|
2000
|
|
|
|
Zer
dago orain barruan?
|
|
|
|
Zer
edo zer itxaroten.
|
|
|
"
|
Zer
, Miren Agur".
|
|
|
–
|
Zer
den ikusita edo ikusi gabe?
|
|
|
Hamargarrenean sendagilea, zerbitzuburua eta lau kartzelero etorri zitzaizkidan txabolora.
|
Zer
gertatzen zitzaidan galdezka. Hasi zitzaizkidan lotsagabekeria eta burlaize galantarekin.
|
|
|
mapa puzzleak, Nafarroako zalgurditxoak, trepetak... eta irudika ditzakezun guztiak.
|
Zer
ez zegoen han! Zenbait belaunalditako haurrek erabili ostean pilatutako jostailuak, seguru asko.
|
|
|
Lehen sarriago izaten nituen larrialdiak; orain hilean behin edo bitan, batez beste.
|
Zer
egingo diogu bada!
|
|
|
Soldaduaren ondoren ofizial batek hartu zuen telefonoa.
|
Zer
gertatzen zitzaidan adierazi nion. Espainolez bazekiela berak, erantzun zidan, eta kontatu niona egia ez izatera, berehala moztu egingo zidala telefono komunikazioa.
|
|
|
|
Zer
esan ez dakidala geratu naiz. Antxonen historia entzuteko prest nengoela uste nuen hasieran.
|
|
|
|
Zer
egin nezakeen bestela?
|
|
|
|
Zer
axola du
|
|
|
|
Zer
dela eta dugu ezinbestekoa
|
|
|
|
Zer
naizen dioten sententzia orriak
|
|
|
–
|
Zer
da hori. Nire gorputz usainari buruzko zeharkako iraina?
|
|
|
– Eta gu?
|
Zer
egingo duzu gurekin?
|
|
|
Zertan?
|
Zer
esan gura dozu?
|
|
|
– Tolosako banketxe batean lapurreta egin nian atzo, eta herenegun Zizurkilgo beste batean.
|
Zer
irizten diok?
|
|
|
– Tiro hotsak?
|
Zer
tiro hots baina?
|
|
|
–
|
Zer
–Goizederrek hil duela?
|
|
|
–
|
Zer
egingo dogu?
|
|
|
Eta ni baino askoz ere okerrago hago hi inori ezer azaltzeko.
|
Zer
uste duk egingo dutela guardia zibilek hik gerra aurreko euskal olerkaria haizela esaten badiek, gerra garaian euskarazko lehen egunkariaren bultzatzaile suharra eta Euzko Gudarosteko intendentzia komandantea, 1937ko ekainean faxistek fusilatua eta 60 urte geroago bat batean Jaungoikoaren graziaz berpiztua. Barre egingo dutela uste duk?
|
|
|
– Energia beharra jagok eta eolikoa energiarik garbienetako bat dok. Prest hago argindar barik biziteko?
|
Zer
gura dok ba hik, leize zuloetara bihurtu ala?
|
|
|
–
|
Zer
ikusi dok hor hain harrigarria? –galdetu zidan Lauaxetak, ni aerosorgailuaren aurrean paralizatuta ikusirik.
|
|
|
– Hik be lasai hartu?
|
Zer
hartzen dok hik lasai. Zer esan gura dok?
|
|
|
Zer hartzen dok hik lasai?
|
Zer
esan gura dok. Hala gurago badok, bihar bertan itxiko haut bakarrik.
|
|
|
–
|
Zer
egin daiteke Goizuetan eguraldi honekin?
|
|
|
–
|
Zer
iruditzen zaik, Este...?
|
|
|
Aktorerik egokiena, dudarik gabe, Koldo da.
|
Zer
iruditzen zaizu, Koldo?
|
|
|
– Itsasertzean gagozak –esan zidan, leihotik ikusten zen itsaso zatia seinalatuz–
|
Zer
jagoku orain?
|
|
|
–
|
Zer
egin nahiko huke hortaz?
