|
2001
|
|
|
Ezin esan, bada, zer pentsatzen duten nik azaldutakoaz. Gazteek bai esan didatela oso ondo ezagutzen dudala zahartzaroa, baina, noski, ez dakit beraiek zenbat
|
dakiten
hartaz... Dena dela, horrek ez du garrantzi askorik.
|
|
2005
|
|
|
Izan ere, bere buruari galdezka hasi zaio nondik atera zen Urko eta benetan inoiz laguna izan zuen. Zer
|
daki
hartaz, ordenagailuan topatutako mezu batzuetan kontatzen ziona baino. Eskolako laguna izan zela sinistu behar izan zuen, baina orain ordenagailu batetik datorren ezertan ere ez du konfiantzarik txikiena ere.
|
|
2006
|
|
|
Elizgizonaren ohiko inguruetan, aho azpiz eta bakan aipatzen zen laguna zen Albreteko etxearen ondorengoa. Deus guti
|
zekien
hartaz, eta apur hori barna barna sarturik zuen buru kaskoan. Konparaziorako, muga inguruan soldaduak nonahi ibiltzen baziren, delako Henrike hura zela erruduna.
|
|
|
Eta txarrena zera zen, eskolatik hamabietan irten, lagunak jolasean eta nik, berriz, Betelurenera joan beharra, txistua ikastera. Horrela egin nuen, bolada
|
jakin
hartan izan ezik, maisua enfokatu eta eskolara joan ez nintzenean, bolatokian egoten bainintzen ordu erdi hori pasatu arte. Eginkizun handia zen, eta kristoren pisua.
|
|
2009
|
|
|
–
|
Badakizu
hartaz zer dabilen gortean, ezta?
|
|
|
Ashrameko ikastaro batera etorritako maraja gazte bat txora txora eginik geratu zen emakume haren edertasunaz; limurtzea lortu, eta berekin eraman zuen. Ez genuen ezer gehiago
|
jakin
hartaz.
|
|
|
Baina, zergatik utzi aita, zergatik itzuli familiarengana? Umetan, misterio ezkutu bat sumatzen zion amaren historiari; ia ezer ez
|
zekien
hartaz; handitzean, giza ahuleziaren biktima zela susmatzen zuen, nahiz eta ez jakin zehazki zer gertatu zitzaion.
|
|
2010
|
|
|
Urduri nengoen, eta gau hartan ez nuen ongi lo egin, ez
|
bainekien
hartarako gai izango nintzen ala ez, harik eta eguzkiarekin batera jaiki, ai, eguzki hura, kontraleihoak zabaldu ahala gelan sartu zitzaidana, baita begietatik burmuinetaraino ere, lasaigarri bat bezala!, eta Regina enetik hamar bat minutuko ibilalditxoa egin nuen arte; zalantzen artean nengoen, bai, aita eta Teofilo Maria lehentxeago atereak ziren lanera?, baina zalantzek arrasta nintzaten baino lehen, harresi bikoitz bat eraiki nuen neure baitan, eguzkiaren argia eta airearen freskotasuna oinarri hartuta; gero, anai arrebekin eta ama izebekin gosaldu, haiek hirigunerantz abiatu, nor bere zereginetara, anai arrebak berehala, nor bere eskolara, eta ama izebak, handik ordu erdira, tapiz dendara?, eta orduan, lorategiko aulkietako batean eseri nintzen eguzkiaren epelean, sukaldeko leihotik hurbil, sagar dantza txistukatzeko?
|
|
|
Bai, badakit gurutzea iristen denean garraiatzen jakin genukeela, mila bider esan dizut, nahiz eta ez
|
jakin
hartarako gai izango garen ala ez; lehenago edo geroago, gainera, gurutzea iritsi egiten da: esan nahi baita ez dagoela gurutzearen atzetik joan beharrik, izeba Ernestinak ere noiznahi oroitarazten zigun ideia hura; Simonek, aldiz, bilatu egin zuen, nik uste?. Jainkoarentzat, jaiotza uko bat da, eta Kristoren jaiotza bera sakrifizio bat da, berez.
