|
2000
|
|
|
Hala ere, ezin dugu albo batera utzi Madrildik emisioak igortzendituztenen pisua. Izan ere, nahiz eta hemendik bertotik hainbat programa egin, nagusidira ikuspegi zentralista eta Estatu osorako emisio bakarra dutenak, besteak beste: SERen musika programazioa eta eskaintza konbentzionala,
|
Espainiako
Irrati Nazionalaren emanaldi desberdinak eta Onda Cero, Cadena 100 edo Radio Popularrenemanaldiak. Hauexek dira, kopuruak kontuan hartuz, entzuleriaren gustukoenak.
|
|
|
Euskarazko kanalak igortzen dituen emanaldietatik %4 diraEspainiako ekoizpenak; gaztelaniazko kanalean produkzio espainolaren presentzia laualdiz handiagoa da, ordea. Proportzioei begiratuta ere, ETB1en
|
Espainiako
ekoizpenen proportzioa kanpoko ekoizpenen artean %14koa da (4/ 29), ETB2n %24koa denbitartean (17/ 70). Beraz, esan dezakegu, kanpoko produkzio bila jotzen duenean, gaztelaniazko kanalak euskarazkoak baino gehiago bilatzen duela Espainiako ekoizpenenartean.
|
|
|
Proportzioei begiratuta ere, ETB1en Espainiako ekoizpenen proportzioa kanpoko ekoizpenen artean %14koa da (4/ 29), ETB2n %24koa denbitartean (17/ 70). Beraz, esan dezakegu, kanpoko produkzio bila jotzen duenean, gaztelaniazko kanalak euskarazkoak baino gehiago bilatzen duela
|
Espainiako
ekoizpenenartean.
|
|
|
Adibidez, EuskalHerrian kanpoko bideoez ekoitzitako programa, edo kanpotik datorren kirol emanaldia baina bertakoaurkezlea duena, eta abar.30 taula:
|
Espainiako
eta besteherrialdeetako produkzioaETBko emanaldietan(%) ETB1ETB2Espainia417Beste herrialdeak2553
|
|
|
Kiroletan, berriro ere Nafarroari emandako arreta txikia dugu aipagai. Dena den, datu hau interpretatzeko, gogoratu beharra dago ezen datu bilketa burutu zenean (1999ko udaberrian) Osasuna taldea
|
Espainiako
Ligaren 2 mailan zegoela, horrek dakarren medioetako agerpen txikiarekin. Futbolari buruzko informazioak (talde handieningurukoak bereziki) kirol albisteetan duen presentzia kontuan hartuta, hortik uler dai
|
|
|
|
Espainiako
Konstituzioa: bertan finkatzen baitira lehenik eta behin zein eskuduntza diren esklusiban Estatuarenak edo Autonomia Erkidegoenak, eta zeinbien artean konpartitu beharrekoak.
|
|
|
Beste batzuek, aldiz, hiru lurralde historikoren multzoadute buruan:
|
Espainiako
euskal autonomistak. Beste batzuek, ostera, lau osagaikomultzoa dakusate:
|
|
|
Egunkari honetan,
|
Espainiako
marko juridiko politikoaren barruko EuskalHerritzat har genezakeenaren aldeko sentsibilitate informatiboa ikusten dela iruditzenzaigu.
|
|
|
Bestalde,
|
Espainiako
Autonomien mapan, nolabait esatearren, herri eusko nafardei genezaiokeen hegoaldeak hartzen duen garrantzi piktografikoa azpimarragarria da.
|
|
|
Hala ere, Hegoaldeko lau lurraldeak modu nabarmenean erakusten dituen mapaberezituan, Nafarroa txikiegia ikusten dute askok, ez bakarrik iparraldeko nafar lurrak (Nafarroa Beherea) falta direlako,
|
Espainiako
Nafarroa bera ere grafikoki azpidimentsionaturik agertzen delako baizik. Nafar azaleraren errepresentazio mediatikotrukatuaren aurrean gaude?
|
|
|
|
Espainiako
telebista kate publikoek bederatziak eta hamarrak aldera abiaraztendituzte beren informazio saioak, eta horien amaieran protagonizatzen du pantaila txikiaeguraldiaren iragarpenak. TVlek bederatzietan jartzen du abian Telediario, La2ekhamarretan La2 noticias.
|
|
|
TVlek bederatzietan jartzen du abian Telediario, La2ekhamarretan La2 noticias.
|
Espainiako
telebista publikoek, bestalde, informazio saioespezifikoak (autonomikoak) jartzen dituzte uhinetan urrezko orduetatik at: konkretukiEspainiako Telebistak 14:00etan komertzializatzen du Informativo Territorial izenekoa (Telenorte EAEn eta Telenavarra NFKn) TVElen eskutik, eta 20:00etan izen berekoaLa2en eskutik.
|
|
|
|
Espainiako
urak erakusten dira: Kantauri aldea, Bizkaiko Golkoa, Ozeano Atlantikoaeta Mediterraneoa.
|
|
|
Bestalde, EAE eta NFK bentrikulu apartetan erakusten diraTele 5en jardunean. Dena den, bide batez,
|
Espainiako
autonomien arteko mugakerakusten ditu mapak, baita iragarpenaren irudikapen infografikoa bera ere.
