2000
|
|
Ikusitakoak ikusita, euskararen aldekoa baino areago, erdararen aldeko politika linguistikoa praktikatzen dute
|
gure inguruko
hedabideek. Gizartean bertan pairatzen duenegoera diglosiko bera bizi du euskarak hedabide idatzi nagusienetan.
|
|
Anekdotaren mundura makurtu eta baztertu dute euskara
|
gure inguruko
lauegunkarik: Deia, Diario Vasco, Pais eta Mundo izenekoek.
|
|
Ikus dezagun
|
gure inguruko
prentsak zelan ikusten duen Euskal Herria, zelanmarrazten duen Euskal Herria bere mapetan, bere eguraldi-tarteetan zelan ikusten duenEuskal Herria: bai Iparraldea baita Hegoaldea ere.
|
|
Giza borondateak sortzen eta finkatzen, besteen artean, medioekaparteko zeregina izan ohi dute. Zer rol jokatzen dute
|
gure inguruko
medioek lurraldetasunen sorkuntzan eta finkatze-lanetan?
|
|
Badira pisuhandiagoko arrazoiak. Halako batez,
|
gure inguruko
pentsalari ezagun batek kontrako argumentuen elkar bizitzara ohitzen ari garela aipatu zidan. Kontraesanean bizitzen ohitzen ari garela, alegia.
|
|
Delako andderearen miresmena bere ilobarenganako harrigarria izan zitzaigun beti gainerako taldekideoi. Adineko emakume batek laket izan zitzakeen dohainen artean —prestutasuna, amultsutasuna, begirunea—, denetaz biluzik zen gure Ximurra, inor bazen-eta, zakarretan zakarrena eta plantagabeetan plantagabeena
|
gure inguruko
jende larri guztiekin. Xehetasun ñimiño batek, dena egiten zion barkagarri:
|
2001
|
|
Garai hartan Esan Ozenki eta Negu Gorriaken inguruan metatzen ari ziren zenbait indar, adierazpide artistiko eta ilusio oso arriskutsuak ziren. Mugimendu hori geldiarazi egin nahi zuten,
|
gure inguruko
beste taldeak ere beldurtu eta epai baten bidez autozentsura jarri. Oso garbi genuen epaiketa politikoa zela, ez ohore kontua, zabaldu zuten bezala.
|
|
Tentsio unerik ere izan zen hainbat partehartzaileren artean. Izan ere, nabaria da lanarekiko gehiegizko pertsonalizazioa
|
gure inguruko
artistengan, hots" nire alde ez bazaude, nire kontra". Kosta egiten zaigu nonbait artearen ideia pertsonarengandik abstraitzea.
|
|
Gasteizek hamaika gauza, txoko, xehetasun eta bitxikeri du erakusteko eta batez ere, batzuk besteekin lotzeko bidea ez da batere kaotikoa, zuzena eta ederra baizik: plazatik alde zaharrera, hemendik hirigune modernora eta azken honetatik arabar patroiaren lurretara
|
gure inguruko
hiri batek duen kale-biderik ederrenetako batetik. Berdegunez beteriko Gasteiz hiri modeloa izan da beste askorentzat, modernoa bezain tradizionala, praktikoa bezain atsegina baita.
|
|
Gurean ere portzentualki oso urria da HGLren presentzia. Euskaraz urtero argitaratzen diren liburu guztien %25a HGLkoak dira; azken urteotan ia egunero liburu bat kaleratu da; hala eta guztiz «Euskaldunon Egunkaria»ko «Begia" gehigarrian edo beste komunikabideetan hori baino askoz txikiagoak dira liburu hauen inguruko komentarioak, albisteak, kritikak... baina
|
gure inguruko
hizkuntza handietan ematen dena baino askoz handiagoa. Hots, gure artean nahiko normala da haurrentzat edo gazteentzat idatziriko liburu bat izatea" Begia" ko erreseinan, ohikoak ditugu aldizkari honetan HGL liburuen komentarioak edo liburu horien idazleei eginiko elkarrizketak; «Nabarra» aldizkari berrian ere ez dute inolako eragozpenik «Baloika» gaztetxoen liburua komentatzeko helduen poesia lanen ondoan;" Sautrela" telebista saioan ere egin izan dira HGL inguruko erreportaiak, elkarrizketak, komentarioak...
|
|
Hala ere, Espainiako ospitaleetan diagnostikatzen diren elikadura-jatorriko infekzioen ia erdiak eragiten ditu. Eta egoera hori
|
gure inguruko
herrialdeetan ere antzekoa da. Mikroorganismo hori oso ondo egokitzen zaie animaliei eta pertsonei.
|
|
Egia da gure iraganak lausoa izan behar duela
|
gure inguruko
jendearentzat, geuretzat ere den bezala, baina neska hori ez dut ezagutzen. Eta berak, ostera, hornidura bat bezala nabilela igartzeko beste ezagutzen nau.
|
|
Ederki adierazten baitigu hitzaurrean Lafitte jaunak aspaldidanik genekiena:
|
gure inguruko
behealde hauetan ibiltzen bada ere, ongi dakiela behar denean gora-goraka hegaldatzen, egunoroko huskerietatik urruti.
|
|
1. Uste dut
|
gure inguruko
bi estatu handiek gaitz erditzathartu izan dituztela beti euskara eta euskararen mundua. Hots, legeetan-eta nola edo halako babesa eman diotenean, ez da borondate propioz ez gogo onez izan, egoerak eta joko politikoen unean uneko interesek hartaratuta baizik.
|
2002
|
|
Nafarroan gaur eskuin basatiena ari da agintzen. Ez dakit munduko baina bai
|
gure inguruko
eskuinik montarazena. Antieuskalduntasuna bere erreazionarismoaren atal bat da.
|
|
Negua iristearekin batera,
|
gure inguruko
ikuskizunen eskaintza asko ugaritzen da. Jai arratsalde euritsuak nolabait pasatu behar eta, guraso askok eramaten dituzte euren umeak gure herrietan antolatzen diren ekintzetara, besteen artean, zirkura.
