|
2000
|
|
|
Pastoralak kasik 100 urte bizitu zituen Maddalen Jauregiberriren bizia du kontagai, Frantziako bi gerrak eta
|
Espainiako
gerra zibila ardatz direla. Taula gainean, Maddalenen sendikoak ez ezik, alemaniarrak eta Francoren zaleak ere agertuko dira.
|
|
|
Baita han 10 urte igaro ere.
|
Espainiako
gerra zibilean zehar, Iparraldeko burgesiaren jokamoldea biziki kaltegarria izan zen Errepublikarentzat. Horren aitzinean, Maddalen oldartu eta Francoren makurkeria salatzeko" Begirale" euskal emakume abertzaleen taldea sortu zuen.
|
|
|
Bere familia zatitua bizi izan zen; zuri eta gorri, eskualdun eta ez eskualdun.
|
Espainiako
gerra zibilaren denboran, Franco eta hemengo Ibarnegarairen jarraitzaileak ziren bere familiako erdiak, kontserbadoreak: ordena, zuzentasuna eta zorroztasuna.
|
|
|
Lan hau
|
Espainiako
Gerra Zibilean Euskal Herriko lurretan kokatuta dago. Hala ere, ez du kokagune bakarra hiru baizik:
|
|
|
Euzko Izat Agiria,
|
Espainiako
gerra garaian 1938an jaulkia Katalunian, eta hilabete batzuk beranduago Frantziako autoritateek onetsia. Urte luzez erbestean, EuzkoJaurlaritzak egoitza Parisen ezarri zuen.
|
|
|
Lauaxeta ezagutu aurreko garaian, 1997ko udaberrian eta udan,
|
Espainiako
Gerra Zibila deituaren inguruko kontuetan interesatuago nengoen neure garaiko politika gorabeheretan baino. Luis Fernandez kazetaria eta Josu Chueca historialaria gerra hari buruzko hainbat erreportaje ari ziren argitaratzen Egunkaria ko Igandeko KZ gehigarrian, eta batzuetan nik neure mendi ibilaldietan ezagututako parajeak ziren haiek kontatutako borroken gertaleku:
|
|
2001
|
|
|
lehenik eta behin, ez da zaila Mitxelenak bere  bizitzan zehar bizi izandako hainbat esperientzien arrastoari jarraitzea testuetan barrena, honako honetan lerro artean, beste hartan ageri agerian. Etxepareren kartzelaldia hizpidera dakarrenean,
|
Espainiako
gerraren ondoren berak sufritu zuen kartzelaldi luzeaz ere ari da. Film batean kontatutako gerrak aitzakia ematen dio gerraz pentsatzen duena zehazteko:
|
|
|
gizarteko orekan zetorren edozein aldaketak, zenik txikienak ere, hizkuntzaren kaltetan gertatu behar zuen. Honek alemanek Frantzia hartu eta ondoko borrokarako ere balio duela esango nuke; hala zerbait aldatzen da
|
Espainiako
Gerra Zibilarekin eta batez ere gerra ondokoarekin. Izan ere, gerrateko kalteak beldurgarriak baziren ere, are txarrago izan da guretzat, Â taldeka eta bakarka, ondotik etorri zen triskantza, bai gogorkeria gupidagabeagatik, bai iraun zuenagatik.
|
|
2002
|
|
|
Eleberriaren osagai polifonikoa testuari grazia gehigarri bat ematen dioten zenbait erregistro eta hizkeraren erabilerari esker mamitzen da. Baina, gainera, eleberria are erakargarriago egiten dute
|
Espainiako
Gerra Zibilaren eta Mo behiaren inguruan bizi diren borrokalarien jardun ezkutuko eta misteriotsuaren aipuek. Bien bitartean, istorioaren protagonista atseginak bizitzaren aurrean jarrera kritikoaren alde egiten du apustu.
|
|
|
Politikaren arloari dagokionez, urte horietan sortu ziren Emakume Abertzale Batza (1922) Bilbon, edo Begiraleak (1934) Iparraldean.
|
Espainiako
Gerra Zibilak eta Bigarren Mundu Gerrak, ordea, mugimendu hau guztia eten egin zuten.
