|
2000
|
|
|
Ezin hobeki oroitzen ditut osabak
|
egun
haietarik batean eman zizkidan lezioneak.
|
|
|
Eta
|
egun
haietarik batean berriro hartu zuen oinaze handi batek aitaren bularra, nahiz eta berehala iragan zitzaion.
|
|
|
Eta tabakoa erre eta ahotik kea egotzi, ez zuen bertze atseginik ez bertze dibertimendurik... eta don Frantziskorekin xakean aritzea, edo bera bakarrik, hura etortzen ez zitzaionean.
|
Egun
haietarik batean, finean, Villagrandeko dukea etorri baino astebete lehenagoko igandean, aitona Nikolas nehoiz baino eriago eta erreumak joago jaiki zen, halako moldez, non etxeko sehietarik bati manatu baitzion ezen gaztiga ziezaiola, mezatarakoan, don Frantziskori, zeren konfesatu egin nahi baitzuen. Nik ez dakit zer kontatu zion aitonak apezari, baina kontua da ezen, aitorraren ondotik, aitona hobeki sentitzen hasi zela.
|
|
|
|
Egun
haietarik batean, ordea, irri egin beharrean ohi zuen bezala, herensugearena aditu bezain fite, sutan jarri zen. Eta hartu zuen soka ezin luzeago hura, muturretarik batean gako bat zuena eta zuhaitzen igaiteko erabiltzen zuena; bildu zituen hiruzpalau morroi eta bizpahiru neskame, eta guztiok joan ginen Pagabasoko leizerat.
|
|
|
—Mutil gaztea haiz, Joanes —erran zidan, Alessandroren goait geunden
|
egun
haietarik batean, biak ere aski antsiatsu orduko, kapitain italiarra uste baino berantago zetorrelako—, eta, gazte guztiak bezala, begiak kanporat zabalik dauzkak; ordea, nola kanporat beha dagoena kanpoan geratzeko perilean baita, heure baitari beha ere jarri huke, eta gogoeta egin, heure arimaren eta heure gogoaren indarztatzeko eta sendotzeko, bidaia honetan...... —eta, betartea iluntzen zitzaiola, erran zidan—:
|
|
|
Aitonak etxeko historiak kontatu zizkigun
|
egun
haietarik batean izan zen, noiz eta aitonak bere kontakizuna akabatu baitzuen, kokotsa jaso eta kezko eraztun haiek egiten zituela, gorako bidean gero eta zabalagoak egiten zirenak.
|
|
|
Eta
|
egun
haietarik batean, hain zuzen ere, gertatu zen gertatzekoa, noiz eta sugegorri batek Arkimedes —osaba Joanikoten txakurra— fizatu baitzuen, eta txakurrak fin gaitza egin.
|
|
|
URBIAINGO apeza bisita egiterat etorri zitzaigun
|
egun
haietarik batean, gezur erran nion:
|
|
|
—Eta hala, bada, heldu zen, bai, halako batean, izurritea —erran zuen amak— Eta aita Bartolome
|
egun
haietarik batean Iruñatik etorri, eta ikusi zuenean izurriteak eragin miseria, erran zuen, ukabilak hertsatzen zituela: " Urbiainek ez du konponbiderik izanen, Pagabasoko leizea estali arte!" Baina aita jesuitak mintzagai gehiago zituen, itxura batean, bere zakuan, eta hala aritu ginen orduan ere honetaz eta hartaz... eta, Iruñarat itzuli aitzin, galdetu zidan:
|
|
|
Baina ez nadin aitzina, eta natxekion gaiari. Eta derradan ezen,
|
egun
haietarik batean, osabari eta bioi gertatua izan genuela mintzagai bazkalorduan.
|
|
|
Eta, hala, apiril erdiko
|
egun
haietarik batean izan genuen kanoia jauregiaren aitzinean, bere numeroa grabaturik zuela: 101 Erran beharrik ez dizut ezen, egun haren ospatzeko, bertze festa bat prestatu zuela aitak —dukearen ohorez ospatu genuena baino xumeagoa eta apalagoa, jakina—, inguruko jauntxoak gonbidatzen zituela hartarakotz.
|
|
|
Dioskoridesen liburuari buruz, berriz, hauxe baizik ezin erran diezazuket: osabak kasik oharkabean erosi zuela, Marco Contirekin Bolognan egin genuen
|
egun
haietarik batean, liburu saltzaile baten dendan sartu ondoren. Zeren eta hatsarrean animaliei buruzko tratatu bat erostekotan egon baitzen, animaliak eta animalien ohiturak izan zituelako ordu arte ikusgai eta ikasgai.
|
|
|
Guztia bat batean izan zen,
|
egun
haietarik batean ekaitz hura lehertu zitzaigunean —haizea eta euria goiti beheiti, ihortziri eta oinaztura— itsasoaren erdian. Munduan aski ibilia banaiz ere, bertze ekaitz bat jar dezaket haren parean, noiz eta Indietarako bidean haize erauntsi izugarri batek inarrosi baikintuen.
|
|
|
Urte hartan ez dakit atzeratu egin ote zuten Francoren heriotzaren urtemuga edo zer gertatu zen, baina DGSn nengoen
|
egun
haietako batean ari ziren txakurrak haren oroitzapenetan, eta gogoan dut denak mozkor arraio eginda zeudela. Txakur haien artean buru egiten zuenetako bat ikusi nuen, ni ninderamanari esaten geroxeago ostera eraman nintzala hara, bere aurrera.
|
|
2002
|
|
|
Eta ez zekien nola aldendu hura handik. Harik eta, Soniak dendara bisita egin zion beste
|
egun
haietako batean, iritzia eskatu zion arte. Soniak esan zion:
|
|
|
Hurrengo lau hilabeteak, hobeki esanda. Batzuetan, elkarrekin bizitzen jarri ginen lehen
|
egun
haietan batik bat, biok jada lotan geundela, mugimendu urduri batzuk egiten zituen Sarak, kasik elektrikoak, ustekabeko dardara batek hartu balu bezala. Eta ni itzarri egiten nintzen.
|
|
|
Eta Jonekin edo haren emaztearekin hitz egiten nuen. Ekainek onera egin zuen
|
egun
haietako batean, berriz, haurren sufrimenduaren zentzuaz aritu nintzen Jonekin. Baita hiesaz ere.
|
|
|
Zeinen poz handia hartu nuen,
|
egun
haietako batean aita irritsu itzuli zitzaigunean, ez dakit bederatzigarren edo hamargarren egunean! Esan zidan:
|
|
|
Aitona hil zenean nik zazpi urte doi nituen, ez zidaten aitonaren gorpua ikusten ikusi, baina ikusi izan banu bezain garden gogoratzen dut
|
egun
haietako batean izan nuen ametsa. Aitona bizkar sendoko gizona zen, lasaia, onkotea.