|
|
Besteak beste, aspaldi izan genduzan
|
gure inguruko
jatorriko idazle erdaldunak, Santi baina batez be Tomas Meabe. Orain bazter berberean beste Meabe bat loratu da, baina zorionez euskal-zelaian, sentimentu eta irudi adaskak ganezka dituala.
|
|
Bistakoa da irakasle-egiturak baldintzatu egiten duela erabat sistema osoarenegitura. Izan ere, gaur egun,
|
gure inguruko
unibertsitate publikoei dagokienez, erabat hierarkizatuta dago irakasle-sistema; eta, gainera, Espainiar zein FrantziarEstatuei begira, hots, erabat zentralizatuta. Espainiar Estatuari dagokionez, sistemahorren definizioa unibertsitate-erreformarako legean(. Ley Organica de ReformaUniversitaria?, 1983, LORU siglez ezagutua) bultzatutako ereduan oinarritutadago1 Oso hitz gutxitan laburbil dezakegu sistema horren muina.
|
|
Esaldi oker (agramatikal) horretan berehala identifika daiteke aditzaren subjektua, esaldiaren aurrean doalako, hau da
|
gure inguruko
erdaren egitura bera duelako; eta gainera subjektuaren eta objektuaren egiturak beste aukerarik eskaintzenez dutelako. Ez da gauza bera gertatzen, ordea, subjektuaren eta objektuaren tasunak edo ezaugarriak (kategoria eta azpikategoria, esate baterako) bat datozenean:
|
|
Hiru esaldi ekarri gura nituzke gogora atal honen amaierarako. Hirurak dute ilusioa mintzagai eta
|
gure inguruko
hiztegi arau-emaileetan aurki daitezke, lan handi barik:
|
|
Euskal hizkuntza ezezaguna eta baztertua da
|
gure inguruko
eguneroko hedabide idatzi eleanitzetan. Euskal Herrian salmenta erreferentzial finkatua duten egunkariak kontuan hartuta, euskara hutsez argitaratzen den bakarra (Euskaldunon Egunkaria) alde batera utzita, euskal hizkuntzak jasotzen duen trataera ez da gizarte kultura-anitz bati legokiokeena; aitzitik, badirudi euskara eta gainerako hizkuntzak elkarrengana hurbildu beharrean, hizkuntza desberdineko hiztunak elkarrengandik hurbilago jarri beharrean eta horien arteko integrazioa piztu beharrean, bai euskara eta gainerako hizkuntzak, eta bai euskalduna eta erdaldunak ere, elkarrengandik urruntzeko borondate irmoa dutela egunkari eleanitzik gehienek.
|
|
Arrazakerian erreparo eginez,
|
gure inguruko
hedabideetako kolore bakarra ikusi egiten da, nola langileen artean hala argitaratutako orrialdeetan eta irudietan. Hedabideak oso dira zuriak.
|
|
Elite kapitalista-parlamentarioak bilakatu dira
|
gure inguruko
hedabideetan albisteen erreferente nagusi. Hedabideek instituzio sozialekin dituzten luxuzko harreman horiek direla eta, hedabideak eurak dira instituzio horien ideologia hegemonikoaren zabaltzaile nagusiak.
|
|
Zerbitzuaren publikotasuna eta interes orokorraren zainketa dira gizarte demokratiko modernoaren lorpena eta babesa; hala ere, gaur egun urrun gaude egoera liluragarri horretatik. Esan gura baita, gehienetan,
|
gure inguruko
hedabideek interes publikoetan barik interes partikularretan jartzen dutela beren arreta. Bestalde, kontuan hartu beharko genuke, gainera, komunikazio publikoa gizartearen eta zibilizazioaren beraren oinarri, zutabe eta euskarri bilakatzen ari dela; komunikazio publikoa eta masiboa da, gaur egun, zibilizazioaren beraren bizitzaren erreferente nagusia.
|
|
Zergatik jokatzen da horrela latin-literaturarekin? Euskarazkoa bezala, nahikoa urria delako, egungo
|
gure inguruko
hizkuntzetako literaturekin konparatuta. Gainera produzitu zenaren zati txiki bat baino ez da gureganaino iritsi.
|
|
Eredu orokorra da, kateatze-mailako morfologian behinik behin eta, beraz,
|
gure inguruko
edozein hizkuntzari aplika dakioke.
|
|
Haren ustez, hamabost bat pertsonak krisia izango dute bizitzako uneren batean. Espainiako biztanleria epileptikoa
|
gure inguruko
herrialdeetakoaren antzekoa da, eta urtean 6 gaixo berri bakoitzeko. Europako herrialdeetan, epilepsiaren kostua 20 milioi eurotik gorakoa da urtean.
|
|
Egia da, hori bai,
|
gure inguruko
erdarek erraztasun handiagoa dutela komunikazio maila horretan, Rubiok esaten duen gisa. Edo hori dela sentitzen duguna.
|
|
Eta, bestalde, eskala txikian bada ere (Saizarbitoriak aipatzen duena merkatuaren tamainari buruz oso present izan behar dugu beti), idazlearen (idazle batzuen) irudi publiko-mediatikoan metamorfosi batzuk gertatzen ari dira, nabariagoak direnak
|
gure inguruko
literatur esparruetan; hala, Koldo Izagirrek, euskal literaturaren egungo egoeraz eran  tzutean, idazleen" fabrikazioaren" fenomenoaz hitz egiten du, eta hasi da muturra azaleratzen, apalki bada ere," idazle mediatikoa" dei dezakegun hori, tertulia ziztrinenetan edo telebistako late-show kutreenetan ere parte hartzeko inolako ahalkerik ez duena, esaterako. Masa-literaturen iker  tzaile ospetsua den Juan Ignacio Ferreras-en ustetan:
|
|
Unibertsitateetan egiten den ikerkuntzari kalteakekarri dizkiote aipaturiko gabeziek, baina beste ondorio larriago bat bada tartean, Euskadik ikerketarako herri erakundeen egitura sendorik ez izatea, hain zuzen. Era horretako erakundeak oso garrantzitsuak dira
|
gure inguruko
herrietan. Horren adibide argia dira CNRS Frantzian, CSIC Espainian, NERC eta horren parekoak Britainia Handian eta Max Planck Institutua Alemanian.
