|
2000
|
|
|
Ikusminean gozo, sarean leiho, itzal hotzean bero, begi sakonetan dir dir, lasai gozoan eder, idaz  leak irribarre maltzurrez botatzen du: " Ezen, jaunak, orrialde hauetan dena baita posible, dena baita egia eta gezur, dena errealitate eta amets, dena pasio eta eldarnio, dena literatura eta magia; edo agian ez, agian orrialde hauek guztiak jolas bat
|
baino
ez dira, jolas existentzial bat, non batek ez baitu euskarririk aurkitzen inon, eta oro zaio mozorro, oro labainkor eta sinestezin...". Eta ondoren, adierazi nahi duen ideiaren atari gisa, lau txiste kontatzen ditu, eta denak barrez lehertu beharrean jarri dituenean, beste azalpen hori irteten da bere ahotik, ezari ezarian:
|
|
|
Idazleak azalpenak eten ditu; jendea lasai dago, hainbesteko lasaitasun batean, ezen, akademiko xahar ospetsua halako trantzean ikusita, ezin baita erabateko patxadaz egon. Batzuek, egoeraren aurrean, irribarre egiten dute ezkutuan, egoera, ongi pentsatuta, irrigarria baita zeharo; baina hasieran laguntzeko gogoa handiagoa da irribarrerakoa
|
baino
. Atezainak ez ditu orroak eta oihuak aditzen, ez ateari ematen zaizkion kolpeak eta ostikadak ere.
|
|
|
Maitasunarekin lotura duen oro patxada adierazle da; gorrotoarekin zerikusia duen oro, aldiz, presazkoa da, zalua. Neurgailua, noski, ez da hutsezina, gehiago baitago emana nahikarietara gertakarietara
|
baino
. Ni, ordea, konpontzen naiz.
|
|
|
Gogoz bestera, atzera gabeko puntu batera iritsi dira. Gudualdia ankerra izan da; indartsuenek
|
baino
ez diraute zut: alde bakoitzetik bizpahiruk.
|
|
|
Tranpolin asko omen dago. Bat
|
baino
gehiago bai behintzat. Ni ez naiz gauza hauetan aditu, baina zentzuzkoa dirudi hala izatea.
|
|
|
Bada, neronek ikusi nuen jauzilariak ere preparazio berbera egin bide zuen bere kirol bizimoduan; ala beharbada ez, hori ez dago sekula ziurtasun erabatekoz jakiterik, batik bat halako kirol berezi bati buruz hitz egiten dugunean. Tira, nolanahi izanik ere, ziur dakit (han eta hemen galdetu nuelako) nik ikusi nuen eski jauzilariari, Marius Lippiri alegia, izugarri gustatzen zitzaiola Paul Delvaux pintore belgikarra, eta Jaume Muxarten koadro bat
|
baino
gehiago zuela zintzilikaturik bere etxeko egongela funtzionalean. Marius Lippi Ipar Europakoa zen, Siziliakoa oker ez banago.
|
|
|
Ahal bezala berreskuratu nuen sosegua; itsuari erreparatu nion, bere amarekin maitagarri horien ipuin bat irakurtzen zuen umeari, eta bikote gazteari; surik antigualenak asebetetzen zituzten haiek, ahalkerik gabe, oihanetako piztien gisa, gordelekuan edota herioaren sastrakan begiak elkar aurkitzeko beldurrik gabe. Neskak esa  ten zion" hartu nire ezpainak, jan nire ezpainak", horrelaxe, panpina batek esaldi txepel bat errepikatuko lukeen moduan, emoziorik gabe, eta mutila, zeina ni
|
baino
gazteagoa baitzen eta era berean ederki burusoildua, gogor saiatzen zen maiteñoaren eskakizunak betetzen, jubilatu urrezko txarteldun talde bati zeharka begiratzen zien bitartean; haiek, era berean, zeharka begiratzen zioten mutilari, eta pentsatzen zuten beraiek askoz ere ederkiago beteko zuketela neskatoaren erregua, mutil ezjakin hark baino; ezen, ordurako, mutila beste ezpain batzuk ari ba... Eta halaxe, bada, Schubert bukatu zen, eta kanpora begiratzeari utzi nion, nire baitara begiratzeko; bakarrik nengoen eta ene buruari zuhurtasun osoz azaldu behar nion zergatik ahoskatu nuen konplot hitza, zergatik kanporatu nuen izen beldurgarri hura, esku anonimo batek idatzia zirudiena eta, hala ere, hain ankerra eta hurbila egiten zitzaidana.
|
|
|
Ahal bezala berreskuratu nuen sosegua; itsuari erreparatu nion, bere amarekin maitagarri horien ipuin bat irakurtzen zuen umeari, eta bikote gazteari; surik antigualenak asebetetzen zituzten haiek, ahalkerik gabe, oihanetako piztien gisa, gordelekuan edota herioaren sastrakan begiak elkar aurkitzeko beldurrik gabe. ...lukeen moduan, emoziorik gabe, eta mutila, zeina ni baino gazteagoa baitzen eta era berean ederki burusoildua, gogor saiatzen zen maiteñoaren eskakizunak betetzen, jubilatu urrezko txarteldun talde bati zeharka begiratzen zien bitartean; haiek, era berean, zeharka begiratzen zioten mutilari, eta pentsatzen zuten beraiek askoz ere ederkiago beteko zuketela neskatoaren erregua, mutil ezjakin hark
|
baino
; ezen, ordurako, mutila beste ezpain batzuk ari baitzen jaten, nahastuta, beste ezpain gozo eta petalo irekien antzeko batzuk. Eta halaxe, bada, Schubert bukatu zen, eta kanpora begiratzeari utzi nion, nire baitara begiratzeko; bakarrik nengoen eta ene buruari zuhurtasun osoz azaldu behar nion zergatik ahoskatu nuen konplot hitza, zergatik kanporatu nuen izen beldurgarri hura, esku anonimo batek idatzia zirudiena eta, hala ere, hain ankerra eta hurbila egiten zitzaidana.