|
|
2003
|
|
|
Horrela aritu nintzen, bospasei egunetan, Nekaneri enkarguak egiten.
|
Egun
haietako batean, hain pozik sentitu nintzen, non halaxe esan bainion:
|
|
|
egunero auskalo zenbat aldiz, Txominek etxetik alde egiteko erabakia hartu zuenetik. Ez, ez du negar eginen, Jesusen Bihotzari ere zin egin ez zion, bada,
|
egun
haietako batean, ez zuela negarrik egingo, baldin eta semearen bisita izateko grazia bazuen, zeren berak bere gorputz arimak baino gehiago maite baitzuen hura, eta zeren ez baitzuen, halatan, semea tristatzeko eta goibeltzeko eskubiderik!
|
|
2004
|
|
|
Ulertu ezin nuen misterioa zen hura.
|
Egun
haietako batean, egongela handian musika entzuten ari ginela (Brucknerren zerbait zela oroitzen naiz), galdera egitera ausartu nintzen, neure baitako beldur eta oztopoak gaindituta:
|
|
|
–Kontatuko banik anai Robespierrek egiten zituenak... –esan zidan aitak,
|
egun
haietako batean.
|
|
|
–Pururik...? –galdetu nion
|
egun
haietako batean.
|
|
|
Gurasoekin deprimituta nengoèn
|
egun
haietako batean –institutua uzteko erabakia hartu baino lehentxeago–, beste idazlan bat eskatu zigun Ritxarrek, eta nik hiruzpalau egunera entregatu nion, bolalumatik atera bezala, zuzendu gabe apenas. Hamar orri ziren, aitaren kontakizun zuhurtasunik gabeko haiek oinarri zituztenak, sarkastikoak, krudelak eta ezin garratzagoak.
|
|
|
Baina, kontu kontari aritutako beste
|
egun
haietako batean –hamahiru hamalau urte izango nituen orduko–, beste datu bat eman zidan amonak, hormatik zintzilik zuèn Picassoren Gernikari so halaxe mintzatzen zitzaidala:
|
|
2005
|
|
|
Egoera hartan, ez zuen, ez, pentsatzeko astirik? baina neka neka arraio bukatu zuèn
|
egun
haietako batean, hasperen egin eta, hasperenarekin batera, pentsamendu bat sartu zitzaion buruan: –Zer demontre nabil ni hemen?
|
|
|
Hurrengo egunetan, egunero bisitatu nuen Adela, Idoiarekin edo amarekin batera batzuetan, haiei biei esan egin bainien gertatutakoa, isilik gorde zezatela aginduta. Zer moduz zegoen jakitearren joaten nintzaion bisitan, baina baita ere espero nuelako
|
egun
haietako batean luze hitz egingo zidala puzzlean falta zitzaizkidan zatiei buruz, buru barruan osatu ezinik neukan eta.
|
|
2006
|
|
|
Eta gero, azkenik, kontatu dudan gaixotasunaren esperientzia egon zen, eta erabaki nuen berriro sinistun bezala bizitzen hasiko nintzela.
|
Egun
haietako batean Lourdesek hauxe esan baitzidan: –Nik otoitz asko egin dut azken aste hauetan, eta hemendik aurrera ez daukat mutu gelditzeko asmorik?.
|
|
|
Baina otsoa ez zegoen ardi bihurtuta.
|
Egun
haietako batean, Julianek deitzen ez zuela-eta, neroni azaldu nintzen bera egoten zen gela hartan, ondo zegoen ikusteko, ezer behar ote zuen galdezka.
|
|
|
Maritxu zuen andrea; hasieran ez zuen ia aipatzen, baina
|
egun
haietako batean, ez dakit nola, ni ariko nintzen neure amaz hizketan, bere andrea ekarri zuen ahora Julianek. Hizpidea eman zidanez, galdezka hasi tzen, zenbat urte eman zituzten elkarrekin, noiz ezkondu ziren, horrelako kontuak.
|
|
|
|
Egun
haietako batean ia bukatuan utzi genuen lana. Javeren azken hatzera iritsita zegoen Oriol, Adanen eskumuturrean ni.
|
|
|
Ez nire aldetik behintzat.
|
Egun
haietako batean, ordea, Cristina nire bizkarraldean masajea ematen ari zitzaidala, haren ezpainak sumatu nituen lepoan. Erdi lokartuta nengoen, eta kariñozko keinu txeratsua iruditu zitzaidan musu hura; beraz, ez nuen ezer esan, geldirik geratu nintzen.
|
|
|
|
Egun
haietako batean, inguruan egiten zituen ibilaldietako batetik bueltan, hatzetan putz eginez sartu zen Oriol etxera, hotzaz kexu, eta gero komentatu zidan basurdeak ikusi zituela.
|
|
2007
|
|
|
Elvis hil zen urte hartan, lehenengo aldiz izan ziren hauteskundeak Espainian berrogei urte pasatxoan, Elvis bera hil baino lehentxeago. Sigla saltsa hartan ez dakit nik zenbateraino bereizten genuen zer zen bata eta zer bestea, zein neurritan egiten genuen bat honekin edo bestearekin, baina gogoan geratu zait huntaz eta hartaz hizketan ari ginen
|
egun
haietako batean gure artean sortu zen solasa. Ez dakit nola hasi zen eta ez dio axola; hauteskundeak aipatu ditut arestian, eztabaida ere horren haritik sortuko zelakoan, baina haria beste nonbaitetik ere etor zitekeen, futboleko selekzioa zela, Eurovisionerako Espainiako abestia zela...
|
|
|
–Zer daukak buruan, motel??, bota zidan Roberrek
|
egun
haietako batean.
|
|
|
Igerilekura ez baina errekara joatea erabaki genuen
|
egun
haietako batean.
|
|
2008
|
|
|
–Bueno, azkenean konpondu zarete, eta hori da garrantzitsuena, esan zion
|
egun
haietako batean kontsulak; baina nola kontsula baitzen bere kabuz pentsatzen zuèn gizona, bere baratzeko baratxuririk exhibitu gabe geldi ezin zitekeena, beti eransten zion zerbait, auskalo zer arrazoik bultzatuta, hain da txikia eta ezdeusa sarri askotan esplikaziotik zuribidera dagoen tartea?: Aitor dezagun, markes jauna:
|
|
|
Are gehiago: komunitateak
|
egun
haietako batean hartu zuèn bisita, bisitaria komentuko moja baten anaia zen, domingotarra, kasualitate bat izan zen, kasualitate hutsa.
|
|
|
Harik eta
|
egun
haietako batean Natividadek esan zuen arte:
|
|
|
–Zer iruditzen zain gure jaun andereena? , galdetu zion Faustik, bi neskameen arteko harremanek hobera egin zutèn
|
egun
haietako batean.
|
|
|
hori gustatzen zitzaion, ordea, beste gizonari! Harik eta,
|
egun
haietako batean, eztabaida batean murgildu ziren arte, Beñardo hordituta ote zegoen ez ote zegoen.
