2000
|
|
Kontsumoaren erlijioaren zelebrazio
|
egun
hauetako patxadan sagardi kontuetan aritua naiz. Oinarritik abiatuta sagardi bat antolatzen ari den lagun bat nuen kontu kide.
|
|
Xamarrek ere ekin zion urte berean eta hurrengoan Asisko Urmeneta gehitu zitzaien. Azken biek
|
egun
ere astero osatzen dute ARGIAn euren orrialdea «Gora pro nobis» izenburuarekin eta Marko Armaspach en Errobiko pirañekin batera betezen dute umore grafikoaren txokoa
|
|
Bada, arbola hau honetarakoxe, zoko betegarri izan dadin, hazten da Euskal Herriko lursail hotzenak dituzten baserrietan. Gero beretzako izan daitekeen tortura gela okerrenean edukitzen dugu
|
egun
horietan: etxe barru beroa, aire lehorra, ureztatzeaz ahaztuta, zintzilikario eta argiz jantzia...
|
|
Euskal Herrian eskaintza zabala dugu ihauteriei dagokienez. Eta, hala ere, bada
|
egun
hauek pasatzera atzerrira joaten denik. Urtero telebistan ikusten ditugun irudiek Rio, Venezia edo Tenerifera joateko gogoa pizten digute nonbait.
|
|
Ez da estatusaren kontua bakarrik izan, hau da, euskara administraziora eta hezkuntzara zabaltzea; aldi berean, urte batzuetako geldialdiaren ondoren, Euskaltzaindia bera, 90etik aurrera batasunerako arauak ematen hasi zen. Hori ez da izan euskaltzain batzuei
|
egun
batean berriz arauak ematen hastea bururatu zitzaiela. Ez, ez, 90 eztabaida berezia izan zen bide honetatik jo behar genuen ala ez ikusteko; argitaletxeetatik eta beste leku askotatik arauak eta arauak eskatzen ari ziren.
|
|
Santo Tomas eguna izan zen. Pentsa daitekeenez,
|
egun
hori ez du sekula ahaztuko. 45 urte ditu, eta 20 urte luze eman zituen kartzelan.
|
|
Askatasuna familiako egoeragatik iritsi zitzaion bestela kartzelan legoke
|
egun
bere iritziz. Aspaldi behar zuen aske izan edonola ere, orain sei urte bete baitzuen legeak agintzen duena.
|
|
Pedagogiako liburuetan jartzen al du? Urte garai honetan eskiatzeko pistetan egoten den elurtza eta ostirala jai edukita mukizu hauek agoantatzen aritu
|
egun
guztian. Alde ederra ostegunetik hanka egitea.
|
|
Elizbarrutiko apaizekin meza ospatu zuten Donostiako Apaizgaitegian eta irteeran, bertako erretoreak hitz batzuk esan zituen, Juan Mari Lekuonak bertso batzuk abestu, eta nik txistu danbolina jo. Horretarako gonbitea bezperan edo bi
|
egun
lehenago egin zidaten: beste batek huts egin zuela azkeneko orduan eta joango ote nintzen.
|
|
jo nuen
|
egun
hartan, euskal artzainek zerura begira jarririk eta belatzen hegaldia imitatuz ahoz ziztukatzen zituzten doinu librez osatua. Bera ere artzaina izanik, maiz begiratzen duelako zerura eta han igarritakoa transmititu nahi izan digulako ardiak baino memelagoak garenoi.
|
|
1914ko maiatzaren 13an, pilotaleku estalia prest zegoela jokatzen hasteko berria eman zitzaion udaletxeari, eta hiru
|
egun
beranduago inauguratu zen. Bertan 1.116 ikusleentzako tokia bazen.
|
|
Urte t' erdiko su etena ez da alferrikakoa izan, herriarengan ilusio eta esperantza sortu dira, gatazka gainditu dezakegu, mahai baten ondoan negoziatzeko eseritzea nahi ez duten horiek, eseri araziko ditugu, guk, gure egia esplikatzeko ahaleginak biderkatu behar ditugu, gure hitza eta ahotsa isiltzen saiatuko dira, gure bidea luzea da, ezin dugu amore eman, eta are gutxiago herriari bizkarra eman. Martxoaren 12an beste urrats bat eman behar dugu, abertzaleok, Madrilen gure eskubideen aldeko lan itzela dugu aurrean, eta
|
egun
hori eta gero, gauza bera, etengabe Euskal Herriaren askatasunaren bila
|
|
Uriarteri, futbolari onei legez, taldean moldatzeko denbora eman behar zaio, eta horretarako ehun bat
|
egun
ditu gutxienez. Ez dadin batzuek ez besteek estutua izan, alegia.