|
|
Normalean, eta
|
gure inguruko
politika ofizialak sinetsarazi nahi duenaren kontra, eskolako eta lizeoko irakaskuntzan gertatzen denaren bidetik, eta Unibertsitatearen mailan ere bereziki, lurraldetasuna bihurtu da glotopolitikaren ardatza.
|
|
Duela hogeita bost urte ez nuen zalantzarik euskarazkoun ibertsitatea egingarria zela esateko, eta gaur egun are zalantza gutxiago dut. Izan ere, tarte horretan eginiko bidea ikusita,
|
gure inguruko
UPV-EHU bera ia ezer ez izatetik iamunstro izatera —tamainaz— pasatu da, UPNA ezerezetiksortu da, eta hasieran lanbide-heziketarako zentro txikia eta lokala zena, poliki-poliki, Mondragon Unibertsitateabihurtu da. Bistakoa denez, elementu eragingarri funtsezkoak egon dira tartean unibertsitate horiek sortzean eta sendotzean, baina, funtsezkoa eta oinarrizko den giza elementuaz gain, borondate politikoa eta finantzazioa —publikoa zein pribatua— egon direlako izan dira posible.
|
|
2. Zail dateke EUren onuragarritasuna aztertzea ezagutzarensortze, erabilera eta zabaltze eratan gertatzen ari diren aldaketa prozesu konplexuak kontuan hartu gabe. Ez dut hemen baloratuko aldaketa horiek
|
gure inguruko
unibertsitateetan duten eraginaren egokitasuna. Azpimarratu nahi dudana da ezagutza-sortze prozesuetan ematen ari diren aldaketen, eta unibertsitateen betekizun berrien eta beren kanpo harremanen artean dauden elkarreraginak.
|
2003
|
|
Batetik, Aralar alderdi sortu berria delako, egitura txikiarekin. Ez daukagu
|
gure inguruko
komunikabide bat eta hortaz gizarteak ez gaitu ia-ia ezagutzen. Bestetik, egoera politikoa ez da egokiena alderdi bat sortzeko, hauteskunde hauek ez dira egokienak gurea bezalako mugimendu bat abian jartzeko.
|
|
Zazpi minutuen testa AEBetan jarri zen martxan, eta dagoeneko
|
gure inguruko
hainbat ospitaletan frogatua izan da. Diagnostikorako guztiz baliagarria gertatzen den tresna hori hasieratik oso sentikorrak diren lau proba edo funtzio neurtzean datza:
|
|
Erlijioa zalantzan jarri zenean poesia izan zen bidea. Garai honetan,
|
gure inguruko
errealitateari buruzko galderak egitearekin konformatu behar dugu, egungo idazlearen betebeharretako bat errealitateari buruzko galderak egitea da.
|
|
hemendikaldeko euskaldunok gizaldi bat beranduago izartu ginan(!), ta XVIIgarren gizaldian be ez daukagu gauza haundirik. (Ordurako,
|
gure inguruko
hizkuntzak ondo landuak egozan eta frutu ugari ta ederrak emonda...).
|
|
Beharbada, holan izango da, gure artean hutsune nabarmen bat bete ebalako aldi haretan. Ganera,
|
gure inguruko
mundutxuan kritika onak jaso zituan. Mesedegarri izan bada, eta euskaltzaleak alfabetatzeko lagungarri, horixe da niretzat saririk ederrena.
|
|
Hamabost-hamasei urteko adina ez da sasoerik txarrena gaztetxua ames ederren bide barrietan sartzeko, eta liburu samurrok irakurri-ahala, konturatu nintzan euskerea ez zala horren iluna eta gatxa. Liburuon euskerea ez zan
|
gure inguruko
herrietakoa, baina bai Bizkaikoa, eta gehien-gehiena beste barik ondo ulertzen neban. Baziran, bai, Zamarriparen liburuotan berba eta esaera ezezagunak be.
|
|
Erderazko berben zerrenda berak hautatu eban, ez dakit nik nongo ereduari jarraituz. Eskuarteko hiztegi labur, zuzen eta argia lortu nahi eban, berba gitxitan baina egokitan
|
gure inguruko
euskerea ulertzeko ta erabilteko lagungarri izateko modukoa. Ez eukan beste asmorik sakel-hiztegitxu apal honek.
|
|
Hurrengo urteetako asmakuntza guztiak legeek aurreikustea ia ezinezkoa denez,
|
gure inguruko
herrialde aurreratuenek Gobernuz kanpoko etika-batzordeak sortu dituzte, parlamentuetako indar guztiek kontsensuz aukeraturik: batzorde horiek, autonomia osoz, egun oraino ezezagun ditugun galderei buruzko iritziak ematen dituzte.
|
|
Kontua ez da besteren errukia piztea, baizik eta gure izateko eta sentitzeko modua ezagutzera ematea, gure buruari aukera ematea gizatiarrago, mugatuago eta errealago azaltzen garenean
|
gure inguruko
pertsonek hobeto ulertzen gaituztela eta, are, erosoago sentitzen hasten direla ikus dezagun.
|
|
Bortizkeriatik ezin bereizia da sortzea. Badakigu engoitik
|
gure inguruko
ordena eta legezko estatutu guztiak odolean sortuak direla, gero beraiek hori ahantzarazi nahi badigute ere. Bizkitartean bortizkeria oro espresabidearen mailan gelditzen da, protestaren hiztegian.
|
|
Eta gaude, Zornotzan mobilizazio honek hartu duen ezohiko indarrak zerikusizuzena daukala bertan egiten den Bizimodu Onaren irakurketa propio batekin. Ezda Amorebieta-Etxanon espezifikoki ematen den constructo sozial bat; baina baiazken urteotan
|
gure inguruko
herri askotan sortzen ari den definizio sozial komunbat, eta Amorebieta-Etxano horren adierazle paradigmatikoa izan daiteke.
