti ahotan duen jendeagana.
|
|
|
Alde honetatik ezin aldera dezakegu beste hizkuntza erromanikoekin, adibidez, hauek beti izan baitituzte eta dituzte bestelako ereduak, kanpokoak baina ez arrotzak, zabar aldietan galdua irabazten lagun ziezaieketenak. Bestalde, eta hau axola handikoa da egungo egunetan batez ere, Penintsulako erromantzeak, idatzian behintzat, gaztelaniaz
|
dakien
edozeinentzat ulertzen errazak direlarik, euskarak, are idatziak ere, hasi masiak ezagutzea eskatzen du, bestela ulergaitza gertatzen da, are romanista edo indoeuropartzale ikasientzat ere.
|
|
|
Behin batean, Historia de la literatura vascan (1960, 102 or.), hauxe idatzi nuen, eta barka biezat aurrera eta atzerazaleak begi zorrotzagoz neur  tzen
|
dakien
[Angel] Zelaieta jaunak: " Este texto de Fleury, autor mà ¡ s bien âprogresistaâ en aquellos tiempos, fue empleado como texto en el Real Seminario de Vergara".
|
|
|
Lur-ek kasu horretan eraman duen politika konkretuaren kritika egin nahi zuen P. Gartziak, zerbait zabalagoaren sintoma kezkagarria izan daitekeelakoan. Nik baino gehiago
|
dakien
Ramon Saizarbitoriaren hitzak erabiliz:
|
|
|
Edozein kasutan, Nafarroako Gobernuak
|
dakien
modurik hoberenean legislatzeko duen ahalmen osoa erre spetatu behar da; hala ere, zilegi da Gobernuari gure desadostasunak salatzea eta aldaketak proposatzea.
|
|
|
lon. Jakin ezazu ongi, Sokrates, ez dakidala berak ez
|
dakien
gauza bat bera ere.
|
|
|
–Zer kreazio eta zer deabru! Kreatzen
|
dakien
bakarra hemen Jainkoa da. Ezagutzen dizugun maestria furiosean Egüntto batez emaguzu eta kito.
|
|
|
Ukondoa mahai gainean frinkatuz, Sadabak esku batekin kontzen zion buruari, bertzea basoa ezpainetaraino eramateko behar baitzuen. Portugesak maitasunaren gainean egin zion solas, eskarmentu handiko maisuak
|
dakien
moduan. Berak ere bildua zuen bere sufrikario partea.
|
|
|
Aitak besoak gurutzatu zituen petxuaren kontra," Hau duk hau!" erraten ari balitz bezala. Irria eskapatzen zitzaion eta bere aurpegi gorria naturak bakarrik pintatzen
|
dakien
bozkarioaren erretratua zen.
|
|
|
Galdu duzue edo, egokiago litzateke esatea, agian, zuen kulturaren egoera esklerotikoak ez duela abenturarako zirrikiturik uzten. Helburu militar guztiak bete dituen eta jada zer kolonizatu ez
|
dakien
armada hatsantu bat bezalakoa da zuen kultura. Nahikotasunaz begiratzen didazue ni txiki naizelakoan, eta ez zarete konturatzen nirean usu direla zuen sudurrentzat aspaldi debeku diren urrin gozoak.
|
|
|
Are, trebetasun eta jakintza horiek denak edukita ere, sekula ez nuela denborarik edukiko, inolaz ere ez, baina are gutxiago plurienpleoarekin, egunean hamalau eta hamabost orduko lanaldiak egiten bainituen, nire jostailu guztiekin jostatzeko. Benazko erdeinua profident hortzen atzean ezkutatzen zuten makina bat saltzaile irribarretsu eta gorbatadunen jostailu baino ez nintzen; haiek eramaten ninduten, eskutik helduta, hiperazoka globalaren iraganbide ez beti erabat zuzen eta gardenetatik barna, ibiltzen doi doi
|
dakien
ume bat eramaten den modu berean, ezertarako ere ulertzen ez nituen argibideak eman eta gero, beti" Ados?" irribarretsu eta prefabrikatu batez galdetzen zidatela ea ulertzen nuen. Nik beti baietz esaten nien, kortesiak hori eskatzen duelako, baina benetan ulertzen nuen bakarra zen saltzaile horiek denak ikastaro berbera eginda zeudekeela, ikastaro estatubatuarra, ausaz, zeinean beraiek bezalako beste saltzaile gorbatadun irribarretsu batek, Ameriketatik etorria, jakina, azalduko baitzien, Texasko azenturik onenarekin, jada ez duela balio garai batean bezala saltzea, saltzaile erasokorraren garaiak joan direla, bezeroaren unetik unerako adostasuna lortzea ezinbestekoa zela, eta unetik unerako adostasun bakoitzak O.K.