|
|
Berriro ere Martxoak 8ko eguna datorkigula jakinik, eta bereziki hainbat alderdi politikok
|
egun
honekiko izango duen jarrera erabiltzailea aurreikusirik, zenbait burutapen plazaratzea guztiz beharrezkoa iruditu zait. Lehenik eta behin, egun bizi dugun errealitate birtuala salatzea izango litzateke nire helburua, hots, gizartean dagoen «berdintasun» sentsazioa eta instituzioetatik bideratzen dituzten mezu eta politikak nahikoak direlaren ikuspegia hain zuzen ere.
|
|
Sondikatik Londresera, Londresetik Johanesburgora eta handik Windhoerako (Namibiako hiriburua) bidaia hegazkinez egin genuen. Ondoren bi aste igaro genituen Namibian, hamar
|
egun
Monzoneko Iparraldean eta bi Zimbawen. Ondoren lankide batek animatu ninduen lana lehiaketara aurkeztera.
|
|
1971n Michael Hart ek testu elektronikoak egin eta doan hedatzeko Gutemberg deituriko proiektua sortu zuen. Handik urtebetera, 1972an, sarearen jendaurreko erakustaldia egin zen eta
|
egun
hain hedatua dagoen posta elektronikoko lehen programa azaldu zen; azken hau aplikazio erabilienetakoa bihurtu zen.
|
|
UZTAILAREN 12tik 15era burutuko da Donostian III. Antzerki Feria. Guztira, hogei lanetik gora ikusi ahal izango dira
|
egun
hauetan, %45a euskaraz eskainiko delarik. Euskarazko lan hauek kalean egingo dira gehienbat.
|
|
Hogeita hamabost ataletan banatua, jaio zen
|
egun
beretik zendu zeneraino bizitako pasarte esanguratsuenak bildu ditu Jon Enbeitak: eskolan bizitakoak, ezkontza, euskararekiko sentimenduak, irakurtzeko zaletasuna, minak...
|
|
Londresen egingo den ekimen hori ez da izango, ordea, Euskal Herria hizpide izango duen bakarra, bertako Euskal Elkarteak (London Basque Society) Euskal Aste Kulturala prestatu baitu
|
egun
horietarako. Ekainaren 23a eta uztailaren 2a bitartean Euskal Herria ezagutaraziko duen ekitaldi franko izango da.
|
|
irakurzaletasuna bultzatu behar da. Nik badut lagun bat
|
egun
guztia footing egiten pasatzen duena, eta footing egin nukeela esaten dit. Sentitzen dut, baina ez zait gustatzen.
|
|
Autonomoek PSOEko Enrique Casas hil zuten; ZEN planaren arduradunetakotzat jo zuten. Atentatua hauteskunde autonomikoak burutzeko hiru
|
egun
falta zirelarik izan zen. HBko Mahai Nazionalak atentatua kondenatu zuen.
|
|
Baina gero gehiagotan ere izan ziren berarekin. Desagertu baino hiru
|
egun
lehenago, ekainaren 8an, izan ziren berarekin azkenekoz eta Alegiko lehengusu batzuk ekainaren 10ean izan ziren berarekin. 11n zita bat zuen norbaitekin, baina ez da argi zita horretan izan zen ala ez.
|
|
Gogoan dut bertan tokatu zela
|
egun
hartan Joan Mari Irigoien ere eta bi idazleek hitz batzuk egin zizkiotela elkarri. Markek galtzarbean zekarren izenburuak harritu ere gintuen Joan Mari eta biok.
|
|
John' s eliza nagusian. Eta festa giroko
|
egun
hori amaitzeko, berbena izango da bederatzietatik goizaldeko ordu bitara. Dena den, igandean ere ekitaldiak izango dira noiznahi festazale sutsuak asebetetzeko.
|
|
Ez naiz liburuak saltzen ari. Aspaldi aurkeztu ziren, eta liburuek gaur egun duten bizi esperantza gero eta laburragoa kontuan izanik (hamabost
|
egun
–hilabete?) ezin esan bi liburuok gazterik hil zirenik.
|
|
Neguan egunero 10:00etatik 20:00etara (Gabonetako zenbait
|
egun
ezik). Udan egunero 10:00etatik 22:00etara.
|
|
Langile urritasunak ezbehar larriren bat ekarriko du
|
egun
hauetako batean" zioen Manuel Ramon Ugarte Torcak. 48 urte zituen, bi seme alabaren aita zen eta Bizkaiko Labe Garaiak suntsitu eta ixterakoan sortutako Aceria Compacta de Bizkaia, ACB, enpresan aritzen zen lanean.