|
|
|
Gustatu egiten zitzaidan, liluratu egiten ninduen, eta hori gauza handia zen, hori zen benetan ardura zuena.
|
Zer
gehiago eska niezaiokeen lagun bati, adiskide bati. Zer gehiago eska niezaiokeen artista bati, idazle bati, poeta bati?
|
|
|
Zer gehiago eska niezaiokeen lagun bati, adiskide bati?
|
Zer
gehiago eska niezaiokeen artista bati, idazle bati, poeta bati. Aspaldian inork eman ez zidana ematen ari zitzaidan Lauaxeta.
|
|
|
Puf!
|
Zer
da hau. Non nago?
|
|
|
– Ez dik kalterik egingo beste kafe bat hartzeak, Egunkaria ko azken berriak entzunez.
|
Zer
deritzok. Neuk gonbidatuko haut.
|
|
|
– Ez dakit –erantzun zidan telefonistak, nire txantxaz jabetu gabe–
|
Zer
esango diot?
|
|
|
Eser zaitez, mesedez.
|
Zer
demontre pentsatu duzu?
|
|
|
– Eskerrak?
|
Zer
dela-eta?
|
|
|
–
|
Zer
da hau baina? –haserretu nintzen berriro, ordura arte egon nintzeneko hodeitik bat batean erorita bezala– Telebistako broma horietako bat?
|
|
|
Nor ote zen?
|
Zer
nahi ote zuen benetan. Zer gertatuko ote zatekeen begien bistatik bidali beharrean haren proposamena astiro entzun eta baiezkoa eman banio?
|
|
|
Zer nahi ote zuen benetan?
|
Zer
gertatuko ote zatekeen begien bistatik bidali beharrean haren proposamena astiro entzun eta baiezkoa eman banio. Telefonoz deitzen zidaten bakoitzean gizon hura izango zela pentsatzen nuen, eta ilusionatu eta urduritu egiten nintzen, nerabe maitemindu berri baten antzera.
|
|
|
Arraioa!
|
Zer
zen hura ordea! Neuk neure buruari azken egunetan emandako aginduak ematen ez zizkidan ba Margak!:
|
|
|
–
|
Zer
moduz bilera? –galdetu nion pixka bat geroxeago, jada janzten hasita nengoela.
|
|
|
Baita zera ere!
|
Zer
gara ba. Lauaxeta nahi nuen eta Lauaxeta nuen ondoan.
|
|
|
Zergatik erakutsi zizkidan titiak heriotzan, bizitzan ez bezala?
|
Zer
heriotza mota da harena. Horretaz ere ez dakit ezer.
|
|
|
Misterio ilun bat argitzeko irrika bizia ere sortu zion egunkarien irakurketak: "
|
Zer
ete da dalako ETA ospatsu hori?"
|
|
|
Xan zutitu eta: "
|
Zer
–", harritu zen Lazaro;" dagoeneko erretira?"; bazen gaitzeste pixka bat galdegite hartan. " Bihar...", hasi zen Xan.
|
|
|
Bai eta, bezperan berak ostatuaz galde egindako tipo hura bera zen.
|
Zer
ari zen han. Bere zain ote zegoen; bijilatzen ari al zen?
|
|
|
Masa eta pareta seinalatuz: "
|
Zer
duzu, honako?", galdetu zion Xanek. " Horrako eta, honako ere bai", esan zuen aitatxik;" baina, zer ari zara?"; Xanek pareta brotxagaz bustitzeari ekin zion-eta;" laga, laga", esan zuen aitatxik.
|
|
|
Espainolez ari ziren.
|
Zer
zen hura, baina. Emakumezko bati, bularrean zauri handi bat zuela eta hil gogor zegoela, tipo batek, pasatzen zen batek edo polizia paisanozko batek, ez baitzen esplizitatzen, buruan ostiko txiki bat jo zion.
|
|
|
Hartara Xanek: "
|
Zer
ari zara?", esan zion aitatxiri. Aitatxik fijo begiratu zion:
|
|
|
Ez halaxe amatxi, isiltasun hark kezkatzen bide zuena. "
|
Zer
ari da?", galdetu zion Xani. Xanek lepoa luzatu zuen.
