|
2015
|
|
|
Bildutakoen artean hamar bat izango ziren euskaldunak, hitzez noski, baina atmosfera berezia sortu zen. Gure gai jartzaile den Casabal lau
|
egun
geroago iritsiko zenez, Manexekin batera, Sierrak jarri zituen gaiak. Polita izan zen “Lucky Luke” doinuan kantaturiko bertsoaldia.
|
|
|
Horiekin guztiekin bizi behar dela, eta horiekin guztiekin bizitzen jakin behar dela: “Egun batean oso haserre edo triste bazaude,
|
egun
hori pasatuko da, eta hurrengo egunean egongo zara pozik. Denak dira zure bizitzaren parte, eta bertsoa ere zure bizitzaren parte da”.
|
|
2016
|
|
|
Sagardotegira joan eta baserria zeukala ere ahazten zuen. Hiruzpalau
|
egun
pasa zitzakeen. Gure gurasoek haren esaldi eta bertso mordoa zekizkiten, erreferente kultural bat izan da.
|
|
|
Gaizki itxitako motxila bat oka neramala iritsi nintzen igande gauez aterpetxera. Bi
|
egun
zeramatzan mikromunduak egosten, eta igartzen ziren lehen burbuilak ordurako. Aurretik aste bat, eta mundu bat hizketan.
|
|
|
Tartean, ispilu deformatuak. Beñat Krolemi beste erakusketa baterako mamia emango zion
|
egun
horretako azalak.
|
|
|
Garai hartako kontuez ez ezik, bertso zaharrak eta bertsolaritzari lotutako hamaika kontakizun kontatu zizkieten aurrez aurre zituzten haur hezkuntzako haurrei. Aurrerago, beste
|
egun
batean, bertso kantari eta kontu kontari jardun zuten Aitor Sarriegik eta Joanito Dorronsorok ere. Sarriegi eta Dorronsororen saioan, Dorronsorok hautatzen zituen bertsoetarako doinuak eta Sarriegik doinu horretan kantatzen zuen bertsoa.
|
|
|
Bertsotan terremotoa, hizketan gozoa, parrandara joateko esan zidan, zaharren kontuak utzita. Jesus Alberdi ´Egileor´ Elosuko bere bordan elkarrizketatu nuen udazkeneko
|
egun
epel batez, kezkatuta zegoen mendian kortesia arauak agortu zirelako: mendizale berriek jada ez zuten ezezagunik agurtzen parean pasata, nolabait denona zen espazioa kirol esparru huts bilakatu izana deitoratuz.
|
|
|
Aldizkaria sortu zuenean, 14 urte neuzkan, marraztea gustatzen zitzaidan beste ezeren gainetik, eta aitak, oso bere estiloan, erabaki zuen seme nerabearen marrazkiak argitaratuko zituela aldizkarian. Lotsa dezente ematen didate marrazki haiek
|
egun
, baina garai hartan primeran pasatzen nuela ezin uka. Geroago, 18 nituela, idazteko aukera ere eman zidaten.
|
|
|
Eta geurea bezalako egitura eta funtzionamendu hetereoa duen aldizkari baten kasuan are gehiago: ...egiten da eta ‘honi deitu litzaiokek’ eta horri galdetuta ‘hark egingo likek/ n testua’, eta testua egingo lukeen horrek ezin duela ‘lanez lepo nabilen/ k’ baina ‘beste hari eskatzen badion/ k igual…’ ta hark ‘bueno saiatuko naun/ k, baina egun zehatz horretan izan liken/ k…’ eta ohikoan lan egiten duen argazkilariak ezin du, kanpoan dago
|
egun
horietan (Lubaki Sirian bertako gerraren jarraipena egiten, Conny Berlinen familia bisitatzen, Galder Estatu Batuetan Berri Txarrakekin kontzertuak ematen… Eguna iritsi eta elkarrizketatuari azaltzea ahaztu…
|
|
2017
|
|
|
Irakurleak aipatzen duen zurrumurruak indar handia izan zuen
|
egun
haietan: Basarrik irabaz zezan antolatu omen zen sariketa.
|
|
|
Barka iezadazue beste bertsolariez mintzatu ez izana, haiek ere egin zuten beren lana, eta geroz hamaika saio egin dugu elkarrekin, baina Amurizak txapela etxeko iltzean zintzilikatu zuen
|
egun
berean iltzatu zen nire bihotzean izen handi hura. Haren hitza zen ni harrapatu ninduen amua.
|
|
|
Inoiz ez zait gustatu izan zain egon beharra, baina
|
egun
hartan, ikusminak eraginda, begiak zabal zabalik egon nintzen ilara luzean, finalista horietako gehienekin noizbait oholtza konpartitzeko zoria izango nuela jakitun izan gabe.
|
|
|
Hitz jokoak eta sententziadun bukaerak, arrazoi eternalaren eta egia absolutuaren jabe bailiran. Gerora jakin nuen Andoni
|
egun
hartan hamabi ordu baino dexente gutxiago lo eginda joan zela. Goizeko lauretan jaiki zen.