|
|
Langile horrek berak, bizitzaren makurkeriak, arazoaren muina agerian utzia zuen lanean hil aurretik: " Langile urritasunak ezbehar larriren bat ekarriko du
|
egun
hauetako batean". Eta, hamar minutu geroago, berak salatutakoaren zoritxarreko biktima gertatu zen.
|
|
Asko gustatzen zaidan melodia sortu eta moztu behar badut, ez zait inporta. Melodia hori beste
|
egun
batean egin dezaket osorik nahiz eta ez den film laburrean sartuko. Horretan, nolabait esateko, soinu banda bat naiz.
|
|
Nazioarteko 32 Abesbatz Lehiaketa burutuko da
|
egun
hauetan Tolosan. Munduko abesbatzarik onenetarikoek hitzordua dute Leidor zinema aretoan datorren azaroaren lehenengora arte.
|
|
Oso itxaropentsu ageri zen ZERUKO ARGIA 401 zenbakian. Batetik," Euskaltzaindia Zuberoan" bildua zen, eta nahiz Matalasen herriko" benetako eskualdun" fier haien garaiko egoera ez izan pozez saltoka hastekoa,
|
egun
hartan bederen bozkarioa zabaldu zuten beraienganaino hurbildutako beste euskaldunen artean. Horrela zioen On Nemesio Etxanizek behintzat:
|
|
Ofizioak agintzen digu halako tolerantzia bat izatea, derrigorra da, eta derrigorra esatean ez da gauza gogor bat, da gauza polit, atsegin eta gratifikantea. Nahiz eta ados ez egon,
|
egun
hartan izango gara kontrario baina lagunak.
|
|
Nahiz eta liburuen izenburuan asteko egun jakin bat agertu, ez dira ipuinak asteko
|
egun
horretan bakarrik kokatzen. Ostegunak deituriko bilduman, unibertsitateko ikasleen xelebrekeriak kontatzen dizkiguten bost ipuin eskaintzen dizkigu, eta Ostiralak liburuan, ordea, karrera amaitu ondoren lan munduan sartzear dauden ikasle ohiak aurkezten dizkigu sei ipuinetan:
|
|
(1996). Trilogia honetaz gain, Hiru
|
egun
Larburun (1996) eta Ladix Petrirenekoa (1998) eleberriak ere argitaratu zituen.
|
|
Arestian aipatu bezala, 1996 urtean Hiru
|
egun
Larburun eleberria argitaratu zuen. Liburu honetan, seminarista baten gogoetak dira mami nagusia.
|
|
Migel seminaristak hiru eguneko baimena izan du etxekoak ikustera joateko. Beraz, hiru
|
egun
horietan zehar dituen sentipen, oroitzapen, gogoeta,... kontatzen zaizkigu. Ostiraletik iganderako hiru eguneko iraupen hori 1962 urte inguruan kokatzen da.
|
|
Hiru
|
egun
hauen berri emateko hika darabilen narratzaile autodiegetikoa dugu: hots, narrazioan esku hartzen duen narratzailea.
|
|
Baina, erabakia hartzen duenerako, beranduegi izango da. Beraz, ezbairik gabe, hiru
|
egun
horiek erabakiorrak izango dira zalantzak agertzeko. Bestalde, Leticia Grandesek adierazi bezala," seminarista kezkatzen duenaz jabetzen goazen neurrian, besteak kezkatzen dituzten arazoez ere ohartzen goaz." (Egan 49)
|
|
1996 Hiru
|
egun
larburun, narrazioa, BBK Euskaltzaindia.
|
|
Lehendabizi idatzi egiten dut, eta ondoren, idatzitakoa arretaz zuzendu. 12 Eta zer egiten duzu euskara ikastea oso zaila dela iruditzen zaizun
|
egun
horietan. Ni ez naiz horregatik larritzen.
|
|
France 3 Euskal Herrik, asteko
|
egun
guztietan, sei minutuko bertako albistegi bateskaintzen du 19: 54etan. Albistegi honek euskaraz azaldutako gai batzuk izaten ditu.Euskaraz egindako erreportaiak, taldeko kazetari elebidun bakarrak, Allende Boutin ekazaltzen ditu.
|
|
Ondoko lerroetan, kanal bakoitzaren berezitasunei egingo diegu kasu, horretarako
|
egun
osoko programazioari erreparatuz. Aurrerago egingo dugu prime timedelakoan gertatzen denaren azterketa.
|
|
c) Aste barrurako programazio horizontala eta horietariko
|
egun
bakoitzerakoikuspegi bertikala dira nagusitu diren programazio taktikak.
|
|
Kontraprogramazioa ekiditeko eta ikusleen informazio eskubideak babesteko, programazioak, beranduenez, emisio eguna baino hamaika
|
egun
lehenago emanbehar dira aditzera, eta ezin dira ordutik aurrera eraldatuak izan, ezustekoenkasuaz eta programatzailearen borondatez kanpoko arrazoi bat dela medio ezbada52.
