|
2001
|
|
|
EAE REN ETA NAFARROAREN ARTEAN 220.000 MILIOITIK GORA. Hego Euskal Herriak
|
Espainiako
Gobernu zentralarekin duen konpromisoa, Kupoaren edo Estatuarekiko Ekarpenaren bidez, 220.000 milioi pezetatik gorakoa da, 2000 urtean izan zena kontuan hartuz. EAEk, 2000 urtean, 143.969 milioi pezeta eman behar izan zituen, eta Nafarroako Gobernuak beste 51.493 milioi.
|
|
2002
|
|
|
ESPAINIAKO Konstituzioak edozein autonomi erdikidegoko eskumenak bertan behera uzteko ahalmena ematen dio
|
Espainiako
Gobernu zentralari, baldin eta horretarako arrazoi bereziak ikusten baditu. Gero eta gehiago ateratzen den gaia da, eta azken ika mika Circulo de Enpresarios elkarteak bere bazkideei igorritako inkesta baten haritik etorri da.
|
|
|
Arlo fiskalean galtzen ari den autonomiari buruz dagoen adibide argia aipadezakegu hemen:
|
Espainiako
gobernu zentralak legez murritzaraz ditzake erkidego autonomoen aurrekontu defiziten hazkundeak. Horretarako, 1980ko hamarkadaren azken urteetan AEBetako gobernuek, aurrekontu defizitak murriztekoxedearekin garaturiko. Gramm Rudman Hollings Deficit Reduction Act?
|
|
2003
|
|
|
Bestalde,
|
Espainiako
gobernu zentralaren jarreraren inguruan bi kontu izangoditugu mintzagai: lehenengoa, Mediterraneoko aldearen ondoan Atlantikokoariematen zaion lehentasun mailaren ingurukoa; eta bigarrena, euskal Y proiektuakberak koiuntura politikoaren aldaketekiko duen zaurgarritasuna.
|
|
2008
|
|
|
Adierazpenak jasotzen du Garoñakoa gorabehera asko izan dituen zentral nuklearra dela eta ez duela bermatzen «instalazio mota horiei eskatu behar zaien segurtasun maila».
|
Espainiako
Gobernuak zentral nuklearrak, «bereziki, zaharkituta daudenak eta segurtasunean akats handiak dituztenak», ixteko hartu zuen konpromisoa ere gogora ekarri du.
|
|
|
Zizurkilgo udalak pilotalekua berritzeko erabiliko du
|
Espainiako
gobernu zentralak emandako finantzazioa
|
|
2009
|
|
|
Gainera, orain arte Eusko Jaurlaritzak zentzu horretan ezer esan ez duela nabarmendu eta
|
Espainiako
Gobernuak zentral nuklearrak ixteko konpromisoa duela gaineratu zuen. Eusko Jaurlaritzak Garoñako itxierari buruz eztabaidatuko du hilaren 11n, legegintzaldiko lehengo osoko bilkuran.
|
|
|
Bestalde,
|
Espainiako
Gobernuak zentral nuklearraren baimena luzatzea erabakitzen baldin badu, baldintza berriak ezartzea erabaki du Segurtasun Nuklearrerako Kontseiluak.
|
|
|
Garoñako (Burgos) zentral nuklearreko ehun langilek inguru elkarretaratzea egin dute gaur Diputatuen Kongresuaren atarian, Madrilen,
|
Espainiako
Gobernuari zentrala itxi ez dezala exijitzeko.
|
|
|
Carlos Bravo Greenpeacen kanpaina nuklearrerako arduradunak esan du
|
Espainiako
Gobernuak zentrala ez ixtea erabakitzen badu auzitegietara joko dutela, erabaki zentzugabea delako.
|
|
|
Euskadin
|
Espainiako
Gobernu zentrala baino zentralagoa den Jaurlaritza dugula dio Urkulluk; Madrili egiten uzten dion Exekutiboa, Euskadin egiten uzten diona.
|
|
2010
|
|
|
Zentrala ixteko eskatzen zuen pankarta zabaltzearekin batera, Greenpeacek salatu nahi izan zuen
|
Espainiako
Gobernuak zentral horri doako isurtze eskubidea eman ziola, nahiz eta erakunde eta talde ekologista ugarik azpiegitura ixteko eskatu. Hain zuzen, Iberdrolako zentral termiko hori da berotegi efektuko gasen Gipuzkoako isurlerik handiena, eta Euskal Herri osoko handienetarikoa da.
