|
2001
|
|
|
1. Ajuria Eneko itunetik Lizarrako adierazpenera egin den jauzia da edozein interpretaziorako gakoa. Ez dakit behar adina aztertu den, baina nire ustez
|
Espainiako
trantsizioak Estatutua eta Amejoramendua utzi zizkigunez geroztik, jauzi hau da gurean gertatu den gauzarik erabakigarriena, eta aldi berean ari da izaten itxaropen iturri eta arazo eragile.
|
|
2002
|
|
|
|
Espainiako
Trantsizio Politikoa izendatutako epealdian zehar, REM CAR eta CES kateek urte batzuk iraun zuten, irrati horien egoera kasu askotan oso txarra zen arren20 Emisora horiek, azkenean Radiocadena EspañolaRCE() izeneko katean sartu ziren 1978ko abenduan. Kate hori jaio berria zen RTVEren21 barruan kokatu zen; hau da, estatuak irrati eta telebista publikoak kudeatzeko sortu zuen erakundean.
|
|
2003
|
|
|
1977an gehitu zitzaien, beste asko bezala. BIE izan zen, hain zuzen ere,
|
Espainiako
trantsizio garaian, Eusko Kontseilu Nagusiaren eskutik, ikastolentzako lehenengo diru laguntzak lortzearen arduraduna. Ikastolen normalkuntzaren bideak aurrera egin zuen.
|
|
2005
|
|
|
Salamanca eta Istanbuletik pasa ondoren, Donostiara iritsi da «En el umbral del cambio» Paco Elvira argazkilari kataluniarraren erakusketa, Amarako Ernest Lluch Kultur Etxera. Izenburu horrekin, argazkilariak 70eko hamarkadan eta 80koaren hasieran,
|
Espainiako
Trantsizio garaian beraz, egindako 50 argazki inguru bildu ditu. Trantsizio politiko garaiko argazkietan hala ere, politikak baino, gizarteak, biztanle anonimoek dute protagonismoa.
|
|
|
|
Espainiako
trantsizio demokratikoak arrakasta handia izan zuen nola estatuan hala Euskadin. Askatasun eta autogobernurako trantsizioa ongi burutu dugu.
|
|
2007
|
|
|
Zerikusi zuzena du, bi herri horietan, bideratzen ari ziren prozesu politikoekin. Ezin dugu ahaztu
|
Espainiako
trantsizioaren ondoren, Herrialde Katalanetan mobilizazio soziala murriztu egin zela eta estatutu marko berriak narkotiko baten egitekoa bete zuela.
|
|
2008
|
|
|
Espainia da kasu bakarra munduan diktadura batetik Zuzenbide Estatu izatera pasa dena erresistentziaren eragile eraginkorrena baztertuz.
|
Espainiako
trantsizioa eredu bakarra da, aurreko erregimenaren aurkako borroka egin eta demokrazia estatusa lortzeko eragile oso garrantzizkoa izandakoa negoziazioetatik kanpo utzi zuena. Argentinan, esaterako, Montoneroetan ibilitako emakume bat lehendakaria da.
|
|
|
Modu batean edo bertzean, Del Burgok diskurtso navarrista demokraziarantz hurbilarazi du. Gezurra iduri badezake ere,
|
Espainiako
trantsizio garaian bazen politikoki Del Burgoren eskuinean zegoenik, eta ez gutxi gainera. Erran dezagun, bada, trantsiziotik hona, frankismotik zetozen alderdi navarristek (zinez zenbateraino diren demokratikoak alde batera utzita) hauteskunde sistema eta instituzio demokratikoak onetsi egin dituztela; eta erran dezagun, orobat, onartze horretan Del Burgok zerikusirik izan zuela.
|
|
2009
|
|
|
Kataluniako kazetek uste dute
|
Espainiako
trantsizioa ahalbidetu zuen espiritua jokoan dagoela, eta blokeo instituzionala prestatzen ari diren beldurra agertu dute.
|
|
|
2000 urtetik aurreraEspainiako estatuan inork gai hauei buruz hitz egiten ez zuenean, hemen zen. Orduan Eusko Jaurlaritzari beti bezala bazterrak nahasten ari zirelaleporatu zitzaion, gai hauei buruz hitz egiteko iraganean ez zela ezer pasatu etaauzitan jartzen ari ginela
|
Espainiako
trantsizio eredugarria. Justizia blokeari dagokionez, zera aitortu beharra dago, guk ez daukagu Justizia Administrazio independente bat, guk ez daukagu Euskadiko fiskaltza bat, guk ez daukagu gai horieninguruan legeak egiteko aukerarik.
|
|
|
Estatuak Gerra Zibilean eta diktadurako urteetangertatutakoa publikoki auzitan jartzea saihestu zuen; iraganean sakonegi aztertzekosaio orok enfrentamendu giroa sorraraz zezakeen eta demokrazia berriaren orekaarriskuan jar zezakeen beldurrez. II. Errepublikaren legatua bazterrean uzten zuentradizio politiko berri batean eratu zen
|
Espainiako
trantsizioa.