|
|
|
–Natalia maite maitea?? esaldi batzuk aukeratu eta buruz ikasten zituen Nataliak, egunak eta egunaren isilune luzeak buruz ikasitakoekin betetzeko?
|
egun
haietako baten jarraipena egin zezakeèn kamera ezkutu baten irudiei begiratuta, edonork antzemango zion Nataliaren itxura ezohikoari, memento jakin bezain berezi batzuetan batik bat, zeinetan bai baitzirudien neskak adia galdu eta beste espazio batera egin zuela, ezpainak mugimendu hautemangaitz bati emanak, ahapeka eta isilka zerbait errezitatzen ariko balitz bezala, auskalo bere buruari edo be... –perfekzioak aspertu egiten nau, ene maite maitezkoa?,, bizitzak ur garbiak ditu, baita zikinak ere, nik aspaldi galdu bainuen inozentzia?,, egunari eguna balerraio eta ez gaua, berunezko denborak hartuko gintuzke:
|
|
|
Horregatik, bolada batean, Nazariok noiznahi izaten zuen kontu hura ahotan?, karlistak 1872.ean bigarren aldiz matxinatu, Ollok bere hara eta honako sarraldiei ekin eta,
|
egun
haietako batean, orbetarren baserriaren paretik egin zuenean, Nazarioren aita bildu zitzaion, anaiaren turuta eskuan hartuta. Eta alferrikakoak izan ziren etxekoen protestak:
|
|
|
–Gizon hau urrutira iritsiko da, ikusiko duzue??; gogoan zuen, bai, eta are gogoanago zuen une hartan, beharbada; motibo bat ere bazuen, egia esan, Reginak markes jaunari gerora entzungo zizkionak ere. Nazariok hirurehun pala eta beste hainbeste pikotxen konpromisoa ezin zuzenago bete zuèn garaian doi? ez baitziren txantxetakoak izan,
|
egun
haietako batean?. Berorren meategia agortuko da, eroriko da, baina nik egin dizkiodan palek eta pikotxek zutik iraungo dute, markes jauna!, birbermatu zion Nazariok idatzizko mezuan?, Nazarioren laudorioa egin baitzuen markes jaunak berriro:
|
|
|
Harik eta
|
egun
haietako batean Natividadek esan zuen arte:
|
|
|
Horregatik –bolada batean, Nazariok noiznahi izaten zuen kontu hura ahotan–, karlistak 1872.ean bigarren aldiz matxinatu, Ollok bere hara eta honako sarraldiei ekin eta,
|
egun
haietako batean, orbetarren baserriaren paretik egin zuenean, Nazarioren aita bildu zitzaion, anaiaren turuta eskuan hartuta. Eta alferrikakoak izan ziren etxekoen protestak:
|
|
|
Are gehiago: komunitateak
|
egun
haietako batean hartu zuèn bisita –bisitaria komentuko moja baten anaia zen, domingotarra– kasualitate bat izan zen, kasualitate hutsa. Domingotarrak, izan ere, ez zuen arreba hogeita hamar urtetan bisitatu, hartarako aukera bat baino gehiago eduki arren:
|
|
|
hori gustatzen zitzaion, ordea, beste gizonari! Harik eta,
|
egun
haietako batean, eztabaida batean murgildu ziren arte, Beñardo hordituta ote zegoen ez ote zegoen.
|
|
|
Reginak, izan ere, gogoan behar zuen Nazariok Villalbako markesei egin zièn lehen bisita hura, eta gogoan behar zuen, batez ere, markes jaunak bisitaren ondotik egin zuen iruzkina: " Gizon hau urrutira iritsiko da, ikusiko duzue..."; gogoan zuen, bai, eta are gogoanago zuen une hartan, beharbada; motibo bat ere bazuen, egia esan, Reginak markes jaunari gerora entzungo zizkionak ere –Nazariok hirurehun pala eta beste hainbeste pikotxen konpromisoa ezin zuzenago bete zuèn garaian doi– ez baitziren txantxetakoak izan,
|
egun
haietako batean –" Berorren meategia agortuko da, eroriko da, baina nik egin dizkiodan palek eta pikotxek zutik iraungo dute, markes jauna!" birbermatu zion Nazariok idatzizko mezuan–, Nazarioren laudorioa egin baitzuen markes jaunak berriro:
|
|
|
–Zer iruditzen zain gure jaun andereena? –galdetu zion Faustik, bi neskameen arteko harremanek hobera egin zutèn
|
egun
haietako batean.
|
|
|
–Bueno, azkenean konpondu zarete, eta hori da garrantzitsuena –esan zion
|
egun
haietako batean kontsulak; baina nola kontsula baitzen bere kabuz pentsatzen zuèn gizona, bere baratzeko baratxuririk exhibitu gabe geldi ezin zitekeena, beti eransten zion zerbait, auskalo zer arrazoik bultzatuta, hain da txikia eta ezdeusa sarri askotan esplikaziotik zuribidera dagoen tartea–: Aitor dezagun, markes jauna:
|
|
2009
|
|
|
eta etxekoekin bat egin balu bezala behingoz; baldin eta Nazariori zalantzaren bat geratzen bazitzaion, halere, Gabinok emango zion okasio hartan informazio zehatza, orbetarren egoera ezin hobeto definitzen zuena eta Nazario bere iritzian berresten zuena: informazio hura ez zen, haatik, Gabinoren begirada batetik jasotakoa izan, haren marrazki batetik baizik, anai arrebak beren koadernoetan marrazkiak egiten ari zirèn beste
|
egun
haietako batean: Teofilo Mariak aitaren fabrika marraztu zuen enegarren aldiz, Damasok ikasle bat, ikasmahaian zenbaki baten bigarren erroa kalkulatzen ari zena?
|
|
|
–Hiru egunetan hil behar zuen, baina urte erdia beteko du laster? , esan zion izeba Ernestinak Domingori, haragi puskaren bizipozezko taupada bat bere egin zuèn
|
egun
haietako batean, haurra besoetan zuela.