|
|
Elikagaien osagarriak ezin izanen dira aurkeztu ez elikagai arrunt gisa ez dietaren iturri bakar gisa. Araudi berria onartzeak “alegaltasun” egoera iraunkorra ekarri zuen, eta horrek eragina izan zuen Espainian eta
|
gure inguruko
herrialdeetan, hala nola Frantzian, besteak beste. Horrelako produktuei buruzko araudirik ez zegoenez, onartzen zen, baina ez zen debekatzen.
|
|
Horregatik, beharrezkoa da parametro horiek elkarrekin lotzea, zehaztu ahal izateko zein den jatorri biraleko arriskuekin lotura handiena duena. Analisi horien eta beste batzuen arabera,
|
gure inguruko
kontsumo-moluskuetako birus-patogenoen portzentajea honako hau izan daiteke: %47 giza adenobirusentzat, %19 enterobirusentzat eta %24 A hepatitisaren birusentzat.
|
|
Diego Yeste eta Antonio Carrascosa doktoreek egindako lanaren arabera, D bitaminaren urritasunak edo errakitismoak modu selektiboan eragiten die Saharaz hegoaldeko Afrikatik eta Marokotik datozen arraza beltzeko edo azal iluneko haur etorkinei, amaren esnez eta D bitamina-gehigarririk gabe soilik babesten baitira, eta eguzkitan gutxi egoten baitira. Espainian, rakitismoa iraganeko gaixotasuna zen gaur egun arte, nahiz eta oraindik ere morbilitate-kausa izaten jarraitzen duen garapen-bidean dauden herrialdeetan, baina
|
gure inguruko
aldaketa demografikoekin eta migrazio-fluxuekin Mendebaldeko gizarteetan berpizten ari da. Ohitura errotuak Azterlanaren arabera, etorkinak oso errotuta daude beren ohitura soziokulturaletan, hala nola gorputzaren zatirik handiena estaltzen duen janzkera erabiltzea edo funtsean etxebizitzen barruan gertatzen den eta aire zabalean jarduera gutxi duen gizarte-bizitza izatea.
|
|
Talde horretako lehendakari Isabel Vallejoren arabera, “espezialitate farmazeutiko publizitarioen merkatua (errezetarik gabe eros daitezkeen sendagaiak) %6an gelditu da”. Haren iritziz, Ministerioak adierazitako automedikazio-mailak egiazki emango balira (herritarren %52), merkatu hori handiagoa izango litzateke,
|
gure inguruko
beste herrialde batzuetan gertatzen den bezala, hala nola Frantzian edo Alemanian, “botika horiek merkatuaren %15 inguru dira”. FEFEren datuen arabera, medikamentuen merkatuaren %80 errezeta behar duten farmakoek osatzen dute.
|
|
Esate baterako, Herbehereetan, 2002 urtean soilik% 182 handitu zen gizonekin harremana duten gizonezkoetan izandako sifili-kasu berrien kopurua. 90eko hamarkadan eustea Espainian, Osasun Ministerioak ez du sifiliaren gehikuntzarik hauteman, baina Kataluniako Hiesari buruzko Ikerketa Epidemiologikoen Zentroko adituek ohartarazi dute
|
gure inguruko
herrialdeen egoerak “pentsarazten duela Espainian gauza bera gertatzen ari dela, datuek oraindik frogatzen ez badute ere”. Datu horien arabera, badirudi 90eko hamarkadan, batez ere homosexualen artean, GIBaren transmisioari eusteko oso emaitza onak lortu zituzten prebentzio-programak etenda geratu direla diru-sarrera handiko herrialde askotan.
|
|
Eta erdaldunarentzat? " Euskal hizkuntza ezezaguna  eta baztertua da
|
gure inguruko
hedabide idatzi eleanitz-diglosikoetan38". Egunkari bakarraren esperientzia alde batera utzita, beste guztietan, oro har, euskara zerbait exotiko eta antzu izan da eta da.
|
2004
|
|
Lanbidean ederki aritzeko prestaturik dagoen arren, ikasi nahi ez duten ikasleak ez ezik, irakasleak jokamolde hori baimentzen duen sistema ere aurkituko duenez, hezkuntzan inplikaturik dagoen eta kolaboratzaile den profesionalaren angustia hori
|
gure inguruko
herrialde guztietan gertatzen ari da.
|
|
Zifra hauek oso bestelakoak dira
|
gure inguruko
herrialdeetan, Alemania (%55 errentan), Holanda (%46), Danimarka (%45) eta Austrian (%40), esate baterako.
|
|
Diruenez, Mendebaldeko zibilizazioaren aurrerapenak eta demokraziak osin beltza bere erraietan atxikirik darama azken mende luzeotan. Bestalde, izen-lapurreta honek itzal handiko eta ohore ez txikiagoko ebasleak ditu gainera eragileen artean, bai
|
gure inguruko
bi Nazio-estatuen6 artean eta bai hemendik landa.
|
|
Begiratu besterik ez dago Erdialdeko Europara eta au zo-estatuetara zer gertatzen ari den ikusteko. Horregatik,
|
gure inguruko
poli tikari profesionalen eta intelektual organikoen diskurtsoak akademikotik baino askoz gehiago du hipokresia eta maltzurkeriatik, estatu-botererik ez duen na zio batí inmigratuak bertakotzat hartzea eskatzen baitzaio, datozela Espainia tik edo nonahitik, inolako baldintzarik jarri gabe, hots, eskubide guztien jabe eginez, baina ez betebeharren erantzule. Diskurtso hori magrebtarrak itsasoan itotzen uzten dituen Espainiatik datorrenean, duintasun etikoari zor zaion be giruneak oinarrizkoenean huts egiten du.
|
|
Horregatik, oso aukera egokia da sabai altuko etxeetarako. Landare hau
|
gure inguruko
etxeetan ohikoagoa da bere izenak adierazten duena baino. Scheffler botanikari alemanak XVIII. mendean aurkitu zuen.