|
|
|
Hain zuzen ere haiek izan ziren, besteak beste, euskal irratigintzaren historiako mugarri garrantzitsu baten sustatzaile eta antolatzaileak; Donostian ospaturiko 24 ordu euskaraz irratsaio/ jaialdi arrakastatsuaz ari gara: 1976ko martxoaren 27an izan zen hori,
|
Espainiako
trantsizio politikoaren zurrunbiloaren erdi erdian; Donostia, Loiola, Iruñea eta Bilboko Herri Irratien ekimenez eta Jose Ramon Belokiren zuzendaritzapean egin ziren nola emankizun jarraitua hala amaierako jaialdia (Donostiako Belodromoko festa erraldoi hura). Jaialdia baino lehenagoko irratiemankizun jarraituari dagokionez, hara zer dioen beroni buruz Iñigo Aranbarrik (1999:
|
|
|
Nafarroako Ondarearen Defentsarako Plataformatik 1947ko Hipoteka Legea Konstituzioaren kontrakoa dela argudiatu da (eta, zentzu horretan, Nafarroako Foru Berria ere sartu lukete).
|
Espainiako
Trantsizioaren paradoxa eta argi ilunen aurrean gaude. Ikuspegi juridiko soil batetik, frankismoan onartutako ehunka lege ditugu, eta horrek ez du haien konstituzionaltasuna kentzen.
|
|
|
|
Espainiako
trantsizioa amaitu gabeko prozesu bat dela diozu. Zer leku betetzen du Espainiako Auzitegi Nazionalak testuinguru horretan?
|
|
|
Baina kurduek ez dute onartuko, eskubide kolektiboak ere nahi dituzte.
|
Espainiako
trantsizioko negoziazioekin aldera daiteke, hamazazpi autonomia daude, baina denek ez dituzte eskumen berberak, euskaldunek, katalanek eta galiziarrek presio handiagoa egin zuten, eskubide gehiago eskatuz. Armadaren gainditu ezin den lerro gorria eskubide indibiduala da, hori gaindituz gero baliteke esku hartzea.
|
|
|
–
|
Espainiako
Trantsizioa, memoriaren eta ahanzturaren kudeaketa.
|
|
|
Gurean, lortu nahi zen nazioaren alderdi kulturalaren eta politikoaren arteko lurraldekako gainjartze hori ahulagoa izan zen, eta, gainera,
|
Espainiako
trantsizio politikoak edukiz hustu zuen erabat. Prozesuak berekin ekarri zuen mobilizazio sozial nolabaitekoak eta alor jakin batzuetan eragin zuen haserreak inoiz ez zuten kontrabotere bateratu eta gihartsu bat eragin, hau da, instituzio sortu berriak gorabehera lurralde guztiez osatutako nazio bat eraikitzen eta imajinatzen jarraitzeko aukera emango zuen herri kontzepzio bat sortzeko gai izango zen bat.
|
|
|
Behin baino gehiagotan esan dugun bezala,
|
Espainiako
trantsizioa eta gero halako poztasun bat zabaldu zen Herrialde Katalanetako klase politikoko kideen artean, eta horrek kontrako zeinuko mimetismo bat sortu baitzuen klase kulturala delakoan. Horren guztiaren ondorioz eratu zen diskurtsoak inplizituki adierazten zuenez, herria ongi zihoan, eta ongi ez zihoan tokietan utzikeria politikoaren erruagatik zen.
|
|
|
Herrialde Katalanetan, 1970eko hamarraldirako, halako ahultasun bat sumatzen hasi zen katalanez mintzo diren lurralde guztietan subjektazio politikoko loturaren esportazioan eta komunitarizazioan, eta horrek noski nazio nortasun bateratu bat eraikitzeko itxaropenak lausotu zituen. Hori da
|
Espainiako
trantsizio prozesua onartzeak ezarri zuen neurria gainditu ez zuen beste elementu nagusietako bat. [40]
|
|
|
|
Espainiako
trantsizioa: memoriaren eta ahanzturaren kudeaketa
|
|
|
Memoria historikoaren eraikuntza eta
|
Espainiako
trantsizio ituna
|
|
|
Hala,
|
Espainiako
trantsizio ituna ia erabat egina eta lotuta agertu zen euskal eta katalan lurretan, erreferendum lotesle baten itxura hartuta, eta oso denbora gutxi utzi zien eragileei, joko arauetan parte hartzen saiatzeko orduan. Kantagintzaren zati bat Espainiaren eta Kataluniaren historia bat? 1975 inguruan jaio eta aurreko guztia ahaztera [51] behartzen zuten elementuekin eraikia?
|
|
2010
|
|
|
|
Espainiako
trantsizioa bezala izendaturiko aldian planteatzen zen erreforma edo hausturaren arteko hautua, politikan sarri egin beharrekoa izaten dela nabarmen geratu da azken denboraldian. Erreformaren aldeko apustua egin dute gobernu ezberdinek eta etxearen zimenduak gehiegi mugitu gabe uretatik burua nola aterako garen erabaki dute, ia ura lepoan genuenean.
|
|
|
Baina 1980, batez ere, itzuleraren urtea izan zen, aurreko hiru urteetan ez zuten-eta jaialdirik antolatu.
|
Espainiako
Trantsizio esaten zaion hartan kaleko giroa konplikatua zen," eta ez geneukan dirua ari ginen arriskatzen".