|
|
|
Liburuan, gainera, planoak azaltzen ziren, guduaren nondik norakoak zehazten zituztenak, xehetasun guztiekin, tropen banaketa, armada baten zein bestearen erasoak, aurreraldiak eta atzeraldiak, eta abar?, halako moldez, non aita eta Teofilo Maria behin baino gehiagotan ahalegindu baitziren irudikatzen planoek erakutsia, berunezko soldaduen bitartez;
|
egun
haietako batean, Gabino bildu zitzaien, aitak halaxe eskatuta; Gabino, baina. Gabinok hamaika urte zituen eta Teofilo Mariak hamabost?, aspertu egiten zen, eta, halako batean, gudua puntu gorenean zegoen, zirt ala zart?, esan zuen:
|
|
|
Sentimendu hura sekretua zen, bai, eta sekretuan eraman zuen, astebetean, bi astetan?, sekretuaren karga jasanezina egin zitzaion arte;
|
egun
haietako batean, egia esan, Alberto Mariñori kontatzekotan egon zen, debozionistetan zebiltzàn bi mutilen arteko konfiantza eta adiskidetasuna handituz zihoan neurrian, batez ere Alberto hegan egin nahi zutèn gizonen historiak kontatzen hasi zitzaionetik. Otto Lilienthal edo Orville eta Wilbur Wright anaienak?, Domingok aho zabalik entzuten zizkionak, nahiz eta Albertok hegan egiteko bi aukeren artean bere hautua egina izan:
|
|
|
halako moduan, non, mihi puntara etortzen zitzaion bakoitzean Albertori jakinarazteko asmotan,, baina? bat ateratzen baitzitzaion Domingori barrutik, ahoa zabaldu ahala ixten zuen halakoetan?, zuhurtziak edo gutxieneko mesfidantza batek diktatua, sentimendu hartaz lotsa ez zen arren kontatzeak lotsa emango balio bezala, hartzailearen ikuspuntua beste bat izan zitekeelako edo; zenbat eta sekretua gehiago gorde, alabaina, orduan eta handitzenago zitzaion kanpora ateratzeko gogoa, harik eta, beste
|
egun
haietako bateko jolas garaian, eskolako patioan Albertorekin zegoela, minutu luzeetan egon zen, halere, esan ez esan?, mihitik joan zen arte:
|
|
|
Ametsetan agertzen zitzaizkiòn globo haietatik, Gabinok, bere zorionarekin lotzen zituelako edo, urdinak izaten zituen atseginen, agertu zitzaiòn lehen globoa ere, udako oporretan aitaren herrira joaten zirèn
|
egun
haietako batean izan zen, artean bost bat urte zituela, halakoa izan zuelako, ausaz, urdin urdina.
|
|
|
egia zen, bai, bidean galera haiek guztiak izan zituztela, baina egia zen, halaber, orbetarrak zoriontsuak sentitzen zirela? ...zoriontsuagoak ere bai, beharbada, halakoa baitzen kalean egun haietan arnasten zèn giroa, lehen Mundu Gerra amaitu izanaren kariaz, eta halakoa baitzen, halaber, orbetarrengan sortutako itxaropena, gripe espainola, gerrak ondorioetako bat izan zuena, beste mehatxu bat bazen ere, munduan gerrak berak baino biktima gehiago eragingo ez zituen, bada, denborarekin!?, iragarri ez zuen, bada, Reginak,
|
egun
haietako batean, albiste ezustekoa!
|
|
|
Etxekoak zazpigarren haurra itxaroten ari zirèn
|
egun
haietako batean, adibidez, gogoratzeko modukoa gertatu zen Regina enean?
|
|
|
auskalo, gainera, egia ez ote zen, zeren etxeko jakintsuak. Damasok, Madrilgo kimikako fakultatean karrera amaitu eta irakaskuntzari ekin zionak, hango eskola alemanean? halaxe esan baitzion Madrildik oporretan itzulitako
|
egun
haietako batean, arratsalde eguzkitsu batean izan zen, eta anai arrebek hondartzatik paseatzen zuten, oinutsik, portua eta badiaren inguruko mendixkak ikusgai?: bazegoela gizonaren kontzientziaren azpian kontzientzia ez kontziente baten modukoa, subkontzientea?, non, nola edo hala, gizonak ez zekizkièn gauza asko eta asko erregistratuta baitzeuden, haurtzaroko bizipen ahaztuak, adibidez, edo mila desio ezkutu, gizonak berak zapalduak, zibilizazioaren eta guztien onaren izenean, aberekeriaren aurka?, eta haiek sekulako eragina zutela, gizonak gero hartzen zituèn erabakietan; are gehiago esan zion Damasok, bai baitzirudien ezen arrazoitik kanpo, ohiko arrazoitik kanpo bai bederen?
|
|
|
azkeneko gutuna idatzi zionetik, haren begiei begira bizi zen, han edo hemen agertuko zitzaizkion zain balego bezala, kalean, parkean, koruan, nonahi?, beste guztien begiak bigarren mailan utzita; Adak bihozkada bat baitzuen, Txaro azaldu egingo zitzaiola? Adak berak Maria Bibianari
|
egun
haietako batean aitortua.
|
|
|
..., fronteko su lerroa kurba inguratzaile bat zen, hiria gero eta inguratuago zuena, gero eta hurbilago, ameba erraldoi baten pseudopodoa iduri, goizago edo beranduago hiria fagozitatzeko prest; itsas erasoei dagokienez, berriz, egoerak okerrera egin zuen, hiriko badiaz bi korazatu nagusitu eta hiria kanoikatzen hasi ez beste; Domingoren kasuan, gainera, are okerragora egin zuen, guztiz okertu arte,
|
egun
haietako batean; izan ere, dozena bat anarkistaz osatutako taldea hiriko kaleetan zehar patruilatzen ari zela, goizeko lehen ordua zen, eta tartean zeuden Domingo eta Gonzalo?, itsasotik zetorrèn eztanda izugarria entzun zen, korazatuek su egin zuten seinale; une hartan, baina, Gonzalo, geranioz betetako balkoi bati begira geratu zelako edo, lorezaina izaki, bazuen, batzuetan, ohitura hori, balk... leku hartan, non fortuna gaiztoaren gurpila orduantxe igaro baitzen; esan nahi baita lehen kanoikada hark Gonzalo De Lucas betean jo eta haren gorputza birrindu zuela, bularraldea eta zangoak:
|
|
|
ikaskideek ez bezala, zeinek. Hemen, jauna!? ...uragabeki tentetzen bai, Ildefonsok berak hala kontatzen zuen behinik behin, auskalo?; esan nahi baita guztiek maite zutela eta guztiek zaindu nahi zutela Ligorio, eta, jakina, nola untxia lasaia baitzen eta nola egun osoan jaten egoten baitzen, ikaragarri gizendu zen azkenean; eta orduan, gertatu beharrekoa gertatu zen, zeren, maisua ikasleei kapelupeko untxiaren ohiko saioa erakustera zihoakièn
|
egun
haietako batean, saio bakoitzean berritasunen bat sartzen ahalegintzen zen, neska mutilak asper ez zitezen?, Ildefonsok kapelua mahai gainean utzi, eta honela zuzendu baitzitzaien: –Neska mutilak, ongi konturatuko zineten bezala, mahukapean ez dut untxirik, eta kapelupean ere ez dago??; hura esan ahala, ordea, kapeluan kabitzen ez zelako edo, untxiak kapelua astindu eta isatsa atera zuen, maisua nabarmen utziz; han izan ziren barreak eta irri karkailak!; maisuaren hitzak aintzakotzat hartuz gero, gainera, badirudi orduantxe bururatu zitzaiola Ildefonsori, estutasunetik ateratzeko edo, astebete lehenago Charles Chaplinen City Lights filma ikusi izanak ere izango zuen nolabaiteko eragina?, onddo kapela buruan jartzea eta Charlot imitatzen hastea, neska mutilen algaren artean:
|
|
|
Inguruak miatzen, espazioa zentzumen guztiekin eta argazki kamerarekin neureganatu nahian. Eta
|
egun
haietako batean, postontzi elektroniko bat zabaldu nuen urrun egongo zirenekin kontaktuan egon ahal izateko. Espazio hiritar eta birtualeko ibilerak aldi berean hasi nituen.