|
|
|
" Jainko guztien Jainkoa, klitoria hatzaz eragitetik eskuzkotik harantz joan ez den gizontto ezdeusa naiz!". " Unibertsoko Indar Sortzaileak, erruki zaitezte, apenas idazten eta irakurtzen baizik ez
|
dakien
ezjakin honetaz!". " Ama Lurreko Energia Telurikoak, barka ezazue proteina multzo desitxuratu hau!".
|
|
2002
|
|
|
Argazkilaria ez da libre bere lana egiterakoan. Sarritan argazkigintzaz deus ez
|
dakien
kazetariak erabakitzen du zein izango den kaleratuko den argazkia, eta nola».
|
|
|
Gotzon Garatek Nafarroan zehar bildu zituen Gero argitaletxearen Noski sailean plazaratu den «Nafarroako Ezkurran» agertzen diren ipuin eta pasadizoak, baina Noski sailaren helburua euskaraz literatura irakurtzen hasi nahi duten ikasleei liburu egokiak eskaintzea denez, traba eta nekerik gabe euskal literatura irakurtzen has daitezen, idazleak bere erara prestatu ditu irribarrea sortarazteko aproposak diren kontakizun hauek, euskara erraz baina bizian azalduz haien mamia. Horrez gain, liburuaren azken orrialdeetan, Gotzon Garate eta bere obra kokatu eta
|
dakien
euskara lantzeko aukera ematen zaio irakurleari. Liburu hau euskaltegietako 8 urratsetik gorako ikasleentzat eta eskoletako eredukoentzat da erabilgarri.
|
|
|
Narratzailea basamortura doa oporretara, baina behin han, ezin du jasan egiten duen bero gogorra eta lo pasatzen ditu egun guztiak. Gauak iristean, ordea, logurerik ez du, eta aspertu egiten da zeharo, ahalik eta hitz egiten
|
dakien
dromedarioa ezagutzen duen arte. Geroztik ezinhobeto ibiliko da, zergatik dauzkaten gameluek bi konkor, nolatan ateratzen zaigun kakazia belarrietan, zer dela-eta zenbait puzkerrek ez duten hotsik ateratzen eta beste hamaika gauza interesgarri ikasiz.
|
|
|
Badaki han dabiltzala eta telebistan ikusiko dituela. Publikoak, bestalde, ez daki horiek ere humanoak direla, gauza xumeak eskatzen dituztela(" Chinchon" bat; Dom Perignon eta antzekorik ez); gainerakoak bezalaxe, kokteletan kanape harrapaketan ibiltzen direla; batzuetan, besteren logelara sartzen direla Los Angelesekin telefonoz hitz egitea doan gerta
|
dakien
; zenbaitek uste duela azafaten beharra dela, besteak beste, zinemagileen apeta sexualari erantzutea eta abar. Bizimodua bere soilean; zineman oso gutxitan ispilatzen den bizitza, alegia.
|
|
|
Petrolio enpresek erosten dute zeren jabetzen baitira egoera honetan petrolio gordinaren prezioak igotzen jarraituko duela. Herrialde kontsumitzaileetako gobernuak, eta bereziki Bushena, dagoeneko kokatu dira eszenarik okerrenean, gerrarenean, eta beren buruak hornituak eduki nahi dituzte, petroliorik falta ez
|
dakien
. AEBetan, non ari baitira prestatzen Iraken kontrako erasoa, badakite tropen hedatze handi batek berak, erasotzeari ekin gabe ere, petrolioaren deribatuen kontsumoa handitzea eskatzen duela.
|
|
|
Bi plano bereiz ditzakegu herrian, batean irakasleak, idazleak eta itzultzaileak daude, hizkuntza munduan jende jantzia alegia. Eta beste plano batean, ez tontoagoak direlako, beste gai batzuez arduratzen eta interesatzen direlako baizik, dago euskara herrikoia
|
dakien
jendea, baina hizkuntzaren ezagutzan gehiegi sakondu ez duena. Lehenak ez daude bigarrenak baino jantziagoak horregatik.
|
|
|
Hortik, narrazio hauek anekdotatik harantzago joaten
|
dakien
irakurleari eragingo dioten aztoramen puntua, azken batean, arazo oso unibertsalekin, oso gureekin, egingo duelako topo: gerrek eragindako krudelkeria erdiragarria (1 narrazioa); gizon emakumezkoen arteko amildegi afektiboa (Rossettiren obsesioa; Bi bihotz, hilobi bat; Marcel Martinen aitatasun ukatua); aitarekiko harremanek eragindako barne pitzadurak (Asaba zaharren baratza)... eta iragan nahiz orainaldi politikoak euskaldunongan eragindako traumak.