|
|
|
Oilarrak han ez zuen arrautzarik jarri, baina
|
egun
hartan gandorraren ordez txapela eraman zuen oilategiko azeriak, Egañak, ia denak jarri zituen. Bai behintzat soina eta soinekoa.
|
|
|
Gure lagun batzuek ere ez dute ahaztuko
|
egun
hura. Gernikako finalerdian, Unai eta Igorren lagunek euren aldeko pankarta eman zieten biharamunean Iruñera eroateko.
|
|
|
Andoni eta Unai buruz burukoa jokatzen zebiltzan bitartean, gu baino bost edo sei ilara aurrerago jarrita zegoen kazetari baten irudia ere nahiko argi daukat. Andonik bertso onen bat kantatzen zuen bakoitzean(
|
egun
hartan sarri) aulkitik jaikitzen zen besoak altxatuta. Gu Unairen alde geunden, Andonik nahiko txapel bazituela eta Unaik inoiz janztekotan orduantxe izan behar zuela iritzita, eta urduri jartzen ninduten kazetariaren gora eta beheranzko mugimenduek.
|
|
|
Ohiz kanpoko fenomenotzat daukat udalekuena. Zaila da bereizten zer den mitoa eta zer egia, baina dakidana da irauten duten hamar
|
egun
eskasetan urte osorako hilerokoa sinkronizatzeko bezain harreman estuak egiten direla bertan. Lotsa izateaz bakarrik lotsatzen ikasten dela eta hauek arropak bezala erantzi daitezkeela.
|
|
|
Urte batzuen buruan, ordea, Bertso Maratoia izena jarri eta dena
|
egun
berean egitea erabaki zen, probatu asmoz. Arrakasta ikusita, gehienez bi egunetan egin da txapelketa handik aurrera:
|
|
|
Ezbear batez
|
egun
batean/ bertsotan isildu zanai
|
|
|
Neba zaintzera joan zen arreba Maria Luisa, haurdun bazegoen ere. Neba hil zen
|
egun
berean, abenduaren 8an, eduki zuen haurra Maria Luisak. Osaba gela batean hilotz eta bestean haurra erditzen egokitu ziren.
|
|
|
anaiaren baten Vespan lehenbizi, eta Lambrettan geroago, Epele Andoain Epele (bazkaldu) Andoain Donostia Epele (afaldu). Gero, ahal banuen, eskolako lanak egiten nituen, biharamunean 06:30ean jaiki eta beste
|
egun
berri bati ekiteko. Ez nuen aspertzeko betarik izaten; parrandarako ere ez.
|
|
|
Baina saioa bukatu nuenean esan zidan oso ondo jardun nuela, baina senarra oraindik bizirik zuela. Sekulako ilusioarekin prestatzen genuen
|
egun
hori, baina oso egun gogorra izaten zen. Lehen, entzuten zegoenarentzat izugarri ederra izango zen koplariak bere izen eta guzti berari propio kopla bat kantatzea, eta halaxe da orain ere.
|
|
|
Bigarrena Gabi de la Mazak karaoke bihurtutako bertsoa da, eta hirugarrena, Anjel Marik partida batetik atera berritan EITBri botatako bat bateko bertsoa; Txirritaren garai zaharreko izaera kronikagilea zaharberrituz, anoetarrak hamarreko txiki batean azaldu zuen
|
egun
hartan gertatutakoa kameraren aurrean.
|
|
2018
|
|
|
XVIII. mendean Louis Sébastien Mercier-ek, Pariseko kronista ospetsu batek, kale kantariei buruzko honako irudia utziko digu: Un parricide, un empoisonneur, un assasin, le lendemain, que dis je, dès le jour même de leur supplice, enfantent des complaintes qui ont chantées dans tous les carrefours et composées par les chanteurs du Pont Neuf. [6] Alegia, gurasoen hiltzaile baten, pozoitzale baten eta asesino baten hilketaren biharamunean edo
|
egun
berean hasiak zirela plaza eta izkina orotan Pont Neuf eko kantariek moldaturiko konplaintak saltzen eta kantatzen. Euskal Herrian ere ez ziren ezezagunak horrelako kantak, horixe baitio Francisque Michelek bederen, comme ailleurs, les complaintes composées dans le Pays Basque à l´occasion de crimes célèbres et du supplice de leurs auteurs sont en grand nombre [7], hots, ugariak zirela gurean ere hilketen ondoren urkamendiko edo gillotinako zigorraren okasiorako moldatzen ohi ziren bertsoak eta kantak.
|
|
|
Aguazila, ordea, itxuraz gustura ez eta, bere makilarekin bozgorailuari kolpeka hasi zitzaigun, “Nahikoa da, behera hortik”, oihukatuz. Iskanbila latza sortu zen agintari eta herritarren artean, eta halaxe bukatu zen gure
|
egun
hartako jarduna. Gerora, 25 urteurrena ospatu genuen, berriz hirurok, toki berean.