|
|
|
Ametsetan agertzen zitzaizkiòn globo haietatik, Gabinok, bere zorionarekin lotzen zituelako edo, urdinak izaten zituen atseginen, agertu zitzaiòn lehen globoa ere –udako oporretan aitaren herrira joaten zirèn
|
egun
haietako batean izan zen, artean bost bat urte zituela– halakoa izan zuelako, ausaz, urdin urdina. Mutila, beraz, bere amets hura interpretatzen egon zitekeen egiten ari zèn marrazkian, globo urdin bat lehen aldiz ikusi zuenekoa... halaxe zegoen seguruenik, zeren, Gabinok berak aitortzen zuenez, amets hura izan zuèn egunean, herriko lagunetako batek, Luziano izenekoak, xirula bat egin baitzion kanabera batekin, eta Gabinori hainbeste gustatu zitzaion oparia, non egun osoan aritu baitzen jo eta ke –" Geroztik, beti azaltzen zaizkit xirularen notak globo urdin txikien itxurapean" aitortuko zuen Gabinok aurrerantzean behin baino gehiagotan–, baita opor guztietan ere, musika tresna bakunari mota bateko zein besteko hotsak –globotxoak? – ateratzen zizkiola.
|
|
|
..., fronteko su lerroa kurba inguratzaile bat zen, hiria gero eta inguratuago zuena, gero eta hurbilago, ameba erraldoi baten pseudopodoa iduri, goizago edo beranduago hiria fagozitatzeko prest; itsas erasoei dagokienez, berriz, egoerak okerrera egin zuen, hiriko badiaz bi korazatu nagusitu eta hiria kanoikatzen hasi ez beste; Domingoren kasuan, gainera, are okerragora egin zuen, guztiz okertu arte,
|
egun
haietako batean; izan ere, dozena bat anarkistaz osatutako taldea hiriko kaleetan zehar patruilatzen ari zela –goizeko lehen ordua zen, eta tartean zeuden Domingo eta Gonzalo–, itsasotik zetorrèn eztanda izugarria entzun zen, korazatuek su egin zuten seinale; une hartan, baina, Gonzalo, geranioz betetako balkoi bati begira geratu zelako edo –lorezaina izaki, bazuen, batzuetan, ohi... leku hartan, non fortuna gaiztoaren gurpila orduantxe igaro baitzen; esan nahi baita lehen kanoikada hark Gonzalo De Lucas betean jo eta haren gorputza birrindu zuela, bularraldea eta zangoak:
|
|
|
Anai arrebetan Gabino geratzen zen, beraz, askotan burbuila batean bezala bizi zena, Nazario bera sarri askotan nora ezean utziz; Gabinok ere, baina, molde bereko begirada erakusten zuen, burbuila zulatu –nola pintatuko zituen globoak eta aingeruak, ikusi ez zuèn anaiatxoa hilzorian imajinatzen bazuen, sufritzen eta sufritzen! – eta etxekoekin bat egin balu bezala behingoz; baldin eta Nazariori zalantzaren bat geratzen bazitzaion, halere, Gabinok emango zion okasio hartan informazio zehatza, orbetarren egoera ezin hobeto definitzen zuena eta Nazario bere iritzian berresten zuena: informazio hura ez zen, haatik, Gabinoren begirada batetik jasotakoa izan, haren marrazki batetik baizik, anai arrebak beren koadernoetan marrazkiak egiten ari zirèn beste
|
egun
haietako batean: Teofilo Mariak aitaren fabrika marraztu zuen enegarren aldiz, Damasok ikasle bat, ikasmahaian zenbaki baten bigarren erroa kalkulatzen ari zena... eta gainerako anai arrebek ere halatsu; marrazki haietatik, ordea, bat zegoen guztiz desberdina; izan ere, Gabino etxeko marrazkilaria zen, batzuetan ezohiko marrazkiak egiten zituena, zailenak ere bai usu; marrazki hura, baina, errazen arteko errazena zen, beltzez margotu ez zuen, bada, orri zuria!; gero, neska mutilek, ohi bezala, marrazkiak elkarri erakusteari ekin ziotenean, Gabinori ez zion inork harridurazko iruzkinik ez jakin minak eragindako galderarik egin, hain zen –hain behar zuen– guztientzat marrazki hura esanahi garbikoa; eta Nazariok eta Reginak ere marrazkia ikusi, eta haiek ere ez zioten galderarik egin, ordurako ederki jakin balute bezala jakin beharrekoa, Regina enean haragia gau bihurtu zela, gaua bera ere –gau guztien gaua– haragi bihur zedin.
|
|
|
bere anaia Honorato apaiza, tifus batek menderatu eta suntsitu zuena, Honoratok berak senar emazteak ezkondu eta handik lau urtera, 1909ko uda beteko egun sargori batean; eta Mateo Sukunza ingeniari lagun mina, lehen Mundu Gerra hasi ez beste hil zena eta Nazario umezurtz bezala utzi zuena: ...goak ere bai, beharbada, halakoa baitzen kalean egun haietan arnasten zèn giroa, lehen Mundu Gerra amaitu izanaren kariaz, eta halakoa baitzen, halaber, orbetarrengan sortutako itxaropena –gripe espainola, gerrak ondorioetako bat izan zuena, beste mehatxu bat bazen ere, munduan gerrak berak baino biktima gehiago eragingo ez zituen, bada, denborarekin! –, iragarri ez zuen, bada, Reginak,
|
egun
haietako batean, albiste ezustekoa!
|
|
|
Etxekoak zazpigarren haurra itxaroten ari zirèn
|
egun
haietako batean, adibidez, gogoratzeko modukoa gertatu zen Regina enean...
|
|
|
–Hiru egunetan hil behar zuen, baina urte erdia beteko du laster... –esan zion izeba Ernestinak Domingori, haragi puskaren bizipozezko taupada bat bere egin zuèn
|
egun
haietako batean, haurra besoetan zuela.