|
|
Bertan zehazten da, besteak beste, hedapen nazionala, autonomikoa etalokala izango duten telebista eta irrati zerbitzu digitalak ezarriko direla, zeinen ezaugarriak eta kontzesio moduak berariaz eman beharreko plangintza eta araudi teknikoetanfinkatuko diren; baita horien gestio modu zeharkakoen kontzesioa Estatuari egokitukozaiola Estatu mailako zerbitzuen kasuan, eta Autonomia Erkidegoei maila autonomikoeta lokalenekoetan. Telebista Digitalaren Plangintza 1998ko urriaren 9ko 2169/ 1998Errege Dekretuan zehaztu zen eta Erreglamentua, berriz,
|
egun
bereko Aginduan. Bertanhonako kanal multiple hauek aurreikusi ziren, bakoitza, gutxienez, kalitate estandarrekolauna programaziorentzako kapazitatearekin:
|
|
Duela bi
|
egun
, filosofo ospetsu baten pare jarri du Markos Zapiain lagunakTxillardegi, bere azken nobelaren kritika egin diolarik. Ez daukat nik jakinduriarikaski Txillardegi filosofian kokatzeko.
|
|
Baina hor agertzean, pentsa nornuen aurkitu nire harridurako? Txillardegi,
|
egun
haietan hegoaldeetatik ihes etorria! Lan egiten zuen enpresan grebari ekin baitzioten beharginek, haien alde jarri zen JoseLuis; ETAko buruzagietatik izanez, ez zuen arriskurik hartu behar poliziaren aurrekogaldeketa batean, eta, beraz, muga pasa zuen Hazparneko adiskide hari buruz.
|
|
Hark bereteologiako estudioak amaitu orduko elkarri fedatu dira publikoki. Bi
|
egun
bakarrikgeroago, Kierkegaard damuz eta doluz eta eskrupuluz beterik dago, neskatxa errugabea nola herresta lezakeen horrela bere madarikaziora. Azkenean, Kopenhagen gomundutxo hobe osoan eskandalu sonatu batekin, hautsi egin du ezkon fedea.
|
|
Hori ere gure gainean eraginkorra, limurkorra?
|
egun
haietan. Mundu hori dena dago oso sakon Leturia-ren barrenean, berenahas mahas guztiarekin:
|
|
Romanones ek zeukan arrazoia: Monarkiako gehiengoaren ahotsa berarena zen, ez Cambo rena, nahiz eta honek Kongresuko
|
egun
hartan bizi izan zuen bere unepolitiko handienetako bat (Pabon 1952: I, 451).
|
|
Antza denez, Bayern 3 sintonizatzen duten gehienak, bidaiatzeko asmotan edo bidaia egiten dabiltzanak izaten dira. Beraz, ez da batere iraunkorra eta homogeneoa entzuleen kopurua egun desberdinetako ordu berean, ezta
|
egun
bereko ordu desberdinetan ere.
|
|
–atzo?,, herenegun? edo, orain hiru
|
egun
–, iraganeko egintzari buruzko informaziorik, alegia.
|
|
Kazetaritzan esan ohi den bezala: , albisteak
|
egun
bakar batean zahartzen dira prentsan, zenbait ordutan telebistan eta minututan irratian?.
|
|
Hego Euskal Herrian irratia Primo de Rivera-ren diktadurapean sortu zen. Donostiar askorentzat egun handia izan zen 1925eko irailaren 29koa,
|
egun
hartantxe hasi baitzen emititzen Radio San Sebastián (EAJ). Emisore edo igorgailua Txubillo jarri zuten (Igeldo) eta estudioa hiri barnean.
|
|
Euren hasierako intentzioa (nirekin aurkitu baino lehenagokoa) Limerick hirira heldu eta gaua han pasatzea zen. Baina pentsatu zuten hori
|
egun
bat galtzea zela, goizegi iritsiko liratekeelako, eta beraz Lahincheraino joatea erabaki zuten, nire proposamenari kasu eginda.
|
|
Eta" hamar minutu barru" horrek zer pentsa eman zidan arren, erabaki nuen sei mutil haiek guztiz normalak zirela eta nire pentsamendu negatiboek ez zidatela batere laguntzen, ez zidatela bidaiaz, paisaiaz, elkarrizketaz disfrutatzen uzten. Baziren zenbait
|
egun
mutil haiek ezagutzen nituela, eta hasieratik jo nuen posizio defentsibo batera. Eta zertarako?