|
|
|
Diario de Navarra
|
Espainiako
estatu erreferente geografikoan oinarritzen da.Euskal Herriak berak edo berau (edozein delarik Euskal Herriaren irakurketapolitiko, administratibo edo kulturala) osatzen duten lurralde historikoek ez duteezelako protagonismo grafikorik egunkari honen orrialdeetan, gogoeta linguistiko kultural komunak oro bazter utzita.
|
|
|
|
Espainiako
lurralde administrazio konstituzionala ontzat hartzen duen prentsaautonomiazalarena dugu hurrengo kasua.
|
|
|
Gai honetaz Garzon epailearen kasua paradigmatikoa da. Amerika Latindar osoan demokrazia ordezkatzailearen defendatzaile sutsuena bailitzen agertzenden bitartean,
|
Espainiako
Estatuaren barnean berak gidatzen du disidentziaren aurkako eta errebindikazio demokratikoen aurkako errepresioa. Alabaina, demokraziaren defentsan nazioartean egindako lana, itxurazkoa da soilik; Espainiako Estatuanbenetako bilakaera faxista ezkutatu eta bermatzen duena.
|
|
|
Amerika Latindar osoan demokrazia ordezkatzailearen defendatzaile sutsuena bailitzen agertzenden bitartean, Espainiako Estatuaren barnean berak gidatzen du disidentziaren aurkako eta errebindikazio demokratikoen aurkako errepresioa. Alabaina, demokraziaren defentsan nazioartean egindako lana, itxurazkoa da soilik;
|
Espainiako
Estatuanbenetako bilakaera faxista ezkutatu eta bermatzen duena.
|
|
|
Demokrazia ona da demokratizazio prozesua eragozten badu; eta hemen ere, Espainiakokasua paradigmatikoa da, Perukoa edo Turkiakoa bezalatsu. Ordezkapen sistemak, alegia, gehiengo/ gutxiengoen sistemaren arabera mugitzen dena sistemak, eskubideen menpekoa izan behar du beti, eta ez alderantziz,
|
Espainiako
kasuanagertzen zaigun bezala.
|
|
|
Euskal Herrian, orain arte estatuek jaulkitako
|
Espainiako
Documento Nacional deIdentidad (DNI) eta Frantziako Carte d, identite eta estatu hauei dagozkien pasaporte eta gainerako dokumentuez gain, hau da, agiri, ofizialez, gain, nortasuna bermatzeko agiriak sortzeko zenbait ekimen izan dira.
|
|
|
Euzko Izat Agiria,
|
Espainiako
gerra garaian 1938an jaulkia Katalunian, eta hilabete batzuk beranduago Frantziako autoritateek onetsia. Urte luzez erbestean, EuzkoJaurlaritzak egoitza Parisen ezarri zuen.
|
|
|
Gaur egun, aipamenhaiek egin zirela ia hogeita hamar urte luze pasa ondoren, Sartre-ren mezuak ez dubatere baliorik galdu. Aitzitik,
|
Espainiako
Historiaren Errege Akademiak euskalhezkuntza horren erraz eta merke gutxiesten duen sasoi hauetan, J. P. Sartre-k beraksakondutako askatasunaren irakurketari berregiteak, gaurko Euskal Herria ulertuahal izateko honezkero ohikoa ez dugun baina, era berean, premiazkoa zaigun ikusmira berreskuratzen lagunduko digu. Hona hemen.
|
|
|
dela aldarrikatzen du. Hogei urte beranduagoko
|
Espainiako
konstituzioak, bere bigarren artikuluan hau ere,, zatiezintasunaren hastapena, aldarrikatzen duargi eta garbi, batere logikarik ez duen (ez arruntik, ez eta juridikorik ere), nazioa, ren (espainola) eta menpekoak diren bigarren mailako, nazionalitateen, arteko bereizketa kontzeptuala ondorioztatzeko.
|
|
|
ii) Estereotipoak: Haurrek, egokien deskribatzen zituzten sei dimentsiokoadjektibo positibo eta negatiboen artean (zikina, garbia, lagunkoia, haserrekoia, argia, leloa, alferra, langilea, alaia, kopetiluna, onesta, desonesta) ezaugarritu behar zituzten beren lurraldeko eta
|
Espainiako
biztanleak.Horrez gain, biztanle horiek noraino zituzten gustuko eta noraino ez (5puntutan) esan behar zuten.
|
|
|
Bien bitartean Urtzi Lertxundi-k
|
Espainiako
Selekzioan izandako esperientziakontatu zigun, bai kirol arloan, baita arlo soziopolitikoan ere. Kirol arloan Madrilendagoen Blume Goi mailako Erredimendu Gunean izandako esperientzia azalduzuen; bertan instalazio egokiak, mantenu osoa, esperientziadun entrenatzaileak, nazioarteko lehiak eta laguntza ekonomikoa izan dituen arren, arlo soziopolitikoanezin izan du euskal nortasuna adierazi.
|
|
|
Kirol arloan Madrilendagoen Blume Goi mailako Erredimendu Gunean izandako esperientzia azalduzuen; bertan instalazio egokiak, mantenu osoa, esperientziadun entrenatzaileak, nazioarteko lehiak eta laguntza ekonomikoa izan dituen arren, arlo soziopolitikoanezin izan du euskal nortasuna adierazi. Hori dela eta, Europako Txapelketan arituondoren,
|
Espainiako
Selekzioari uko egitea erabaki du.