|
|
|
Adak, egia esan, ez zituen asmo harekin jertseak egin –halaxe atera zitzaizkiolako egin zuen egin zuena–, baina, eginda gero, laket izaten zuen beste arrazoi harengatik izan zela sinestea: auskalo, gainera, egia ez ote zen, zeren etxeko jakintsuak –Damasok, Madrilgo kimikako fakultatean karrera amaitu eta irakaskuntzari ekin zionak, hango eskola alemanean– halaxe esan baitzion Madrildik oporretan itzulitako
|
egun
haietako batean –arratsalde eguzkitsu batean izan zen, eta anai arrebek hondartzatik paseatzen zuten, oinutsik, portua eta badiaren inguruko mendixkak ikusgai–: bazegoela gizonaren kontzientziaren azpian kontzientzia ez kontziente baten modukoa –subkontzientea–, non, nola edo hala, gizonak ez zekizkièn gauza asko eta asko erregistratuta baitzeuden –haurtzaroko bizipen ahaztuak, adibidez, edo mila desio ezkutu, gizonak berak zapalduak, zibilizazioaren eta guztien onaren izenean, aberekeriaren aurka–, eta haiek sekulako eragina zutela, gizonak gero hartzen zituèn erabakietan; are gehiago esan zion Damasok, bai baitzirudien ezen arrazoitik kanpo –ohiko arrazoitik kanpo bai bederen– geratzen zèn mundu ezezagun hark ametsetan hartzen zuela bere berezko forma –" Ez dakit nola esan" esan zion Damasok Adari bizpahiru aldiz, gaia azaltzea ere ez baitzen erraza–, psikologo adituek bakarrik interpretatzen zekitena eta zientzia berri bati ateak zabaltzen zizkiona –psikoanalisiari–, zeinak berebiziko garrantzia baitzuen, itxura batean, buruko gaitzen sendabidean.
|
|
|
azkeneko gutuna idatzi zionetik, haren begiei begira bizi zen, han edo hemen agertuko zitzaizkion zain balego bezala –kalean, parkean, koruan, nonahi–, beste guztien begiak bigarren mailan utzita; Adak bihozkada bat baitzuen, Txaro azaldu egingo zitzaiola... Adak berak Maria Bibianari
|
egun
haietako batean aitortua.
|
|
|
hain untxizale bihurtu ziren hauek, non, berandu gabe, maskotatzat hartu, kaiola batean sartu eta eskolan –gelan, alegia, gela bakarreko eskola baitzen, sei eta hamalau urte bitarteko umeak hartzen zituena– zaintzera obligatu baitziren, batean batek belarra ekartzen ziola eta bestean beste batek azenario pare bat... honek kaiola garbitzen zion eta horrek ura ematen; izena ere jarri zioten –Ligorio–, baita gelako zerrendan sartu ere... eta are gehiago, zerrenda irakurtzerakoan harena ere irakurtzen zuen maisuak, untxia ikasle bat gehiago balitz bezala: ...agabeki tentetzen bai, Ildefonsok berak hala kontatzen zuen behinik behin, auskalo...; esan nahi baita guztiek maite zutela eta guztiek zaindu nahi zutela Ligorio, eta, jakina, nola untxia lasaia baitzen eta nola egun osoan jaten egoten baitzen, ikaragarri gizendu zen azkenean; eta orduan, gertatu beharrekoa gertatu zen, zeren, maisua ikasleei kapelupeko untxiaren ohiko saioa erakustera zihoakièn
|
egun
haietako batean –saio bakoitzean berritasunen bat sartzen ahalegintzen zen, neska mutilak asper ez zitezen–, Ildefonsok kapelua mahai gainean utzi, eta honela zuzendu baitzitzaien: " Neska mutilak, ongi konturatuko zineten bezala, mahukapean ez dut untxirik, eta kapelupean ere ez dago..."; hura esan ahala, ordea, kapeluan kabitzen ez zelako edo, untxiak kapelua astindu eta isatsa atera zuen, maisua nabarmen utziz; han izan ziren barreak eta irri karkailak!; maisuaren hitzak aintzakotzat hartuz gero, gainera, badirudi orduantxe bururatu zitzaiola Ildefonsori, estutasunetik ateratzeko edo –astebete lehenago Charles Chaplinen City Lights filma ikusi izanak ere izango zuen nolabaiteko eragina–, onddo kapela buruan jartzea eta Charlot imitatzen hastea, neska mutilen algaren artean:
|
|
|
Liburuan, gainera, planoak azaltzen ziren, guduaren nondik norakoak zehazten zituztenak, xehetasun guztiekin –tropen banaketa, armada baten zein bestearen erasoak, aurreraldiak eta atzeraldiak, eta abar–, halako moldez, non aita eta Teofilo Maria behin baino gehiagotan ahalegindu baitziren irudikatzen planoek erakutsia, berunezko soldaduen bitartez;
|
egun
haietako batean, Gabino bildu zitzaien, aitak halaxe eskatuta; Gabino, baina –Gabinok hamaika urte zituen eta Teofilo Mariak hamabost–, aspertu egiten zen, eta, halako batean –gudua puntu gorenean zegoen, zirt ala zart–, esan zuen:
|
|
|
Sentimendu hura sekretua zen, bai, eta sekretuan eraman zuen –astebetean, bi astetan–, sekretuaren karga jasanezina egin zitzaion arte;
|
egun
haietako batean, egia esan, Alberto Mariñori kontatzekotan egon zen, debozionistetan zebiltzàn bi mutilen arteko konfiantza eta adiskidetasuna handituz zihoan neurrian... batez ere Alberto hegan egin nahi zutèn gizonen historiak kontatzen hasi zitzaionetik –Otto Lilienthal edo Orville eta Wilbur Wright anaienak–, Domingok aho zabalik entzuten zizkionak, nahiz eta Albertok hegan egite...
|
|
|
Domingo eta Alberto, beraz, mundu berezi bat konpartitzen hasiak ziren –Albertok garaitsu hartan utzi zion Altxor uhartea, Stevensonena–, balizko abenturak eta balizko hegaldiak oinarri zituena, eta zergatik ez, bada, sekretu hura ere Albertorekin konpartitu? ...eratzen baitzitzaion Domingori barrutik –ahoa zabaldu ahala ixten zuen halakoetan–, zuhurtziak edo gutxieneko mesfidantza batek diktatua, sentimendu hartaz lotsa ez zen arren kontatzeak lotsa emango balio bezala, hartzailearen ikuspuntua beste bat izan zitekeelako edo; zenbat eta sekretua gehiago gorde, alabaina, orduan eta handitzenago zitzaion kanpora ateratzeko gogoa, harik eta, beste
|
egun
haietako bateko jolas garaian, eskolako patioan Albertorekin zegoela –minutu luzeetan egon zen, halere, esan ez esan–, mihitik joan zen arte:
|
|
2010
|
|
|
...ean, hala ere, Ama Birjinaren gordelekura joan eta hamabost misterioetako arrosarioa errezatzen genuen, eguraldiak laguntzen bazigun bederen; arrosarioa errezatzeaz gain, Pagoagan bizi izandakoak oroitzen eta berroroitzen genituen; ama, agurmariak errezatzen edo Ama Birjinari buruzko iruzkinak egiten zituen bitartean, hormako hobiari begira geratzen zen sarritan, begiak hantxe iltzatuta, harik eta
|
egun
haietako batean esan zidan arte: –Kanpoko hutsune hori barruan dudan hutsunea ere bada, Ama Birjinak noiznahi beteko didana, ez dakit hemen Regina enean edo Pagoagan, Gabino.