|
|
|
Judith Colell zuzendariaren aurreko obra, 53 Días de Invierno, Zabaltegi Zuzendari Berriak sailean estreinatu zen 2006an. Jordi Cadena, berriz,
|
Espainiako
trantsizio garaiko zuzendari esanguratsuenetako bat da, eta 1991 urtean hartu zuen parte Zinemaldiko Sail Ofizialean Los Papeles de Aspern filmarekin.
|
|
|
E GIGUREN: . Loiolako eskema
|
Espainiako
trantsizioaren antzekoa zen: euskal estatutua aldatzen duzu, foru hobekuntza aldatzen duzu, erreferenduma Euskadin, erreferenduma Nafarroan, eta aldaketa horiek posible egiten dute autonomia erkidego bakarrera hurbiltzea, baina betiere legea errespetatuta, urratsez urrats.
|
|
|
Gauez eta goizetan idatzi dut liburu hau,
|
Espainiako
trantsizioaren ume,, hirugarren mailako, hiri demokratiko bateko hiritar, euskaldun berri eta zordun zahar naizen honek.
|
|
|
To/ Ño/ Ñe nahas mahasa. Rafaella (Ela ela) Carrak ere hitz goxoak izan zituen Madril hiriburutzat duen estatuarentzat, bereziki
|
Espainiako
trantsizioa deituriko garaiarentzat, askatasuna kaleetan usaindu ziteken eta antzeko adierazpenekin. Noski, ekonomikoki ere ederki asko zurrupatu zuen ur haietatik koroarekin edo gabe, musikaren laguntzarekin.
|
|
2011
|
|
|
Historiako azterketa izan dutenek beste gai batzuk izan dituzte: Espainiako 1812ko Konstituzioa,
|
Espainiako
trantsizioa, Euskal Herriko industrializazioa... Iraganera begiratzeko tarte gutxi dago, ordea, berriro ere.
|
|
2012
|
|
|
Azken finean,
|
Espainiako
trantsizioan euskal gaiarekin identifikazio txikiagoazuen herritarrak, Eusko Jaurlaritzatik zenbait gizarte zerbitzu jasotzean, lortu egingozuen; subiranotasunean sakontzea, beraz, justizia sozialaren eta parte hartzedemokratikoaren sakontze gisa hartuta, euskal nortasun partekatua osatzekoelementu indartsutzat har daiteke.
|
|
|
a)
|
Espainiako
trantsizio politikoaren mugak
|
|
|
|
Espainiako
trantsizio politikoaren izaera elitistak ez zuen ahalbidetu herriesparru zabalek bloke aski indartsua artikulatu zezaten. Alderdi politikoen logikabereizlea edo diferentziala nagusitu zen segituan, sopa de letras14?
|
|
|
Beste arazo bat trantsizio modeloan datza (diktaduratik demokraziara).
|
Espainiako
trantsizio modeloa eredugarri bilakatu da nazioartean, hemen trantsizioaren (erreformaren) huts egiteaz apustuak egiten ziren bitartean. Modelo paktatuaren onartzeak borroka armatuko foku esanguratsuetan ere eman da (El Salvador), eta begiak zabaltzeko balio behar zukeen.
|
|
|
Badakizu, historian gaindi baikortasun iraultzailearen garaiak, aberatsak eta emankorrak izanik ere, bakanak eta laburrak dira...
|
Espainian
trantsizioa bermatu zen, eta garai nahasietan etxean gordeta zirenak berriz agertu ziren; Europan normal eta nagusi den sisteman, hau da kapitalismoa eta demokrazia errepresentatiboa lotzen dituen sisteman, jende" normal" horiek dagokien lekua hartu dute. Sindikatuak legalizatu ziren, eta nagusiekin akomeatu krisia eta langileria kontrolatzeko... ordenuzko alderdi nazionalistak, PNV bereziki, erreformaren autonomia beren gain hartu zuten, eta independentzia iraultzailearen ametsak eta estrategiak oztopatu zituzten...
|
|
|
Denbora luzez,
|
Espainiako
trantsizioaren kritika izan da ENAMen argudio nagusi bat. Bai ezker abertzaleak zituen helburuei so, bai eta Euskal Herriko gehiengo batek nahi eta onar zezakeenari begira ere, trantsizioak mugatu, zigortu eta izorratu gintuen.
|
|
|
Baina gure barneko egoerari buruz egia zena, ez zen berdin ikusten gure ingurune sozio-politikoan, esan nahi baita Mendebaldeko hemisferioan.
|
Espainiako
trantsizioa modelikotzat jotzen zen.
|
|
2013
|
|
|
|
Espainiako
trantsizioaren eredua iragana zirriborratu eta aurrera tiratzea izan da. Epe motzera balio izan die, baina orain arazoak aurpegira zartatu zaizkie, nazioarteko zuzenbidearen ikuspegitik batik bat.
|
|
|
Azken finean,
|
Espainiako
trantsizioan gerra zibileko bi aldeen erantzukizuna parekatu zen eta gatazkako bi bandoren artean banatu zen errua. Era berean, trantsizio prozesuan Espainia, nazioa, ama balitz bezala irudikatu zuten, eta gerra bi anaiaren arteko borroka gaitzesgarria bezala (Narotzky 2004) 181 Dena den, XXI. mendearen hasieran berriro azaleratu zen gerra zibilaren oroimena, trantsizioan ez bezala.