|
|
|
–
|
Espainiako
txapelduna naiz; eta kirola praktikatzeko bitartekoen ikuspuntutik askoz hobeto dagoenez, Madrilgo CAR Blumenera joan nintzen iaz, nazioarteko arlora igotzeko EuskalHerrian maila nahikoa ez dagoelako.
|
|
|
– Europako Txapelketan EspainiakoSelekzioarekin aritu ondoren, ukoegin diot
|
Espainiako
selekzioari, nahiz eta Euskal Herrikoa ez dagoen; kontraesan handiak sortzen zaizkidalako, hain zuzen.
|
|
|
laguntzarik, ezta instalaziorik ere. Arazoa ekonomikoa da, beraz, ez ideologikoa.Esaterako, Borroka Olinpikoaren arloan lanean diharduten
|
Espainiako
teknikoakeuskaldunak dira; diruagatik daude han, besterik ez.
|
|
|
Beste maila batean, profesionalek ere errebindikatu dute euskal selekzioa (JosebaEtxebarriaren kasua, adibidez), nahiz eta bidea itxita egon. Alternatiba ez da,,
|
Espainiako
selekzioari uko egitea. Mendian, esaterako, aukera dute; baina ezda egiten.
|
|
|
Lizentziaeuskaldunak ofizialak dira. Orduan, zergatik atera
|
Espainiako
lizentzia?
|
|
|
Izan ere, espainiar estatuaren gidaritzapean, euskaldunen integrazioa da goitik behera inposatu nahi izan zaigun kontsentsua, Espainian, eroso? bizitzeko kontsentsua, kultura espainolaren kolonizazioaren kontsentsua, gaztelaniaren inposizioaren kontsentsu linguistikoa, diglosia egoera demokratikokibetikotzeko kontsentsua, demokrazia espainolaren pisu maioritarioaren kontsentsua, zeinean euskaldunok beti ere minoritarioak izango garen?,
|
Espainiako
konstituzioaren batasun apurtezin eta sakratuaren barneko kontsentsua... Nori burura dakiokeTxillardegi kontsentsu horren alde agertzea, kontsentsu horri men egitea?
|
|
|
Hiru eredu Herri baterako, edoHerri honen segun eta zein lur eremuz ari garen, ehuneko zati batendako behintzat.Horietako bik kultur ardatza Madrilen edo Parisen dute. Hemengo kultur gaiak, hemengo errealitateak, osagarri modura hartzen dituzte
|
Espainiako
edo Frantziakobeste osagarri anitzekin batera. Euskal Herria ardatz hartzen dugunontzat, aldiz, gurenortasunaren ezaugarri edo gene modura kontsideratuak izaten dira hemengo gaiak.Guretzat, euskal kultura eduki ala ez, hil ala biziko auzia da.
|
|
|
Euskal Herria Frantzia edo
|
Espainiako
zati gisa tratatzen dutenei gaindiezina zaieeusko kultur gaien gakoa. Alde ala aurka daude?
|
|
|
Baina 1933tik 1936ra urte, asko? pasa ziren
|
Espainiako
politikan, eta hizkuntzarena ere ozpinduz joan zen. Haren ingurukoek eta jarraitzaile anitzek (hain zuzen, lehen urteetan indarrik erabakiorrena izan zutenek) hizkuntz politikaren arazo hau osobero hartu zuten, gerrakoan eta gero.
|
|
|
Dakidanez,
|
Espainiako
alderdi politiko liberalek ez zuten izan hizkuntz politikarako egitarau orokor onarturik. Batez ere praxiak agindu zuen alderdi progresista etamoderatuaren ekimenetan.
|
|
|
Modu hain zabal etaprogramatuan Gobernutik elizkizunak baldintzatu nahi izatea, Euskal Herrian lehenengo aldiz orduan gertatu zen.
|
Espainiako
Monarkian horren aurrekin antzekoenak, moriskoei eraso zitzaienean (1566), Kataluniako erreforma borbondarrean (1716) edoAmeriketako kolonizazioan (1772, etab.) aurki daitezke.
|
|
|
Telebistak hirurogeiko hamarkadara arte itxaron behar izan zuen herriratzeko. Handik aurrera, halada, zinema baztertzeraino eramango zuen erreferentzia nagusia bilakatzen hasi zen
|
Espainiako
telebista.
|
|
|
Honek adierazten digu,
|
Espainiako
erresumaren mende dauden herri guztiakuniformizatu eta desagerrarazteko egitasmoa oso zaharra dela. Gaurdaino Espainiabakarra izan da eta besterik ez dago:
|
|
|
Gaurko zazpi probintzietatik atgelditzen diren lurralde horietan, ordea, Euskal Herria izan zirenik ere oroimenhistorikoa galdua dute. Orain, Frantziako eta
|
Espainiako
Estatu inperioak ahultzenhasiak direnean, ez litzateke harritzekoa izango, Nafar Estatua berreraiki ahal izanezgero, zazpi probintzietatik kanpoko lurralde horietan Euskal Estatuari atxikitzekomugimenduak sortzea.