|
|
|
Amak biharamunean berean eman zuen, jakina, irudia zaharberritzeko agindua? baita egongelako tokirik egokienean ipini ere, zaharberrituta gero, igande batean, don Anizeto kalonjearen bedeinkapenarekin;
|
egun
haietako batean, berriz, amak bere argudioari ekin zion, irudia lekukotzat harturik: –Jesusen Bihotzaren irudia niri agertu zitzaidàn egun berean eta ordu berean, Jesusen Bihotzaren irudiaren aurrean zeundeten zuek, nola zeundeten jakin nahi ez badut ere??; eta, hatza luzatzen zuela, gehitu zuen:
|
|
|
katekizatzeko, apaiz fraideok beti katekesian, ikusten duzu??, osabak bera kate kizatzen zuen bezala; gogoratzen naiz nola aritzen zitzaidan Felipe Euzkadik zituèn arriskuez, sozialismoa, komunismoa eta anarkismoa ziren borrokatu beharreko ideologiak: ateismoa, azken batean?;
|
egun
haietako batean, gainera, zera esan zidan: misio lur asko zirela, bai, munduan (Afrika, Txina eta Amerika), baina euskaldun batek, lehenik eta behin, Euzkadi hartu behar zuela misio lurtzat?
|
|
|
Gerhardek ez baitzuen dudarik egiten pintura molde berriek ere, zientziak bezalaxe, berak amesten zuèn iraultzaren norabidea markatzen zutela, baldintza gutxieneko batzuk betetzekotan. Hain da egia esaten ari natzaizuna, Damaso, non honako iruzkin hau egin baitzidan Gerhardek, biok Munichera joan ginèn
|
egun
haietako batean, erakusketa aretoan sartu eta berak begikotzat jo zuèn koadro espresionista baten aurrean gelditzen ginela, errusiar pintore ez oso ezagun batena ote zen??: –Begira koadro honi, Ludwig.
|
|
|
Hornitegian sei gazta zeuden, eta bat eraman diogu?? esan zion Ada irribarretsu batek izebari, ilunabarrean, izebak aita espiritualaren arrebenean egiten zituèn
|
egun
haietako batean; eta izeba, harri eta zur; eta, ezusteko atsegina bereganatu ostean, niri begira galdetu zuen: –Zu ere egon al zara??, eta nik ezetz erantzun nion, inoiz joatekotan, nahiago nuela bakarrik, Domingorekin bakarka hitz egiteko kontu batzuk nituela-eta?;. A zer sagu parea daukagun etxean, Gabino, eta gu konturatu gabe?!?
|
|
|
existentziaren absurdoaz. Kontatu nizun, halaber, nola frontean izan nintzèn hiruzpalau
|
egun
haietako batean, egun bakarra frontean gehiegi ere bada, bestalde!?, etxe baten atarian haur baten hilotza ikusi nuen; bizpahiru metro haratago, emakume bat zetzan, haurraren ama izan zitekeena; haurrak burua lehertua zuen, eta estanpak jota utzi ninduen: nazka, garunak burutik ateratzen zitzaizkion, zizare batzuk balira bezala, odolaren putzu gorrian igeri?
|
|
|
lotzen zuèn iragana utzita? azaldu ere, bere asmoa azaldu baitzigun
|
egun
haietako batean: –Hemendik gutxira zurekin lanera joaten hasiko naiz, aita.
|
|
|
koma egoeratik atera ondoren, bospasei egun izan genituen, zeinetan pentsatu baikenuen Teok bizkarrezurra hautsi eta maskuriko eta hesteetako problemak izango zituela, nahiz eta azkenean halakorik gertatu ez.
|
Egun
haietako batean izan zen, bada, noiz eta aitak esan baitzidan: –Okerrena zera da, Teofilo Mariak ondorerik gabe utzi gaituela.
|
|
|
pneumonia; gaitz hark beste mundura eramandakoak ez ziren gutxi, baina amak eutsi egin zion, bizpahiru egunetan hilzorian egon zen arren? eman ere, eman baitzioten azken igurtzia,
|
egun
haietako batean; amak sukar handia zuen, eta, eldarnioaren erdian, gauza bitxi asko esan zituen;. Horra Ama Birjina?!, esaten zuen batzuetan, begiak zabaldu eta gorako norabidean ipintzen zituela;. Iruzurtia, iruzurtia!?
|
|
|
Xabierrek
|
egun
haietako bat zuen batean, itsaskiz kargaturik iritsi zen etxera.
|
|
|
Aitziberrek sinetsi egin zuen, edo sinesteko itxurak egin behintzat. Ixonek ez zuen ezer esan lehenengo hilabeteetan, baina
|
egun
haietako batean, larrua jo ondoren ohi zuen bezala zigarroa piztu eta, Juleni ez baizik eta sabaiari begira, galdetu zuen:
|
|
|
Neba arrebak bakarrik gelditu ohi ziren orain ordu luzez, aitak etxe azpiko tailerrean ematen baitzuen denbora gehiena, aste nahiz jai. Bakarrik geratu ziren
|
egun
haietako batean, Nerea bere gelan eranzten ari zela, ondo itxi gabeko atearen zirrikitutik begira sumatu zuen Kepa, eta, etxearen gobernuan bezala nebaren jokaeran ere amaren rola bereganatu balu bezala," Zer egiten duzu hor begira?" ozenki esan eta bultzakada batez itxi zuen atea. Hurrengoan, baina, ate bera, zirrikitu bera, begi zelatari berak sumatu, eta ezer ez egitea erabaki zuen Nereak.