|
|
|
Igandeaz gain baziren, hala ere, bertsotan egiteko
|
egun
seinalatuak: “Santakta” deiturikoa izaten zen horietako bat, duela berriki arte bizirik jarraitu duen ohitura.
|
|
|
Adiskideak badaki euskaraz, baina ez du euskal mundua bizi eta, konparazio batera, bertsolari guziak (lehengoak nahiz gaur egungoak) arrotzak zaizkio. Hala ere, nire aurpegia ikusirik eta nire espantuak aditurik, agudo ohartu zen zerbait berezia aurkitu genuela azaro hasierako
|
egun
hartan. Ezin nuen sinetsi nire begiak ikusten ari zirena.
|
|
|
Eskuz idatziriko lau orri ziren, 225/ 1915 sumarioaren laburpena. Zehazki aditzera ematen zen zer urrats egin ziren 1915eko urriaren 30etik, kereila gisara hasi zenetik, 1918ko maiatzaren 21a bitarte,
|
egun
horrekin emandako autoan deklaratu baitzen bi akusatuak “insolventes” zirela (kaudimengabeak) eta ezin ziotela erantzun diru ondasunen bidez epaiak eskatzen zienari, eta horren partez deserriratze pena handiagoa ezartzen zitzaien. Datu interesgarri bat ikasi genuen hirugarren kutxako agirietatik:
|
|
|
Juan Mari Lekuonak dio 1955eko saio hartan bezalako tentsiorik ez zuela inoiz ikusi. Garai batean, orain baino gehiago, saioa antolatzen zuenak bertsolari batengana jotzen zuen saioa antolatu nahi zuela eta, eta bertsolariak hautatzen zuen gutxi gehiago
|
egun
horretan kantakide zein izango zuen. Basarrik kudeatzen zituen bertso saio asko eta Mitxelenari ez zion deitzen, antza, berak nahi hainbestetan.
|
|
2019
|
|
|
Bertso eskolara etorri zitzaigun behin laguntza eske, bilobaren ikastolan aitona amonek zerbait egin behar zutela haurrekin jaialdi batean eta berak bertsoa bota nahi zuela… Konplexuekin baina erraztasun handiz osatu zuen eta gugana etorri zen egindako testutxoa zuzendu nahirik. Bertso eskolan amama arabar euskaldun bat
|
egun
bakarrez bada ere ikasle izateak eta bertso kantari entzuteak sortu zidan zirrara ezin dut hitzez deskribatu.
|
|
|
2017an Pepito Iantzi, soinujole ospetsua, jaio zela 100 urte bete ziren, eta Lesakako Bandak Harriondoan, Gaiarren eta Victoria Eugenian eskainitako ikuskizuna Pepitoren aita Paulok idatzitako bertso batzuk abestuz hasi genuen. Hiru
|
egun
horietan zehar musikari eta entzule anitzekin aritu nintzen Pauloren bertso idatzien altxorraz. Paulori buruz dudan lehen aditzea, Lesakan lau urtez, 1979tik 1982ra, ospatu zen Paulo Iantzi saria izan zen.
|
|
|
“muturra”, “agurra” eta “beldurra”). Onartu behar dut klase denboran bitan edo hirutan pasatu zitzaidala burutik hurrengo egunean ez bueltatzeko ideia (hala egin zuten
|
egun
hartan ni bezain galduta zeudenek), baina txispa jada berotuta zegoen eta han agertu nintzen berriz hurrengo astean ere, eta hurrengoan, eta hurrengoan… Sekula ez zait berriz ideia hori burutik pasatu.
|
|
|
Guk nola esan haiei hiru
|
egun
jarraian generamatzala festan eta otordu handietan, eta nahiago genituela bainak patatekin.
|
|
|
“Ez gara errudun pertsona hauek bere buruaz beste egin nahi izanaz”. Jakin zen
|
egun
berean Londresen manifestaldiak izan ziren eta aleman komertzioen kontrako ekintzak.
|
|
|
Ezkondu eta hurrengo urtean, emaztea eta biok
|
egun
batzuk pasatzera joan ginen Izaba eta Belagua ingurura. Handik, gero, Gotainera jaitsi ginen.
|
|
|
Han, Pette Beretter pastorala ikusi genuen. Pierre Bordazar Etxahun Iruri
|
egun
hartan ezagutu nuen. Ondoren, Urepelera joan eta Xalbador Enean afaldu eta lo egin genuen.
|
|
2020
|
|
|
Sebastianek, Lekunberrin, gosaltzeko lekua hartuta zuen, eta han egin genuen pulamentuzko abituallamentua. Andonik ere gosaldu zuen, beste pururen bat piztu zuen eta sinesten al duzue handik San Migelera igo eta nire aurretik bukatu zuela
|
egun
hartako 14 Orduko ibilaldia, eta Amezketatik Tolosara korrika txikian etorri zela.