|
|
Irlandan, eta, oro har, eredu anglosaxoian, antzeko formula bat dago. Hala ere,
|
gure inguruko
herrialde gehienetan, prozedura gehigarriak salbuespena dira, eta Estatuak asko kontrolatzen ditu, aukera-berdintasunaren printzipioa hautsi ez dadin. Hala, Frantziak sarbide libreko tradizioa du, Belgikak bezala.
|
|
Unibertsaltasuna zerbitzatuta dago, ez baita kasu isolatua. Amerikatik ekarritako beste produktu batzuek ere gauza bera egin zuten, hala nola mandiokak Afrikako kulturan; patatak Europan, XVI. mendetik aurrera; edo, estutzen bada, arto-krispeta ezagunak, jatorri mexikarrekoak,
|
gure inguruko
herrialdeetan. Yucatán penintsulari erreparatzen badiogu, eta Vargas, Castro eta Cárdenas irakasleek eskualde horretako sukaldaritza-kulturari buruz egin duten azterketan azaldutakoari erreparatzen badiogu, ikus dezakegu espainiarrek egindako lorpenak elikadura-ohitura berriak ekarri zizkiela bertako herritarrei, eta haien elikadura-kulturan hainbat barazki, sustrai, fruta, arrain eta hegazti sartu zituztela, besteak beste.
|
|
Hala, azterketa horren arabera, Espainiako enpresen% 53k aukera ematen die langileei eguneroko lana etxetik egiteko. Datu horiek gorabehera, txostenak ondorioztatzen du telelangileen ehunekoa
|
gure inguruko
beste herrialde batzuetakoa baino askoz txikiagoa dela Espainian, hala nola Suediakoa edo Herbeheretakoa. Hala ere, datu zehatzen pasadizotik haratago, egia da gero eta langile gehiagok egiten dituztela lanak etxetik.
|
|
Egoera hori duela zenbait autonomia-erkidegotan hasi zen, animaliak babesteko administrazio-legeak onartu ondoren. Nolabait,
|
gure inguruko
beste herrialde batzuek pilatutako esperientzia jasotzen ari gara. Herrialde horietako legediak askoz ere murriztaileagoak dira, agintariek arauak betetzen direla kontrolatzen dute, eta epaileek epai eredugarriak ematen dituzte arauak hausten dituztenen aurka.
|
|
«Europako agintarien jarrera ezinbestekoa eta beharrezkoa izan zen ebidentzia zientifikorik ez zegoelako beldurrak baretzeko». Ia dena debekatu zen, baina ez zen horregatik geratu gaixotasunaren aurrerapena
|
gure inguruko
txaboletan. Iaz EEBren lehen kasua izan zen Kanadan, eta duela 2 urte Polonia edo Israelera iritsi zen lehen aldiz.
|
|
|
gure inguruko
harresiak jausi eta
|
2005
|
|
Baina kanpainaurre honek zerbait berezi eduki badu, hori Aukera Guztiak eta berari loturik joan den askatasun demokratikoei buruzko eztabaida izan da. Aukera Guztiak dela eta esan eta egin diren gauza batzuk
|
gure inguruko
kultura demokratiko murritzaren isla izan dira, eta ez bakarrik Espainiari dagokionez, baizik eta Euskal Herriko indar politikoen aldetik ere.
|
|
Ez da beste hizkuntza batzuk baino gehiago gizarte-esparru batzuetan, baina aski da euskal sortzailearentzat. Euskal sortzaileak bere hizkuntza hautatu egin du,
|
gure inguruko
erdal sortzaile gehienek ez bezala.... eta hautaketa horretan, azpimarratu nahi nuke, ez direla arrazoi nazionalak eta abertzaleak bakarrik izan pisua dutenak.
|
|
Pertsona garen aldetik, gure premiei erantzuten diete,
|
gure inguruko
gertakizunak, gainerako gizakiak eta geure burua balioztatzeko irizpideez hornitzen gaituzte.
|
|
Espainiako BPGren gaineko gastua %4, 9tik %4, 4ra jaitsi zen azken urteotan; Eurostaten datuen arabera, Europako batez bestekoa %4, 9koa da. “Helburua argi dago,
|
gure inguruko
herrialdeetan ohikoak diren inbertsio-mailak lortzea”, dio San Segundok, autonomia-erkidegoen ahaleginari ere heltzen dio. “Guri dagokigu-dio San Bigarrenak-legearekin bat datorren memoria ekonomiko baten erantzukizuna hartzea (unibertsitatez kanpoko irakaskuntza berritzeari buruzkoa); hezkuntza-sistemari emandako laguntzak administrazio guztien aurrekontu-isla izan dezan lan egingo dugu”.
|
|
Beherapen horren bidez, “.es” domeinu-izenen erabilera sustatu nahi da, herritarren eta enpresa txiki eta ertainen (ETE) Interneteko nortasun-ezaugarri gisa, haien onarpen-eta erabilera-maila Interneteko enpleguan aurreratuen dauden herrialdeenarekin parekatzeko. Gainera, tasak murrizteak kontuan hartzen du Domeinuen Plan Nazional berriaren “.es” domeinu-izenak esleitzeko egiaztatze-lanen sinplifikazio handia, onartzear dagoena, eta prezioak
|
gure inguruko
herrialdeetako lurralde-domeinuen pareko mailan kokatzen ditu. Ordena Espainiari dagokion herrialde-kodearen mendeko domeinu guztiei dagokie, hau da, bai “.es” eta “.edu.es” generikoei, hezkuntza-erabileretarako; “.gob.es”, Administrazioaren erabileretarako; “.org.es”, erakunde eta elkarteetarako; “.nom.es”, pertsona fisikoentzako, eta “.com.es”, erabilera orokorretarako.