|
|
|
Urduri nengoen, eta gau hartan ez nuen ongi lo egin, ez
|
bainekien
hartarako gai izango nintzen ala ez, harik eta eguzkiarekin batera jaiki —ai, eguzki hura, kontraleihoak zabaldu ahala gelan sartu zitzaidana, baita begietatik burmuinetaraino ere, lasaigarri bat bezala! — eta Regina enetik hamar bat minutuko ibilalditxoa egin nuen arte; zalantzen artean nengoen, bai —aita eta Teofilo Maria lehentxeago atereak ziren lanera—, baina zalantzek ar...
|
|
|
Bai, badakit gurutzea iristen denean garraiatzen jakin genukeela, mila bider esan dizut, nahiz eta ez
|
jakin
hartarako gai izango garen ala ez; lehenago edo geroago, gainera, gurutzea iritsi egiten da: esan nahi baita ez dagoela gurutzearen atzetik joan beharrik, izeba Ernestinak ere noiznahi oroitarazten zigun ideia hura; Simonek, aldiz, bilatu egin zuen, nik uste —" Jainkoarentzat, jaiotza uko bat da, eta Kristoren jaiotza bera sakrifizio bat da, berez.
|
|
2011
|
|
|
Matalaz, beti Matalaz, azkenean zer
|
dakigu
hartaz, apez bat zela. Ez ote dea aski euskal herri hontan?
|
|
|
Berriro ere, aurreko lanean ikusi moduan, material honen egileen izenik ez da agertzen. Beraz, 60ko hamarkadaren bigarren erdialdean, aipatutako bi kasuon argitan, Donostiako apaiztegian ikasmaterialak sortzeko taldetxo bat bazela dirudi220, baina zoritxarrez oraindik ezer gutxi
|
dakigu
hartaz, ikertzeke baitago apaiztegietako kultur giroa, eta bereziki giro euskaltzalea.
|
|
2012
|
|
|
Eztarriaren gainean bihurritzen zitzaizkidan; nire ezpainak bilatzen zituzten haien ezpain hotzek; pisuak itotzen ninduen, gero eta handiago; munduak izendatzen ez dakien nazka batek puztu zidan bularra, eta izoztu zidan, heze eta astun, bihotza. Baina beste minutu bat igaro, eta
|
banekien
hartan bukatuko zela borroka. Argi antzeman nuen hasia zela lasaitzen lokarria.
|
|
|
Lurrera etzan nintzen Enperadorearen eta Enperatrizaren eskuei muin egiteko. Nire jaun Enperadorearen baimenaz, emandako hitza betetzera etorri nintzaiola esan nion Maiestate hari, hain monarka ahaltsua ikusteko ohorea izan eta neure esku zegokeen edozein zerbitzu berari eskaintzeko, betiere neure printzearekiko eginbeharrak betez; neure zoritxarraz ez nion txintik aipatu, ez bainuen ordura arte inolako informazio ofizialik, eta neure buruak ezertxo ere ez
|
zekiela
hartaz pentsa nezakeen; eta ez zitzaidan zentzuzkoa ere iruditzen haren eskumendetik kanpo nengoen bitartean jakinaraziko zuenik Enperadoreak sekretua; honetan, ordea, laster ikusi zen oker nengoela.
|
|
2013
|
|
|
Erdi ilunpe horretan ikusi nuen nola agontzen zen gizona. Batek
|
daki
hartaraino ohartua ote zen bazuela ziega lagunik.
|
|
2015
|
|
|
Ez edukitzearren, ez dut nirea den pentsamendu bakar baten jabetza aukerarik ere izan, eskatu gabe haizeak ilea orrazten digun bezala, ahots ezezagunak betidanik zer egin behar dudan agindu izan didalako. Adibideak jartzen hasteko ez daukat urrutiegi joan beharrik, Miamirako bidaia honetarako ere ez bainuen inolako gogorik, eta gerizak, egia eta gezurraren arteko muga bereizten ez
|
nekien
hartan nire baitan sortutako adiskide banaezinak, senarraren berri eman ziezadakeenen bat topa nezakeela eta joateko xuxurlatu zidan, bere aurpegiera maltzurrena erakutsiz.