|
|
|
Ganorazko bake prozesu bat burutan ateratzeko, ezinbestekoa da buruzagiak izatea esparru politikoan zein «militarrean», prozesua bultzatzeko eta sendotzeko ez ezik, aginpidez jarduteko nork beretarrekin, eta Otegik aginpidea duela erakutsi du. Harekin egokitu nintzen, besteak beste, 1999an Bartzelonako Unibertsitatean
|
Espainiako
trantsizioari buruz antolaturiko ikastaro batean; Joseba Egibar ere tartean izan zen eztabaida hartan, eta gero liburu ezinago interesgarri batean jaso zuten. Gustatu egin zitzaidan Otegiren jardunaren parte bat, ezkerrekotasun zantzu arin bat baitzekarren.
|
|
|
Pare bat urte lehenago entzunda neukan, Bartzelonan taxi batean nindoala, Lasa eta Zabalaren hezurrak agertu zireneko gertakari lazgarri hura. Idazle gisa, gertaera oso dramatikoa iruditzen zitzaidan,
|
Espainiako
trantsizioaren oso aurpegi ilun bat agerian uzten zuena. Izan ere, GALen kasuak, behintzat, argi erakutsi zuen frankismoaren jarduera batzuk ez zeudela jende askok uste zuen bezain gaindituta.
|
|
2014
|
|
|
Hau da, ulertzen dutelako inposaketarekin baino demokraziaren ideian sakonduz hobeto bideratu daitekeela identitateen lehia eta herritarren nahiak.
|
Espainiako
trantsizioan autodeterminazioa oso sustraitua zegoen ezkerreko indar guztietan, baita PSOEn ere; gero hamarkadatan alderdi abertzaleek ia bakarrik Ezker Batua ere hor zen Ibarretxeren Gobernuan defenditu duten ideia da; eta orain, berriz ere, abertzale ez diren pertsona eta indar politiko askok bat egin du erabaki eskubidearen kontzeptuarekin, EAEko Podemos Ahal Dugurekin gertatu den bezala (Nafa...
|
|
|
Pozgarria da, Europako hauteskundeen osteko koiuntura politikoak eta Espainiako erregearen abdikazioak azken ukitua eman baitiote sistema politikoaren krisiari. Badirudi
|
Espainiako
trantsizioaren sindromea gainditzen ari garela eta bere partidu politiko nagusiak zein bere instituzio gorenak, monarkia kasu, eztabaidagarriak izateaz gain, kolokan jarri daitezkeela beldurrik gabe.
|
|
|
Eta ez dira oraingoak. Batetik,
|
Espainiako
trantsizioa. Bestetik, Aljeriako gerra.
|
|
2015
|
|
|
Beste aldaketa erabakigarri bat 1980etan gertatu zen.
|
Espainiako
trantsizio demokratikoak ez zuen nazioartearen onespen osoa berehalakoan lortu. Estatuburu berria, Juan Carlos I.a., Franco diktadoreak aukeratutakoa zen eta, besteak beste, diktaduraren egitura militar, polizial eta judizialak ez ziren ukitu ere egin trantsizioan.
|
|
|
23 Donostiako Santo Tomas Lizeoa (1963rako legeztatua) sortzeaz gain, Eusko Kontseilu Nagusiko Hezkuntza sailburua izango zen, EAJren izenean,
|
Espainiako
Trantsizioan (Pérez Pérez, 2011; Torrealdai, 2013: 203, 236).
|
|
|
Euskararen aitortze ofiziala lortzeko Euskaltzaindiaren hurrengo muntazko saioak testuinguru politiko berri batean egingo dira,
|
Espainiako
Trantsizioan. Guk aztertu dugun garaian, akademiaren ekintzak pragmatismo handiarekin burutu ziren, diktadurak onar zitzakeen ordezkarien bidez, baina aldi berean klandestinitatean zeuden indar politikoekin elkarlanean.
|
|
|
1981eko irailean jaitsi zuten hegazkinetik, isilean, Pradora eramateko. Gauzak zer diren, Picassoren Guernica
|
Espainiako
trantsizioaren ikur bilakatu zen," Azken erbesteratua" deitu zion prentsak, bukatu da trantsizioa, Espainia demokratikoaren ikur bilakatu zen, izen osoa esaten ausartzen ez garen Madrileko Reina Sofia Museo Nazionalean dago, hitzak ez dira xaloak, hitzak ez dira alferrik, Picassoren Guernica k aspaldi utzi zion gurea izateari, osorik irakurri beharrekoa da Koldo Izagirreren artikulu hau...
|
|
2016
|
|
|
1.1
|
Espainiako
trantsizio demokratikoan
|
|
|
Franco hil zen, eta
|
Espainian
trantsizio demokratikoa esan zaiona burutzen hasi. Txillardegi erbestetik itzuli zen, eta 1978an, Punto y Hora aldizkariari emandako elkarrizketa batean, etorkinei buruz egin zituen adierazpen batzuek polemika sortu zuten Espainiatik etorritakoen elkarte batekin.
|
|
|
Baina oso modu gizatiar eta emozionalean, engaiatu eta konprometituan, eta ez maila hotz, intelektualean. Francoren aurka altxatu ziren etakideak eta
|
Espainiako
trantsizio demokratiko delakoaren ondokoak ere, gaurko gudariak ziren, 1936ko gerra zibilean Eusko Jaurlaritzaren mendean borrokatu ziren atzoko gudarien lekukoa hartu zutenak, eta pixka bat behartuz gero, historian XIX. mendera eginda, Madrilgo gobernu liberalaren tropen aurka euskal foruen alde armak altxatu zituzten behialako karlisten oinordekoak, eta, etakide horiek, hots, gaurko gudari hori...