|
|
|
inor ez zen bere lekutik mugi  tzen, inork ez zuen ezer galdetzen itsuak bakarrik, inork ez zuen angustiaz edo itobeharraz edo negarrik egiten. Jabetu nintzen orduan ezinezkoa dela hain pasibo izatea zorigaitza edota heriotza hain hurbil dagoenean, sortasun hain ageriko hura ezin zitekeela iruzur bat
|
baino
izan; hau da, bidaiari haiek guztiek bazekitela liberatuak izango zirela, edo, bestela, txarrenera jota, kondenaren ondorioak ez zituztela jasango; hortik ekartzea zegoen bidaiari haiek guztiak edo inpartzialak edo arerioak zirela; inpartzialak, jukutria edo, hobeto, trajedia hura antzezteko kontratatuak edo agian behartuak edota bahituak izan ziren neurrian; arerioa, ni, zuzenki nahiz zeharbidez... Susmo txar hark indar hartu zuen nire baitan, eta, benetako  tzat jotzeaz gainera, iruditu zitzaidan nirekin zihoazen bidaiariak inpartzialtzat hartzea biguna eta arriskutsua ere bazela.
|
|
|
" Zer gertatzen da?, zer gertatzen da?". Eta hala ondorioztatu nuen itsu hark nik
|
baino
hobeto ikusten zuela, eta lelo hura kontrazeinu garrantzitsu bat zela ezbairik gabe. Poztu egin nintzen hura errepikatu izanaz, hark bide ematen baitzidan atzera gerrikoa kendu eta itsua ederki astintzeko, amorruz eta irmoki oraingoan, buruan nahiz soin adarretan.
|
|
|
Nik, dena dela, honetaraz gero ez dut interes berezirik argitzeko doktorearen tesia zuzena ala okerra den. Eta interesik ez dut, honezkero ez delako arazo, plazer iturri
|
baino
. Zertarako, orduan, buruhausteetan jarraitu?
|
|
|
Barkatuko zait ahalkea. Nolanahi ere, esan nahi nuke kabalen munduarekin zerikusi gehiago ikusten diodala terapia modu horri, medikuntzarekin
|
baino
. Konforme nago psikiatrarekin.
|
|
|
Onuzki! Ai, nik ahal banezaik, nik ahal (eztiago loak har basoan ilargiak
|
baino
) ene oihu hau sar bihotz hileraino!
|
|
|
Egia. Baina, behingoz, ez nuen pentsamendua xaxatu nahi, kirolarien saioak zertan ziren ikusi
|
baino
. Urrun nengoenez, zelaira ahalik eta gehien hurbil  tzea erabaki nuen.
|
|
|
jaur  titzaile batek, xabalina gehiegi atzeraturik... jaurtitzeko garaian besoa atzetik aurrera indarrez eraman... (ez dakit nola azaldu, gauzak adimenarentzat azkarregi gertatzen dira beti), tira, gauza da xabalina zelaira erori arteraino (ez besteak bezain urrun, bai besteak
|
baino
azkarrago eta parabolikoago) ez ginela jabetu, zera, inor ez zela jabetu (jaurtitzaileak jauzi txikiak egiten baitzituen artean, edo besoak gora eta behera altxatzen) jaurtitzaileak burua galdu zuenaz, edo, zuzenago esateko, xabalinak burua erauzi zionaz; hain garbi, hain zorrozki erauzi ere, non propio egin zuela pentsa  tzeko bide eman baitzien adituei nola forentseei; alegia, ez zela istripu... Nik, nolanahi ere, ez nuen ikusleen asaldura edo izualdi edo erruki berantiar harekin bat egin; ez.
|
|
|
taxi haren barnean ama eta arreba zetozen, hegoaldetik, oporrak garaiz aurretik etenda. Behar
|
baino
sei egun lehenago. Larrialdiren baten eraginez, beraz.
|
|
|
Estreinakoa kamioi baten azan  tzak eragotzi zidan, baina hurrengo mezu errepikatuak argi eta garbi entzun ahal izan nituen. Zera esaten zidan kutxazainaren ahots metalikoak, bazela T. n ni
|
baino
ederrago bat. Harridura eta irribarre urduria nahasi ziren ene baitan.
|
|
|
Zortzi gonbidatu zenbatu nituen denera, ni tarteko, zein
|
baino
zein dotereago jantzita, urduri eta irribarretsu, jada patrikak edo poltsak berotzen zizkigun dirutzak bizi berri bat, beste bizitza bat hasteko parada edota bidea ekarriko zigun esperantzan. Haietako bat, itsua, belus moketa ikusgarriarekin estropezu eginda, han joan zitzaigun eskailera pikoan behera, gure begien aurrean, beldurrezko filmetan gertatu ohi den baino kalapita handiagoa eginez, zer diren gauzak; gu iristerako, baina azafatak minutu bat lehenago joanak baitziren beren zerbitzu publikoak beste norbaiti eskaintzera, Borge jauna zen, odol borbor itxuragaiztoan, bragetako botoiak lotsagabe irekita zituela.
|
|
|
Zortzi gonbidatu zenbatu nituen denera, ni tarteko, zein baino zein dotereago jantzita, urduri eta irribarretsu, jada patrikak edo poltsak berotzen zizkigun dirutzak bizi berri bat, beste bizitza bat hasteko parada edota bidea ekarriko zigun esperantzan. Haietako bat, itsua, belus moketa ikusgarriarekin estropezu eginda, han joan zitzaigun eskailera pikoan behera, gure begien aurrean, beldurrezko filmetan gertatu ohi den
|
baino
kalapita handiagoa eginez, zer diren gauzak; gu iristerako, baina azafatak minutu bat lehenago joanak baitziren beren zerbitzu publikoak beste norbaiti eskaintzera, Borge jauna zen, odol borbor itxuragaiztoan, bragetako botoiak lotsagabe irekita zituela. Badaezpada ere, prestu hurbildu gin  tzaizkion lau gizasemeok, eta hil aginean zen gizajoak hala eskatuta, esan liteke, bada buruan lau kolpe latz lehor eman genizkion zoruaren kontra, adeitsu asko, eta, aireari (eta bizitzari) azken ostikada haserretua joz, Borge jaunak herio betikoa besarkatu zuen azkenik eta sofrikario erantsirik gabe.