|
|
|
Eusko Legebiltzarrak ezartzen eta onartzen ditu urtero, ezMadrilgo Gorte etxeak, hezkuntzarako aurrekontuak. Eusko Jaurlaritzak ordaintzenditu, ez
|
Espainiako
Gobernu Zentralak, bai sektore publikoan eta bai pribatu kontzertatuan lanean ari diren irakasleen soldatak. Gasteizko Hezkuntza Sailari egitenzaio kexu, ez Madrileko Ministerio de Educación y Ciencia ri, eskola kontuan zerbait okerdabilenean edota nahi bezain zerbitzu egokia jasotzen ez denean.
|
|
2011
|
|
|
|
Espainiako
Gobernuak zentral nuklearren segurtasuna berrikustea eskatu dio Segurtasun Nuklearrerako Kontseiluari.
|
|
2012
|
|
|
|
Espainiako
Gobernu zentrala hor ari zaigu esaten, behin eta berriro, nahi ez duena egin beharrean dagoela. Errealitateak bere hauteskunde programa aldarazten diola.
|
|
|
|
Espainiako
Gobernu zentralean, Foru Konstituzioaren legezko autogobernu agintea finkatzeko unean, 1840en, Gobernaziorako ministro bik joera desberdin eta kontrajarria erakutsi zuten: Agustin Armendarizek, Vianakoa (Nafarroa) foruzale moderatuen egitasmoen ildokoa zen eta M. Cortina, berriz, liberal sutsua, Erresumako konstituzioa nagusi eta gainetik jartzen zuen.
|
|
|
Foruen aipamenetik lurraldearena eta bertako biztanleak ageri dira bere diskurtsoan, euskal lurraldea, Irurac Bat edo hiru probintzietara mugaturik, ondoko urteetan lau herrialdeetara Nafarroa barne, proposatuko zela. Agerkariak bere idazlanetan, 1854ko giro politikoan
|
Espainiako
gobernu zentralean liberal sutsuak buru zirela, lurralde politika indartu behar zela aldarrikatuz" euskal politikaren" ikuspegia defendatzen zuen. Espainiako gobernuan liberal aurrerazaleak agintean zeudela, 1856ko apirilaren 1ean Espainiako gobernuak errege aginduz BoletÃn del Comercio de Bilbao agerkaria debekatu egin zuen.
|
|
|
Horregatik, prentsan eta beste esparru batzuetan agertutako iritziak aintzat hartu arren, saiakera honetan, erakunde publikoen baitan landu eta eztabaidatutako egitasmo edo proiektu juridiko formalen azterketa dugu helburu, ondorioz kultura politiko berria eta bereziki bi indar negoziatzaile eratu zen: alde batetik, Euskal Herriko ordezkariena eta bestetik
|
Espainiako
Gobernu zentrala. Prozesu honetan, 1839an Foru Konstituzioa zena, 1852an, Euskal Konstituzio bihurtu zen.
|
|
|
Liburuaren muina
|
Espainiako
gobernu zentraleko eta euskal lurraldeetako ordezkarien artean izandako negoziazio luze eta korapilatsuen azterketak hartzen du. Hori dela eta, zaila da benetan lerro gutxi batzuetan sintetizatzea.
|
|
2014
|
|
|
Patrick Modianoren Nobel sariaren haritik, Frantziako kulturaren egoerari buruzko erreportaje interesgarriak argitaratu dira. Horrela jakin dugu Frantziako Kultura Ministerioak zazpi mila milioi euroko aurrekontua izango duela 2015ean(
|
Espainiako
gobernu zentralarena 749 milioi eurokoa izango den bitartean; euskal puzzlearen balizko kultur aurrekontua osatu duen iturri fidagarririk ez dut inon topatu). De Gaullek kultura estrategiko jo izana gaur ere garrantzitsu dela uste du, adibidez, Sorbonako Robert Frank irakasleak:
|
|
2017
|
|
|
Gaur egun indarrean dagoen ordainketa tasa %6, 24koa da; hau da, EJk Espainiako estatuaren gastu orokorren %6, 24 ordaintzen du, horien erantzukizuna bereganaturik ez dituen alorretan (armada, atzerriko diplomazia, etab.). Adibide baterako, hona hemen nola banatzen duen bere aurrekontua Gipuzkoako lurralde historikoak: %70, gutxi gorabehera, EJri dagokio(
|
Espainiako
gobernu zentralerako kupoa horren barruan sartuta dago); beste %10 bat udalerrietarako da, eta gainerako %19 (finantza doikuntzak kenduta: %0, 8) lurraldeko gobernuari dagokio.