|
|
|
: 1980
|
Espainiako
trantsizioa deitua ildo nagusietan gauzatua zegoen (Konstituzioa, Autonomi Estatutua, Otsailaren 23ko estatu kolpe ahalegina), eta Txillardegi kokatua politikoki Herri Batasunan independente gisa, EAJren eta Euskadiko Ezkerraren saldukeriak salaturik, eta fronte abertzale bakarra Herri Batasuna zela aldarrikatuz. 1981etik 1982ra, Kaliforniako UCLAn urtebete inguru egin zuen Linguistika ikasten, ondorio politiko nabarmenik gabe.
|
|
|
1980 bortizki salatu zuen PNVren saldukeria eta Euskadiko Ezkerrarena, eta bakarrik zeudela eta fronte abertzale bakarra Herri Batasuna zela adierazi. Ordurako sendo posizionatua zegoen Txillardegi,
|
Espainiako
trantsizio delakoa finkatua zegoen hein bertsuan. Handik aurrera, kontraesan nagusia erreformistak versus iraultzaileak zen, eta bera iraultzaileekin zegoen, ezkerreko iraultzaile abertzaleekin.
|
|
|
1.1
|
Espainiako
trantsizio demokratikoan
|
|
|
Bai, euskal hedadura 80 hamarkadan gertatu zen hein handi batean
|
Espainiako
trantsizioagatik. Orduan, politikoki apur bat askeagoak ziren eta hori nabarmena da Franco hil ostean euskal abertzaletasunak bere indarra berreskuratu zuelako.
|
|
|
10 2016an agenda politikoaren lehen mailako gaia da erabakitzeko eskubidea. Horren garrantzitsua bihurtu da, ezen
|
Espainiako
trantsizio politikorako gako bihurtu baita eta horren inguruko akordio ezak Espainiako hauteskundeak errepikatzera behar baitu.
|
|
|
|
ESPAINIAKO
TRANTSIZIOA ETA
|
|
|
Alegia, nik sinpatia edukitzen ahal diot Wallanderri, estatu demokratiko eta garantista bateko polizia dela sinetsita edo sinetsi nahiz; nekezago irentsiko dut Jaritos, hainbat arrazoirengatik. Horietako bat,
|
Espainiako
trantsizio eredugarriaren ipuina ez dudalako sinesten, eta badakidalako Grezia, alde horretatik, Espainia bezain eredugarria dela. Eredugarritik deus ere ez, alegia.
|
|
|
Oldarkorrak eta frenetikoak izan ziren Francoren diktadurako azken urteak, eta geroago
|
Espainian
Trantsizioa deitu zioten hartakoak. Garai historiko bik, badoan batek eta badatorren besteak, elkarrekin talka egiten dutenean hala jazo ohi da, gertakariak tarrapataka metatzen hasten dira eta, orobat, gertakari horiek bizi dituzten pertsonen kontakizunak, ikuspegi desberdinetatik azaldurik, aniztu egiten dira; istorio arrunt eta xeheak, baina kontraesankorrak direnetan ere zehatzak.
|
|
2017
|
|
|
Pedraza de Alban, Leticia Sabaterrek egin zuen pregoia duela pare bat urteko Ama Birjinaren festetan; eta Donostian, Angels Barcelori eman nahi izan diote aurtengo San Sebastian eguneko urrezko danborra.Baten bati irudituko zaio ez dagoela parekatzerik La salchipapa kantuaren egile karrankaria eta Hora 25 irrati albistegiaren gidari seriosa. Nago biok
|
Espainiako
trantsizioaren kulturaren subproduktuak direla, baina hori bazterrean utzirik ere, festara gonbidatzearen xedeak batzen, eta berdintzen, ditu, bi kasuotan baitzen Telediarioan azaltzea, Espainiako telebista albistegietan tartetxo bat lortzea Espainian ezaguna den pertsona (ia) baten eskutik.Europako kultur buruzagitzaren karietara Donostiak inoizko turista kosmopolita kopururik altuena, itogarriena ere irakur liteke?
|
|
|
Franco hil ondoren (1975),
|
Espainiak
trantsizio demokratikoaren aldiari ekin zion, eta horrek deszentralizazio asimetrikoaren prozesua ekarri zuen, zeinaren bitartez EAEk eta Nafarroako Foru Erkidegoak (NFE) Autonomi Estatutuak eskuratu zituzten, 1979an eta 1982an hurrenez hurren. Autonomia Estatutuek xedapen berariazko bat dute Foru Lurraldeko eskubide historikoak babesteko eta zaintzeko.
|
|
|
|
Espainiako
Trantsizioaren garaia ikertuz 2013 urtera arteko torturaren presentzia neurtuko da. Alde batetik, zuzenbideko ikuspegi batekin.