|
|
|
Abdulen aurkezpena ez zen harroa izan, oinazetsua baizik. Izotza hausteko(!), egia begien bistan jartzea
|
baino
bide hoberik ez zegoela iruditu zitzaion. Alboan nuen filosofoari eta niri taktika ezin hobea iruditu zitzaigun, jokabide ezinago jantzia.
|
|
|
oro zekien, baina ezindua zegoen bere jakinduriaren gauzarik axalekoena azaltzeko ere. Ezagutzen al da inon hori
|
baino
zigor izugarriagorik. Eta nolaz zen orain, bada, gor mutu?
|
|
|
Halaxe, bada, adierazi nahi dugu ez dakigula oso ziur eta ez du askorik inporta, ohartuko da irakurlea zer aldatu zitzaion lehenik Brown jaunari, ezker eskuko hatz txikiko azazkala, ala eskuin eskukoa; edota biak batera aldatu zitzaizkion, edo zein aldaketaz jabetu zen lehenago. Ez dakigu, era berean, zer eguraldi egiten zuen Brown jaunaren eskuan aldaketa txiki hura gertatu zen egunean, euria ari zuen ala eguzkia zegoen; badakigu, ordea, zein egun zen, eta hori jakinik, eguraldia ere nolakoa zen jakitea
|
baino
gauza errazagorik ez dago. Jar dezagun, beraz, egun euritsu bat zela, eta haizeak ere gogor astindu zituela hiriko tamarizak eta platanondoak, baina ez gingko bilobak, hiri hartan ez zegoe  lako gingko bilobarik.
|
|
|
Ohera sartzerakoan, behatzen aldaketaren berri izan zuen: azazkal haiek bereak
|
baino
handiagoak ziren, ilunxeagoak, biribilagoak eta, batez ere, zainduagoak! Irribarre egin zuen atzera, eta ezin izan zuen ekidin, ukitu malenkoniatsu batez, gaztaroko hainbat literatur munstroren gogoeta xaloa egitea, eta irribarre harekin lokartu zen.
|
|
|
Ez zitzaion ordenagailua batere gustatzen, eta lehen Brown jaunak egiten zuen lanari ez zitzaion diseinatzea esaten, marraztea edo margotzea baizik. Nahiago zituen lapitza eta pintzela, xagua
|
baino
. Eskulana, eskuez lan egitea.
|
|
|
Ezkerrarekin eskuina ukitu zuen; eskuinarekin, ezkerra: haragizkoak ziren, sendoak, indartsuak, jatorriz  koak
|
baino
beltzaranagoak. Beste gauza batez ere jabetu zen berehala:
|
|
|
" Esku horiek etorri dituk, bai, berena zenaren bila; baina, eta nire eskubideak?; eta nire eskuak?; non daude nire eskuak?". Galdera jaulki zuen, arestiko garrasia
|
baino
leunago hala ere, eta bakarrik hura ez zitzaion parte onekoa iruditu. " Zergatik aritu galderak egiten, bakar bakarrik baldin banago?", galdetu zuen orain bere baitarako Brown jaunak, batere ironiarik gabe.
|
|
|
takoirik gabe ibiltzea erabaki zuela, adibidez. Baina inor ez zen ezertaz ohartu, eta Brown jaunak ahaztu egin zituen estura haiek guztiak lanean jardun zuen bitartean; eta etxeratzerakoan, jabetu zen hurbilago ikusten zuela orain espaloi zorua, eta hanka haiek bereak
|
baino
askoz ere indartsuagoak zirela, gihartsuagoak, horiek kuadrizepsak eta izterrak, hura nekerik gabeko abaila, riii raau, eta besoak ere berdin, ikusi besterik ez zegoen bizeps haien taxua eta sendotasuna, mendi gailur leunak, horixe pentsatu zuen bere kabutan Brown jaunak, ispiluaren aurrean besoak luzatu eta bildu ordu erdiz jardun zuen goiz urratu berrian.
|
|
|
Esan bezala, astelehen ilunabarrez gertatu zen dastamen aldaketarena, hori gauza segurua da. ...kontakizunaren espirituari eta hariari eta erakargarritasunari, eta berdin izango da eta berdin ez bada, berdintsu adierazten badugu asteartean aldatu zitzaiola usaimena beti ere, hori bai, ustekabean; asteazkenean, ikusmenar; ostegunean, entzumena; eta ostiralean, ukimena; beste era batera ere izan zitekeen noski, hori ez dago ukatzerik, eta akaso lehenago aldatuko zitzaion en  tzumena ikusmena
|
baino
, eta ukimena, beharbada, ez zitzaion ostiralez mudatuko, neurri handi batean ukimena esku berrien jabetzarekin aldatuta zeukalako, aldez edo moldez, ordurako. Nolanahi ere eta ordenaren gorabehera bigarren mailako zer bat dela garbi geldi dadila nahi genuke, bost egunen buruan halako aldaketa bortitz eta guztizko batek gizaki batengan sor dezaken desosegua, noraeza eta nekea izugarria dela kontuan izanik, bada esan behar dugu Brown jaunak oso ongi bereganatzen jakin zuela horrek berekin zekarren guztia bizitzeko eta gauzak ikusteko eta ikasteko modu berri bat, lehen egunetan batik bat.