|
|
|
Aitatxi geldi geldirik zegoen.
|
Zer
zen ere, Xan harengana hurreratu zen. Gizona enborkia baino zurrunago zegoen.
|
|
|
" guk ere laster despeditu dugu", esan zuen. "
|
Zer
esaten ari haiz?", errieta egin zion Mariak; despeditu dugu!". " Tenorea heldu delarik", esan zuen amatxi zaharrak," despeditu egin behar da".
|
|
|
Xani esana pixka bat damutu zitzaion.
|
Zer
ari zen, zer inporta zitzaion, izan ere, bere bizitza antigoaleko emakume lotsagabe hari. Alta, amatxi zaharra hain leiala zen; bere lanean aplikatuta, irribarre ezti harekin...
|
|
|
Beldur izan naiz ez egitekoren bat egingo ote zuen". "
|
Zer
esaten ari haiz?", esan zuen amatxi zaharrak. " Ez naun serio ari", esan zuen Mariak; egiazki, umore estrainio bat zerabilen.
|
|
|
"
|
Zer
da hau?", galdetu zuen emakume gazteak. " Ez dakit", esan zuen Xanek," bia muerta bat dirudi".
|
|
|
Zinta bildu, ez zion eskerrik esan.
|
Zer
ari ote zen edo, hitzen bat esango zion Xanek. Gizonak, ordea, berari bizkar emanda makurtu zen eta, galtzak apur bat bajatuta zeuzkala, ipurdiko erretena erakutsi zion.
|
|
|
"
|
Zer
ari zara?", esan zuen gizonak erdeinuz;" berriz ere legez kanpo jarri nahi al duzu, ez al duzu ikasi.... Noiz eta orain, ustez ondo bidean zinela, zeure bizitza hondatu nahi duzu...?
|
|
|
Ez al dakizu erakundea bere azkenekotan dela, ez al zara ohartu?"; haren ezpain meheetan irribarre anker bat dibujatu zen;" edo beharbada", esan zuen," independentziaren kimera horrekin egiten duzu amets; he!
|
Zer
uste duzu, zuri horrek zer ekarriko dizu. Kondena igual igual beteko duzu"; aita doinu zuri, zital hura... puñal bat zen haren frase bakoitza; Xan ezpainak lotuta zegoen;" Etxezuriak", segitu zuen gizonak," lege onez eskaini zizun baimena aprobetxatuz ihes egin duzu; badakizu zer dakarren horrek...
|
|
|
Ile luzeak aurpegia ia erabat estalian, beti barre doinuan: "
|
Zer
egiten duzu hemen?", galdetu zion Elik. " Esan didate", balbalkatu zuen Xanek," hemen bizi dela...
|
|
|
joatekotan zela eta... erakutsi zigun"; hori esan eta, Bele jaiki, gibeleko patrikatik nabala bat eta burdinazko palanka bat ateraz, lurrean belauniko jarri, nabalarekin bi oholen arteko juntan arraspatzen hasi zen; Xan isilik, Lupo lo, Bele enpeinu handiz, mihia kanpoan zuela aritu zen hantxe; azkenean, kontuz kontuz ohol bat altxatu zuen; barrura begiratu zuen; hobeto ikustearren etzan egin zen; besoa zuloan sartuta, bazterrak haztakatu zituen;" ostias", esan zuen; jaiki egin zen, Lupogana joan, astindu egin zuen;" hi", esan zuen; aurpegia arrunt txurituta zeukan. "
|
Zer
–", galdetu zuen Lupok, lomoker. " Ez zagok", esan zuen Belek larri larri.
|
|
|
Haatik, ez zutenez misterio hura argitzen: "
|
Zer
zegoen ba?", galdetu zuen Xanek. " Holakoxe pakete bat", esan zuen Belek;" gaileta kaja bat, agian; paper zakarrarekin estalia, listarekin itxia".