|
|
|
Alde batetik Nazioarteko zuzenbide humanitarioa eta publikoa jorratuko dira tortura konbentzioak, protokoloak eta arauak analizatzeko. Bestalde,
|
Espainiaren
Trantsizio demokratikoa aipatuko delarik zientzia politikoetan eta zuzenbide publikoan existitzen diren kontzeptuak erabiliko dira. Estatu demokratikoen eta Zuzenbidezko estatuen mugak aztertuko dira Espainiaren kasua adibide gisa hartuz.
|
|
2018
|
|
|
Batzuek diote alderdi horren arrakastaren gakoetako bat dela egungo egoera politikoari buruz egin duten diagnostiko argia. Ezaguna da alderdi horretako zenbait agintarik nolako ikuspegi kritikoa duten hainbestetan loriatu den
|
Espainiako
trantsizioari buruz.
|
|
|
Bestetik,
|
Espainiako
trantsizioan bezala, litzateke mitifikazio maila apur bat jaistea. Izan ere, zaila da sinistea garai batean halako adostasunezko giro miragarri bat zegoenik, geroko gertakari eta adierazpen batzuk ikusita.
|
|
|
Historia merke samar eros daitekeela, batetik, nabarmen. Gero, bestetik, badirela historia egiten duten argazkiak, eta horiek direla beraz artistak tapatu dituenetako batzuk, izan XX. mendeko jende ezagunarenak (biografia merezi dutenenak, alegia), izan mundu garaikidearen historia kontatzen dutenak, edo izan
|
Espainiako
trantsizioa erakusteko hautatuak izan direnak. Eta gero, gakoa, badirela interes guztia galtzen duten liburuak eta, antza denez, historia liburuak ere izaten direla tartean.
|
|
|
...aina trantsizioa esplikatzen duen horretatik ateratakoa izateko itxura guztia du, pentsatzekoa baita El Paísek argazki lasairen bat sartu nahiko zuela garai hura kontatzeko ahaleginean, ez bakarrik manifestazioak, ez bakarrik polizia jendea jipoitzen, baita irudi nare eta lasaigarri batzuk ere (eta seguru ez zela falta liburuan Picassoren Guernica koadroa New Yorketik Madrilera eraman zuten unea,
|
Espainiako
trantsizioaren amaieraren ikur bihurtu zena).
|
|
|
1981eko irailean jaitsi zuten hegazkinetik, isilean, Pradora eramateko. Gauzak zer diren, Picassoren Guernica
|
Espainiako
trantsizioaren ikur bilakatu zen,. Azken erbesteratua, deitu zion prentsak, bukatu da trantsizioa, Espainia demokratikoaren ikur bilakatu zen, izen osoa esaten ausartzen ez garen Madrileko Reina Sofia Museo Nazionalean dago, hitzak ez dira xaloak, hitzak ez dira alferrik, Picassoren Guernicak aspaldi utzi zion gurea izateari, hala zioen Koldo Izagirrek 1997an:
|
|
|
Artiumi eta Amondaraini berdin zaie erdoka historikoa, ontzat ematen dute ikonoa. Eta Guernica, gaur egun, zerbaiten ikonoa izatekotan, ez da Gernikako bonbardaketarena, baizik eta
|
Espainiako
trantsizioarena, edo 78ko erregimenarena, azken aldian bolo bolo dabilen terminoa erabiltzera.
|
|
|
Dolores sekzio femeninoan ibili zen urte luzez.
|
Espainiako
trantsizioa iritsitakoan –“haur ipuin hori”, Sarak esango lukeen moduan–, Fragaren bueltan sortutako Alianza Popular eta ondorengo Alderdi Popularraren militante egin zen. Alderdiko sekziorik kontserbadoreena eta erreakzionarioena jarraitzen zuen, eta aspertu gabe errepikatzen zuen Francoren gidaritzapean hobeto bizi zela.
|
|
2019
|
|
|
Hari buruz 2007an Kultura ministro zen Carmen Calvok esana gogorarazi dute: " Margolan bikaina askatasunen berreskuratzearen ikono eta
|
Espainiako
trantsizio politikoaren sinbolo bilakatu zen".
|
|
|
Nola kontatzen den
|
Espainiako
trantsizioa ere. Eta nola konta litekeen.
|
|
|
|
Espainiako
trantsizio demokratikoa trantsiziozko justiziaren printzipioen beste muturrean garatuda, isiltasunean eta amnistiako legean oinarrituz3 Horregatik 30 urte itxaron dituzte gerla zibila etafrankismoaren biktimek Espainiako Oroimen Historikoaren Legea bozkatua izan dadin 2007an, aitorpenorokor baten eta erreparazio material bat jasotzeko4 Lege horrek trantsiziozko justiziaren instrumentubatzuk erabi... Gainera, progresiboki beste iniziatiba batzukproposatu dira, bai Espainiar estatuan bai autonomia erkidego desberdinetan, Egia eta Berradiskidetzakokomisioaren sorkuntza adibidez (Madrilgo kongresuan 2017ko abenduan) 5.
|
|
|
Horrekin, ikusiko dugu trantsizio ondorengo justiziaren tresnak hunkitzen direnez. Horregatik,
|
Espainiako
trantsizio demokratikoaren modalitateak landuko dira, baita ere giza eskubideenaldaketak 1978tik 2018 arte, eta bereziki ETAren amaiera. Halaber, EAEko berezitasunpolitikoa azalduko da legegintza berezi bat agerrarazteko, trantsizio ondorengo instrumentuakgaratzen dituenak.