|
|
|
Nolanahi ere eta ordenaren gorabehera bigarren mailako zer bat dela garbi geldi dadila nahi genuke, bost egunen buruan halako aldaketa bortitz eta guztizko batek gizaki batengan sor dezaken desosegua, noraeza eta nekea izugarria dela kontuan izanik, bada esan behar dugu Brown jaunak oso ongi bereganatzen jakin zuela horrek berekin zekarren guztia bizitzeko eta gauzak ikusteko eta ikasteko modu berri bat, lehen egunetan batik bat. Orain gutxiago entzuten zuen, gehiago usaintzen, ez zitzaion camember gazta gusta  tzen eta asko, berriz, Margarita pizza; laztu egiten zitzaion ilea ile beltz motz kixkur antzekoa, ez jada horaila foam zati bat uki  tzean, eta bistak arintzera egin ziola iruditzen zitzaion, hobeto ikusi ez baina begiak lehen
|
baino
azkarrago mugitzen zitzaizkiola, artega bezala, urduriago. Eta ikusmenak eman zion Brown jaunari lanik handiena, beste laurek baino hagitzez gehiago, konturatzerako joan egiten baitzitzaizkion begiak, lotsagabeki eta jendetasun arrastorik gabe, edozein lekutara edo egoeratara, eta batez ere emakumeen bularretara zenbat eta beteago, orduan eta lotsagabeago, eta neskatoen titietara; gizonezkoei ere kontu handiz erreparatzen zien, baina ez guztiei, soslai jakin batera atxikitzen zirenei bakarrik, eta haien beroki eta gabardina barrenetara begiratzen zien finko finko eta urduritasunez, zerbait aurkitu nahian bezala, gauza gorderen bat...
|
|
|
Orain gutxiago entzuten zuen, gehiago usaintzen, ez zitzaion camember gazta gusta  tzen eta asko, berriz, Margarita pizza; laztu egiten zitzaion ilea ile beltz motz kixkur antzekoa, ez jada horaila foam zati bat uki  tzean, eta bistak arintzera egin ziola iruditzen zitzaion, hobeto ikusi ez baina begiak lehen baino azkarrago mugitzen zitzaizkiola, artega bezala, urduriago. Eta ikusmenak eman zion Brown jaunari lanik handiena, beste laurek
|
baino
hagitzez gehiago, konturatzerako joan egiten baitzitzaizkion begiak, lotsagabeki eta jendetasun arrastorik gabe, edozein lekutara edo egoeratara, eta batez ere emakumeen bularretara zenbat eta beteago, orduan eta lotsagabeago, eta neskatoen titietara; gizonezkoei ere kontu handiz erreparatzen zien, baina ez guztiei, soslai jakin batera atxikitzen zirenei bakarrik, eta haien beroki eta gabardina b...
|
|
|
Itxuraldaketa kristaua zen, beraz, eta horrek lasaitu ez ezik grazia pixka bat ere egin zion Brown jaunari. Asteburu hartan ere, aurrekoan egin bezalaxe, bere zaletasunak lantzeko aprobetxatu zuen denbora, eta atzera saihestu behar izan zituen amaren eta arreben eta lagunen gonbit zein
|
baino
zein gogaikarriagoak. Sobera legoke esatea, hala ere, bigarren asteburu hartan, gauzak erabat desberdin joan zirela, eta desberdin joate hartan funtsezko zama izan zuela noski sentzumenen aldaketak.
|
|
|
ohartu zen begiek nekez egiten zutela aurrera edozein motatako letren aurrean, itxi egiten zitzaizkiola Garcilasoren soneto batekin, Galdósen nobela batekin, Filisteoen pasartearekin... eta Edmundo de Oryren aerolitoekin!; eta ez hori bakarrik: begi berri haiek onez eraman zezaketen letra multzo bakarra eta ez ordu laurden batez
|
baino
denbora gehiagoz kirol egunkarietakoa zen, eta hizki larriak soil soilik. Kultura txirotze hari bai iritzi zion benetan tristea eta penagarria, eta analfabetismoaren atarian sentitzeak seko hondoratu zituen haren animo lehen ere ajetuak, eta halaxe, beste zereginik gabe eta oharkabean, negarrari eman zitzaion luzaroan, eta, halako batean, artean ordu txikietan, besaulkitik jaiki, eta, ordura arte sekula egin ez bezala, telebista piztu zuen; han ikusi zituenak eta hura ikusten berak egin zituenak geldi bitez geure artean, ez dira-eta lau haizetara barreiatzekoak.
|
|
|
Haserretu egin nintzen neure buruarekin, eta, halakoetan beti egin dudan bezala, patrikatik lau txintxeta atera, eta, disimuluz, ipurdi azpian ipini nituen. Homeopata batek aholkatu zidan terapia zen, eta egia esan, ezin hobeto zihoakidan, zartailuarena
|
baino
hagitzez hobeto adibidez. Hala, oraingoan ere, txintxeten ziztadek itzularazi ninduten fantasietatik errealitatera.
|
|
|
Ez neukan beste irtenbiderik. Eta halaxe, hiru mosketariak hitz egiten hasi
|
baino
minutu doi bat lehenago, aitorpen mingarria egin nion lagun hondoak joari, besarkada estu batean lotzen ginela: " Lasai, adiskide.
|
|
|
Sinets al zitekeen, benetan, titi bizkarroi mintzo entzumen xurgatzaile haiena? Supituan, Ana Morena han goran eserita ikusirik, erruki izara batek estali zituen nire begi argi unatuak, eta irribarre sortzez garbi bat egin zen nire ezpainetan, irribarre elkarkidetasunezko bat nolabait adierazteko; ezen, Ana Morenaren amarruaz jabetzearekin batera, ohartu bainintzen emakume haren ausardiak gehiago balio zuela, inondik ere, ustezko memoria eidetikoak
|
baino
, mila aldiz gehiago gainera; ausardia behar zen, gero, gezur txiki harekin hango jende hantusteak engainatu nahi izateko! Eta dagoeneko harrapatua zutela jakinik ere, ez al zen, bada, urkamendira igo, inoiz ez ahazteko moduko sendotasun harroz!
|
|
|
Lehen lehenik esan zuen misiolari joan zela Afrikara, misio hauetan bere espiritu herratua, jipoitua, altxatuko zuen esperantzan. Baina laster konturatu zen langintza hura oso gogorra zela, bide hark ez zeramala hondamendi handiago batera
|
baino
. " Gau batez, ilunaren izara bel  tzaren pean, alde egin nuen oihan puska birrindu hilotz hartatik.