|
|
|
Jon Etxaideren eleberrigintzari buruzko doktorego tesia burutzen diharduen Javier Rojo irakasle eta kritikariaren artikulu batez baliatuko gara haren bilakaera literarioaz hitz egiteko10 Rojok dioen modura, Etxaide da
|
Espainiako
Gerra Zibilaren ostean Euskal Herrian bertan agertu zen lehenengo euskal eleberriaren idazlea, 1950ean argitara eman zuen Alos Torrea lanari esker. Alabaina, Jon Etxaidek argitara emandako lanetan egilea ez da guztiz libratzen Domingo Agirrek ezarritako ereduetatik eta nekazari mundua eta narratzaile orojakile iruzkingilea kausi ditzakegu bere idazlanetan.
|
|
|
Honetaz gain, kristau fedeak izugarrizko protagonismoa du pertsonaiek bizi dituzten gatazken konponbidean. Rojoren aburuz, Etxaideren literaturaren oinarrian bilaketa dago,
|
Espainiako
Gerra Zibilak Euskal Herrira ekarri zuen tragediaren kausa sakonen bilaketa. Eta tragediaren arrazoiak bilatzeko, historiara jotzen du eta euskaldunen arteko haserreen lekukoak aurkitzen ahalegintzen da.
|
|
|
Energiaren eskasia larria eta garapen teknologikoaren maila mugatua zituenekonomia batean, autohornikuntzaren konponbiderik gabeko obsesioa, garaikopolitika industrialaren orientabide guztien burua izan zen. Gainera, praktikan, Ardatzaren potentzien aldeko jarreraren ondorioz, herrialde neutrala edo ez beligerantea izateari buruzko deklarazio guztiak gorabehera?, Espainiako diktadurakezin izan zuen petrolioaren, kotoiaren edo bestelako lehengaien hornidura onartu, ez eta Estatu Batuen edo Erresuma Batuaren laguntza ere, nahiz eta horiek interesaturik egon
|
Espainia
gerran sar ez zedin. Alemaniaren ahuldade argi eta garbiaikusi ondoren, Franco-ren erregimenak aliatuen bandora hurbildu nahi izan zuenean, berandu zen, eta nazioarteko isolamenduak, gerra bukatu ondoren ere bost urtezbaino gehiago luzatu zena?
|
|
|
Etapa honen abiapuntua
|
Espainiako
Gerra Zibilak eta II. Mundu Gerrak ezarritako haustura da. Gainera, Hego Euskal Herrian, ñabardura faxistak zituendiktadura militarraren politikaren norabide ekonomikoen berezitasunek Europakoibilbidetik bereizitako dinamika bat markatu zuten, eta, horren ondorioz, zailtasunekonomiko nabarmenak izanen ziren etapa honetan.
|
|
|
|
Espainiako
Gerra Zibilak eta Bigarren Mundu Gerrak haustura bat ekarri ziotenEuskal Herriko ekonomiaren dinamikari. Lehenbizikoa, bereziki, aldaketa ugarikogarai baten hasiera bat izan zen, agente ekonomikoak bizi zireneko erakundeenesparruari dagokionez.
|
|
|
|
Espainiako
Gerran lehian ari ziren bi sektoreek erabili zuten irratia. Guda amaitu eta gero, berriz, garaileen esku geratu zen informazioaren eta entretenimenduaren monopolioa, bai gobernuaren ardurapean zuzenean, bai bere aldeko alderdien edo erakundeen. Mugimendua deitutakoaren?
|
|
|
Mugimenduko emisoren sorrera
|
Espainiako
Gerra Zibilean kokatu zen. Gudan zehar FET adierazleaz emititzen zituzten irratiak oso txikiak eta lokalak ziren, potentzia txikikoak; gehienak Uhin Laburrean kokatuta eta Falangearen ardurapean zeuden.
|
|
|
|
Espainiako
Gerra Zibilean zehar osatu zen RNE estatu kate publikoaren lehenengo emisora, Radio Salamanca izenekoa hain zuzen ere. 1940ko hamarkadaren amaieran bost estazio zituen kate espainiarrak estatu osoan.
|
|
|
Euskal irratiak
|
Espainiako
Gerran
|
|
|
Sarak nongoa zen galdetu zion, jakin min handiz. Eta Emmanuelek ihardetsi zion
|
Espainiako
gerratik alde egin eta Frantzian ezkondutako errepublikar baten semea zela, Taizé inguruko herri batekoa. Jarraian, xehetasunak eman zituen:
|
|
|
Iruindarrak beste keinu batez adierazi zion ez zuela halakorik zertan egin. Ondotxo zekien zergatik zen
|
Espainiako
gerra ingelesen ardurakoa. Hain anakronikoak ez ziren izango, ba!
|
|
|
Gerra Zibileko kronikaririk garrantzitsuenaren biloba.