|
|
|
Sarreran aipatu dugun eran, EAEko kohesio maila erlatiboki handia izan da orain arte; bestalde, biztanleen %85 euskal autogobernuaren alde dago eta biztanleen %62 bitarte, berriz, autogobernu hori garatzearen alde (CIS, 2005, 2011, 2016); azkenik, biztanleen %11k baizik ez du uste Espainiako gobernuak onura handiagoak ekarri dizkiola EAEri bertako gobernuak baino. Hori guztia ikusirik, nahiko argi dago EAEk modu eraginkorragoan asetu dituela bere biztanleen premiak,
|
Espainiako
gobernu zentralak baino. Eta horrek azaltzen du, hain zuzen ere, gehiengoak Estatutu berriaren alde bozkatzea eta %85ak autogobernuaren alde apustu egitea.
|
|
|
Eztabaidagai ziren estatuak ordaindu beharreko zenbatekoa eta Hobetuzek funts horiek lortzeko bete behar zituen baldintzak. Eusko Jaurlaritza eta euskal sindikatuak (ELA eta LAB), alde batetik, eta
|
Espainiako
gobernu zentrala, enpresa elkartea (CEOE) eta sindikatuak (CCOO eta UGT), bestetik, ez ziren ados jarri lehenbiziko urteetan (Kaiero, 1999). Espainiako gobernuak ez zuen Hobetuz finantzatu nahi, sindikatuek dirua lanbide heziketako zentroak sortzeko erabili ezean, baina EAEn horrelako zentroen sarea ondo eratuta zegoen, eta Eusko Jaurlaritzak (bitartean, Hobetuz finantzatzen ari zen) eta euskal sindikatuek Espainiako gobernuaren baldintzei uko egin zieten; izan ere, haien ustez, hori onartuta, sindikatuen bezerokeria sareak sortuko ziren, eta hala gertatu da, azkenean, UGT eta CCOO sindikatuekin.
|
|
|
Batetik, batzuek uste dute EBk eskualdeak ahalmengabetu dituela haien botere legal konstituzionalari dagokionean, eta beste batzuek uste dute, berriz, eskualdeak ahaldundu egin direla, lankidetza mota ezberdinen bidez, hala nola mugaz gaindiko lankidetzaren bidez. Kontua da, komunitate bat gaur eta hemen (Europan, alegia) demokratizatzeko, botere legal konstituzionala dela garrantzitsuenetakoa, ondorio politiko eta sozio-ekonomiko ikaragarriak dituelako, botere iturri hori komunitate osoari ezartzen baitzaio. Botere iturri hori zentralizatu eta monopolizatu egin da, eta EBko politiken arauek eragina dute jada EAEko eskumenen %80an, eta politika horiek ezartzea batik bat eskualdeen esku geratzen den arren,
|
Espainiako
gobernu zentralak erabakimen guneak birzentralizatu eta pribatizatu egin dituenez, gune horietan, autonomia erkidegoen eta erabakimena irrigarria da (ikus azken atalak). Batzuek pentsatzen dute EBk estatu zentralaren kalterako ahaldundu dituela eskualdeak, erakundetutako bitartekoen bidez, hala nola mugaz gaindiko eta maila anitzeko lankidetzaren (esaterako, Arku Atlantikoa eta Europa barneko sareak), aliantza horizontalen eta Eskualdeen Batzordearen bitartez?.
|
|
|
Mariano Raxoik 2011ko Espainiako hauteskundeak gehiengo absolutuarekin irabazi zituenean, sozialisten zortzi urte gorabeheratsuen ostean, gauzak aldatuko zirela aurreikusi zitekeen, eta fronte askotan aldatu gainera. Horietako bat Euskal Autonomia Erkidegoan
|
Espainiako
Gobernu Zentralak zuen ordezkaria izan zen, Carlos Urkijo laudioarra izendatu baitzuten. Alderdi Popularraren barruan eta erakundeetan hainbat postu izandakoa zen eta hauteman zitzaiokeen ez zela alderdi barruan dauden sektore ezberdinen artean malgu eta eraikitzaileena.
|
|
|
independenteaizatearen abantailak. Hauxe da XXI. mendeko independentziak esan gura duena:
|
Espainiako
gobernu zentralak eskumenik ez izatea EAEko edo Nafarroako erabakipolitikoetan, ez gizarte gaietan ez ekonomikoetan.