|
|
|
Eta zergatik elefantea, jakin baliteke, Bonilla jauna?". " Bada, elefantea piztia zintzoa, burutsua, zuzena eta legeak errespetatzen dituena delako; ilargi berria denean, ibaira jaisten da purifikatzera; ahalkea delako, eta emea errespetatzen duelako; eta bera
|
baino
animalia txikiagoekin errukitsua delako, eta gizon bat bidean galduta topatzen badu, bide onera etortzen laguntzen diolako. Horregatik elefantea:
|
|
|
argi dago programa hura ez zela epai bat, edo, hobe oraindik, ni ez nintzela kondenatua izan; zeren, bestela, nola arituko nin  tzen ni orain lekukotza idazki hau zirriborratzen? Zorte hobea izan nuela nik haiek
|
baino
–Hobeto gidatu nituela hariak?
|
|
|
Herioren eragin ubelak makina bat aldiz musukatzeko fortuna beltza izan nuelako? Ala, nire desditxak
|
baino
gehiago, nik eragin nituenak interesatzen zitzaizkien. Hausnarketa hark ere, noski, ez zuen nire baitan erantzunik aurkitu, barrundatzen nuen arren ez zirela nire ezbehar ugarien atal bakarrarekin konformatuko.
|
|
|
Esan bezala, Otsotzarmendi jaunaren hitz luze, zalantzatsu eta zehazgabeen ondoren auskalo eta batek daki hitz makuluak errepikatu zituen etengabe azken aurkezpen hartan ere, ia ia beste gauzarik ez esateraino errepikatu ere, Caterpilarri fortunatu zitzaion txanda. Titiak aurreko egunetan
|
baino
nabarmen handiagoak zeuzkan. Puztuta.
|
|
|
benetan ote ziren saltxitxa haiek ketchupez eta ziapez ongi igurtziak irensten zituzten haiek txerri saltxitxak? Txerri saltxitxak baldin baziren, zegatik balio zuen ogitarteko hark solomoak berak
|
baino
bost aldiz gehiago. Erantzuna, zureganako errespetuz, irakurle, neuretzat gordeko dut.
|
|
|
Ikus dezakezun bezala, irakurle, letren erresuman sartu izana nire lotsagabekeriaren eskutik zuri dezaket soil soilik, eta egun zabaltze urdin bat bezain argia da ez naizela ni deitua izango Parnasoko ezti gozoak dastatzera. Nire liburu hauek guztiak eta samintasunik gabe dio  tsut hau, oinak lurrean jarrita erreak izan litezke, suntsituak, eta ez luke horregatik literaturaren ozeanoak malko pare bat
|
baino
galduko: nireak.
|
|
|
Ezen, egia esatera, min handiena eragiten zidana oroimena hain berean atxikitzea baitzen, hain oso eta hain bertako, eta horrexegatik akordatu nintzen, programa amaiera aldi hartan, batik bat, Leteo ibaiaren urez, haiek baitute, esaten zenez, gauza iraganen memoria ahazteko dohaina. Ai, orduan han izatera, tragoxka bat hartuko nukeen gustura
|
baino
gusturago! Baina halakorik ezean, aurrerabidea nuen eginkizun bakarra, eta alferrikakoak nituen gainerako kontsolamendu ametsezkoak oro.
|
|
|
Nondik jo ez nekielarik, Ovidioren aipu bat jaulki nuen, eztiki: " Batzuetan, malkoek hitzak
|
baino
zama handiagoa dute". Askotan.
|
|
|
Hautsi egin zen isiltasuna, esaten den bezala, mila zatitan. Infartoak ez ziren izan ez bat eta ez bi, hiru baizik, eta esaten da orro hark soilune bat
|
baino
gehiago estali zuela ile lakar bihurriz, izu sekulakoaren erakusle modura. Gero anabasa etorri zen, eta beldurrak dakarren irri negar urduria, eta pixalarria.
|
|
|
Urduritasunak baretzen joan ahala baina minutu pare bat
|
baino
gehiago pasatzen utzi gabe, Otsotzarmendi jaunak, zurbil aurpegia eta itzal begiak, mikrofonoa ezpaineratu zuen kemen indarberrituaz; hain kementsu, ezen alkatxofa irensteko zorian izan baitzen, eta eskerrak prestu hurbildu zitzaizkion han ber bertan zeuden bi katamotz, bestela espasmo gorrien artean hilko baitzen aur  kezlea. Ofizioa ofizioa da, ordea, eta Otso  tzarmendi jauna datorezia ikusgarriz atera zen trantze larritik, gatz eta piper handiko grazia bat inprobisatuz, bertsolari batek egingo zukeen modu aparteko berean.
|
|
|
Ez zion astirik eman bere haserreari bare zedin; sekulako garrasien artean, bere onetik kanpo, errudun errukarriaren burua eskatu zuen. Deere jauna ez zen otzanago ibili; hark ere errudunaren burua eskatu zuen, baina bere lankideak
|
baino
esplizitoago, alegia labana esku artean nabarmen erakusten zuela. Jokoarekin jarraituz, Edurtxo Caterpilarrek bi lankideak lasaitzekoak egin zituen, ezer handirik lortu gabe, egia esan.
|
|
|
Azkenean, silaba bakarren erritmo jostalariak barrez jarri zituen hiru aurkezleak; ez, ordea, ikusleak eta teleikusleak, haiek txistuka eta ostikoka eta kazola kolpe ezinago ozenez, zigorra eskatu baitzuten hiena gaizkilearentzat. Gauzak horrela, eta ikusleari kontra egitea
|
baino
gauza kaltegarriagorik ez dagoenez, bada zigor arin baina hala ere exenplugarri bat ezartzea erabaki zuten: hienari gaixotasun bat inokulatzea.
|
|
|
Zein ezizenez bataiatu zuten Tiberio Klaudio Neron, Morena Andrea?". Harro hartu zuen arnas Deere jaunak, behar
|
baino
sakonago, eta biriketara heldu zitzaion aire gehiegizkoak eztul gogaikarri pare bat egitera behartu zuen. Jendea adi adi zegoen, pipitarik jan gabe, ez zen ezer entzuten ahal plato desestalian.