|
|
|
" segundo bat da.
|
Zer
den ikusi eta bagoaz". Biak kamionetatik jaitsi, burdina pila hartan begiraketan ibili ziren.
|
|
|
Arrimatu hadi pixka bat, esan zidaan Henrik.
|
Zer
ba, nik; ez nioan kasurik egin.
|
|
|
" Banengoen ba", esan zuen Xanek," ez zela hauxe zure profesioa". "
|
Zer
ba?", galdetu zuen Elik, bekokia zimurtuz. " Ez dakit... bueno... igual oker naiz", duda egin zuen Xanek.
|
|
|
" Hori ere pentsatu dut", esan zuen Xanek," alegia, nobio gabe ez zinela izango". "
|
Zer
ba?", galdetu zuen Elik, muxindu gabe orain. " Ez dakit... zaren bezalakoa...".
|
|
|
" Hiri galdetu behar nian", esan zuen Xanek. "
|
Zer
–", esan zuen Lazarok. " Hemen ote zen", esan zuen Xanek.
|
|
|
" Henrirekin?", galdetu zuen Xanek. "
|
Zer
–", galdetu zuen Lazarok. " Henri.
|
|
|
Eli ta, zertara ailegatu ziren hara?
|
Zer
zen ere, Xan ez zen behintzat hasiko galdezka. Zeren zain zeuden?
|
|
|
Istant batez, Xani iruditu zitzaion Elik irribarre egiten zuela.
|
Zer
pentsatzen ari zen. Ez zekien, agian, berak ere zer egin; eta halaz ere kontrolatu egiten zuen, era batera, situazioa.
|
|
|
" Ospitalea", esan zuen," ez da toki ona". "
|
Zer
esan ninan?", esan zuen Mariak;" minbizia behar din". " O", protesta egin zuen amatxi zaharrak," ez esan holakorik".
|
|
|
Beste kategoria bat duk.
|
Zer
ba?". " Ez eta, atenditu nauen neska horrek esan zidak balitekeela enpresan mezulari gisa lana izatea niretzat".
|
|
|
" Mezulari gisa?", harritu zen Gari;" ahal baduk, beste zerbait bila ezak". "
|
Zer
ba?". " Penagarri pagatua duk.
|
|
|
" Ni?", galdetu zuen Elik, amets batetik aterata bezala. "
|
Zer
moduz zaude?", galdetu zuen Xanek. " Ondo esan".
|
|
|
Ilunean, Eliren begiak bilatu zituen Xanek.
|
Zer
esan nahi zuen? " Berak esan dizu?", galdetu zuen Xanek.
|
|
|
Sabaian tranpilla bat ireki zen, handik buru txiki bat agertu zen, hark konkorrari: "
|
Zer
habil?", galdetu zion. " Hi...!", esan zuen, saludo gisa, konkorrak, segidan buru txikia gorde zen, tranpilla itxi, sabaian urrats batzuk aditu ziren;" eseri", esan zion konkorrak Xani; baso zikinak erretiratu, baso garbi bi atera zituen;" ez zakiat zerbait ote den", esan zuen;" a, hemen duk"; armario batetik txorizo luzanga bat atera zuen, kutxilo bat eskainiz:
|
|
|
Azkenean, armak isildu zirenean, haren izena entzun nuen irratian". "
|
Zer
zela ta?", galdetu zuen Xanek. " Oraindik hirian zela esaten zuten".
|
|
|
Beleri kara emanez: "
|
Zer
egiten duzue hemen?", galdetu zion. Belek Lupori begiratu zion:
|
|
|
" Hemen zarete", esan zuen, eta bere boza, ez oso ozena, bazen aski bigorosoa;" hemen, nire ohean, lasai asko zarete.
|
Zer
pasatzen ari da?"; Belek burua makurtu zuen; agian zerbait esatera zihoan; hala ere, Xanek: " ez dut zuek bezala jokatuko", segitu zuen," ez dut nahi dudana egingo, ez zaituztet di da bidaliko hemendik; hala ere... hi, kendu zangoak ohetik!".