|
|
|
Horixe esaten zuten kalean, beraz. Nik egin nezakeen ez entzunarena eta lehengo moduan jarraitu, esanak esan, baina, litekeenik eta axolagabeena izanda ere, norberaren eroapenak muga batzuk ditu, eta nire pazientziak muga horiek guztiak gainditu zituen
|
egun
haietako batean, Felixinek berak, despeditzeko bere etxe ondoan utzi behar nuenean, halaxe esan baitzidan:
|
|
|
" Itzuli da, eta egon gara berarekin... eta ez behin, bi aldiz baizik! Hornitegian sei gazta zeuden, eta bat eraman diogu..." esan zion Ada irribarretsu batek izebari, ilunabarrean, izebak aita espiritualaren arrebenean egiten zituèn
|
egun
haietako batean; eta izeba, harri eta zur; eta, ezusteko atsegina bereganatu ostean, niri begira galdetu zuen: " Zu ere egon al zara?", eta nik ezetz erantzun nion, inoiz joatekotan, nahiago nuela bakarrik, Domingorekin bakarka hitz egiteko kontu batzuk nituela-eta...;" A zer sagu parea daukagun etxean, Gabino, eta gu konturatu gabe...!" esan zuen izebak gero, irribarretsu; eta, irria ezpainetatik ezabatu eta begiak harriduraren ertzean jarriz, gehitu zuen:
|
|
|
...ean, hala ere, Ama Birjinaren gordelekura joan eta hamabost misterioetako arrosarioa errezatzen genuen, eguraldiak laguntzen bazigun bederen; arrosarioa errezatzeaz gain, Pagoagan bizi izandakoak oroitzen eta berroroitzen genituen; ama, agurmariak errezatzen edo Ama Birjinari buruzko iruzkinak egiten zituen bitartean, hormako hobiari begira geratzen zen sarritan, begiak hantxe iltzatuta, harik eta
|
egun
haietako batean esan zidan arte: " Kanpoko hutsune hori barruan dudan hutsunea ere bada, Ama Birjinak noiznahi beteko didana, ez dakit hemen Regina enean edo Pagoagan, Gabino.
|
|
|
Ordurako, sendategitik etxera etorria nengoen; ordurako, halaber, Felipe bisitan etortzen zitzaidan Regina enera, astean behin edo bi aldiz, txistua irakasteko, euskara... eta, batez ere, fede berrian —abertzaletasunean— katekizatzeko —apaiz fraideok beti katekesian, ikusten duzu... —, osabak bera kate kizatzen zuen bezala; gogoratzen naiz nola aritzen zitzaidan Felipe Euzkadik zituèn arriskuez —sozialismoa, komunismoa eta anarkismoa ziren borrokatu beharreko ideologiak: ateismoa, azken batean—;
|
egun
haietako batean, gainera, zera esan zidan: misio lur asko zirela, bai, munduan (Afrika, Txina eta Amerika), baina euskaldun batek, lehenik eta behin, Euzkadi hartu behar zuela misio lurtzat...
|
|
|
Amak biharamunean berean eman zuen, jakina, irudia zaharberritzeko agindua... baita egongelako tokirik egokienean ipini ere, zaharberrituta gero, igande batean, don Anizeto kalonjearen bedeinkapenarekin;
|
egun
haietako batean, berriz, amak bere argudioari ekin zion, irudia lekukotzat harturik: " Jesusen Bihotzaren irudia niri agertu zitzaidàn egun berean eta ordu berean, Jesusen Bihotzaren irudiaren aurrean zeundeten zuek, nola zeundeten jakin nahi ez badut ere..."; eta, hatza luzatzen zuela, gehitu zuen:
|
|
|
Gerhardek ez baitzuen dudarik egiten pintura molde berriek ere, zientziak bezalaxe, berak amesten zuèn iraultzaren norabidea markatzen zutela, baldintza gutxieneko batzuk betetzekotan. Hain da egia esaten ari natzaizuna, Damaso, non honako iruzkin hau egin baitzidan Gerhardek, biok Munichera joan ginèn
|
egun
haietako batean, erakusketa aretoan sartu eta berak begikotzat jo zuèn koadro espresionista baten aurrean gelditzen ginela —errusiar pintore ez oso ezagun batena ote zen... —: ‘Begira koadro honi, Ludwig.
|
|
|
existentziaren absurdoaz. Kontatu nizun, halaber, nola frontean izan nintzèn hiruzpalau
|
egun
haietako batean —egun bakarra frontean gehiegi ere bada, bestalde! —, etxe baten atarian haur baten hilotza ikusi nuen; bizpahiru metro haratago, emakume bat zetzan, haurraren ama izan zitekeena; haurrak burua lehertua zuen, eta estanpak jota utzi ninduen: nazka —garunak burutik ateratzen zitzaizkion, zizare batzuk balira bezala, odolaren putzu gorrian igeri— eta amorrua sentitu nituen, baita gizonaren aurkako gorrotoa —gizonak ergela behar zuen, zinez, horrelakoak egiteko... ni ere hartaz libratzen ez nintzen arren, tartean bainengoen buru belarri sartuta— eta biktimen aldeko errukia ere, aldi berean.
|
|
|
Beste bide bati ekingo zion, bai, Teofilo Mariak, Tasiorekin —Burgosera igorri zuten berandu gabe— lotzen zuèn iragana utzita... azaldu ere, bere asmoa azaldu baitzigun
|
egun
haietako batean: " Hemendik gutxira zurekin lanera joaten hasiko naiz, aita.
|
|
|
koma egoeratik atera ondoren, bospasei egun izan genituen, zeinetan pentsatu baikenuen Teok bizkarrezurra hautsi eta maskuriko eta hesteetako problemak izango zituela, nahiz eta azkenean halakorik gertatu ez.
|
Egun
haietako batean izan zen, bada, noiz eta aitak esan baitzidan: " Okerrena zera da, Teofilo Mariak ondorerik gabe utzi gaituela.
|
|
|
Entzun beharrekoa entzun nuen, eta ai, nola goibeldu nintzen, handik alde egiten nuela!; hitz haien azpian gizakion betiko historia baitzegoen, jelosiak eta inbidiak eragindakoa, nihil novum sub sole...; baina ama gaizki zegoen, itxura ezinezko bati eutsi nahi eta ezinean, ahalegin hartan indarra eta kemena agortu zitzaizkion arte; amak, beraz, gaixotuta zuen arima, eta arimaren gaixotasunak berandu gabe gaixotu zion gorputza; don Zoilo zaharrak berehala egin zion diagnosia: pneumonia; gaitz hark beste mundura eramandakoak ez ziren gutxi, baina amak eutsi egin zion, bizpahiru egunetan hilzorian egon zen arren... eman ere, eman baitzioten azken igurtzia,
|
egun
haietako batean; amak sukar handia zuen, eta, eldarnioaren erdian, gauza bitxi asko esan zituen;" Horra Ama Birjina...!" esaten zuen batzuetan, begiak zabaldu eta gorako norabidean ipintzen zituela;" Iruzurtia, iruzurtia!" esaten zuen beste batzuetan, haserre, eta hurrengoan, eskuak sabelera eramanik: " Domingo, ai, Domingo...!"; gero, suspertzen hasi zenean, izebaren eskua eskatuta, esaten zuen:
|
|
|
Bere gudaldi, lapurreta edo itsas operazioetatik itzulita, Harena bisitatu zuen
|
egun
haietako batean Bizargorrik. Ama eta emazteak agurtu zituen, banan banan, denentzat izan zuen hitz goxo bat, baita laztan bat bere ume txikientzat ere; familia osoa agurtu ondoren, Fatimak esperantzatxo bat gordetzen zuen arren, azken ohaideetako bat hautatu zuen loaldia goxatzeko; gero, berriz, kuluxkatik jaiki zenean, bahitutako neskaz galdetu zuen, eta harekin egon zen puska batean hizketan.
|