|
|
|
Luis Villasante aukeratu zuten euskaltzainburu 1970ean. Haren ezaugarriek oso egoki egiten zuten eginkizun horretarako une
|
jakin
hartan:
|
|
|
irakurtzen. Senarrak ezer gutxi
|
zekien
hartaz, salbu eta Buchenwaldeko kontzentrazio esparruan bizi izandakoaz eta bizipen hark bere baitan utzitako arrasto sakonaz ziharduela egileak.
|
|
|
7 Ez dakit diodan honetan ongi ari naizen, entzun badut ere, ez
|
baitakit
hartaz ongi oroitzen naizen. Moisesek berak ere ez zuen jakin sasian ikusi zuen guztia esaten, Jainkoak esatea nahi zuena baizik; dena dela, Jainkoak haren arimari bere sekretuak ziurtasunez agertu ez balizkio Jainkoa dela ikus eta sinets zezan, nekez jarriko zen hainbeste lanetan eta hain astunetan; baina hain gauza handiak ulertuko zituen sasitza hartako arantza artean, non adore eman baitzioten Israel herriaren alde egin zuena egiteko.
|
|
2016
|
|
|
–Esklabotza ez da desagertuko harik eta gizon beltzak boto eskubidea eskuratu arte?. Horregatik azpimarratzen zuen beltzen sufragioak lehentasun estrategikoa behar zuela izan une historiko
|
jakin
hartan, emakumeentzako boto eskubidea lortzeko ahaleginaren gainetik. Frederick Douglassen ikuspegitik, funtsezko tresna zen boto eskubidea, esklabotza suntsitzeko prozesu artean amaitu gabea burutzeko.
|
|
2017
|
|
|
2 Mundu Gerra, pelikuletan ikusten genuena. Dena
|
genekien
hartaz: Hitler, eta Mussolini, eta Hiro Hito, eta Churchill, eta Stalin, eta De Gaulle, eta Normandiako desenbarkoa, eta Gestapo, eta SSak, eta Montgomery, eta Rommel, eta Pearl Harbor, eta kamikazeak, eta Birmania, eta RAFeko pilotuak, eta...
|
|
|
Nork berak egiten
|
dakien
hartan iraupena
|
|
|
Nork berak egiten
|
dakien
hartan iraupena
|
|
2018
|
|
|
Ez dut xuxen gogoratzen zer dela-eta etorri zen, baina esango nuke loreontzi bat ekarri zuela, «giroa alaitzeko»; beldur naiz, ordea, ez ote naizen ari oraingoan ere gertaerak nahasten, gauza bera egin baitzuen urte batzuk lehenago ere, gure harremanaren hasieran. Uste osoa daukat gutxienez hiru aldiz saiatu zela urte haietan nire langela lorez apaintzen, baina baliteke oker egotea eta bestelako arrazoiren batengatik etorri izana iluntze
|
jakin
hartan. Argi utz dezadan, betiere, gure lan harreman bikainaren despit sekula ez nuela onartu etxezaina nire langelan sar jalgika ibiltzea etengabe.
|
|
|
Egun zohardietan ere, hain ilun egoten zen korridorea, non tunel batean barrena ibiltzea bezala izaten baitzen. Aldi
|
jakin
hartan, Kenton andereñoaren pauso hotsak nigana hurbiltzen sumatu ez banitu, soslaiaren bidez bakarrik identifikatu nukeen. Zoruko oholak zeharkatzen zituzten argi izpi bakanetariko baten gainean gelditu nintzen, eta, hura hurreratu ahala, esan nion:
|
|
|
Ez zitzaidan modu bat besterik bururatzen egoera sinesgaitz hartatik ihes egiteko: arrotzari buruz zerbait jakin, eta
|
nekien
hartaz baliatzea. Nor ote zen jakinda, jakingo ahal nuen zer nahi zuen, zer nolako arriskutan nengoen...