|
|
Eta gai honetaz pentsatzen ari nintzela, Hondurasko kartzela batean gertatutakoak gogoratu zaizkit. Abuztuko
|
egun
hartan presoek su eman zioten euren aterpe bakarra zen Santa Barbara kartzelari. Bertako 498 presoek, guztiek alegia, egin zuten alde.
|
|
Baina mehatxuren baten zurrumurrua zabaldu da gure artean, hitzaldiak bonba mehatxua jaso duela, alegia. Eta jendea hasi da esaten protestante putakumeen errua zela, gaur euren
|
egun
seinalatua zela (artean ez bainekien hori ere, nahiz eta famatuak izan" orangista" izeneko talde horiek gaurko egunez egiten dituzten desfile eta alarde harroak), eta Ipar Irlandan istilu larriak izan direla gaur, eta gauean larriagoak izango direla seguruenera. Bitxiena da Errepublikan ere, alegia Hegoaldean, zenbait ekintza txiki burutu omen dituztela txerri lealistek aurten; garrantzirik gabekoak, bai, baina han hemenka izua hedatu dutenak.
|
|
Eta orduan, eskaintzaz beteriko urte batzuen ondoren, amaitu egin zitzaizkion opari infinitu eta mugagabeak, eta
|
egun
hartatik aurrera mendiak eta lakuak oparitzen zizkidan, eta gero zuhaitzak eta ur lasterretako bitsa; eta hodeiren bat oparituko ote zidan beldurrez nengoen garai batean, enborrean zizelatu zuen bihotz bat erakutsi zidan. Hura guztiaren bukaera zela iruditu zitzaidan, baina ez:
|
|
Guraso diktadoreak izatearen komeriak. Baina hala ere baziren urtean zenbait
|
egun
, gutxiegi horiek ere baina tira, gaua kasu, edo herriko jaiak, eta nola ez, inauteriak. Eta munduaren historia osoan ez zen egon hura bezain inauteri garrantzitsurik.
|
|
Eta manten azpian otoitz egiten zuen, astelehenean mesedez begiradatxo bat eskain ziezaion ondoko gelako neskatilak. Eta koadernoen atzeetan neskaren izena idazten zuen, eta irudiak egiten zituen bien inizialak batuz, eta
|
egun
hartakoak apuntatzen zituen bertan.
|
|
Jabik pentsatuko luke errua berea dela, zerbait txarto egin duela, eta horregatik egiten diola alde maiteñoak. Terek, berriz, pentsatuko luke" azken finean, Irlandara joateko dudan gogo itzeletik aparte, ez daukat arrazoi handiegirik bidaia hori egiteko, eta gainera, Jabi kezkatuta geratuko da", eta azkenean, bat dela edo bestea dela, euren eguneroko bizimodu polit eta linealarekin segituko lukete poz pozik, hurrengo goizean
|
egun
milimetratu bati ekingo zioten segurtasunaz.
|
|
Eta gaur bai, gaur lortu dut goiz jaikitzea. Leihotik begiratu eta beste
|
egun
batez hodeiak ikusi ditut. Animatuta egoteko modukoa da gutxienez, hona heldu nintzenetik zeruan iltzez josita ematen duten hodei horiek ez baitute momentuz eztanda egin, eta gustua hartzen hasi natzaiela ere zin egingo nuke.
|
|
Eta Txemak egun bi eman zituen proposamen harekin bueltaka, baietzaren eta ezetzaren arteko ika mikan sartuta. Harik eta, bi
|
egun
haien buruan, Eider azaldu zen arte Rocío eta Txema hitz egiten ari ziren tabernako izkinatxora. Aurpegi alaiz zetorren Eider, eta gogo nabarmenak erakutsi zituen Txemarekin hizketan zebilen hura ezagutzeko.
|
|
Agertzeko eta desagertzeko zuen ahalmena. Eider tabernara sartu zen
|
egun
hartan bertan desagertu zen Rocío; eta Txemaren neskalagunari orduak baino falta ez zitzaizkionean Irlandara abiatzeko, orduantxe azaldu zen berriro neska liluragarri hura. Horrek ere bazuen zerbait ikustekorik heriotzarekin.
|
|
Bi
|
egun
behar izan zituen Txemak Killarneyra heltzeko, baina azkenean hantxe zen. Eiderren egunerokoari kasu eginda stoparen aukerari ekin zion berak ere, ez baita gauza bera –otu zitzaion– autobusean bidaiatzea, ordura arte egiten ibili zen bezala.
|
|
Elkarrizketak, gidariei zor zaizkien ordain txiki horiek, luze egiten zitzaizkion Txemari. Bai Casheletik Corkerako bidean (zeinetan
|
egun
oso bat eta hiru auto erabili zituen), bai Corketik Killarneyrakoan (bost auto egun osoan zehar). Luze egiten zitzaizkion, beti berdina hartu ohi zutelako hizketagai eta, nola ez, Txema nazkatzen hasia zelako lehenengo eguneko bigarren autoan.