|
|
|
Tabernakoari esan nion etortzen bazen esateko Behobiara joan nintzela, eta han zegoen Andoni Maialenekin. Uste dut
|
egun
horretan Urepelera joan ginela hirurok.
|
|
|
Ni isilik egon nintzen tarte batez. Baina, ondoren,
|
egun
horretan piper egin zuela esan nion, galdetu nuela Udaletxean eta ez zela lanera joan esan zidatela.
|
|
|
Zikinean Andonik zuen fama, baina kotxean gasolinarik gabe ibiltzen Jon Sarasua zen espezialista. Sarasua izango da, seguru asko, bertsolarien artean
|
egun
berean gasolinarik gabe bitan gelditutako bakarra. Goizetik Pasaian genuen bertso saioa.
|
|
|
Eta esan nion hurrena ikusten zuen surtidorean gasolina sartzeko, eta horrela banandu ginen, bakoitzak leku ezberdinetan saioak genituelako. Hurrengo egunean deitu nion, ea ondo iritsi al zen galdetzeko, eta gasolina sartzea ahaztu egin zitzaiola eta berriro gabe gelditu zela esan zidan;
|
egun
berean, alegia, bi aldiz gelditu zela gasolinarik gabe.
|
|
|
Ez dakit seguru, baina ekainaren bukaera aldeko egun baterako saioa eskaini zioten. Bera ez zen gogoratzen
|
egun
hori libre zuen edo ez eta guregana etorri zen.
|
|
|
—Ni ez nauk gogoratzen eta zuek jakingo duzue, ba, nik
|
egun
hori libre daukadan edo ez —galdetu zigun. Eta baietz esan genion, emateko baietza, libre zuela-eta.
|
|
|
Behin, Donamariara eraman gintuzten, bertso afari batera. Egundoko etorria eta egokitasuna zituen
|
egun
hartan. Sekula inork ez bezalako egurra eman zidan.
|
|
|
Sartuta nenbilen gai batzordean, administrazio batzordean, antolakuntza batzordean, aurkezle… Eta xentimo bat kobratu gabe gehienetan. Urtean zenbat
|
egun
etxetik kanpora, zer neke… Etorri zirenean, nik sentitu nuen: “Guk egin dugu zerbait, ahal genuena, eta orain etor daitezela beste batzuk”.
|
|
|
Baina Elkartetik egunero neuzkan hoska, 1993ko Txapelketa orduantxe ari zen martxan jartzen, eta ez zela uzteko momentua. Hamar
|
egun
baino ez nituen egin irratian. Itzuli eta Txapelketarekin jarri nintzen.
|
|
|
Garrok ere txapelketa garaian bilatu izan du barne bakea yogaren bitartez: “Iaz Nafarroako txapelketarako, dezente entrenatu nuen, baina nire saioa baino bi
|
egun
lehenago buruan aktibitate mental izugarria neukan, iluntasun bat… Ez nuen saioaren egunera neke horrekin heldu nahi, baina, aldi berean, fidagaiztasun hori agertzen zitzaidan, prestatu beharrarena. Azkenean, bi egun horietan mendira joan nintzen meditatzera, martxoa zen, eguraldi ona… Argitasun hark, iluntasuna kendu zidan, energia eman zidan, deskantsua.
|
|
|
“Iaz Nafarroako txapelketarako, dezente entrenatu nuen, baina nire saioa baino bi egun lehenago buruan aktibitate mental izugarria neukan, iluntasun bat… Ez nuen saioaren egunera neke horrekin heldu nahi, baina, aldi berean, fidagaiztasun hori agertzen zitzaidan, prestatu beharrarena. Azkenean, bi
|
egun
horietan mendira joan nintzen meditatzera, martxoa zen, eguraldi ona… Argitasun hark, iluntasuna kendu zidan, energia eman zidan, deskantsua. Egun horietan ez nuen ia ezer egin, argiari begira egon nintzen argitzeko… Izugarri lagundu zidan.
|
|
|
Txapel bakoitza baino, final
|
egun
haietako bakoitza da desberdina dena. Irudiak, datak, datuak… Txapelak, Nafarroakoan bederen, egunez egun egiten duzuna egiten jarraitzeko baimena dira.
|
|
|
Aurtengo martxoaren 22an zendu zen Luzia Goñi, 91 urte zituela. Iazko azaroan iktusak jo zuen, eta Iruñeko ospitalean eman zituen zenbait
|
egun
ordurako osasunez majo ahulduta zela. Ez zuen horrek uzkaldu, ordea.