|
Espainiako
gerra hogeigarren mendeko gerrarik ankerrenetarikoa izaki.
|
|
2003
|
|
|
Atzerrian ezagutu zuten gurasoek elkar, AEBetan. Aitaren aldetik, aitona Nafarroan fusilatu zuten
|
Espainiako
Gerra Zibilaren garaian. Antifrankismoa bizi izan zuen Jacqueline Urlak etxean bertan, Euskal Herritik ongi apartean.
|
|
|
1.3 Pariseko aldia eta
|
Espainiako
gerra
|
|
|
Bazuen adiskide euskaldun amerikar bat, Mendieta izenekoa, gudu aurretik ezagutzen zuena, beharbada Madrilgo denboretatik edo, eta
|
Espainiako
gerrak eztanda egin zuenean Filipinetan bizi zena. Harremanak zituzten gutunez.
|
|
|
Luis XVI. erregea hiltzea erabaki ondoren, Frantziako Konbentzio Nazionalak
|
Espainiari
gerra deklaratu zion, 1793ko martxoan. Karlos IV.a eta bere gobernuburua, Godoy, gerrarako prest zeuden eta Britainia Handiarekin ituna sinatu zuten elkar babesteko.
|
|
|
Zerbitzu sekretuetan sartu ahal izateko eskuindar ospea osotzea izan zen Kim lagunaren lehenengo lana. Horretarako zer hoberik
|
Espainiako
gerrara faxisten aldera kazetari etortzea baino. Egin ere halaxe egin zuen.
|
|
2004
|
|
|
Horiek horrela, nabarmen da euskarak ez duela izan, Espainiako Bigarren Errepublikaz geroztik, berezkoa duen euskal onomastika Erregistro Zibilean barneratzeko modu erosorik. Aitzitik,
|
Espainiako
gerra zibilaren osteko garaian, euskal onomastikaren aurkako debekuak lege bihurtu ziren, orduko belaunaldi euskaldunen kalterako.
|
|
|
1929an, AEBn hasitako krisi ekonomikoa berehala zabaldu zen Europa osoan, eta eragin handia izan zuen Hernaniko industrien garapenean. 1929ko krisiaren ondorioek 1936an hasitako
|
Espainiako
Gerra Zibilarekin bat egin zuten, eta gerra-osteraino itxaron behar izan zen berriro ere industriak abian ikusteko.
|
|
|
Arrazoihistoriko asko direla medio, erlijioa eta kultura elkarren artean haserre eta etenda baileudenbizi ditugu.
|
Espainiako
Gerra Zibila tartcan izan dugu, zalantzarik gabe. Gure historian izandiren klerikalismoa eta antikicrikahsmoa erc bai.
|
|
|
Diputatu berrautatu zuten, oraingoan Bizkaitik bakarrik (1932 eta 1936an). Francoren altxamenduaren ondoren,
|
Espainiako
Gerra zibilean Gorteetan Euskal Autonomi Estatutua onartu zen() eta sei egun beranduago, Gernikan bilduriko alkateek, Eusko Jaurlaritzako lehendakari izendatu zuten(). Gobernuburu zela, Europako aliatuen batasun politikora hurbildu zen, ordena publikoa mantendu, eliz ospakizunak berrezarri eta gudariak eta miliziak antolatu zituen; Euskal Unibertsitatea ere sortu zuen.
|
|
|
Nik aditua dut Pirinioetako mutur kantauriarraren inguruan badela adineko artzain bat
|
Espainiako
Gerra Zibilaren eta Bigarren Mundu Gerraren ondoko denboretan harrapatuta gelditu dena. Bai, harrapatuta.
|
|
2005
|
|
|
" Asteburu honetan Toledora joateko asmoa dugu heroismo pixka bat arnastera", hala esan omen zuen Mutrikuko kondesak
|
Espainiako
gerra bukatu eta hilabete gutxitara. Alkazarrera iritsirik, Moscardo ren balentrien usain minduarekin lebitatzerainoko gozamena hartzen omen zuen Mutrikuko damak!
|
|
|
XX. mende hasieran, herriak oraindik 24 errebote jokalari zituen, hiru talde osatzeko adina.
|
Espainiako
Gerra Zibilarekin batera, ordea, kirola desagertu egin zen, beste hainbat lekutan bezala.