|
|
Arratsaldeetako ordu amorfoei itxura konkretua ematen zieten bien artean. Beste batzuetan bi edo hiru
|
egun
(eta beste hainbeste gau) ematen zituen pisuan, normala denez eta batera bizitzeko gogoari tokia eginez. Baina inoiz ez zen maletekin agertzen, eta Maiteren ideia feudalen aurkako gudua gogorra zela suposatzen zuen, beraz, Txemak.
|
|
1990eko
|
egun
hartan lan handia egin behar izan genuen udalekuko umeak neka zitezen: mendira eraman genituen, eta gero piraguaz ibiltzera.
|
|
Merezita ere bagenuen, alajainkoa! Deabru txiki horiekin batera hamar bat
|
egun
bizi ondoren, dudarik ez zen aitzakiarik txikiena perfektua zela zintzurrak bustitzeko.
|
|
gelan sartuta igaro zuen arratsalde bat gogoratu eta, hari horri jarraituz, ustezko depresio baten inguruko teoria sortzen da, ahaztuta beste edozein garaitan ere Eiderrek ordu luzeak pasatzen zituela bere gelan, tripako min batek edo parrandaren osteko biharamunak eraginda ziur aski. Eta gero, gogoratu hil baino bi
|
egun
lehenago ez zuela, esaterako, berdura zopa jan nahi izan, eta hara, autopsia ofiziala konpleto dugu: depresio batek suizidiora eraman zuen.
|
|
Baina akademiara joan behar nuen egun batean, kasualitatea, katarrotu egin nintzen eta, ezin joanda, etxean geratu behar izan nuen. Ba, justu
|
egun
horretan Terek Jabi ligatu zuen. Noski, ondorengo asteak jasangaitzak izan ziren.
|
|
Eta nola areagotu zitzaidan, hartaraz gero, biharamunean ziegatik iltkitzeko gutizia eta desira, neure jakinminaren asetzeko! Eta nola eman zidan osaba Joanikotek hartarako behar nuen jakia, ziegatik jalgi nintzen
|
egun
berean, arratsean!, noiz eta erran baitzidan:
|
|
Bada, jaun Albert Etxegoienek bazuen anaia bat, zeinari Henrik baitzeritzan, eta zeinak kutxa tipi batean gordetzen baitzuen Estebanek skribatu karta. Eta jaun Albert Etxegoienen anaia hura
|
egun
batean Maulerat ezkondu, eta badirudi ezen bere ondasunen garraioan kutxatxoa gurditik erori zitzaiola, eta halaxe galdu zuela gutuna. Eta Henrikek hartu desgustua izugarria izan zuan, zeren bera ere protestant baitzen, eta zeren, halatan, biziki estimatzen baitzuen karta hura, halako moldez, non bere morroietarik batekin itzuli eta gibelatu baitzen, haren bila... alferrik.
|
|
Bai, guztiz oroitzen dut orain eszena hura, zeina nik hamar urte bete berriak nituela eta jaun Marcel —don Frantziskoren ondoko prezeptore berria— orduko etxean genuela izan baitzen; eta oroitzen dut bazkal aitzin izan zela, eta ama ere, halakoetan ohi ez bezala, ondoan izan genuela
|
egun
hartan. Eta, horrela, eni xuxendu hitz haien ondotik amari artezten zitzaiola, aitak erran zuen:
|
|
NOLA ahantzi
|
egun
haiek, noiz eta teleskopiotik beha jartzen baikinen harat eta honat...! Hura urduritasuna, eta hura asaldura, lehen egun haietan partikularzki...!
|
|
NOLA ahantzi egun haiek, noiz eta teleskopiotik beha jartzen baikinen harat eta honat...! Hura urduritasuna, eta hura asaldura, lehen
|
egun
haietan partikularzki...! Hainbertzekoa izaiten zen, non bi begiak ireki edo biak hersten bainituen, ezinegonak itsuturik.
|
|
Kontatu dizut orrialde batzuk lehenago nola egun batean ama, Mattin eta hirurok joan ginen osaba Joanikoten studiorat, ilargia teleskopiotik ikusi ahal izaiteko. Eta orain bertze
|
egun
hura oroitu nahi nuke, noiz eta habia hura ikusi baikenuen, lizar lerden baten gainean zegoena.
|
|
Mattin eta biok geunden
|
egun
hartan, eta bazkalondoa izanen zen, osabak erran zigunean:
|
|
Ezin hobeki oroitzen ditut osabak
|
egun
haietarik batean eman zizkidan lezioneak.