|
|
|
|
egun
horietan
|
|
|
Edozein lehiatan beti daude irabazleak eta galtzaileak, eta bertso txapelketetan ere hala gertatu izan da sarritan. Espektatiba handiegirik gabe oholtzaratu eta saio ederrak josiz aurreikusi baino gorago iristea lortu dutenak edo alderantziz, maila altuan arituko zirela espero eta
|
egun
txar baten eraginez irristadak kateatu eta lehiatik kanpo geratutako horiek. Onerako zein txarrerako, asko emateko gaitasuna baitauka txapelketa batek, eta tarteka baita kentzeko gaitasuna ere.
|
|
|
Gatü jaleen kantore pollita ere berak sortu omen zuen. Barkoxeko merkatu
|
egun
hartan desafio airea zen XVIII. mende hartan, eta bertso horietan nabaritzen dena da Mardo ez zela bakarrik, Museina bertsolaria zuela ihardesle. Koblakari bat ez litzateke koblakari ez balu inguruan lehia, purfudia, nehor hari erantzuteko.
|
|
|
Ibilaldi hau urrentzera doakizue, oinez egiten baduzue haatik hobe bizpalau
|
egun
harturik… Hala bada, zoazte Mauleko plazako Euskalduna ostatura eta hartu trago bat ene kontu, merezia baituzue! Xantza amiñi batekin entzunen duzue kantu bat, nik aipatutako hauetarik edo besterik; eta xantza gehiagorekin entzunen duzue kobla zerbait, bai bertso bat, XXI. mende honetan bertsoaren pindarra berpizten ari baita gure herrialdettoan:
|
|
2021
|
|
|
Gure belaunaldiak asko bizitu du txapelketaren espektatiba hori. Polita iruditu zitzaigun kontatzea protagonistaren bidea, bere
|
egun
handira nola doan BECera kotxean; eta kontrako norabidean kontatzea horraino iristeko bizitzan egin duen ibilbidea: ze jende utzi duen bazterrean, ze zalantza izan dituen, zergatik pasa den bera eta ez beste batzuk…
|
|
|
Algeria’ko gerla zala ta
|
egun
horietan Paris’en beldur aundia zegon momentu batetik bertzera erreboluzionea sortuko ote zen. Paris arras itxusia zegon gendarmez eta karroz josia batetik bertzera.
|
|
|
Egunkari batek egin zion agurrak eta besteak egin zion ongietorriak erakusten dute Basarrik eta bere zutabeak luzaroan izandako itzala. El Diario Vascok azaroaren 30ean lehen orrian argazki eta guzti iragartzen du Basarriren etorrera (La columna diaria de ‘Basarri’/ Desde mañana, Nere Bordatxotik), La Voz de Españak azken agurra eskaintzen dion
|
egun
berean: Ignacio Eizmendi ‘Basarri’ deja La Voz.
|
|
|
“ (…) bertsolarien gaurko zenbait jaialdi ikusteak pena ematen du: bertsolaria zeharo antzutua aurkitzen dugu, kuzkurtuta, besten adindu soilera jarria (…) Nik nahiago dut behintzat noizpait bertsotan aspertzen banaiz, bertsolariek
|
egun
hartan txinparta gutxi izan dutelako aspertzea, ez eta gai jartzaile ergel, sasi-jakintsu edo antuste baten gaiekin aspertzea baino (…) Bertsolariak horrela asko sufritzen duela. Bai eta emazte batek haurra erditzerakoan ere.
|
|
|
Ezizenak itzala izan zuen: Iñaki Linazasoro zen aurkezlea, eta berak deitu zidan
|
egun
hartan, lehen aldiz, ‘Patxi Tellatu’ (…) Geroztik erabili al duzu, Iñaki Linazasorok jarritako izen hori, ‘Patxi Tellatu’? – Bertsotan eta, inoiz bai.
|
|
|
Iguaranen ustez, momentuen araberakoa da publikoaren erreakzioa ere, gorabeherak egon daitezkeelako “jendea nola sentitzen den, publikoa nola dagoen, arretaz segitzeko aukera duten ala ez”. Maiz, hurbilekoak eta familiarrak
|
egun
horietan bisita egitera etortzen zaizkie egoiliarrei, eta horrek asko laguntzen omen du giroa goxatzen. Oro har, poza nagusitzen dela dio:
|
|
|
«Esan zidan bertso zaharren liburuak argitaratzen hasita zegoela eta lehena prest zeukala. Harpidedun egin nintzen eta hamabost
|
egun
geroago Muatseko hilketaren bertsoak jarri nituen irratian. Jose Tejeriarenak.
|
|
|
Ez zen berehalakoan ahaztuko Manuel egun handi hartaz, Gordean neuzkanak liburuan argi utzi zuen, honela deskribatu baitzuen
|
egun
hura: “Egun gogoangarri bat, nere bizitzan izan deten egunik aundiena; bataiatu ninduten egun aundiaren urrengoa, nere ustez”.
|
|
|
2009ko
|
egun
hartako saioa gogoan, bakarkako lan bat dago hemen transkribatuta. “Diru asko eskaini dizute, baina ez zaude prest”.