|
|
|
Euskal Herrian, biolentzia egoera kontutan hartuta, zailagoa omen da gertakizunak irratiz objektibotasunez kontatzea. Bertoko, Frantziako eta
|
Espainiako
irratilari askori zere pentsa eman behar lieke Tim Crook britainiarrak (1998, 41) idatzitako pasarte honek albisteak hobeto kontatzearren:
|
|
|
Hego Euskal Herrian entzuketa indizeak nahiko altuak dira
|
Espainiako
erkidego batzuekin erkatuz gero. Ondorengo grafikoan, iturria EGM/ AIMC da?, entzuleek egunero irratia entzuten ematen duten batezbesteko denbora agertzen da (Díaz Nosty, 1998, 194):
|
|
|
c) Sexua: Concha Fagoaga eta Petra María Secanella kazetariek
|
Espainiako
prentsa idatzian egindako ikerketa baten arabera, irratian gizonezkoen zortzi izen esaten diren bitartean, andrazkoen izen bat bakarra aipatzen da. Hau nahikoa izan daiteke andrazkoek irratiarekiko duten lehentasuna eta zaletasuna azaltzeko.
|
|
|
Josep M. Martí-k (1990)
|
Espainiako
irrati orokorraren ordu segmentuak zein diren esan du, EGM delako erakundeak emandako audientzia datuen gainean gogoeta egin ostean. Segmentu hauek sei dira eta banan banan ikusten hasi aurrez, Estatu espainiarreko irrati audientziaz atera daitezkeen bi ondorioak aipatuko ditugu.
|
|
|
Bosgarren segmentua 20.00etatik 23.00etara doa. Nahiz eta Hego Euskal Herriko hiritarren ohiturek gero eta antz gehiago duten Europako beste hiritarrenekin, bistakoa da lan-egunaren bukaera orduak oraindik lehengoan dirauela(
|
Espainiako
Estatuan beranduago amaitzen da). Horren eraginez, besteak beste, irrati audientzia beheraka doa tarte honetan (nahiz eta Europan lehenago geratzen den hori), telebistaren lehiakortasunaren kariaz.
|
|
|
|
Espainiako
irrati estatalak ere egiturak sorrarazi eta bilakatu ditu gaur egungo errealitatera hobeto moldatzeko. Horra hor Kataluniaren kasua eta bertako hizkuntzarekiko atxekimendua, orain dela gutxi arte lokalismo eta estatu edo, nazio?
|
|
|
1977ko urrian
|
Espainiako
irrati estazio desberdinei aukera ematen zitzaien, nahi izanez gero, informazioa uhinetaratzeko orduan RNEren albistegiekin bat ez egiteko. Bakoitzak bere informazio zerbitzuak presta zitzakeen jada, informazio estatala emateko.
|
|
|
Katalunian 1924ko azaroaren 14an hasi zen emititzen EAJ Radio Barcelona, lehenbiziko irrati estazioa.
|
Espainiako
legeriak komunikazio radioelektrikoak Estatuaren monopoliotzat kontsideratzen zituen, nahiz eta estazio komertzialeei baimenak emateko prest egon. 1925eko ekainaren 17an Unión Radio sortu zen, El Sol egunkariko eta Espasa Calpe argitaletxeko zenbait enpresariri esker.
|
|
|
Bestalde,
|
Espainiako
estatuan lehia handia dago irrati konbentzional eta irrati formularen artean entzuleak bereganatzeko. 1999 urtean EGMren arabera, adineko hiritarren %53, 5ek entzun zuen irratia eta kopuru horretatik konbentzionalak %32, 2a hartzen du; irrati formula, ostera, %24, 6rekin geratzen da.
|
|
|
Hego Euskal Herrian hartzen diren telebista nazional eta estatal guztiek jarri zuten teletestu zerbitzua III. milurtekoaren atarian. Lehenbizikoa
|
Espainiako
telebista publikoak finkatu zuen. Zerbitzu hura 1987ko maiatzean hasi zen emititzen.
|
|
|
Gorrentzat sortutako teletestua denboraren poderioz familientzako zerbitzu bilakatu zen. 1994 urtean
|
Espainiako
familien %33 teletestudun telebista aparatuaren jabe ziren (4 milioi inguru).
|
|
|
Princenton University Press. 562 Recalde k Rokkan en eredua erabili du
|
Espainiako
zein Euskal Herriko prozesu nazionalak aztertzerakoan. Ikus RECALDE, J.R. (1984):
|
|
|
2.2
|
Espainiako
hezkuntza sistema nazionala (XIX. mendea) 41
|
|
|
Frantziako kasuan bezala, XIX. mendean bi epealdi zabalez hitz egin daiteke
|
Espainiako
kasuan ere: alde batetik, mendearen lehenengo erdialdean hezkuntza sistema nazionala sortzeko lehenengo ahaleginekin egingo dugu topo; bestalde, bigarren erdialdean hezkuntza sistema nazionala finkatu zen edo finkatuz joango zen.
|
|
|
bata, 1812ko Cadiz-ko Konstituzioa, eta bestea, 1857ko Moyano legea. Lehenengoa abiapuntutzat harturik,
|
Espainiako
hezkuntza sistema nazionalaren eraikitze prozesuaren aurreneko urratsak aztertzeari ekingo diogu.