|
|
|
Geroztik, trantsizio gatazkatsu bat ezagutu zuela frogatuzen (Baby, 2012).
|
Espainiako
trantsizioa ez zelako Justizia trantsizionaleko tresnetanoinarritu, bere demokratizazioaren prozesua ez du lortu bere osotasunean. Hemen, Espainiar estatuko amnistia legea (1977) eta amnesia. Pacto de olvido?
|
|
|
|
Espainiako
Trantsizio Ekologikorako Ministerioak baimena eman dio Gasteizko Armentia putzuan hidrokarburoen zundaketa egiteko proiektuari, ingurugiro eraginari buruzko adierazpen baten bitartez. Ministerioaren arabera, " ingurugiroan kalte adierazgarririk" ez du egingo.
|
|
|
|
Espainiako
trantsizioan politikagintzan jarraitu zuen, eta 1977ko eta 1979ko hauteskundeetan diputatu hautatu zuten Gipuzkoan.
|
|
2020
|
|
|
Maitasunaren bilakaerak (Hendaian elkartuko dira bi aldeetako zelatarien begietatik ihesean...) garrantzia eduki arren, Kubako iraultzak dituen zailtasunei buruzko gogoetak munta handikoak ditugu eleberriaren jarioan ere. Goian esan bezala, Gopeguiren ohiko estilo magiko bezain hotza, aurreko Lo real (2001)
|
Espainiako
trantsizio politikoaz eginiko nobelan bezala nabarmentzen dena, dastatu dezakegu El lado frío de la almohada horretan baina, gure harridurarako, betiko literatur kritikek ez zuten kasu honetaz idatzitakoekin alderaturik zerikusirik. Antza, Grignon eta Passeronen testuen arabera, bi irakurketa tankera daude:
|
|
|
Dudarik gabe euskal letren esparruan aritzen diren eragileen kezkak aldatuz doaz.
|
Espainiako
trantsizio politiko deitutakoaren garaian, esaterako, Konstituzioari buruzko erreferenduma gauzatu aurretik (1977an) eta Katalanerazko Kulturaren Kongresua Mallorkan bildu zelarik, Associació d" Escriptors en Llengua Catalana eratzeari ekin zioten hango idazleek, besteak beste, haien hizkuntzaren alde idazten zutenak babesteko, hau da, katalanera era biltzen zuten idazle katalanak....
|
|
|
Hori dela eta,
|
Espainiako
Trantsizio Ekologikorako ministro Teresa Riberari galdegin diote Esako handitze lanak bertan behera uzteko. Manifestazio bat ere antolatu dute heldu den larunbaterako:
|
|
|
Klima aldaketa arazo bat da, baina Frantzian badira beste hainbat arazo, eta zerga horrekin jendeak sentitu zuen betikoek ordaindu behar zutela besteek egindakoa. Beraz,
|
Espainiako
Trantsizio Ekologikoaren Ministerioak ere esan du, Frantziako kasu horretatik ikasita, trantsizio ekologikoa ez dela lortuko gizartean oreka sozialak ez badira kontuan hartzen".
|
|
|
|
Espainiako
Trantsizio Ekologikorako Ministerioaren aurreikuspenei eutsita, Eusko Jaurlaritzaren Uraren Agentziak aitortu du 2030erako %6 gutxituko dela ibaietako emaria Euskal Autonomia Erkidegoan. Horren aurrean, baina, galdera egin du Antiguedadek:
|
|
2021
|
|
|
Bost hamarkadako edizio lana bizkar gainean, zaila da zer momentu atxikiko lukeen erabakitzea. Lehen hamarkada, argitaletxea sortu zenetik
|
Espainiako
trantsizio politikoak ekarri zuen desilusioraino doana, kurioski," ilusio handiko garai izan zen, baina baita zartako ugarikoa ere, zentsurarekin talka etengabekoa" guztira bederatzi liburu bahitu zizkioten Anagramari, horietako lau Franco hil ondotik. " Eta halako batean lortzen duzu liburu bat ustekabean pasatzea, Sobre la psicologia de la incompetencia militar (Gaitasun eza militarraren psikologiari buruz), Francoren lagun min Muñoz Grandes Teniente Jeneralari bidali niona".
|
|
|
Frankismoaren aurka publikoki egin zuen, eta hortik jasan zuen errepresioa ere.
|
Espainiako
trantsizio delakoaren ostean, batez ere 90eko hamarkadaren bueltatik aurrera, Ibarrolaren izena egunkarietako politikako orrietan ere agertu da. Basta Ya!
|
|
|
Hain zuzen ere, Teresa Ribera
|
Espainiako
Trantsizio Ekologikorako ministroak ziurtatu du «egun gutxi barru» iritsiko dela industria handien eta konpainia elektrikoen arteko ituna, industria horiei kontratu luzeagoak eta prezio merkeagoak eskaintzeko.
|
|
|
SPD eta PSOE
|
Espainiako
trantsizioan
|
|
|
Pako Sudupek' Berria' egunkarirako idatzitako iritzi artikulua: ' SPD eta PSOE
|
Espainiako
trantsizioan'.