|
|
|
“Diru asko eskaini dizute, baina ez zaude prest”. Horixe izan zen
|
egun
hartan Ainhoa Agirreazaldegiri jarri zioten gaia kartzelako lanerako, eta hiru aleok utzi zituen kiroldegi bete batentzat.
|
|
|
Amurizak berak halaxe dio Xalbador bertsolariaren omenez egin zen Sortetxeari dokumentalean: “Norberak bere burua txistukatu behar zuen Anoetan
|
egun
hartan, arazoa ez zelako Xalbadorren euskalkia, baizik eta batzuek euskalki horren ulertzeko indarrik ez egitea. Baliteke.
|
|
2022
|
|
|
Barrez ari ziren batzuk minaren minez negarrez hasita zeudela ohartzean, jo zuen irakasleak lankideengana laguntza eske, baina ezin izan zituzten algara eraso luze horiek geldiarazi. 1962ko urtarrilaren 30a zen eta Tanganikako barre epidemiaren hasiera baizik ez zen izan
|
egun
horretakoa. Ikastetxea itxi eta ikasleak etxera bidaltzea erabaki zuten, baina horrekin ez zuten gaitza zabaltzea baizik lortu, herrialdeko auzo eta herrixketan hasi baitziren adin guztietakoak, baina bereziki gazteak, algaraka barreari eutsi ezinik, askotan konortea galdu eta lurrera erortzeraino.
|
|
|
Inoiz ez bezalako sentimenduak sortzen zizkiola esan zidan, pozez mozkor, bertso eskolatik atera eta ostiralero legez kalimotxo batzuk hartzen genbiltzan bitartean (bokatarena, hautazkoa zen). Sekula ez nuen Idoiarekin ibili zeneko
|
egun
haietako euforiarekin ikusi, ezta ikusiko ere. Gutxi iraun zion bozkarioak, ordura arte berak bikotekideei egin ohi ziena egin baitzion Idoiak Gorkari:
|
|
|
Ondo baino hobeto nekien
|
egun
horretan zela finala, gai jartzaileen taldean aritu bainintzen. Eta banekien, era berean, egina zuen progresio paregabea tarteko, Gorka bera ere finalisten artean zela, halakorik lortzen zuen bertsolaririk gazteenetarikoa bihurtuz.
|
|
|
Euzkitze, Sarasua, Amets Arzallus, Oihana Iguaran… Noiztik lehenengo biak entzun gabe: itzulera ederra, nahasketa ederra, estiloak, ahotsak, kantaerak… Horretarako hartu du autoa etxean hainbeste
|
egun
eman eta gero, horren zain egon da. Ohean sartuta irudikatzen zuen saioa, sei bertsolari guztira, baina ez dio hori erantzungo, ez du nahi.
|
|
|
Euriaren bortitzak behe lainoa zartatzen du, aurreko kristalean, begi aurrean, biolentziaz lehertzen dira tantak, unean unean gutxiago ikusten du, abiadurari erreparatu behar dio, martxa moteldu du, aldats behera doan honetan. Zergatik
|
egun
hau. Ez zagok besterik?
|
|
|
...uarena –tradizioz kultura popularrari lotua–, eta kode espezifiko horren anbiguotasunak zeharo despistatu izan dituela zenbait historikoki –bertsolariei “poeta kaskar” deitzen zietenak, bertsolaritza tabernazulotik antzokietara eraman behar zela aldarrikatzen zutenak, “autore bertsolaritza” planteatzera iritsi zirenak–, eta despistatzen dituela beste zenbait
|
egun
–hala holako formula hibridoei fede apurtzailez erreparatzen dietenak eta abar luze bat– Demagun, diot, kode bakar bat duela esatea asko erreduzitzea izan daitekeelako, eta, zer esanik ez, ibilian ibilian kode horrek propio izateari utz diezaiokeelako –zer da propioa, izan ere? – Baina uler gaitezen: demagun bertso espazioak, jendaurreko ikuskizun bezala egonkortzen den unetik, sortzen dituela tradiziozko joko arau konbentzional batzuk, denboran zehar moldatu arren oraindik antzeratsu irauten dutenak –eta, itxura guztien arabera, aurrerantzean ere halatsu iraungo dutenak– Eta demagun joko arau horien funtsa dela bertsolarien eta entzuleen arteko adostasun inplizitu bat, arrazoiketa entimematikoan gauzatzen dena:
|
|
|
Iru Garate delako batek hala dio Zeruko Argiako kronikan: “Epaimahaikoek bazekiten zortzi bat
|
egun
lehenago batzuk txistuak jotzekotan zirela”. Antzeratsu epaile lanetan aritutako Juan Mari Lekuonak:
|
|
|
“Herriarekin ez duk jolasten”, bota dio apaiz lagun batek Lekuonari. Epaileak ez ezik, txapelketa sistema bera geratu da auzitan, asko eta asko
|
egun
hartan bertan ohartu diren bezala. Euskaltzaindiak halakoak antolatzeari utziko dio puska luze baterako.