|
|
|
Aipaturiko autoreek dioten bezala,, con estos textos se educaba a los niños del siglo XIX español y se forjaba la mentalidad del ciudadano de la patria burguesa? 285 Irakurketa orokorra egiteko asmotan edo, hauxe esango genuke:
|
Espainiako
historiak nortasun espezifikoaz jazten zuen nazio espainiarra eta, beraz, identitate erreferentzia eskaintzen zien herritar espainiarrei, talde edota komunitate nortasuna indartuz (uniformizazioak batu egiten du nazioaren historia); hots, Espainiako herritarrek Espainiako historian asmatua edo ez, hori beste kontu bat da aurkituko zuten espainiar izatearen identifikazio ardatz komuna, sentimendu ...
|
|
|
Aipaturiko autoreek dioten bezala,, con estos textos se educaba a los niños del siglo XIX español y se forjaba la mentalidad del ciudadano de la patria burguesa? 285 Irakurketa orokorra egiteko asmotan edo, hauxe esango genuke: Espainiako historiak nortasun espezifikoaz jazten zuen nazio espainiarra eta, beraz, identitate erreferentzia eskaintzen zien herritar espainiarrei, talde edota komunitate nortasuna indartuz (uniformizazioak batu egiten du nazioaren historia); hots,
|
Espainiako
herritarrek Espainiako historian asmatua edo ez, hori beste kontu bat da aurkituko zuten espainiar izatearen identifikazio ardatz komuna, sentimendu nazionala, eta kontzientzia nazionala sortuz eta kohesio nazionala indartuz286.
|
|
|
Aipaturiko autoreek dioten bezala,, con estos textos se educaba a los niños del siglo XIX español y se forjaba la mentalidad del ciudadano de la patria burguesa? 285 Irakurketa orokorra egiteko asmotan edo, hauxe esango genuke: Espainiako historiak nortasun espezifikoaz jazten zuen nazio espainiarra eta, beraz, identitate erreferentzia eskaintzen zien herritar espainiarrei, talde edota komunitate nortasuna indartuz (uniformizazioak batu egiten du nazioaren historia); hots, Espainiako herritarrek
|
Espainiako
historian asmatua edo ez, hori beste kontu bat da aurkituko zuten espainiar izatearen identifikazio ardatz komuna, sentimendu nazionala, eta kontzientzia nazionala sortuz eta kohesio nazionala indartuz286.
|
|
|
|
Espainiako
geografiaren irakaskuntzari dagokionez, antzeko irakurketa egin daitekeelakoan gaude. Historiaren irakaskuntzarekin gertatzen zenaren antzera, geografiaren irakaskuntzaren helburua ere sentimendu nazionala indartzea zela esango genuke, eta bat gatoz Mira k dioen honekin:
|
|
|
|
Espainiako
geografiaren irakaskuntzak nazio espainiarra (omen) den hori dela erakutsiko luke; hots, nazio espainiarreko lurraldea, honen gainazala dagozkion mugekin, nazioaren substantziaren froga materiala litzateke. Espainiarra den lurraldea nazio espainiarraren gorputza izango litzateke; arestian, l' Hexagone, z hitz egin dugunez, orain. Zezen Larrua?
|
|
|
Beste era batera esanda, konstituzioarekin Estatuak sortu zuen antolakuntza sozio-politiko berriak aldi berean Estatuaren hezkuntza politikaren sorrera ekarri zuen110 Puelles ek111 dioen moduan, Cadiz-ko Konstituzioak, gero aipatuko ditugun Quintana-ren. Informe? delakoarekin eta 1814ko lege proiektuarekin batera,
|
Espainiako
hezkuntza sistema nazionalaren sorburuen iturria osatu zuen.
|
|
|
–1º De la nación española y de los españoles; 2º Del territorio de las Españas,... y gobierno, y de los ciudadanos españoles?. Beraz, lehenengo aldiz, konstituzio batek zehaztuko du zein den nazio espainiarra, zeintzuk diren herritar espainiarrak, zein den
|
Espainiako
lurraldea, zein bere gobernua eta herritar espainiarrena. Ikus FERNANDEZ, M. (1976):
|
|
|
Baina, zalantzarik gabe, garai hartako momenturik interesgarriena 1838ko oinarrizko irakaskuntzari buruzko legea dugu159 Aurrekoaren bide berdina jarraitzen zuela eta 1821ko. Reglamento, aren printzipio nagusiak jasotzen zituela esan daiteke (estatalizazioa, zentralizazioa, uniformizazioa mailak, curriculuma, ikuskaritza..., etab.), baina, nahiz eraginkortasunaren aldetik oso arrakastatsua izan ez160, bere garrantzia honetan datza:
|
Espainiako
hezkuntza sistema nazionalaren zutabea izango zen Moyano legeak bere egingo zuen. Bestalde, lege horrek gizartearen modernotze prozesuan hezkuntza sistema eraikitzeko emandako urratsa pixkanaka finkatzen ari zen Estatu burgesaren sendotzean guztiz garrantzitsua izan zela ikusteko adibide aparta eskaintzen digu.
|
|
|
Bestalde, aipaturiko horiez gain, bi dira curriculumaren barruan aztertzeke ditugun ikasgaiak:
|
Espainiako
historia eta geografia. Bat zen herritar, espainiar?