|
|
|
gaiari buruz nonahi ziren erakusketak eta liburu asko argitaratzen ari zen. Hemen
|
Espainiako
Gerra Zibilarekin gertatzen ari den antzean. Parisen, nazien aurkako erresistentzia garaiaren obsesioarekin topo egin nuen.
|
|
|
Hauxe izango zen azkenengoa kargu horretan.
|
Espainiako
Gerra Zibilean Francoren armadaren alde eta II. Mundu Gerran alemanen alde jarri zelako, irakurleak galduz joan zen, eta gudu nagusiaren amaieran, 1944an, isildu zen betiko.
|
|
|
Bizitza erdia eman zuen Kanbon, baina Bilbon ere bizi izan zen, Donostian, Madrilen, Toledon, Elchen, AEBetan, Kuban, Parisen. Euskal bizitza tradizionalari buruzko 5.000 marrazki inguru egin zituen, baina
|
Espainiako
Gerra zibila eta naziak Ipar Euskal Herrian ere jaso zituen bere marrazkietan. Horrez gain, 86 liburu, 20 argitaratu gabeak, ere ilustratu zituen.
|
|
|
Marrazkietan posturak, aurpegiak interesatzen zaizkio, ez militar jantziak. Gerra aipatzen dugula, esan bai
|
Espainiako
Gerra zibila eta nazien okupazioa (100 marrazki) ere irudikatu zituela. Marrazkiotan gerrari dion herra atzeman daiteke.
|
|
|
|
Espainiako
Gerra Zibilaren ostean SF berrantolatu zen. Hamar mailetako hierarkia bertikala ezarri zen, ordezakari nazionaletik, gorengo mailan, kide arrunteraino zihoana.
|
|
|
|
Espainiako
Gerrak, agerikoa denez, prozesu honen suntsiketa suposatu zuen. Indar, nazionalek?
|
|
|
Korrespontsalen eginkizuna
|
Espainiako
gerra zibilean. George Steer i omenaldia/ El papel de los corresponsales en la guerra civil española.
|
|
|
Eskola garaia heldu zen eta orduan prefetak esan zigun libre ginela noranahi joateko. Trintxerpetar guztiak sartu ginen berriro
|
Espainiako
gerran. Batzuek Bizkaia aldean geratu ziren, eta Eusko Itsas Gudarostean jardun zuten bouetan; beste batzuk Catalunya-n bildu ginen anaia libertarioekin, hala heldu nintzen ni Terueleraino...
|
|
2006
|
|
|
Eta zenbait alorretan «hau ez dugu hunkitu ere egingo» esan zen. Adibidez, diktadura frankistaren eta
|
Espainiako
Gerra Zibilaren berrikuspenean, tartean hildakoak eta desagertuak zirela. Eta hori onartu egin zuten gainontzeko alderdi politiko guztiek, horregatik dago denengan erruduntasun konplexu bat, bai gugan ere, nigan, nire familiarengan, auzokoengan... orduan ez zelako ezer egin.
|
|
|
Gauez BBC a entzuten genuen, edo Radio Paris. Horrela jakiten genituen gerrako berriak,
|
Espainiako
gerrakoak eta, gero, Mundu Gerrakoak. La Roblan, errefuxiatuak, makiaka Gerraren oroitzapen garbia daukat.
|
|
|
Manipulazioan ez, baina eragin praktikoetan arrazoia ematen dizut, Toni. 70eko hamarkadan perzepzioa da
|
Espainiako
Gerra Zibila euskaldunen aurkako gerra dela, euskaldunek peoi bat bera ere ez dutenean mugituko 60ko hamarkada amaiera arte.
|
|
|
Leizaola, Artola...». Jose Maria Lasarte eta Manuel Irujo, EAJko diputatuak Madrilen, izan ziren Artolarekin bildu zirenak, orduan Gipuzkoa Buru Batzarreko kide zen Elias Etxeberriak azaldu duenez(
|
Espainiako
gerra zibila Euskal Herrian, Josu Chueca eta Luis Fernandez). «Orduan izan nuen Marokoko altxamenduaren berri.
|
|
|
Azpeitiarrak
|
Espainiako
Gerran
|
|
|
urte bitarteko Espaniako Gerra bizi izan zuten azpeitiarren lekukotza jaso nahi izan du Amaia Mendizabal Eliasek Azpeitiarrak
|
Espainiako
Gerran liburuan. Eta gerra bizi izan zuten bederatzi azpeitiarren hitza jaso du bere lanean.