|
|
|
Edota, oraindik okerrago: haiek ere ez al ziren, akaso, makinazio beraren beste atal bat
|
baino
izango. Ez al zen hura guztia ni berriz ere suntsitzeko antolaturiko konplot beldurgarri bat?
|
|
|
Gauza bera dira, ordea. X era joan beharrean, Y-ra joaten bazara, zer erratze moral handiagoa hori
|
baino
–
|
|
|
Eta utziko ote zidaten parte hartzen? Kandido bakean uzteko eskatzen banien, beldurti bat nintzela pentsatuko...; ez, ez, jostorratza
|
baino
luzeagoa behar da gehienetan haria; baina egun hartan tamaina berdintsukoak nituen bai haria bai jostorratza.
|
|
|
Nonbait. Maisuei, eta edozein tamainako agintaritza dutenei, gehiago atsegin zaie beren gibelean astakeria handienak gertatzea, aurrean duten egoera estuan euli bat mugitzea
|
baino
. Gerora ikasi dut hori, ordea.
|
|
|
Eta kontua da, ekaitzen armariorik ez dudanez, ez naizela gauza askorekin gogora  tzen. Zerbait gogoratzen dudanean, handitu, puztu egiten zait oroimena; baina haren ondorenak ilunpean murgiltzen zaizkit, eta txiprixtin azkar batzuk
|
baino
ez dira iristen nire begien lainoetara.
|
|
|
Begiak ixteak beste mundu batean murgiltzen gaitu. Ireki  tzeak hausten digu, ordea, utzi genuena
|
baino
hobea aurkituko dugun itxaropena. Eta abeslariek Ego sum luze hura amaitu zutenean, ireki nituen begiak.
|
|
|
Eta abeslariek Ego sum luze hura amaitu zutenean, ireki nituen begiak. Amonaren heriotza
|
baino
lehen hainbestetan izana nintzen elizan, eta ez nuen aingeru tripoil hura behin ere ikusi. Aingeruaren pitilin zuri hura ikusi eta bekatu beldur infernu nahasi beltz batean ito zen nire burua, eta negarrari ekin nion.
|
|
|
Mutila
|
baino
zaharragoa zen; hori agerikoa zen, eta banekien kezkatuta zegoela. Kemen handikoa zen Edurne, eta beti pentsatu dut ama batek bezala bakarrik zekiela maitatzen.
|
|
|
Nire ahotsa ahulago sentitu nuen bigarren honetan. Huraxe zen nire benetako ahotsa, eta banekien harria eskuetatik eroriko zitzaidala, eta Migel izango zela nire ahuleziaren lekuko; eskuak indarra galtzen zihoazen, gero eta lasaiago, kirioen korapiloak askatzen ari zitzaizkidan, eta ongi
|
baino
hobekiago ezagutzen nuen eskuetan harria zuen Anjel gizajo hura. Gizajo huts sentitzen nintzen; bai, halaxe da.
|
|
|
Jainkoa lagun! Zenbat nahigabe eta zenbat loari kendutako ordu, ezer lortu
|
baino
lehen!
|
|
|
Ezkondu ere egin da, eta garbi dago, atse  ginagoa izan dela bizitza Migelentzat niretzat
|
baino
. Aita izateko zorian da.
|
|
|
Zarata ederrik atera zenuten. Hobe zenuke, ordu horietan jolasean ibili
|
baino
arrosariora etortzea.
|
|
|
Berdin gertatzen zait hainbat oroimenekin ere. Gaur ahaztuak ditut atzo gogoratutakoak, eta Astarraingo hondartzan egindako zulo batez gogoratzen banaiz, inpresio edo bihoz  kada astun baten neurri gehiago du oroitzapenak, anekdota huts batena
|
baino
. Gainerakoa, nire lorik gabeko gau luzeetan erantsia dela iruditzen zait.
|
|
|
Behin ere
|
baino
handiago ikusi nuen zerua. Zulo estu hark sortzen zidan inpresioagatik izango zen handiago, zuloaren hormek, berez, oso ikusmira urria eskaintzen baitziguten.
|
|
|
Goizean gertatua gogoratzeko beta nuen, eta errazago zitzaidan une hartan begiak ixtea, herriko hilen eta hil zorian zeuden guztien berriak ezagutzea
|
baino
.
|
|
|
Harriturik nago gaur, pentsatuz, agure hark nola igarotzen zituen orduak eta orduak bere etxeko atarian, aulki zahar batean eserita, baserriko euri guztiak inguruan zituelarik, geroa, oraina eta lehena
|
baino
lehenagoko haizeak bihotzean zituela; eta dena zekien, eta guri damututa nago orain ezjakin bat zela iruditzen zitzaigun. Belar ilun bat hoz  katzen zuen beti menta usaina zuen, eta aulkiaren inguru guztia zeukan karkaxa zikinez lohituta.
|
|
|
Nahikoa dugu erantzun zion errainak sukaldetik, Aita Gurea
|
baino
ezagunago ditugu ipuin horiek.
|
|
|
Gertatzen da, pertsona bat, edo gustura irakurri zenuen libururen bat, edo inor gutxik ezagutzen duen zelai ederren bat maitatzea; baina azkenean ez zara gauza horiekin ere asetzen, eta brrummmm etengabean itotzen zaizu bihotza. Osaba Andonik Migel ni
|
baino
gehiago maite zuela konturatzen zara, eta nik bakarrik dakit zenbat sofritu dudan kontu horrengatik.
|
|
|
Hala ere, gure amak, eskutik hartu, eta bere babesaz magaleratzen zuen nire egun haietako tristura. Eta haren itzalak gehiago alaitzen ninduen hainbat maite nuen elurrak
|
baino
. Eta Errege inguruan, urtearen hasiera gogoangarri haietan, elur ugaria izaten genuen.