|
|
|
Artikulu honen helburua, hain zuzen, hortik doa: Gaur talde artistikoaren partaide izan ziren artisten1 lengoaia plastikoaren hedatzearen eta
|
Espainiako
trantsizio urteetatik aurrerako Eusko Jaurlaritzaren kultur politiken arteko harremana aztertuko dut. Lotura horien arrazoiak eta nondik norakoak identifikatzen saiatuko naiz, eta prozesu horren
|
|
|
Hortaz,
|
Espainiako
trantsiziora egin behar dugu salto. Jakina da Francoren heriotzak garai politiko berri bati eman ziola hasiera.
|
|
|
Kultur politiken nondik norakoak
|
Espainiako
trantsizioan
|
|
|
Demokraziaren iristearekin, euskal esparru politikoak garrantzi berezia eskaini zion kulturaren arloari. Hala ere, hori ez zen fenomeno isolatua izan,
|
Espainiako
trantsizio urteetako bereizgarria izan zen. Giulia Quaggiok (2011) aztertu bezala, gobernu sozialista berriak kultura eta arteen alorra esentzia demokratikoaren adierazpen goren modura aurkeztu zuen, herritarrek agertoki publikoa eta eskubide zibilak berreskuratu ahal izateko irtenbide hoberen modura.
|
|
|
Alegia, jaso dugun herentzia kultural zein artistikoaren ardatza gizona izan da. Adibidez, ikusi dugun moduan,
|
Espainiako
trantsizioko kultur politikagintzan euskal kulturari irudi edo forma bat ematea premia garrantzitsua izan zen, eta horretarako erabili zen estrategia iruditegi espainiarraren kontra egitea izan zen. Alabaina, gorpuzkera hori, ezinbestean, balio eta ideia batzuekin lotzen zen, zehaztu zen iruditegi artistikoan agerikoa zen moduan.
|
|
|
Hortaz, gure oroimen kolektibo kultural eta bisuala
|
Espainiako
trantsizioko urteetan zehaztu ziren kultur politiken eta norabide teorikoen emaitza dela ondorioztatu dezakegu. Frankismoa gainditu zuen euskal kultura iraunkor zein modernoa jarri nahi izan zen diskurtsoaren erdigunean, eta, horretarako, historia eta iruditegi kulturalen berreskuratzea ezinbesteko erremintak izan ziren.
|
|
|
Frankismoa gainditu zuen euskal kultura iraunkor zein modernoa jarri nahi izan zen diskurtsoaren erdigunean, eta, horretarako, historia eta iruditegi kulturalen berreskuratzea ezinbesteko erremintak izan ziren. Alabaina, unibertsaltasuGure oroimen kolektibo kultural eta bisuala
|
Espainiako
trantsizioko urteetan zehaztu ziren kultur politiken eta norabide teorikoen emaitza dela ondorioztatu dezakegu dieten irizpideen atzean zein horiek bistaratzea. Izan ere, na eta objektibitatea helburu baziren ere, gizona izan zen lurraldearen oroimen artistiko horren ardatza.
|
|
|
Zergatik izan zuen legedi antiterroristak hain garapen handia
|
Espainiako
trantsizioaren garaian. Egile batzuek aipatu izan duten bezala, garai horretako indarkeria politikoaren maila altuak azalduko luke hori?
|
|
2022
|
|
|
22 SPD eta PSOE
|
Espainiako
trantsizioan()
|
|
|
Euskaldunok garrantzi handia ematen diogu aspalditxoko historiari, eta ez dut esaten ez duenik, baina azken berrogei berrogeita hamar urtekoak ez du gutxiago, eta hor
|
Espainiako
trantsizioa deritzona giltzarri da eskierki, haren ondorio izan baitzen 78ko Konstituzioa. Bost artikulu eskainiko dizkiot gaiari, eta hau da lehenbizikoa.
|
|
|
Hala gabiltza, gabiltzan moduan. Gure estatus politiko linguistikoa aldatu nahi dugunontzat behintzat, interesgarria da begi bat edukitzea
|
Espainiako
trantsizioari, frankismoaren auto erreformari, handik baitatozkigu aje eta eragozpen askotxo.
|
|
|
22 SPD eta PSOE
|
Espainiako
trantsizioan()
|
|
|
Hondakinak pilatu diren ibaiaren zatia kontuan hartuta, gainera, Uraren Agentziak ez luke zuzenean esku hartzerik izango, Urkijoren esanetan, haiek Kostaldeetako Zuzendaritzaren zaintzapean daudelako; hau da,
|
Espainiako
Trantsizio Ekologiko eta Erronka Demografikorako Ministerioaren pean. Udalak bazuen Ministerioko Kantauriko Ur Konfederazioarekin sinatutako akordio bat ere, baina, EH Bilduk jakinarazi duenez, hura 2020an geratu zen indarrik gabe, udalak ez zuelako berritu.
|
|
|
Hondakinak pilatu diren ibai zatia kontuan hartuta, gainera, Uraren Agentziak ez luke zuzenean esku hartzerik izango, Urkijoren esanetan, haiek Kostaldeetako Zuzendaritzaren zaintzapean daudelako; hau da,
|
Espainiako
Trantsizio Ekologiko eta Erronka Demografikorako Ministerioaren pean. Udalak bazuen Ministerioko Kantauriko Ur Konfederazioarekin sinatutako akordio bat ere, baina, EH Bilduk jakinarazi duenez, hura 2020an geratu zen indargabetuta, udalak ez zuelako berritu.
|