|
|
|
Nazioarteko 15 lagun Elgetan izan dira Gernika Gogoratuz taldearen eskutik, gaur, otsailak 20 Debagoienean eta, konkretuki, Elgetan
|
Espainiako
Gerra zer izan zen ezagutu dute.
|
|
|
|
Espainiako
gerraren lekuko izan zen Elgetan, Intxortaren magalean dagoen Antsutegi baserriko seme Bittor Garai ere. Francoren gizonek bere aita hil zutela kontatu du, baina urtetan ez zutela izan txintik ere esaterik.
|
|
|
|
Espainiako
Gerran ibilitakoak gogoan, elkarrekin eta aparte
|
|
|
|
Espainiako
Gerran parte hartu zutenak izan zituzten gogoan larunbatean (hilak 28), Azpeitiko Udal Gobernua osatzen duten EAJk eta EAk alde batetik, eta Habea Bilgune Ezkertiar Abertzaleak bestetik. Aurrenak, hilerrian dagoen Erorien Gurutzean egin zuten ekitaldia, eta bigarrenak, berriz, Santiago kalean dagoen Gernikako arbolan.
|
|
|
Habeak
|
Espainiako
Gerran Euskal Herriaren alde borroka egin zuten gudariak omendu nahi izan zituen. " Euskal Herriko eskubideen ikurra den Gernikako arbolaren kimuaren azpian bildu gara memoria historikoa berreskuratu nahian.
|
|
|
Azpeitiarrak
|
Espainiako
Gerran liburuan Maria Dolores Odriozolak kontatutakoaren inguruan azalpen bat eman du Sarasuak
|
|
|
Uztarria Kultur Koordinakundeak aurkeztu berri duen Amaia Mendizabal Eliasek idatzitako Azpeitiarrak
|
Espainiako
Gerran liburuan, Maria Dolores Odriozolarekin eginiko elkarrizketan adierazten den akats bat zuzendu nahirik idazten dut, nazionalak Azpeitian sartu ziren egunean, berak ikusi zuen plazako irudiari buruz, esanaz aguazila aurkitzen zela bertan (liburuaren 56 orrian)
|
|
|
Azpeitiarrak
|
Espainiako
Gerran liburuko Maria Dolores Odriozolaren kapitulua
|
|
|
edizioa agortu da.
|
Espainiako
Gerra aurreko borrokez, erbesteratzeaz,
|
|
|
Ohe gainean zegoen egunkari batekin entretenitu nintzen pixka batez. Egun batzuk lehenagokoa zen, Triestera iritsi nintzen egunekoa seguru asko,
|
Espainiako
gerran erretako hiriaren berri ematen baitzuen. Pixka bat entretenitu nintzen berria irakurtzen.
|
|
|
Edaria ateratzen zuen bitartean, begiratua egin nion egunkariari.
|
Espainiako
gerran erretako hiri baten berri ematen zuen. Hiriaren izenak ez zidan deus esan.
|
|
|
1936an hasi zen
|
Espainiako
gerra zibila, eta 39an bukatu. Hortaz, bost urte zenituen gerra amaitu zenean.
|
|
2007
|
|
|
Hildakoak, tona bat. Lehengo mendean,
|
Espainiako
gerra zibila, baina gurean ere eragin handia izan zuena. ETA sortu zen, komando bat harrapatu, lagun bat hil, bestea preso hartu.
|
|
|
Historikoki, hobeto ezagutzen dut
|
Espainiako
gerra. Baina iruditeriari dagokionez, errazago irudikatzen dut Alemania naziko historia.
|
|
|
Badakizu, nobelak, pelikulak… Ez, gure lehenaren memoria ez da dokumentu historikoekin bakarrik osatzen. Dena dela eta oro har, zein negargarria zein gutxi dakigun
|
Espainiako
gerraz!
|
|
|
Hau da, ikasitakoa praktikan ipintzen hasi ziren arlo publikoan, eta seguruenik pribatuan ere bai.
|
Espainiako
gerrak Hegoaldean etena ekarri zuen arte.
|
|
|
Gobernu hori agintean zegoela, Espainiak itsasoz haraindiko azken koloniak behin betiko galdu zituen: Maine hondoratu eta gero, Estatu Batuek
|
Espainiari
gerra adierazi zioten, eta eskuadra estatubatuarrek espainiarrak suntsitu zituzten Santiago Kubakoan eta Caviten (Filipinak). Espainiak kapitulatu eta Pariseko Ituna sinatu behar izan zuen 1898an.
|
|
|
Lehenengo aldian, gutxi gorabehera 1936 eta 1942 bitartean, gerrari eta aldi totalitarioari buruz hitz egin izan da. 1936ko uztailaren 18an hasi zen?