|
|
Goizetan jaun Marcelek emaiten zigun eskola, eta arratsaldeetan osaba Joanikotek. Osabak anitzetan galdetzen zidan jaun Marcelek goizetan jorratu gaiei buruz, nola galdetu baitzidan
|
egun
hartan, noiz eta jaun Marcelek silogismoei buruzko jakingarriak —figurak eta moduak, premisak, ondoreak eta korolarioak, baita hainbat silogismo molde ere, etsenplu eta guzti— irakatsi baitzizkidan; eta berdin galdetu zidan handik bizpahiru egunetarat ere, noiz eta jaun Marcelek termino mnemotekniko haien berri eman baitzigun, silogismoen arautzeko eta klasifikatzeko: Barbara, Celarent, Darii, Ferio, Cesare, Camestres...
|
|
ZER gehiago erran diezazuket jaun Marcelez, jaun André? Oroit dezaket, konparazione, nola irakatsi zigun latineko dikzionarioa erabiltzen eta nola
|
egun
haietan erran zigun ezen dikzionarioa hitzen logela zela, eta hantxe genuela hura, guk noiz zabalduko zain, hitzek ezkutatzen zituzten ametsak eskura genitzan. Eta erran zigun, halaber, ezen dikzionarioa baso bat ere bazela, non pagorik lerdenenaren iduriko hitzak aurki genitzakeen edo belarrik xumeenaren idurikoak; eta zerurat beha zeuden hitzak zeudela, eta lurrari beha zeudenak eta lurrean sartzen zirenak, bertze hitzen ongarri bihurtzeko; eta hitz gozoa, komunzki eta eskuarki, ederra zela, eta hitz garratza eta pozointsua, itsusia; baina bazirela hitz gozoak, gozoaren gozoaz gibela eragin ziezaguketenak, okaztagarri egin arteraino, nola izan ohi baitziren usu gorteko poeten hitzak, kapare eta handikien zerbitzuetarat zeudenenak eta haien faboreen eskertzeko skribatzen eta deklamatzen zutenenak, eta bazirela hitz garratzak eta pozointsuak ere, garratzaren garratzaz eta pozoinaren pozoinaz eder bihur zitezkeenak, nola gertatzen baitzen osaba Joanikotek hain atsegin zituen Rabelaisen edo Quevedoren luma satirikoetan...
|
|
Deus guti bazkaldu nuen
|
egun
hartan. Eta, gelan nengoela, ezin kendu izan nituen burutazio haiek.
|
|
Eta
|
egun
hartan Bruno izanen genuen hizpide, hurrengoan Descartes... Erasmo, Montaigne, Frantzisko Vitoriakoa...
|
|
Baina kontua ez zen hartan akabatu. Zeren, ehizaren itzultzeaz denaz bezainbatean, tigrea ordu arte guztiz meneko azaldu izan bazitzaigun ere, atzaparretan zuèn pieza eskatu bezain fite edo begiak estali bezain fite laxatzen zigula, protesta eta kexu handirik gabe,
|
egun
hartan, aldiz, orroka aritu zitzaigun, eta morroietarik bati, noiz eta pieza bereganatu nahi izan baitzuen, sekulako atzaparkada egin zion.
|
|
Zeren, bertze
|
egun
hartan, laxatu baitzioten, ohi bezala, tigreari erbi bat, baina piztiak, erbiaren gibeletik egin beharrean, xuxenean egin baitzuen oihanerat... eta alferrikakoak izan ziren, handik aitzina, gure entseiuak eta itzul-inguruak, haren edireiteko eta inkontratzeko.
|
|
Jaun Marcel eri genuen, bada, eta aita kanpoan zegoen
|
egun
haietan, eta gure amak medikuaren baitan jarri zuen konfiantza... eta honek erran zion jaun Mar celi gehiago jan behar zuela.
|
|
Eta oroitzen dut ezen
|
egun
hartan bertan erran zidala:
|
|
Osaba Joanikot, bertzenaz ere, Donibane Lohizunerat joaitekotan zen
|
egun
haietan, zeren bere liburua —lehen liburua, haren erranetan— akabatutzat jotzen baitzuen eta Piarres Oihartzabal kapitainari utzi nahi zion, ez irakur zezan, baina honek Bordeleko unibertsitatean lagun zuen irakasle bati eman ziezaion, zeren irakasle hau Montpellierko unibertsitatean ibilia baitzen urte batzuk lehenago eta zeren hango unibertsitateko bertze irakasle batzuen eraginaz bal...