|
|
|
Beste galdera batzuk nituen nik, ordea, neure baitan: etxearen jabe agiri ostuak aipatu zituenez, zer ote
|
zekien
hartaz. Kanpai hotsak entzun bai, baina ba ote zekien iparretik ala hegotik zetozkion?
|
|
|
Listua irentsi nuen, eta, listuarekin batera, lehertzeko gogoa: den dena
|
zekienaren
hartarainoko xalo plantak amorrarazten ninduen, horrexek ateratzen ninduen neure onetik, Aba Yakueren amarru zikoitzenak baino askoz ere areago.
|
|
|
–Aba Yakuez ari zara, esan nion. Ez
|
nekien
hartaz ezer berezirik, baina nahiago izan nuen nire senak bideratutako ustea baiespen gisa formulatu, galdera modura baino. Nor zuen, bestela, gogoan?
|
|
|
Ala bai? Uholdearena ez zen sinesgarri,
|
banekien
hartaz zerbait baino gehiago, gaztetan almadietan lan egina nintzen-eta. Zeruaren oskarbi beteak ez zuen bide ematen pentsatzeko sortaldeko lurraldeetan modu hartako euriteak gerta zitezkeenik.
|
|
2019
|
|
|
Finean, bortxaketari logika bat bilatzeko ahaleginen isla ziren narratiba haiek guztiak: jendeak ulertu nahi zuen zergatik egin ote zuten erasoa gizon haiek, toki hartan, une
|
jakin
hartan eta emakume haren aurka.
|
|
|
Une jakin batean, zuzentzaileak inozoarena egiten ari delako sentsazioa badu, kontzientea da eszenatokian duen jarreraz, hobeki esan, bere jarrera zinematografikoaz, gabardina erdi aroko kapa da, ile soltea lumak dira, eta haizea ez da haizea, makina batek sortzen duen aire korrontea baizik. Eta une
|
jakin
hartan, bere buruaren aurka zuzendutako ironiak nolabait errugabe eta babesgabe egin zuen une hartan, bere izpirituan sortu zen, azkenik garbi, eta baita ironiko ere, bila zebilen zioa, Ezetzaren arrazoia, egia historikoen aurka eginiko atentatuaren azken justifikazio erabatekoa. Orain Raimundo Silvak badaki gurutzatuek zergatik eman zieten ukoa portugaldarrei Lisboa setiatzen eta hartzen laguntzeko, eta bere etxera itzuliko da
|
|
2020
|
|
|
Ni egon nintzen urteetan ez zen horretan sartu. Kantitatearekin geneuzkan gorabehera gehiago… Baina, une
|
jakin
hartan, bere agintea erakutsi nahi izan zuen. 1993a eta 1994a urte gogorrak izan ziren giro soziopolitikoari zegokionean.
|
|
|
Literaturarako proposamenak, berriz, hori bezalako esperientzia hedatu behar du: irakasleei ikasleak egiten
|
dakien
hartatik abiatzeko bidea emanez, poesian, antzerkian, narrazioan edota saiakeran ahalegintzeko aukerak eskaini hitz jariotik idazketarako jauzia eneagarri izatearen ordez, erakargarri bihur dadin. Hortik aurrera, jakina, nork bere xendari ekin behar izango badio ere, etsipena gainditurik, hizkuntzarekiko konpromisoari eusteko parada emanez.
|
|
2021
|
|
|
Non dabil? Zer
|
dakizu
hartaz?
|
|
2022
|
|
|
Amildegia zela esan ere liteke, beste erreka handiago bateraino iristen zena. Arrazoi horrexegatik, hain justu ere, urtero, egun
|
jakin
hartan, kontu handiz ibili behar izaten zuten, animalia bakar bat ere gehiegi hurbil ez zedin malda hartara.
|
|
2023
|
|
|
badakidala
|
badakizun
hartaz,
|