|
Espainiako
Gerra Zibilaren hasierako data?, Errepublikaren aurkako altxamendu frankistarekin; aldi horretan, erregimen frankistak Alemaniako nazismoarekin eta Italiako faxismoarekin bat egin zuen, 1942a arte. Une horretan, Franco, aliatuen garaipena nahiko ziurra zela ikusi zuenean, aliatuen aldera hurbiltzen hasi zen.
|
|
|
Une horretan, Franco, aliatuen garaipena nahiko ziurra zela ikusi zuenean, aliatuen aldera hurbiltzen hasi zen. Aldi horretan
|
Espainiako
Gerra Zibila aipatu behar dugu, 1939ko martxoan alderdi frankistak garaipen militarra lortu zuen arte. Fase horretan, armada estatu berriaren oinarrizko egitura izan zen:
|
|
|
erlijioa (1931ko maiatzean komentuak erre zituzten, Konstituzioari eta Kongregazioen Legeari buruz eztabaidatu zen, eta Frente Popular koalizioak 1936ko otsailean irabazi ostean gatazka areagotu egin zen), erregioena (1931ko apirilean Kataluniako Errepublika aldarrikatu zen, Konstituzioari eta Kataluniako Estatutuari buruz eztabaidatu zen, euskal udalen gatazka 1934ko udan, Estat Català aldarrikatu eta Generalitatea Gobernu Zentralaren aurka altxatu zen 1934ko urriaren 6an, etab.), eta gizarte arloa (Sevillan 1931ko uztailean egindako jardunaldiak, greba iraultzailea Llobregat arroan 1932ko urtarrilean, Casas Viejaseko krisia 1933ko otsailean, mugimendu anarkista 1933ko abenduan, nekazaritzako kontrarreforma neurriak biurteko eskuindarrean, iraultza Asturiasen 1934an eta horren zapalketa bortitza). Frente Popular koalizioak 1936ko otsaileko hauteskundeetan irabazi eta urte horretako uztailaren 18ko altxamendu frankistaren ondoren,
|
Espainiako
gerra zibila ezin izan zen saihestu.
|
|
|
lehenengo José del Castillo Asaltoko Guardiako tenientea erail zuten (ezkerrekoa), eta krimen horri erantzunez, José Calvo Sotelo Parlamentuko eskuinaren burua erail zuten. Bost egun geroago, uztailaren 18an, Franco jeneralak zuzendutako «altxamendua» gertatu eta, horrenbestez,
|
Espainiako
gerra zibila abiatu zen. Casares Quirogaren Gobernuaren ordez, kontzentrazio errepublikarreko Gobernua ezarri zen, José Giral buru zela, eta 1936ko irailean Gobernuko presidentzian Francisco Largo Caballero ezarri zen.
|
|
|
Urrian, Errepublikako Gobernua Bartzelonara eraman zuten, tropa frankistek aurrera egin zutelako; hain zuzen ere, tropa horiek Bartzelona 1939ko urtarrilean hartu zuten. Madril mendean hartu ondoren, urte horretako martxoaren amaieran,
|
Espainiako
gerra zibila amaitu zen, alderdi frankistaren garaipenarekin. Orduan, Franco jeneralaren diktadura hasi zen, eta diktadorea hil arte, 1975 arte, luzatu zen.
|
|
|
Errepublikak
|
Espainiako
Gerra Zibilean porrota izan ondoren, Espainian diktadura ezarri zen Francisco Franco Bahamonde jeneralarekin, eta ia berrogei urte iraun zituen, diktadorea hil arte. Gerra amaitu aurretik, tropa frankistek menderatutako lurraldean Defentsa Nazionalerako Batzarra eratu zen (1936ko uztailaren 24ko Dekretu bidez), eta Batzar horren Dekretu baten bidez (138/ 1936 Dekretua, irailaren 29koa), Franco jenerala Espainiako estatuko gobernuburu izendatu zuten, lurreko, itsasoko eta aireko indar nazionalen «Generalisimoa», eta Operazio Armaden jeneral burua, estatu berriaren botere guztiak bere gain hartuta.