|
|
Esposizio beraren aurrean, erretzaileentzako arriskua ez-erretzaileena baino 25 aldiz handiagoa da. Mike Repacholi doktoreak, OMEko erradiazioetan adituak, azaldu duenez, gas hori
|
gure inguruko
leku guztietan dago, eta munduko herri guztiak osasun-arrisku baten eraginpean jartzen ditu. Aire librean diluituta, radona arriskutsu bihur daiteke gela batean pilatzen bada, zorupean dagoen uranio-kopuruaren arabera.
|
|
Baina argi dago guk
|
gure inguruko
jendearekin egiten ditugun gauzak beti izango direla merkatuan kontsumitzeko eskaintzen dizkigutenak baino positibo, sortzaile eta aberasgarriagoak.
|
|
Aldi berean, kontsumora bultzatzen gaituzte, eta kontsumoa saritzen. Ikusia dugu
|
gure inguruko
politika ekonomikoen lehenbiziko helburua Barne Produktu Gordinaren hazkundea dela. Beharbada ez gara gure bizimoduan aldaketa sakonak planteatzen ausartuko.
|
2006
|
|
Clave erietxeko Etika Batzordeko kidea da, eta Ardura Aringarrietarako Euskal Elkartekoa ere bai. «Etika batzordeak orain dela hamabost urte-edo hasi ziren sortzen
|
gure inguruko
ospitaletan, eta batzuk oraindik sorrera aldian daude. Gurean, sei edo zazpi kasu aztertzen ditugu urtero, beti ere erietxeko profesionalen batek eskatuta.
|
|
Solinger-en planteamendua interesgarria den arren, beharbada bere argudioaurrutikoa dela ematen du, gure gizartea homogeneoagoa eta berdintasun maila handiagokoa delako. Baina AEBko gizartetik gurera ekarrita, Solinger-en aukerarenideologiaren planteamendua baliagarria zait
|
gure inguruko
amatasun eta aitatasunaren inguruan hausnarketa egiterakoan, eta horri helduko natzaio hurrengo epigrafeetan.
|
|
Horrez gain, materialak aurkitzen eskaini digun laguntza eskergagatik eta gure lanaren gorabeherak jasan behar izan dituelako Jon Andoni Fernandez de Larrea jaunari; bere gomendioengatik eta laguntzagatik Ernesto Pastor-i (berak ere jasan baitu gure lanaren eragina) eta Juan José Larreari bere ohar zehatz eta zorrotzengatik, hirurak Erdi Aroaren Historian espezialistak; eta, azkenik, David Martínez Izquierdo arkeologoari informazioa aurkitzen emandako laguntzagatik eta bere adiskidetasunagatik. Eta orotara
|
gure inguruko
guztiei gure tristura eta zama arintzen lagundu digutelako eta gurekin galdu duten denborarengatik: Hala Bedi irratiko. Zaharrak Berri?
|
|
Bestalde, Calabria, Sizilia eta Pugliako eskualdeko agintariek, zisne hilen kasuak han erregistratu baitira, prebentzio-neurriak jarri dituzte abian, hala nola kontrol zorrotzak nekazaritza-enpresetan eta hegaztien haztegietan, edo hegazti biziak garraiatzeko debekua. Neurri horiek
|
gure inguruko
beste herrialde edo estatu kide batzuei eragingo diete. Hala, Europako Batasuneko agintariek, Elikakatearen Batzordeak otsailaren 16an eta 17an egingo duen bileran, oilasko eta txori biziak, lumak, haragia eta deribatuak, arrautzak eta tratatu gabeko lumak Bulgariako zonetatik inportatzea debekatzea aurreikusten dute.
|
|
Segundoko mega bat 30 eta 36 euro artean kostatzen da;
|
gure inguruko
herrialdeetan, berriz, 15 eta 20 euro bitartean.
|
|
Espainiako banda zabaleko zerbitzuen prezioak Europako herrialdeetako batez bestekoa baino %25 handiagoak dira. Reinaldo Rodríguez Telekomunikazioen Merkatuko Batzordeko buruak atzo esan zuen segundoko mega baten batez besteko kontratazioa 30 eta 36 euro bitartekoa dela, eta zenbateko hori 40 euroraino handitzen dela zerbitzu paketatuak kontratatzen direnean (Internet, doako deiak eta, neurri txikiagoan, telebista);
|
gure inguruko
herrialdeetan, berriz, autek 20 euro ordaintzen dituzte. Rodríguezek gogorarazi zuen TMBk ezin diela eragin erabiltzaileek liberalizatuta daudelako ordaintzen dituzten prezio txikizkariei, baina bai Telefónicak bere lehiakideei aplikatzen dizkien handizkariei, ekoizpen-kostu errealei begira egon daitezen, erakunde erregulatzaileak berak egindako kontabilitate-sistemaren bidez. Hori izango da Batzordeak urteko bigarren seihilekoan egingo duen jarduera nagusietako bat, Espainian banda zabalaren erabilera zabaltzeko.
|
|
Errealitate honen inposaketak gure herrietatik kanpo alde egitera behartzen gaitu edo mailegu baten esklabo bihurtzera, horrek dakarren aldaketa sozialarekin. Egoera hau dela eta sortu zen orain hiru urte Amarratsak kolektiboa,
|
gure inguruko
borroka sozialak bultzatzeko asmoz.
|
|
Erreginaren babesa bagenuen, baina erregina Pauen zen, eta Paue urrun da Nafarroa Beheretik. Sinesmena hedatzeko eta superstizioa borrokatzeko hark eman ordenantza bakoitza zaflako bat zen
|
gure inguruko
jende ezjakinendako. Migel Mailuk konpliarazi behar, orduan, gogo onez konplitu nahi ez zena.
|
|
Halaxe itxura. Nik, ordea,
|
gure inguruko
jendearen guztiz bestera ikusten nuen Hermannen jokabidea: bizkarra eman nahi zien aitari eta aitak eragindako lotsari, nolako egurra halako ezpala esaerak dioena ukatu nahi zuen dudarik gabe.