|
|
2001
|
|
|
Dinastiak krontrolatutako lurraldeen mugak oso aldakorrak izan baziren ere, momenturik hoberenetan Erriberri, Tafalla eta Naiaratik Lleidaraino hedatu ziren, eta HuescatikZaragozaraino. Toledo hiria ere eduki zuten beren eskuetan, hiru aldiz behintzat.Penintsulako eta Al Andalusko politika orokorrean garrantzi erabakigarria izateraheldu ziren zenbait urtetan (Musa ibn Musa, adibidez,
|
Espainiako
hirugarrenerregea deitua izan zen, Leongo kronika batek zioenez) 8.
|
|
|
Hauta nezake Tutera. Baina
|
Espainiako
historia ofizialetik begiratuko al dut orduko Tutera. Orduko euskaldun baten begirada birsortzen, asmatzen?
|
|
|
Kandela batenargi doiarekin begiratu ditu banan banan, eta interesatzen zaizkionak apartatzenhasi da:
|
Espainiako
historia, otoitz liburu bat, biografiaren bat... Tartean, apartatudu Larramendiren gramatika ere, baina ez haren balio bibliografikoaz ohartu delako, lubakiz lubaki nahikoa urri entzuten duen euskara hauspotzeko baino.
|
|
|
Tartean, apartatudu Larramendiren gramatika ere, baina ez haren balio bibliografikoaz ohartu delako, lubakiz lubaki nahikoa urri entzuten duen euskara hauspotzeko baino. Biharamungoizean, etxe tzarretik alde egin dutenean, gure gizonak sei bat liburu daramatzamotxilan, tartean andoaindarraren gramatika eta
|
Espainiako
historia. Motxilako zertrepeta utzi ote ditu bazter, liburuei tokia egiteko?
|
|
|
aise imajina dezaket atseden pixka bat noiz hartuko dabilela, motxilan daramatzan liburuei begiradatxo klandestinoa botatzeko: bizitzen aridiren tragediaren arrazoiak ulertu nahi
|
lituzke
Espainiako historian, eskolanirakatsi ez zioten euskara landu nahi luke gramatikarekin.
|
|
|
Atxagak, aspaldi, mundu zabalean. Lertxundik, Saizarbitoriak, MariasunLandak, Patxi Zubizarretak, berrikiago, oraingoz
|
Espainiako
gure merkatunaturalenean baizik ez. Bertze batzuk ere hor ari gara, zirrika zarraka, buruaerakutsi nahian.
|
|
|
–Saizarbitoriaren. Hamaika pauso?
|
Espainiako
Sari Nazionalean finalista?, Egunkaria, 96 (Egunkari kronika).
|
|
|
3 Hirugarren aroak XIX. mendea hartzen du. Frantzia eta
|
Espainiako
Estatuek beren hezkuntza sisteman hizkuntza uniformizatzea ezarri zuten, etahori dela eta, euskara erdarak ikasteko erabili zen alde bietako eskoletan, ama hizkuntza irakaskuntzarako egokiena zela pentsatzen baitzen.
|
|
|
XIX. mende bukaera eta XX. mende hasieran Bizkaiko burdin industriarenondorioz kanpotarren lehen uholde handia etorri zen Hego Euskal Herrira,
|
Espainiako
lurraldeetatik Bizkaira batez ere. Bigarren uholde handia 60 eta 70eko hamarkadetan gertatu zen.
|
|
|
leloarekin. Honen eraginez
|
Espainiako
diseinagile garrantzitsuena bilakatu da. Myrurgia elkartearekin kontratu bat sinatu zuen eta 1986tik aurrera, Agua Fresca de Adolfo Dominguez, eta gerokoak diren Vetiver (1998) eta Alegria (1999) plazaratu ditu.
|
|
|
Europako hego mendebaldeko herria, Frantzia eta
|
Espainiako
estatuetan banatua; 20.864 km2 eta hiru milioi biztanle inguru ditu. Hego mendebaldeko nazioa, hiru administraziotan banatuta.
|
|
|
Hiriburu historikoa Iruñea duelarik, zazpi probintzia edo lurralde historiko ditu: Araba, Bizkaia, Gipuzkoa eta Nafarroa Garaia
|
Espainiako
estatuan, eta Lapurdi, Nafarroa Beherea eta Zuberoa Frantziakoan.
|
|
2002
|
|
|
Energiaren eskasia larria eta garapen teknologikoaren maila mugatua zituenekonomia batean, autohornikuntzaren konponbiderik gabeko obsesioa, garaikopolitika industrialaren orientabide guztien burua izan zen. Gainera, praktikan, Ardatzaren potentzien aldeko jarreraren ondorioz, herrialde neutrala edo ez beligerantea izateari buruzko deklarazio guztiak gorabehera?,
|
Espainiako
diktadurakezin izan zuen petrolioaren, kotoiaren edo bestelako lehengaien hornidura onartu, ez eta Estatu Batuen edo Erresuma Batuaren laguntza ere, nahiz eta horiek interesaturik egon Espainia gerran sar ez zedin. Alemaniaren ahuldade argi eta garbiaikusi ondoren, Franco-ren erregimenak aliatuen bandora hurbildu nahi izan zuenean, berandu zen, eta nazioarteko isolamenduak, gerra bukatu ondoren ere bost urtezbaino gehiago luzatu zena?
|
|
|
Betiere, tamaina mugatua izanzuen, eskualdeak berez dauzkan oztopo ekonomikoengatik eta botere politikoareneta Frantziako hedapen ekonomikoaren guneetatik urrun zegoelako. Gainera,
|
Espainiako
ekonomiaren nazioarteko isolamenduak eragotzi egin zion Hego EuskalHerriko industriak sor zezakeen tiraldiaz baliatzea. Ipar Euskal Herriko ekonomianez zen bat bateko aldaketarik izan, Hego Euskal Herrian 1959an bezala.