|
|
|
Narratzaile orojakile bat nagusitzen da, bere iritziak adierazteko orduan inongo dudarik egiten ez duena, eta pertsonaiak agente hutsak dira, ez dute eboluzionatzen. Azken finean, kontzientzia modernoaren gorabeheren berri ez
|
dakien
mundu bat topatzen dugu eleberriotan.
|
|
|
Leonek laneko orduari adi kalera urten ebanean, puntarengo moilara joatea erabagi eban. Han itsasoari begira ta begira egon zan, adi, geldirik, ixil ixilik, itsasondoko gizasemeek egoten
|
dakien
antzera, sorgor, urrunera begira, ezer ikusteke, behar bada.
|
|
|
Bai...! Alkar maite dabenek beti dabe zer esan; ez dabe
|
dakien
guztia jarraian esaten. Horixe entzun deutset ni baino zaharrago diranei.
|
|
|
Horreek ei dauke jakituriaren giltz urrezkoa. Eta hemen, intziri eta birao artean, euren lehenagoko eztabaida setatiak garanduten dabez eta
|
dakien
guztia esaten dabe, eta blaust! barruan ezer be gorde barik, lehenago maltzur jokatzen eben arren.
|
|
|
Diru gutxi epe laburrera uztea errentagarri izan
|
dakien
, finantza erakundeek interes tasa altuak ezartzen dizkiete maileguei.
|
|
|
Amaren altzotik aterata, beste lagunekin jostaketan dabilela, batzuetan irabazten
|
dakien
moduan galtzen ere ikasi behar duelarik, bere bizitza garatu behar duenunibertsitatea da Euskal Unibertsitatea.
|
|
|
Ikerketaegiten duen, edo egin duen? euskara ez
|
dakien
irakasleinternazionalizatuak, alde batetik; eta hizkuntza landuz klaseak ematendituen bertako irakasle lokala, bestetik.
|
|
|
Ikaskuntza programa batean zenbateraino dira erabakigarriak lantzen diren edukiak ikaslearen gaitasunarengarapenean? Adibidez, katalaneko ikastaro batean eduki berberak landubehar ditu gaztelaniaz
|
dakien
batek eta ez dakienak?
|
|
|
Pentsamendua eta berba paraleloki garatzen dira, biak dira prozesu paraleloen ondorio. Berbetan ez
|
dakien
pentsalaria ez da ezaguna. Pentsatzen ez duen olerkari arrakastatsurik ez da historiara igaro.
|
|
|
Gauzak horrela, errazagoa da hedabidearen jardunean erakundearen diskurtsoaren igorpena aurkitzea, ahula denaren eta alternatiboa izan gura duenarena baino. Inoiz zer kontaturik gabe gelditzearen paniko eszenikoak bultzatuta, profesionalak hipererrutinatu egiten du bere lan profesionala, halako moldez non ezustekoa zelan komunikatu kasik ez
|
dakien
, baldin eta ezusteko hori hondamendi bat ez baldin bada.
|
|
|
Eztira baiña erlategitik geiegi aldentzen euri antza somatzen dutenean eta Eurus urbiltzerakoan zeruaren beldur diranean. Uriko (erlategiko) aterpeen babesean, urak ekartzen ditute txango laburrak egiñaz; arri koxkorrak ere ekartzen ditute maiz, odeiak barrena leiatzekoan, olatu arteko txalupa ariñei lorra bezela, euskarri
|
dakien
.
|
|
|
medikuek oso gutxi ezagutzen dute gaixotasuna, eta are gutxiago tratamendu terapeutikoa aurkitzeko egiten diren ikerketetatik. Lucasen aitak (Javier), Estatu Batuetako enpresa batek egindako entsegu kliniko batean sartzea lortu duen mutiko madrildarrak, dio gaixotasunaz
|
dakien
ia guztia Interneten aurkitu zuen informazioari esker dela, aldizkari medikoak irakurriz eta gaixo horien senideak biltzen dituzten elkarteekin harremanetan jarriz. Are gehiago, berak eta bere emazte Maríak Lucasi tratatutako medikuetako bati esan ziotenean esperimentazio fasean beste haur gaixo batzuei emaitzak ematen ari zen tratamendu bat zegoela, erantzun zien:
|
|
|
Bibolin baldarraren nostalgia kantoietan bizi haiz, harresi erpilean gauero, minak
|
dakien
doitasunez erreko dituen gogoan utzitako ñikada bakoitza, grina dardartiak.
|
|
|
Estatu Batuetan bada zakur kontuetan asko asko
|
dakien
gizon bat: John Paddack.
|