|
|
Kontatzen dituan istorioak sekulako tentelkeria, txaldankeria eta lerdokeria sinestezinak dituk, eta istorio ziztrin horiek" biltzen" dituen" eleberria" azkenean loturarik batere gabeko gertaera txepel zenbaiten pilaketa axolagabea besterik ez duk. Ez dik ezer iradokitzen, ez dik erreferentzia metaliterariorik batere, ez dik inolako teknika literario berezirik, ez dik
|
gure inguruko
errealitatea islatzen, eta gure ingurukoa ez denik ere ez, ez dik batasunik ere, ez dik ezer... Tira, ezer izatekotan ere, ondoriozko ikasbide merkea dik, guztiz erreakzionarioa gainera bera, atzeratua, atzerakoia, lerdoa eta ustela hori ere:
|
2007
|
|
1995eko Legearen liberalizazio-esperientzia, lehen esan bezala, oinarrizkoa izan da gaur egungo arauketa eratzeko, bide berari jarraitzen baitio; gainera, epea bost urtetik hiru urtera murriztu eta hiru urteko isilbidezko luzapenen sistema ezarri du. Europar Batasunaren barruan,
|
gure inguruko
estatuetan, iraupenaren puntu horri dagokionez, itunakkortasuna emateko denbora behar due egiteko askatasun osoa onartu da; baina Espainian hori egitea gehiegitxo dela pentsatu da, zalantzarik gabe, errentariak erabilitako kapitalak amortizatu eta enpresari ezinbesteko egonlako.
|
|
hauteskundeen finantzaketa publikoa arautu zen, eta hauteskunde-taldeei funts jakin batzuk esleitu zitzaizkien. Bigarren Mundu Gerraren ostean, alderdi politikoek sistema demokratikoan duten garrantzi handia beren beregi jaso nahi izan zen, autore batzuek «alderdien demokrazia» gisa definitu dute?, eta horregatik,
|
gure inguruko
konstituzio-testuetan aitortu ziren, irismen desberdinekin bada ere: adibidez, Frantziako eta Italiako Konstituzioetan aitorpena nahiko neurritsua da, Alemaniako eta Portugaleko Konstituzioetan oso indartsua, eta Espainiako Konstituzioan aipatzeko modukoa.
|
|
Kontraesanak interpretazioaren bidetik gaindiezinak direnean soilik jo behar da eraldaketa-prozedurara, konstituzio-apurketa saihesteko. Prozedura horrek betekizun gehiago edo gutxiago ezarriko ditu eta, hori dela bide, Konstituzioak zurrunagoak edo malguagoak direla esaten da; kasu batzuetan, konstituzio-eduki batzuk ezin dira eraldatu, «ukiezinak» baitira («ukiezintasun-klausula» izenekoak,
|
gure inguruko
Konstituzio batzuetan agertzen direnak, besteak beste, Frantziakoan, Italiakoan eta Alemaniakoan).
|
|
Eredu berri hau ez da zuzenbideko estatua «besterik gabe», Herman Heller-ek lehenengoz zuzenbideko estatu sozial izendatu zuena baino. Eredu berritzailea, konstituzio zuzenbidean Mexikoko 1917ko Konstituzioaren eta Alemaniako Weimar-en 1919ko Konstituzioaren bidez bidea irekitzen hasi zena eta Bigarren Mundu Gerraren ostean
|
gure inguruko
konstituzio demokratiko gehienetan orokortu zena (adibidez, Bonneko 1949ko Oinarrizko Legean, Frantziako 1958ko Konstituzioan, Italiako 1947ko Konstituzioan, etab.).
|
|
Baina kontzientzia-objekziorako eskubidea aitortuta eta objektoreek ordezko gizarte-zerbitzua egiteko betebeharra zutela ezartzean, Espainian
|
gure inguruko
beste herri batzuetan parekorik ez zuen fenomenoa gertatu zen: lehenengo eta behin, antzeko egoeran zeuden beste herri batzuetan baino kontzientzia-objektore askoz gehiago agertu ziren, eta bigarren, soldadutza egiteko adinean zeuden askok «intsumiso» zirela adierazi zuten, hau da, pertsona askok derrigorrezko zerbitzu militarra egiteari uko egiteaz gain, ordezko gizarte-zerbitzua egiteari ere uko egin zioten, zenbaitek «desobeditze zibila» deitu izan duten jokabidea hartuta.
|
|
–Gaur? eta?
|
gure inguruko
–zeru, baketsua, ren lilura faltsua bada, arrunt faltsuagoa da antzinate urrunari bagagozkio.
|
|
Zalantzarik gabe honetan datza, sumatzen dugunez, Kondairan barrena Asiako bi pentsamendu olde indartsuok, eta
|
gure inguruko
hiru erlijio abrahamdar nagusiek, horren joera desberdinak izatea.
|
|
Toxinak
|
gure inguruko
iturri askotatik heltzen zaizkigu. Aztarnak edozein gauzatan aurkituko ditugu:
|
|
Nola jarduten dute, komunikazioari dagokionez,
|
gure inguruko
komunikabideek. Era sakabanatuan, esango nuke. Gaur egun, oso normala da, sail ezberdinak dituenerakunde batean, sail bakoitzeko komunikazio-estrategia eta komunikaziorakoazpiegitura berezitua aurkitzea.
|
|
Gizarte-erantzukizuna modu askotara sar daiteke enpresaren barruan. Orainarte,
|
gure inguruko
enpresetan, gehienbat kudeaketa-eredu berri bezala sartu da.Gai honek aldaketa batzuk eragin ditu jadanik enpresa-egituretan; hainbat sailindartu behar izan dira eta kontrolerako tresna berriak aplikatzen ari dira (adierazleak, kontrol-markoak...). Neurri batetik gorako enpresetan, behintzat, gizarteerantzukizunaren jarraipenerako batzordeak sortu dira eta dinamika bat dute.Baina, beharbada, hori enpresa-joerei buruzko ikastaro batean aztertu beharkolitzateke; enpresa-egiturak aztertzea baino, gurea gehiago da komunikazioa.