|
|
|
Atzerriko kapitala sartzeko aukera zabaldu zen, nahiz eta muga handiakezarri ziren kapital horrek
|
Espainiako
enpresak ez kontrolatzeko.
|
|
|
Aurreko estuasuna deuseztatu zuten dibisen sarbiderako iturri horiek hirurogeiko hamarkadako Europako hazkunde ekonomikoan zuten oinarria. Garai hartako
|
Espainiako
ekonomiaren berritasunik handiena hauxe izan zen: aurreko urteetanhazkunde horrek berekin zekarren tiraldia aprobetxatzea eragozten zuten oztopobatzuen deuseztatzea.
|
|
|
Iturriak: Mitchell (1998),
|
Espainiako
populazioaren erroldak eta Laborde (1994)
|
|
|
Aipatutako inguruabarrek larritasun handiz eragin zuten
|
Espainiako
ekonomian, petrolioaren inportazioen menpe zegoelako eta diktaduraren aurkako herriaren jarrerak ahuldutako erregimen politiko bat zeukalako. Gainera, sindikatuenaldarrikapenek, borroka politikoekin batera, soldata errealen handitzea lortu zuten, haiek gora ari zen inflazioa konpentsatzeko tresnak izaki.
|
|
|
Ahultasun politikoaren ondorioz,
|
Espainiako
gobernuak gerorako utzi zuenpetrolioaren prezioen gorakada barnealdeko prezioetara aldaraztea, prezioen gorakadarik ez eragiteko, hori ez baitzen batere popularra; horrela, Estatuak erosteko etasaltzeko prezioen aldea finantzatzen zuen. Politika horrek atzeraldi ekonomikoaatzerarazi zuen, baina desoreka ekonomikoak areagotu zituen, bai barnealdekoak, inflazioa, Estatuaren defizita...?, bai kanpokoak, ordainketen balantzarendefizita?.
|
|
|
Etapa honen abiapuntua
|
Espainiako
Gerra Zibilak eta II. Mundu Gerrak ezarritako haustura da. Gainera, Hego Euskal Herrian, ñabardura faxistak zituendiktadura militarraren politikaren norabide ekonomikoen berezitasunek Europakoibilbidetik bereizitako dinamika bat markatu zuten, eta, horren ondorioz, zailtasunekonomiko nabarmenak izanen ziren etapa honetan.
|
|
|
|
Espainiako
Gerra Zibilak eta Bigarren Mundu Gerrak haustura bat ekarri ziotenEuskal Herriko ekonomiaren dinamikari. Lehenbizikoa, bereziki, aldaketa ugarikogarai baten hasiera bat izan zen, agente ekonomikoak bizi zireneko erakundeenesparruari dagokionez.
|
|
|
Alde ekonomikotik, hona hemen erreforma liberalaren azken helburuak: produkzio faktoreen eskuratzean eta erabileran merkatuko mekanismoak sartzea, eta merkatugaien elkartrukerako oztopoak deuseztatzea. Jakina den bezala,
|
Espainiako
monarkiaren lurraldeetan, prozesu horrek gorabehera handiak izan zituenXIX. mendearen lehenbiziko erdialdean, hain zuzen ere 1837tik aurrera lege erreformak finkatu ahal izateko. Nafarroa ez zen prozesu horretatik kanpo geratu zeren, bereziki 1841eko Foruen Aldaketari buruzko Legetik aurrera, horrek Nafarroa Estatuaren legedi orokorraren mende uzten baitzuen; hala ere, diputazio jaioberriarengainean izan zuen kontrolak aukera eman zion Nafarroako oligarkiari, prozesuabere interesen arabera egokitzeko.
|
|
|
1878tik aurrera, Bizkaiko produkzio siderurgikoaren igoera izugarria izanzen, ia hamar aldiz handitu baitzen hamar urtetan; urte hartan
|
Espainiako
Estatukoburdina kolatuaren %26 egitetik 1888an %82 egitera igaro zen. Produkzioaren zatihandiena esportatu egiten zen.
|
|
|
Horren emaitza izan zen euskal siderurgia
|
Espainiako
merkatura orientatzea.Merkatu hori, alabaina, txikia zen, ekonomia nahikoa atzeraturik zegoelako; bainaarantzel protekzionista batzuk zeuden, sektore burges nagusien eta jabeen arteanErrestaurazioaren garaian sinaturiko akordio handiaren ondorioz; horrek. Espainiako kapitalismoaren bide nazionalista, izenaz ezagutzen dena zabaldu zuen.Siderurgiaren industriak merkatua banatzeko enpresa akordioetan oinarriturikopolitika oligopolistiko bati ekin zion, produkzioa dibertsifikatuz eskariei erantzuteko, eta halako kontzentrazio horizontal bat eginez.
|
|
|
Horren emaitza izan zen euskal siderurgia Espainiako merkatura orientatzea.Merkatu hori, alabaina, txikia zen, ekonomia nahikoa atzeraturik zegoelako; bainaarantzel protekzionista batzuk zeuden, sektore burges nagusien eta jabeen arteanErrestaurazioaren garaian sinaturiko akordio handiaren ondorioz; horrek?