|
|
Eta, horrela, anitz izan ziren urbiaindarrak,
|
egun
haietako sermoietarat eta bertzelako ofizioetarat joan zirenak. Jauregitik ere guztiak joan ginen, etxea begiratu behar zuten borzpasei morroi neskame izan ezik... eta osaba Joanikot izan ezik, jakina.
|
|
...gai nintzenean, osabaren alderat eta zientziaren argirat makurtzen zitzaizkidala, oro har, nik bizi nituèn eta ni bizi nindutèn zalantzen arrazoinak, baina beldurra ere arrazoin bihurtzen denean —zeren ez heldutasuna eta ez hoztasuna edo buru jabetasuna ere izan ohi baitira haurren eta adoleszenteen bertute—, plegatzen eta doblatzen dira arrazoin guztiak beldurraren arrazoinetarat, eta
|
egun
hartan guti falta izan zitzaidan.
|
|
—Ikusten dut, jauna, ezen ez zaitugula aitzineko egunetako predikuetan izan, zeren
|
egun
horietan bertzelakoak izan baitira ene predikuak eta solasak: euskaraz, eta bizpahiru hitz gaztelaniaz.
|
|
osaba, erdi jostetan bezala, eta apeza, berriz, bere atzaparrak zorrozturik, sagua noiz larrutuko, osabak dogmaren eta ortodoxiaren marra iragan bezain fite... Diskusionea sortu zen jauntxo haietarik batek erran zuelako ezen hegaldaka zihoan karnaba bat akabatu zuela hiruzpalau
|
egun
lehenago tiro batez eta usoa baino fitezago erori zela. Eta osabak erran zuen:
|
|
—Ez nuke bertze
|
egun
hartako eztabaidarat itzuli nahi, noiz eta mintzatu baikinen Eskrituretako hitzaz eta hitzaren spirituaz... Dena den, zu sinestun sutsua zaitugu, aita Bartolome, eta, baldin Mendaitzeko Harkaitza mugitzeko gai bazina, esperimentuaren egiteko paradan egon gintezke, ez dakit...
|
|
Baina, hartaz baino gehiago, zeren baitakizu nola izaiten diren kontu horiek, amaren eta aita Bartolomeren arteko konbertsazione hartaz mintzatu nahi nizuke. Uste dut ezen aitaren gorputza etxerat ekarri genuen
|
egun
berean izan zela, Mattin hil aitzin, noiz eta arratsaldeko lehen orduan ohartu bainintzen ezen ama eta aita jesuita elkarrekin zeudela, kaperauaren bizitokirat jotzen zuen kaperako atearen bertzaldean. Kaperan nengoela, haien marmara aditu eta ate ondorat hurbildu nintzen.
|
|
" Nik ikusi nuen deabrua tigre haren baitan, bai, eta tigrea hil genuen, baina deabrua bizi da... zeren, nik baino hobeki dakizuen bezala, deabruak gaur tigre baten forma har baitezake, bihar belearena, eta etzi herensugearena. Eta horregatik erraiten dizuet, halaber, ezen gure biktoria hura
|
egun
batekoa izan zela, eta nehoiz baino erneago eta itzarriago ibili genukeela, deabruaren kontrako borrokan..."
|
|
Zaldi gaineko eserzizio haietarik batean, ipintzen zioten lurrean Mattini oilo bat, zeina kaxoi tipi batean sarturik egoiten baitzen, zulo estu batetik burua soilik erakusten zuela, eta Mattinek zaldia lasterka jarri, gorputza alde baterat makurtu, eta ezpataz trenkatu behar izaiten zion lepoa oiloari, baina nik ez dakit zer gertatu zen
|
egun
hartan, zeinean zalditik beherat egin baitzuen.
|
|
Medikuaren joan jinak eta Uraitzeko barberarenak bi
|
egun
haietan...! Eta medikuak bere enplastoak eta bere erremedioak eskaintzen zizkion, eta barberak burua ebaki zion —zeren eta Mattinek buruan izan baitzuen kolpea—, harik eta buruko hezurra agerian jarri eta inguru hura garbitu zion arte, odol ustelik gera ez zekion...
|
|
Haatik,
|
egun
hartan ez zen Mattin itzarri, ezta bigarrenean ere...
|
|
Erran dizut, jaun André, zer erranahi berezia izan duten enetzat elizetako kanpaiek, eta nola haien soinu arraiek arraitu izan nauten betidanik eta haien errepika tristeek tristetu eta goibeldu. Eta, hala, jauregiko lizarpean bakarrik nengoèn bertze
|
egun
hartan Kempis a irakurtzen ari nintzela, Ur biaingo elizatik zetorren hil kanpai urrunaren hotsak aditu nituen, urbiaindar hil berriren baten heriotzaren aieru eta seinale: dinnn... dannn...
|