|
|
|
Nire denboran lehenengo aldiz orduan entzun nien neurri hartako bertsolari batzuei. Nik neurez txikitandik ekarri nuen bertso zaletasuna; eta
|
egun
hartan bi bertsolari sonatuenak aurrez aurre ikusi eta haien bertsoak entzunez egotea, gaur Aita Santua ikustea baino handiagoa zen askozaz ere.
|
|
|
Baina festa hasi besterik ez zen egin. Ustekabeko ondorioak izan zituen Uztapideren bertsoak, eta hankaz gora jarri zuen
|
egun
hartako jai egitaraua:
|
|
|
Eta orduan, sekulako biharamunarekin, hartu nuen koaderno bat, eta idatzi nituen aipatu nahi nituenak: autoritatea, entrenamendua, aldez aurretik egindako lana, lehia, sorkuntza… Kontzeptu batzuk argi izan nahi nituen, normalean ez baitugu mikrofonorik, eta
|
egun
horretan izango nituen. Gai batzuen inguruan, kazetariekin hitz eginda aldatu zen haien pentsatzeko modua ere, asko galdetzen baitzidaten ea nola sentitzen nintzen txapela jantzi zuen bigarren emakumea izanda… Gaia ikuspuntu feministatik edo generotik landu nahi baduzu, atera itzazu datuak, eman zenbakiak, kontatu zein faktore estruktural dauden eta, gero, galdera egin.
|
|
|
SAG: Txapelak autorizatu egiten zaitu, autoritatea ematen dizula, eta askotan aipatzen dizute bertso munduan
|
egun
horretan egindako lanak badaukala oihartzun bat, eta igual zutaz espero da lehenago espero ez zen zerbait, onerako eta txarrerako. Batetik, zure lanak baduelako legitimazio bat, eta bestetik, presioa ere badelako.
|
|
|
1980ko Txapelketa Nagusiko buruz burukoan derrigorrezkoa izan zen. Xabier Amurizak “Euskal Herria” gaia jarrita botatakoari heltzen diot nik, nire bertsomina
|
egun
hartan piztu zela kontatzeko. Eta bederatzi puntuko propio egindako bertso batzuetan kontatzen dut Amurizak egun hartan sortu zidan lilura.
|
|
|
Xabier Amurizak “Euskal Herria” gaia jarrita botatakoari heltzen diot nik, nire bertsomina egun hartan piztu zela kontatzeko. Eta bederatzi puntuko propio egindako bertso batzuetan kontatzen dut Amurizak
|
egun
hartan sortu zidan lilura.
|
|
|
Iazko
|
egun
triste bat, euskal poeta gaixo bat pelotoiaren aurrean. Zein da zure bekatua?
|
|
|
Egun zoragarri bat pasatu ondoren, eman zitzaion bukaera
|
egun
hartako bertsolari festari. […]
|
|
|
Gu gauean, hamarrak aldean, atera ginen etxe aldera, eta artean ere han gelditu ziren denak, zeinek baino zeinek ederragoak kantatuz. Zeru txiki baten antza ematen nion nik Manuelen ostatuari
|
egun
hartan.
|
|
|
urrengo
|
egun
beretik;
|
|
|
Bertan antolatu zuten, 1987ko irailaren 19an, Lea Artibai eskualdeko lehen bertso ligako finala, eta eskualdeko bertsozale nagusi guztiek gogoratzen dute
|
egun
hura. Markinako taldeak eta Lekeitiokoak kantatu zuten, eta saioa ongi joan omen zen:
|
|
|
Oholtza eta gainean zeuden hamalau gizonak lurrera erori ziren. Ez dakit nolakoak izango ziren garai hartako oholtzak, baina espero dut
|
egun
hartatik apur bat ikasi izana! Gutxik daukate ahazteko egun hartako gertakaria.
|
|
|
Ez dakit nolakoak izango ziren garai hartako oholtzak, baina espero dut egun hartatik apur bat ikasi izana! Gutxik daukate ahazteko
|
egun
hartako gertakaria. Baina tira, istorio zaharretatik bertso berriagoetara etor gaitezen, geu ere oholtzatik jausi barik!
|
|
|
“Hik esandako guztiarekin ados nagok, baina hire kamisetarekin ez”. Izan ere, Errealaren kamisetarekin kantatu nuen
|
egun
hartan, eta bera Athletic taldearen jarraitzaile sutsua da…
|
|
|
Txapelketa hartako finalerdietan gauza politak egingo nituela sinestuta joan nintzen bezala, finalean ez nuen gorputzaldi berarekin kantatu. Tentsio ikaragarria bizi izan nuen
|
egun
haietan, eta ez nuen finalak eskatzen zuen altueran egotea lortu. Zurrunbilo batean banengo moduan sentitu nintzen uneren batean.