|
|
|
Nahigabe luze baten antzekoa da gaur ere Astarraingo Kale Nagusia. Ez dago egun tristeetako kale zahar bat
|
baino
gauza tristeagorik; ez eta egun alaietako kale zahar bat baino gauza alaiagorik. Urteak eta zenbait ideia aldatzen dira, eta, seguru asko, orain urte batzuk baino azkarrago aldatzen ere; egunero ikusi, eta ez dela aldatzen iruditzen zaizuna ere, egunero aldatzen da.
|
|
|
Nahigabe luze baten antzekoa da gaur ere Astarraingo Kale Nagusia. Ez dago egun tristeetako kale zahar bat baino gauza tristeagorik; ez eta egun alaietako kale zahar bat
|
baino
gauza alaiagorik. Urteak eta zenbait ideia aldatzen dira, eta, seguru asko, orain urte batzuk baino azkarrago aldatzen ere; egunero ikusi, eta ez dela aldatzen iruditzen zaizuna ere, egunero aldatzen da.
|
|
|
Ez dago egun tristeetako kale zahar bat baino gauza tristeagorik; ez eta egun alaietako kale zahar bat baino gauza alaiagorik. Urteak eta zenbait ideia aldatzen dira, eta, seguru asko, orain urte batzuk
|
baino
azkarrago aldatzen ere; egunero ikusi, eta ez dela aldatzen iruditzen zaizuna ere, egunero aldatzen da. Eguneroko aldaketak ikusteko, lau begi behar ditugu gutxienez:
|
|
|
Kale Nagusiko ateak eta leihoak inoiz
|
baino
itxiago iruditu zitzaizkidan; arrantzaleen beldur eta itxaropenetan finkatuago. Urrutiko zakur baten zaunkak lagundu egiten zuen lehortzen isilune eta bakardade hura.
|
|
|
Belarretatik jaiki, eta baseliza ingurura joan zen botila bat ardo erostera. Aukera ona nuen ihes egiteko; baina, hamar urte, eror nadila!, eta nahiago izan nuen izarren deiadarrak nireganatzea, bizitza eroso baten magalean kulunkatzea
|
baino
. Eskuko soinuak dantzara eragin zituen berriro ere astarraindarren gorputz gosetiak.
|
|
|
Amonak nire aldamenean jarraitzen zuen, gela behin ere
|
baino
estuago iruditzen zitzaidan. Migelek sartu irten azkar bat egin zuen nire gelan zer moduz nintzen galdetzeko.
|
|
|
Migelek bazekien nire asmoa bereganatzen, eta ikaragarri pozten nintzen hori lortzen zuen bakoitzean. Beti hura
|
baino
ahulago izan naizelako edo. Oso ongi eutsi dio anaia zaharragoa izateari.
|
|
|
Ez al dut mando batek
|
baino
arreta gehiago merezi, galdetu zidan maisuak.
|
|
|
Zergatik bidali ote ninduen amak eskolara? Igandea izango balitz bezala jantzi ninduen, ongi, baina nahiago nuen Meza Nagusiko amairik gabeko ordua, nire bihotzaren tik takean irristatzen ziren ordu azkarrak
|
baino
. Ordu geldiak, usain sargoria bezala, zabaltzen, zapaltzen ari ziren.
|
|
|
Gaur psikoanalisiaren modak modu mudakorragoak hartu dituen honetan, neure kabutako dibantxoan harildutako argibidea aurreratu nahi dut nik neuk: 1973 urte inguruetan, Goiko Kale kaleratu zen garaian, lurrikara bortitzena
|
baino
sekularizazio bortitzago bat bizitzen ari zen gure herria. Goiko Kale, besteak beste, sekularizazio garai hartan, literaturaren alde apustu egin zuen pertsona baten lekukotza da:
|
|
|
Garai joana exortzizatu nahi nuen, bai, ederretsi
|
baino
: testuan zehar ez dago nik hala uste dut behintzat iraganminik, ez dago Goiko Kaleri buruzko ikuspegi bukoliko kostunbristarik, sarreran Astarraini (Euskal Herriari) eskainitako testua kenduta (irakurle abisatuak berehala ikusiko du urtebete doi lehenagoko Ajea du Urturik dagoela, liburuan aurrera ez bezala, hitzaurre horretan).
|
|
|
Artean gerra odolean zuela ekarri ninduen amak, eta, odolak odol, gerra daramat neure bihotzean ere. Aitak itxaropen
|
baino
fede gehiagoz ekin zion lanari. Senide ugari ginen, eta aitaren bazkalondoko sagarraren azalak jan behar izaten genituen.
|
|
|
Arrantzale batzuk itotzeak ez zuen nire biho  tza askorik estutzen; urrutiegi ikusten nituen nire bizitzatik, eta nahikoa nuen martxoko antxoen usain indartsua, arrantzaleak jende alai aberatsa zirela pentsatzeko. Sarritan usain batek indar handiago du, berritsukeria guztiek
|
baino
.
|
|
|
Atzetik genituen andreak. Haien negarrak genituen atzetik, talde hark heriotzaren itzal zabalagoa zuen eta, bizitzarena
|
baino
.
|
|
|
Luis, ordea, irri malizios batekin inguratu zait dantza eskatzera, baina erantzuteko betarik eman gabe neure burua deabruzko erritmo batean ikusi dut, Luisen gorputzari ezin itsatsiago eta, hala ere, askatasun sen  tsazio ikaragarri batekin (begirada jaso dudan istant batean, Ruben ere ikusi dut, hiltegira daramaten bildotsaren begiekin). Luisekiko saioa amaitutakoan, Rubenengana jo, eta dantzara atera nahi izan dut, baina bera haitza
|
baino
geldiago egon da, eta behin eta berriro uko egin dio, kasik indarka, nire gonbitari.
|
|
|
Noizbait ere edariak lortu, eta bazter batera inguratu gara. Gugandik urrun, Luis Laurarekin dantzan ari zen, eta Dan Adelarekin (zalantzarik gabe, hura ere gidari hobea da dantzaria
|
baino
).