|
|
|
Gorteek egin zuten eta horren inguruko erreferenduma egin zen. Lege horren arabera, Espainia estatu katoliko, sozial eta ordezkaritzakoa zen, eta tradizioaren arabera, erresuma gisa eratzen zen, errege barik, baina hil arteko estatuburuarekin. Franco bera?, Espainiako eta Gurutzadako Caudillo edo Buruzagi (Gurutzada adierazpena erregimenean erabili zen
|
Espainiako
Gerra Zibilari buruz hitz egiteko) eta Armaden Generalisimo zena. Legean oinordetza prozedura ezarri zen estatuburua hiltzen zenerako, Erregeordetza Kontseilu bat sortuta, baina Francok eskubidea zuen estatuaren buruzagitzan bere oinordekoa Gorteei proposatzeko, errege edo erregeorde gisa.
|
|
|
Espainiako konstituzio historiaren bosgarren aldiak II. Errepublika 1931n aldarrikatu zenetik
|
Espainiako
gerra zibila bitarteko (1936an hasi eta 1939an amaitu zen) urteak biltzen ditu. Aldi horretan, 1931ko Konstituzio errepublikarra egon zen indarrean.
|
|
|
(
|
Espainiako
gerra zibilera nahitaez faxistekin etorri, euskara ikasi, maitemindu eta ekintzan hildako poeta italiar baten. Joan Ignatius Pasolini?, gauzen artean Goizerrin Pedro Paulo Iztuetak aurkitua eta egile honek moldatua)
|
|
|
|
Espainiako
Gerra zela eta, 1936an Eskualzaleen Biltzarra ez zen bildu: En signe du deuil profond que ressentent tous les Basques et en particulier tous les membres de Eskualzaleen Biltzarra, LEskualzaleen Biltzarra ne se réunira pas cette année, Aintzina, 1936ko abuztua.
|
|
|
Horrela,
|
Espainiako
gerra garaian, Piarres La, ttek gonbita egin zien RIEV> eta Euskaltziandiaren lankideei, Gure> Herriarekin elkar zitezen lanean jarraitzeko:
|
|
|
Eta Philippe Veyrinek, hurrengo puntuan aurkeztuko duguna, Gure> Herria, SSLAB> eta Bulletin> du> Musée> Basque> aldizkarien garrantzia azpimarratu zuen
|
Espainiako
gerraren garai hartan:
|
|
|
Beraz, Menditarrak taldearen partaideak sakabanatu egin ziren; Jacques Mestelanen ikuspuntutik, Menditarrak taldea desegin zen, alde batetik, partaideak ez zirelako oso euskaltzaleak581, jadanik aipatu dugun bezala; eta bestetik,
|
Espainiako
gerra piztearekin, iheslariak Iparraldera heltzen hasi zirelako eta La, ttek denbora eta ahaleginak eman baitzituen haiei aterbea aurkitzen, menditar eta euskaltzale taldearen ekintzak alboratuz582.
|
|
|
Hain zuzen ere, guztiek ideia euskaltzaleak bazituzten ere, mugimendua desegin zen partaideen pentsamolde politiko desberdinek eraginda. Jacques Mestelanek horrelaxe azaldu du
|
Espainiako
gerran protagonista izan zenaren garaiko egoera politikoa:
|
|
|
14.5 irudia. 8 urteko haur batek
|
Espainiako
gerra zibilari buruz egindako marrazkia (iturria: www.alt.1040.com).
|
|
|
Aurreko Itunek ez bezala, bosgarren honek erregelamenduak garatu zituen, 1926ko abenduaren 24ean, hain zuzen. Gero,
|
Espainiako
gerra zibilaren garaian, Franco jeneralak Bizkaia eta Gipuzkoari kendu zien Ekonomia Ituna, Arabakoa errespetatu zuen bitartean; erabaki hori 1937ko uztailaren 27koa izan zen.
|
|
|
• 1922ko urtarrilaren 28an jaio zen Juana Elgoibarren eta 14 urterekin,
|
Espainiako
gerra zibila hasi zen garaian, hasi zen margotzen ikasteko klaseetara joaten. Lehenengo irakaslea Bernardo Ezenarro, elgoibartar ospetsua izan zuen, Plaza Txikian zeuden eskoletan.
|
|
|
Erakusketei dagokionez, gogoratu ikusgai dituzuela Oñatin Gari Garaialde argazkilari hondarribiarraren surfaren inguruko txuri beltzeko argazkiak. Herriko dendetan eta gaztelekuan zintzilikatu dituzte.Eskoriatzan, berriz, zabalik jarraitzen du
|
Espainiako
gerraren inguruan prestatutako Irakatsi gabeko irakasgaia izeneko erakusketa. Bertan Gerra Zibila orain arte nola ikasi den eta gaur egun nola ikasten den erakustea.