|
|
|
Xanek zurrut ttiki bat egin zuen, antosina mahai gainean uztean, bertan zen burdinazko dortoka bat ukitu zuen; hark segurtasun pixka bat eman zion, nahiz berehala zalantza pittin bat eragin. "
|
Zer
zaude, tailerrean?", galdetu zion Raissak. Xanek barreazala egin zuen.
|
|
|
Xan, baldartuta, bizkar zorroaren ondoan gelditu zen.
|
Zer
zela ta.... Bizkar zorroa ireki zuen; barruan pakete bat zegoen:
|
|
2001
|
|
|
Iragana sorgin goibela da.
|
Zer
edo zer bada gehienetan, zure iragan pertsonalean obratu ez ala oker obratu duzuna; argiki atxiki ezazu buruan, egin behar zenuena baino ez zenuela egin, egitekoa zen orduan. Gainerakoak axola gutxi dauka.
|
|
|
Gogoa dut orain mintzaira baten ikasteko.
|
Zer
diozu?
|
|
|
Isilik!
|
Zer
jaten dugu?
|
|
|
–Mairos?
|
Zer
ari haiz ordu hauetan herriko plazan bakarrik?
|
|
|
–Amodioa zela uste ninan.
|
Zer
eginen huen hik. Hire ilusio makina martxan jarriko eta Joanes zitzikatuko?
|
|
|
–Hire ezteiez ontsa oroitzen naun –artekatu nuen zolari beha–, izugarri ederra hintzen!
|
Zer
besta egin genuen! Gogoan dinat halaber bitxiki, Joanes hire ordez deblauki mintzatzera uzten huela:
|
|
|
|
Zer
litzateke Euskal Herria Gasnarikan gabe?
|
|
|
–Eta bai.
|
Zer
uste zenuen han geratuko nintzela ala? –ihardetsi nion gogorki, doinu berdinean jarraituz–:
|
|
|
Pixka bat harritu nintzen, ez baitzen normala berak tenore hartan bisita egitea.
|
Zer
nahi ote zuen. Ezbeharren bat gertatu ote zitzaion Minesi?
|
|
|
Calvo Sotelo hil zutela eta espantuka ibilia zen.
|
Zer
kaskasoil klase ote zen Sotelo hura? " Tozan txokoltea!", erran zidan," Txokolate ona!", erran zuen irundarrak," Txokolate gorria, Irundik ekarria!".
|
|
|
Alkasorora trenean ailegatu zen egunean ere guk galdera berbera egin genion geure buruari.
|
Zer
eskopeta klase ekarki ote zuen arrotz hark bizkarrean. Eta zer gerratatik ihesi heldu ote zen, halako jaunzkerarekin.
|
|
|
Lurrean paratu eta handik begiratzen genuen.
|
Zer
zen hura! Harekin Larun jo eta etxe ondoko aran arbola bezain hurbil ikusten zen!
|
|
|
Gariaren zuztarra beharrean, gizon haren gerria.
|
Zer
ari zen han. Ezin izanen zion gizajo hari tiro egin.
|
|
|
Herri osoko bizidun guziak isilik, ez lo ordea, belarriak erne.
|
Zer
izan ote zen hura. Laminzuloaren atean ez zen inor ageri.
|
|
|
Galerna klaseren bat, bistan zena.
|
Zer
erran ote zion Juanak bere senarrari, halako pagua hartzeko. Ateei ematen zizkieten danbatekoak aditzen zituen.
|
|
|
Txitxanek irabazi zuen, jakina, baina Deierrikoek erraten zuten tranpa egin zuela.
|
Zer
tranpa, ordea! Mainguari aisa irabaziko ziotela pentsatu eta haiek erori artean!
|
|
|
–
|
Zer
dun Maria. Ez hago ongi?
|
|
|
Aitaren iduria dun!
|
Zer
moduz hartzen din. Gixon gogorra eginen haiz hi!
|
|
|
–
|
Zer
zen hori! Ze arrain klase ote zen?
|