|
|
Horrela, osasun-onurak lortu nahi ziren adingabeen garapena ingurune osasungarri batean egingo zela bermatuko zuten neurriak hartuz eta sustatuz, alkoholaren kontsumoak dakartzan ondorio negatiboetatik babestuta. Gainera, kontsumo horrek bere osasunean eragiten dituen ondorioei buruzko informazioa eta hezkuntza eman nahi zituen,
|
gure inguruko
herrialdeetan gertatu den bezala, haien esperientzia aplikatu nahi baitzen. Zenbait arau autonomikok estaltzen dituzte eremu horretako zenbait esku-hartze, eta edari alkoholdunak ere hartu dituzte ondorio kaltegarriak eragin eta kontsumitzailearenganako mendekotasuna sor dezaketen droga instituzionalizatutzat.
|
|
Abantaila bat dute: kanpainako emaitzak jasotzen hasi dira; herentzia eta legatu solidarioak ohiko lankidetza-modu bihurtu dira
|
gure inguruko
herrialdeetan, eta dagozkien GKEek haien bidez jasotzen dute diru-sarreren zati handi bat. Gure seme-alabak gu baino solidarioagoak izango dira testamentuekin?
|
|
Organoak ere inbertsio handiagoak eskatzen ditu unibertsitate publikoaren eta, oro har, irakaskuntzaren kalitatea hobetzeko. Hala, beharrezkotzat jotzen du hezkuntzako gastu publikoa, 2006an %4, 47koa, BPGaren %7ra iristea legegintzaldia amaitzen denean, “egiturazko defizitak gainditzeko modu bakarra” delakoan, hain zuzen ere,
|
gure inguruko
beste herrialde batzuetakoa baino hainbeste urte gutxiago inbertitzeagatik. Bestalde, Ikasleen Batasun Demokratikoak (UDE) eskatu zuen fakultate bakoitzak bere sarbide-probak antola ditzala, Estatuko Eskola Kontseiluak bere ustez egin zuen “demagogiko proposamen” horren aurrean.
|
|
Zeregin hori “konplexua izango da, kontuan hartu beharreko faktore asko baitaude”. Joan Oms diputatu sozialistak onartu du
|
gure inguruko
beste herrialde batzuetan dagoeneko erregularizatuta daudela terapia horiek. “Terapia horietako batzuen kasuan, egoera paradoxikoak gertatzen dira; esate baterako, EBko estatu kide batzuetan erabiltzen dituzten profesionalek legezkotasunetik kanpo egiten dute, eta beste batzuetan, berriz, legezko praktikatzat hartzen dira”, dio Espainiak.
|
|
Gaur egun, Espainiako Kirol Medikuntzaren Federazioa Istripuzko eta Bat-bateko Heriotzaren Erregistro Nazionala ari da diseinatzen Kirolarian (MASD). Erregistro horrek, zalantzarik gabe, aparteko balioa izango du prozesu horrek
|
gure inguruko
kirolarien artean duen eragina eta benetako kausak ezagutzeko. Kirolarien artean bat-bateko heriotza eragiten duten kausen artean, patologia kardiobaskularra da ohikoena, baita kirolari lotuta ez dagoen bat-bateko heriotza ere.
|
|
Eurostat Estatistiken Europako Agentziaren aurreikuspenen arabera, 2050 urtean Espainia izango da Europako herrialde zaharrena eta munduko bigarren herrialde zaharrena, Japoniaren atzetik. Datu horri Mediterraneoko kultura gehitzen badiogu, eta, batez ere, Espainiakoa, etxebizitzak jabetzan dituela eta ez alokairuan,
|
gure inguruko
herrialdeetan gertatzen den bezala, Espainia da era horretako produktuen bezero potentzial handiena duen herrialdea.
|
2008
|
|
Beti izan da holan, eta lehen, herri batekoa edo baserrikoa izateak zeharo markatzen eban urte hareetan, gehiago oraindik. Adibidez,
|
gure inguruko
herriak hartzen ebazan kantugai ahapalditxo honek:
|
|
Kapitainak esan bezala, hotzik ez zen jadanik. Eguzkia
|
gure inguruko
zuhaitz gerrikoaren gainera altxa orduko, zabaltokian jotzen hasi zen bete-betean eta hurrupa batez irentsi zituen lurrun guztiak. Handik gutxira hondarra kiskaltzen zegoen eta erretxina urtzen hasi zen fortineko enborretan.
|
|
24) maiz aipatu arren, nabarmen da ez dagoela adostasunik, termino-ak definitzean antzekotasun handiak badaude ere. Gainera,
|
gure inguruko
hizkuntzetako terminoen parekoak eratu ditugu euskaraz eta Zabalak (1999: 163) dioena gerta-
|
|
8 Bide batez, ohar gaitezen gaztelaniaz gertatzen denaz. Izan ere, hizkuntza honetan,
|
gure inguruko
besteetan bezala,, la mitad de los alumnos ha (n) llegado tarde, esaten da.
|
|
“Zure bihotzak ez ditu kulturak edo koloreak ulertzen, gainerakoak ere ez” lemapean, kanpaina honetan liburuxkak banatuko dira hainbat hizkuntzatan (errumaniera, arabiera, txinera, frantsesa eta ingelesa, gaztelaniaz gain) osasun-zentroetan, GKEetan, enbaxadetan, kontsulatuetan, gaixoen elkarteetan edo kultura-elkarteetan. ...Espainiak munduko gibel-transplante guztien %6 egiten du, eta giltzurrun-transplante guztien %3 Ministroak berriz ere eskerrak eman zizkien 2007an donazio eta transplante prozesuan parte hartu zuten profesional guztiei, eta azpimarratu zuen garrantzitsua dela herritarren elkartasuna transplante sistema espainiarraren ezinbesteko elementu gisa, zuzentasunean eta sarbide unibertsalean oinarritua,
|
gure inguruko
herrialde askorentzat eredu den sistema. Gaur egun, transplantea jasotzeko itxaron-zerrendek 5.000 gaixo inguru dituzte, aurreko urteetako kopuruaren antzekoa.
|