|
|
2020
|
|
|
Batetik, batzuek uste dute EBk eskualdeak ahalmengabetu dituela haien botere legal konstituzionalari dagokionean, eta beste batzuek uste dute, berriz, eskualdeak ahaldundu egin direla, lankidetza mota ezberdinen bidez, hala nola mugaz gaindiko lankidetzaren bidez. Kontua da, komunitate bat gaur eta hemen (Europan, alegia) demokratizatzeko, botere legal konstituzionala dela garrantzitsuenetakoa, ondorio politiko eta sozio-ekonomiko ikaragarriak dituelako, botere iturri hori komunitate osoari ezartzen baitzaio. Botere iturri hori zentralizatu eta monopolizatu egin da, eta EBko politiken arauek eragina dute jada Hego Euskal Herriko eskumenen %80an, eta politika horiek ezartzea batik bat eskualdeen esku geratzen den arren,
|
Espainiako
gobernu zentralak erabakimen guneak birzentralizatu eta pribatizatu egin dituenez, gune horietan autonomia erkidegoen eta erabakimena oso mugatua da (Goikoetxea, 2017b).
|
|
2021
|
|
|
Giro horretan, azken ia berrogei urteetan isilpekoak ziren indar eta ekintza abertzaleek esparru publikora egin zuten salto eta gizarteko alderdi guztietan islatu ziren, baita kultura ulertzeko eta kudeatzeko moduan ere. Hain zuzen,
|
Espainiako
gobernu zentralak erkidegoari hainbat eskumen transferitzeari esker, EAEn erakunde publiko eta pribatuak sortu eta berrezartzeko aukerak bideratu ziren. Funtsezko aldaketa izan zen hori, euskal kultura zabaldu, berreskuratu eta defendatzearen alde lan egiteko norabidea ekarri baitzuen.
|
|
|
Astebeteko epea ematen dugu Iberduero SAk eta
|
Espainiako
Gobernuak zentral nuklearreko obren eraispena dekretatu eta gauzatzeko, kasuan kasuko herrierakundeen kontrol eta zuzendaritzapean.
|
|
2022
|
|
|
Hain zuzen ere, ebazpen horren eta Bouchard Taylor txostenaren inguruan egin diren analisiek zenbait tresna eman dizkiete barreneko dibertsitate nazionalen integrazioaren desafioari aurre egin behar izan dioten estatuetako agintariei. Horren adibideak ikusi ditugu
|
Espainiako
gobernu zentralak Kataluniako Generalitateari egoskorkeriaz ukatu zionean biztanleriari bere etorkizun politikoari buruz libreki kontsulta egiteko eskubidea, edo, modu ez hain bortitzean bada ere, Theresa Mayren eta geroago Boris Johnsonen gobernuek Eskoziako Gobernuari baimenik eman ez ziotenean herri galdeketa bat egiteko Erresuma Batua Europar Batasunetik ateratzeko negoziazioak gehiegi luzatz...
|
|
|
Milurteko berriaren hasieratik, onarpen nazionalerako mugimendu indartsuen eta ez hain indartsuen aurka ari da borrokan herrialde hori, zuhurki frankismoa atzera utzi eta 1970eko hamarkadaren bukaeran erregimen berri bat ezarri ondoren, zeinak eskualdeen autonomia politikoaren balioa nabarmendu baitzuen eta horietako batzuk" nazio historiko" gisa onartu baitzituen. Tentsio bizi horiei erantzuteko,
|
Espainiako
gobernu zentralak gogor eutsi dio bere jarrerari, irmoki defendatuz" ez dagoela legitimitaterik legezkotasunetik harago" (Bossacoma Busquets, 2020: 275).
|
|
|
Juan Jose Ibarretxeren asmoa guztiz gardena zen. Haren ustez, beharrezkoa zen
|
Espainiako
gobernu zentrala eta beste autonomia erkidegoak bultzatzea negoziazio konstituzionalak abiaraztera autonomien estatuaren funtzionamendua goitik behera berrikusteko. Argi eta garbi, Ibarretxe Planak burujabetzan eta elkarketan oinarritutako formula izan zuen inspirazio (Sauca, 2010; Lecours, 2012), 1970eko hamarkadan René Lévesque Quebeceko garai hartako lehen ministroak eta Parti Québécois alderdiko militanteek ospetsu bihurtu zutena, zeinean bi gizarte proiektu legitimo herritarren konfiantza berenganatzeko lehiatu baitziren.
|