|
|
|
Uztarria Kultur Koordinakundeak iazko irailean Azpeitiarrak
|
Espainiako
Gerran liburua argitaratu zuen, Amaia Mendizabalek eginda, eta hor ere ageri da Gernikako bonbardaketaz aipamenik.
|
|
|
|
Espainiako
gerra zibila amaitu ondoren, ekonomia garatzeko eredu gisa autarkia onartu zen. Batzuen ustetan halabeharrez, eta beste batzuek diote frankismoaren atzean zeuden ideologiek eredu autarkikoa ezartzea eskatzen zutela.
|
|
|
Hori banekien garbi, zoriontsu izateko jaioa ez nintzela nekien bezalaxe. Hori ere banekien ederki, ez alferrik jaio bainintzen
|
Espainiako
Gerra piztu zen egun berean, 36ko uztailaren 18an. Ba al zenekien larunbata izan zela egun hura?
|
|
2008
|
|
|
Madril, 1938
|
Espainiako
Gerra Zibila oraindik amaitu gabe zela, baina II. Errepublikari azken hatsa baino geratzen ez zitzaionean, frankistek 1939tik 1966ra bitartean indarrean egongo zen prentsaren legea garatu eta onartu zuten. Lege hura programa zabalago baten barruan beste atal bat baino ez zen:
|
|
|
Bazkide berriak lortu zituzten, Donostia edo Bilbotik etorriak, eta aterpe modura Candanchu Hotela sortu zuten 1934an. Zorte txarra izan zuten haatik, bi urtera
|
Espainiako
Gerra Zibilak eztanda egin baitzuen, berriro ere klubaren asmoak zapuztuz.
|
|
|
Zer egin du elizak AEBetan apaizek eginiko sexu gehiegikeriak publikoki epai ez ditzaten 2.000 milioi dolar ordainduta, isilik gordetzeagatik? Eta
|
Espainiako
gerran, milioi bat hildako inguru eragin zituen" Santa Cruzada" n parte ez hartzeagatik eta errepublikanoen alde aritzea leporatuta, euskaldunok eskomulgatu gintuenean. Zer egin du?
|
|
|
XIX. mende erdialdean denda zabaldu zuen Bartzelonan eta, sei seme alabak lanean ipini zituenean, fabrika txikia antolatu zuen.
|
Espainiako
Gerra Zibilean fabrika suntsitu zieten, baina karameluak egiteko artea ondorengo belaunaldietara iritsi zen.
|
|
|
Garai hartako historiari erreferentzia ugari egiten dizkio Lowryk, batez ere Hugh pertsonaiaren bidez. Kazetaria da Hugh eta
|
Espainiako
gerra zibilean Errepublikaren aldeko nazioarteko brigadetan parte hartu ez izanak min handia ematen dio. Ospea lortu nahian gitarrarekin kantu pare bat grabatu zituen gaztetan, baina ez zen aurrera atera eta garai horretako bizipenak gogoratzean antisemitismoa eta Hitler darabiltza hizpide.
|
|
|
|
Espainiako
gerra zibila()
|
|
|
|
Espainiako
Gerra Zibilari buruzko erreportaje sorta berezia argitaratuko du igande honetatik aurrera EL EXCELSIOR egunkariak, esklusiban.
|
|
|
Mila bederatziehun eta hogeita hamazortzigarren urtean gaude.
|
Espainiako
gerra ez da denentzat bukatu. Agian, inorentzat ez da oraindik hala.
|
|
|
Irakurle,
|
Espainiako
gerra zibileko afera ezkutu bat kontatuko da orrialde hauetan: dirua, gizatxarkeria, inbidia, mendekua, bihotzik eza?
|
|
|
Exodo handia probokatu zuen
|
Espainiako
gerrak. Bando batekoek nahiz bestekoek bilatu behar izan zuten aterpea herritik at, une batean edo bestean.
|
|
|
– Hamaika ataleko erreportaje sorta,
|
Espainiako
Gerraz. Gaur, bigarrena.
|
|
|
Enpresako buruentzat, beste edozein bezalako une ekonomikoa zen
|
Espainiako
gerra, zailagoa agian, baina unea azken batean.
|
|
|
– Hamaika ataleko erreportaje sorta,
|
Espainiako
Gerraz. Gaur, hirugarrena.
|
|
|
– Hamaika ataleko erreportaje sorta,
|
Espainiako
Gerraz. Gaur, laugarrena.
|