|
Espainiako
kapitalismoaren bide nazionalista, izenaz ezagutzen dena zabaldu zuen.Siderurgiaren industriak merkatua banatzeko enpresa akordioetan oinarriturikopolitika oligopolistiko bati ekin zion, produkzioa dibertsifikatuz eskariei erantzuteko, eta halako kontzentrazio horizontal bat eginez.
|
|
|
Alderaketa eginez, ondokoak dira azpimarratzekoak: lehenbiziko industrializazio uholdearen erritmo handia eta Frantziako industriaren profilaren antzekotasun handiagoa izatea
|
Espainiako
industriarena baino, Lehen Mundu Gerratikaurrera (ikus 1.5 irudia).
|
|
|
XVI. mendean zehar, espainiar Koroaren ontzigintzak
|
Espainiako
Levante aldeko egurra agortu zuen, hura baitzen ontzigintza horren leku tradizionala. Ondokomendeetan, euskal basoetan topatu zuten ontzi lan horietarako behar zen egurra, eta bertan ezarri zen ontzigintza.
|
|
|
Nafarroan gertatutakoaz bestera, Hego Euskal Herriko gainerako lurraldeetan, jatorri eta ibilbide bereziak izan zituen antzinako erakundeak
|
Espainiako
Estatukolegedi zentralista berriari egokitzeko prozesuak. Antzinako Erregimenean, foru diputazioak eta foru batzarrak zeuden, baina ez bestelako erakunderik, Nafarroanbezala.
|
|
|
Lau herrialdeen arteko integrazio ekonomiko handiagoa gorabehera, haienbilakaera ekonomikoa Estatu Espainiarreko logika ekonomiko orokorrean integraturik zegoen. XX. mendearen hasieratik aurrera,
|
Espainiako
gobernuek politikagero eta biziagoa egin zuten ekonomiaren abian esku hartzeko, hain zuzen ereEspainiako merkatua eta inbertsio arloak kapital espainiarraren esku uzteko etaEstatuan okerren zeuden produkzio sektoreak, besteak beste, siderurgiarena, sustatzeko. Euskal enpresa siderurgikoek, aldi berean, beren interes ekonomikoakEspainiako leku ezberdinetaraino zabaldu zituzten, batez ere meategien, elektrizitatearen eta bankuen arloetan.
|
|
|
Euskal enpresa siderurgikoek, aldi berean, beren interes ekonomikoakEspainiako leku ezberdinetaraino zabaldu zituzten, batez ere meategien, elektrizitatearen eta bankuen arloetan. Hartara, Euskal Herriko sektore industrial handienenlogika ekonomikoa
|
Espainiako
merkatuari eta Estatu Espainiarreko erabaki ekonomikoei lotuta jarri zen geroago eta gehiago; baina beren biztanleentzako elikagai hornidurak behar zituzten, eta Arabatik eta batez ere Nafarroatik eskuratuzituzten horiek.
|
|
|
Halaber, eta gune babestua den aldetik kontraesana badirudi ere (kasubakarra munduan), bere baitan 2.200 hektareako tiro eremu militarra dago, 1951z geroztik egon ere. Eta 2001eko ekainean bertako agintariek, biztanlegehienen iritziaren aurka,
|
Espainiako
Defentsa Ministerioarekin itunasinatu zuten 2008 arte tiro poligonoak berean iraun dezan, urtean 600milioiren truke. Hitzak sobera daude.
|
|
|
1978ko
|
Espainiako
Konstituzioaren arabera, autonomia erkidegoek berengain har ditzakete lurraldearen antolaketari, hirigintzari eta etxebizitzari dagozkieneskuduntzak. Horrez gain, estatuari soil soilik dagozkion eskuduntzen artean ez dulurraldearen antolaketari buruzkoa aipatzen.
|
|
|
EAE bezalaxe,
|
Espainiako
Konstituzioak hala baimenduta eta 1982tik aurrera, Nafarroa Garaia bere lurraldearen antolaketaren gaineko eskuduntza esklusiboaren jabe da. Jakina, kasu honetan ere, eskuduntza horren esklusibotasunamurriztua da, estatu espainolak bere esku baititu, hainbat sektoretan eta tresnaugariren bitartez?
|
|
|
|
Espainiako
eta Frantziako estatuetako tren konpainia nagusiak (RENFE etaSNCF) ibilbide luzeko trafikoaz arduratzen dira, eta horiek ustiatutako lineen bidez, geure lurraldeaz harago iristen direnak, estatu horietako hiri nagusi eta Europarekiko lotura bermatzen da.
|
|
|
Bestetik, FEVE,
|
Espainiako
gobernuaren menpekoa, Bilbo Santander etaBilbo La Robla lineez arduratzen dena (lehenengoa Galiziaraino doantrenbidearen tarte bat da, eta bigarrena Palentzia Leon norabidean dago).
|
|
|
1962 urtean,
|
Espainiako
lehen garapen planaren bezperetan, Mailegu etaBankaren Antolaketarako Legea onartu zen. Lege hori Estatu espainoleko finantza sistemaren oinarrizko ardatza izan zen 1970eko hamarkadaren erdialdera arte.Garapenari laguntzeko, Banco de Bilbao-k Banco Industrial de Bilbao sortu zuen1963 urtean.
|