|
|
|
Lehen
|
egun
hura berezia zela nabaritzen zen. Talde antolatzaileari Durangaldeko Bertso Eskolako kideak batu zitzaizkion.
|
|
2023
|
|
|
Itsasondoko Iraola baserrian jaio zen 1956eko martxoaren hogeita hamaikan. Amak sarri gogorarazten zion negua gogorra izan zela oso, pinuak gorritu zituenekoa, leku ospel edo laiotzetan izotza kendu gabe hilabetetik gora, ia berrogei
|
egun
, egon zenekoa.
|
|
|
Bai. 2009ko santalutzitan eman genioan ibilbide honi hasiera, lehenago ere elkar ezagutzen genian, baina
|
egun
hori diagu hasierakoa. Ezagutu, Ezkioko alkate ohia Iñaki Idiakez zenaren omenez plaka bat jarri zitean Ezkioko Santa Mañan, eta gu biok joan gintuan bertso pare bana edo kantatzera eta, ondorengo tragoan, Ezkioko Ostatuan ezagutu genian elkar.
|
|
|
Bertsolariek, normalean, ez dute langile fama izaten, baina topikoa guztiz xehatu zuten Aitor Mendiluzek eta Jexux Mari Irazuk Santa Barbaran. Izan ere, batzuek
|
egun
osoan festa giroaz gozatzeko aukera izan dezaten, galtzak bete lan ibiltzen dira beste batzuek.
|
|
|
Juan Bautista Lantz ere ez zen askoz ere finago ibili. Hilabete batzuk lehenago ezin izan zuen garirik erein bitarteko faltagatik, eta bere emazteak, lapurreta baino bi
|
egun
lehenago, mahai zapi bat saldu zion Lantzeko ostalariari ogi truk. Lapurretaren ondoren, ordea, lursail bat erosi zuten, artoa erein, bere txondorretarako egurra mozten jardun ziren peoiak kontratatu, eta enbargatu zioten bere zaldia berreskuratzeko fidantza ordaindu zuen.
|
|
|
Ignazio Armasak Olagueri esandakoa berretsi zuen epaileen aurrean, eta bat hitz egitera ausartu zela ikusi ondoren, lekukotasun eta salaketa uholdea iritsi zen. Eskribauak makina bat
|
egun
igaro zituen Lantzen, bata besteren atzetik zetozen lekukotasunak idatziz (112, zehatzak izateko). Testigantzen ondorioz, Pedro Esteban eta Joakin Zenoz anaiak eta Antonio Etxegarai aldudarra atzeman zituzten.
|
|
|
kanporaketa bat Donibane Garazin eta finalaurreko bat Hendaian. Lehena egin nuen, baina bigarrena baino zonbait
|
egun
lehenago nire seme lehena Peiok bizia galdu zuen bideko istripu batean. Hendaiako saioa hurbilegi zen; antolatzaileei adierazi nien zaila zitzaidala saioan parte hartzea eta ordezkatua izan nintzen.
|
|
|
“Zeñean izandu nintzan ekadoi edo jueztako Zabalak billatua”. Eritasun txiki batek hartu zuelako ezin izan zuela bertaratu gaineratzen du jarraian, baina hor zehatzagoa litzateke
|
egun
haietan kartzelan preso zegoela kontatu izan balu. Izan ere, bi hilabete lehenago, 1801eko abenduan, Zabalarekin batera atxilotu zuten, Zeraingo eskribauaren etxean lapurtzera sartu izanagatik.
|
|
|
1841ean Nafarroakoak deuseztatu ziren, eta gainerakoak 1876an, Bigarren Karlistaldia() berriro ere liberalek irabazi ondoren. Bilintxen heriotzaren berri ematen zuen
|
egun
berean, 1876ko uztailaren 22an, ematen zuen Diario San Sebastianek foruen abolizioaren berri ere: “ (…) Mañana tal vez la ley ahogue nuestra voz.
|
|
|
2004koa da Naia Arrizabalaga, Barakaldon BEC inauguratu zuten urtekoa, Osloko museo batetik
|
egun
argiz Garrasia koadroa lapurtu zuten urtekoa, edo Marlon Brando eta Martin Ugalde hil ziren urtekoa.
|
|
|
Julio: Begira, ba,
|
egun
hori Oihanarekin pasatu nuen bertsotan. Bertso bazkaria zen, eta saioaren bigarren zatian oso urduri sentitzen hasi nintzen; benetan urduri.
|
|
|
Esperientziagatik banekien zein gorputzaldirekin ez nuen joan nahi, baina ez nekien nola probokatu nire buruari beste gorputzaldi bat. Beraz, lan dezente egin nuen nire burua arnasa luzeko lasterketa batean kokatzeko, jakinik, lehenengo txanpa gainditzeko ezin nuela aurrera begira egon, baizik eta
|
egun
horretan egin behar zela eta ondo egin behar zela, gainera. Estu iritsi nintzen; fisikoki, gaizki.
|