|
|
|
Besterik ezean, Rubenen eskua atxiki dut, ongi atxiki ere. Olatuek ilargia
|
baino
maiteago zaitudala esatera etorri natzaizu, arraintxoek ura baino maiteago jarraitu du bozgorailuek atera duten hots sarkor eta karrankariari entzungor, baina gutxien uste nuenean gutxien uste nuen gisan amaitu behar izan du.....
|
|
|
Besterik ezean, Rubenen eskua atxiki dut, ongi atxiki ere. Olatuek ilargia baino maiteago zaitudala esatera etorri natzaizu, arraintxoek ura
|
baino
maiteago jarraitu du bozgorailuek atera duten hots sarkor eta karrankariari entzungor, baina gutxien uste nuenean gutxien uste nuen gisan amaitu behar izan du.....
|
|
|
Azkenean, San Fantziskon beste egun batzuk pasatzea erabaki du, gero Mexikora joateko. Orain, futxo!, gutako inor
|
baino
hobeto egongo da, gelako ohean luze luze eta zurrungan.
|
|
|
Banuen zuri barkamena eskatzeko gogoa, Rakel, éxcusez moi, baina zuk inork
|
baino
hobeto dakizu nik ezin niola Dabidi ezezkorik eman. Lâamour, les amoreux...
|
|
|
Imajinatzen duzu, zuen etxean edo Montpellier-en, afari goxo baten inguruan. Baina egoera aldrebestu egin zaizue, eta zaigu, eta ezegiteko bat
|
baino
gehiago egitera behartuta sentitu naiz... esan dit, begiak itxi, eta irriño bat egiten saiatzearekin batera.
|
|
|
Nik ere nahiago beste egoera batean ezagutu izan bazintut, baina honezkero zaila dirudi adierazi diot nahi
|
baino
hotzago.
|
|
|
Eta esango nuke orain Bruselarantza doan Rakelek eta, gutxi gorabehera, orain hilabetea EEBBetara joan zenak, elkarren artean apenas dutela zerikusirik. Koadernotik begirada altxatu, eta pantailan orduko 975 kilometroko abiadan goazela jakin arren, 10.025 metrotan gaudela eta kanpoko tenperatura zeropetik 42 gradukoa dela jakinagatik, lasai
|
baino
lasaiago gozo eta patxadatsu noa. Badirudi
|
|
|
Ea aurrerantzean nirea
|
baino
kasu interesgarriagoak ikertzea egokitzen zaizun nik, Karmelori.
|
|
|
Gaineratu diot lagunak pena handia hartu zuela, baina are penatuago eta harrituago geratu zela senarrak egin zion errietaldi lekuz kanpokoarekin (noski, ez diot esan Dabidek" luxuzko er  tzain" egin izana ospatzeko erosi genuela auto hori, ertzainei egiten zaien deskontu ederraz baliatuz, bestalde; eta errietaldia jaso zuena ni neu izan nintzela, eta harrezkero nahiago izaten nuela oinez edo autobusez ibili, kasik gidatzea ahanzteraino (orain, ordea, berriro ikasi behar nuke). Orduan berak aitortu dit Santa Monikan, beraren bizilekuan alegia, ez daukala autorik, motor ttiki bat baizik, baina agentziaren furgoneta bere burua
|
baino
hobeki zaindu behar duela (agentziak, kolpearen neurriaren arabera, seguruak ordaintzen ez duen konponketaren zatia ordainaraztera eta garajean dauden furgonetak garbitzera zigor  tzen ditu gidariak).
|
|
|
" Kanadako aldera joan gaitezke; gauez ura kolore desberdinez argitzen dute eta mirakulosoa izaten da". Eta egia esatera, gaueko ikuskizuna primerakoa izan da, baina bazuen aire artifizial bat eta nik ikusmira
|
baino
gehiago gaugiroa gozatu dut, gaugiroa eta lagunartea (aspaldiko partez ere, azkenik hasi naiz lagunartearekin gozatzen).
|
|
|
argala eta, niri gustatzen zaidan bezala, batere ilerik gabea. Guztiarekin, Ruben ni
|
baino
gazteagoa da eta ez du Karmelori antzematen zaion esperientziaren plusa; ez dakit, esango nuke Karmelok erakarpen handiagoa erotikoagoa sortzen didala. Gainera, Bostonen egin nuen erridikulua gorabehera, ez nau deseroso sentiarazten, ez naiz bera saihesten saiatzen eta, horregatik guztiagatik, pozten naiz gure harremana ez delako apurtzen ari.
|
|
|
Alabaina, Dan
|
baino
askoz nazkatuago, bizitzari ezin jasanezinago irizten diotenek, beren burua Niagarako bota aurre  tik, han hemenka zenbait Crisis Phone dituzte aukeran: suizidatzeko gogoz badabiltza, azken ahots lagun bat entzuteko; norbait suizidatu bada, larrialdiaren berri emateko; norbait suiziden gainean trufatzeko gogoa badu, argazki bat ateratzeko.
|
|
|
Dâailleurs, gaur Niagara Falls etara heldu gara eta ikaragarri toki ederra iruditu zait. Honantzean, Rakel gidariaren ondoan joan da eta gezurretan harrapatu dut behin
|
baino
gehiagotan: bulegaria dela esan ostean, erantsi du ez duela bikotekiderik eta bakarrik bizi dela.
|
|
|
Hala gauzak, ustekabean rockarena ez, baina Rubenena izan da gaur bisitatu ahal izan dudan museoa, izan ere, hitz egin ahala, bere bihotzeko gela gehienetako ateak zabaldu dizkit, eta ni edozein museotan
|
baino
zurtuago eta txundituago geratu naiz beraren aitorpenekin.
|
|
|
Nire haur denboran, eskolan, eskulanetarako buztinezko puska karratu batzuk erosten zizkiguten, material harekin gero geure gustuko irudiak sortzeko. Eta, egia esatera, Dabidek egun hartan ekarri zuen eskulturak, artelana
|
baino
gehiago, buztin puska karratu haietako bat zirudien. Hala ere, bereizgarri bat zuen:
|
|
|
Bai, inor
|
baino
gehiago. Eta Hillaryri (O) begirakune apal baina sutsua luzatu dio.
|