|
2000
|
|
|
Hego Euskal Herriko flota Espainiako bigarrena da eta Gasteizko Arrantza eta Nekazaritza Sailaren arabera, ia 5.000 lanpostu zuzen eta zeharkako beste 25.000 eskaintzen dituzten 474 untzik osatzen dute. Baxurako untziak (366 untzi) dira lanpostu gehien (2.733 behargin) eskaintzen
|
dutenak
. Alturako untziak datoz bigarren, 63 untzi eta 864 langilerekin.
|
|
|
Hemen, produkzioa balio handiagoa duten espezietan kontzentratu da, eta merkatu prezio altuagoa izan ohi dute produktuok. Adibidez Norvegia, Erresuma Batua eta Irlanda izokin gehien produzitzen
|
dutenak
dira, Frantzia, Italia eta Espainia ortzadar amuarrainagatik direlarik aipagarri. Espainia, horrez gain, lupina eta urraburu produktore handienetakoa da, Grezia, Italia eta Turkiarekin batera.
|
|
|
Horrek bi alde ditu: gaiak izan daitezke bertsotan ondo egiteko laguntzen
|
dutenak
, baina izan daitezke bertso saioa narrasteko ere. Gai jartzaileak jakin behar du zein bertsolari diren kantatuko dutenak eta zenbaterainoko ahalmena daukaten gaiari heltzeko.
|
|
|
gaiak izan daitezke bertsotan ondo egiteko laguntzen dutenak, baina izan daitezke bertso saioa narrasteko ere. Gai jartzaileak jakin behar du zein bertsolari diren kantatuko
|
dutenak
eta zenbaterainoko ahalmena daukaten gaiari heltzeko. Adibidez, bat baserritarra bazen, baserriko kontuak jarriz gero oso ondo moldatuko zen, baina beste gai batzuekin ez zeukan luzitzeko aukerarik.
|
|
|
Maulen ere gazte horiek eginen dute herria, frantses nortasuna
|
dutenak
ez baitira militante ez aitzindari. Ez dute deusetan sinesten.
|
|
|
Badaude hitzak betidanik zentzu peioratiboa izan
|
dutenak
. Eta hitz horien artean badaude hainbat, denborak aurrera egin ahala, gero eta esanahi itsusiagoz kutsatzen direnak.
|
|
|
Idatzizkoei buruz ari zarete eta behar bada, gaur egun euskalkietan gehien idazten
|
dutenak
herri aldizkariak dira. Edozein modutan, ez dago araurik, batuan bezala, aipatzen ari zareten berbak nola idatzi behar diren zehazteko.
|
|
|
Batasuna, bestetik, erdi inguruko euskalkietan oinarritu da eta horrek nahitanahiez dakar, euskalki horiek gertuago daudela baturako aukeratu den morfologiako eredutik, muturretako euskalkiak baino. Beraz, beren burua urrunen ikusiko
|
dutenak
bizkaiera eta zuberera dira; Nafarroan ere bai, batez ere eredu horretatik zenbat eta urrunago egon. Horrez gain, morfologiarako ezinbestekoa den eredu batu horri, gehituz gero lexikoan hartu den jokabidea, askok pentsatzen du «euskara batua berdin gipuzkera».
|
|
|
Espainolak gutxi gorabehera Cervantesen garaitik du estandarra, eta Zaragoza inguruetara joan eta hango erdara hitz egiteko modua desagertu egin da? Badauzkat hango lagunak unibertsitatean ibilitakoak, erdara dotorean hitz egiten
|
dutenak
, eta bere herrira doazenean
|
|
|
Ez, barkatu, erronkariera ez da desagertu, Erronkarin euskaraz egiten
|
dutenak
desagertu dira. Euskaraz hitz egiten jarraitzen badugu eta Zuberoan ez badu inork hitz egiten, euskaldunak desagertu dira eta euskara bera.
|
|
|
Literotura bilduma iritsi arte bi hauek izan dira euskal literatura erotikoaren zerrenda laburra osatu
|
dutenak
. Orain, beste lau gehitu ditzakegu eta berriak ere aurki etorriko dira.
|
|
|
Gaur egun literaturak oihartzun gehiago dauka mamia baino. Azkenean literatur zaleak eta igande arratsalde batean gustuen liburu bat irakurtzen igaroko
|
dutenak
beste inorekin kalera joan gabe, edo mendira joan gabe, gutxi gara, sekta bat zentzu batean. Gutxi gara eta gainera gure zaletasuna guztiz zaharkitua da, aurreko mendeko zaletasun baten atzetik gabiltza, baina jendearen bizitzan lehen, sortu arte, literaturak zeukan gaur ez duen garrantzia.
|
|
|
Hala ere, etorkinak geroz eta beharrezkoak izango dira Europan, eta beraz Euskal Herrian, egungo ongizate estatua mantendu nahi bada. Eta biztanleriaren sektore batek hainbeste gorrotatzen, hain gaizki tratatzen dituen eta gehiengo handi batek guztiz ahazturik dituen horiek dira gure pentsioak eta ongizate estatua ziurtatu eta bermatzeko lan egingo
|
dutenak
, eta, gainera, gaizki ordainduta eta baldintza oso kaskarretan.
|
|
|
aldatzea. Gazte ikusle horiek dira beraz, orain ohitura hartzean presioa egingo
|
dutenak
noizbait zinema euskaraz ere eskain dezaten.
|
|
|
Bikoizteko zailtasun gehien ematen duten filmak kutsu intimista
|
dutenak
izaten dira, bestelako elementuak ahaztu gabe, noski:
|
|
|
Euskal Konfederaziokoek adierazi dutenez, «euskararekiko atxikimendu handia» agertu da Ipar Euskal Herrian. Aurretik izenpetu dutenez gain, hauek dira, besteak beste, akordioarekin bat egin
|
dutenak
: «Sud Ouest» egunkaria, Radio France Pays Basque irratia, «Le Petit Basque» aldizkaria eta Conforrama saltegia.
|
|
|
Ez ei da prozesua hondoratu dena, eredua baizik; beste eredurik duenak mahaigainera dezala bada, bestela Lizarra Garazikoa da duintasunez kudeatzeko moduko bakarra, eta horrek, jakina den moduan eta orain ikusten den legez, su etena eskatzen du. Lizarrakoa lehen urrats gisa, aurrerago ezinbestekoa baita espainiar identidadearekiko atxikimendua
|
dutenak
eta abertzaleen arteko beste prozesu bat. Lizarrak edo gisako batek gatazka armatua eta bere ondorioei eman behar dio amaiera, ez gatazka berari, euskal gizartean dauden ikuspegi desberdinek gatazka iraunaraziko dutelako.
|
|
|
ikasleei notak eman eta nota txarra jaso
|
dutenak
ez dira gai irainak botatzeko. `Gaizto' tik ez dira pasatzen eta gero erdarara jotzen duten `ze kabroia zaren' esanez
|
|
|
Hiru urtetan hiru hauteskunde garrantzitsuren lekuko izango gara: 1998ko urrian EAEko autonomikoak, 1999ko ekainean udal eta foru hauteskundeak, eta oraingoan Espainiako Parlamentua erabakiko
|
dutenak
. Bakoitzak bere pipermina izan du:
|
|
|
Saramagok dio, nola demokrazia? Gobernatzen
|
dutenak
, benetako agintariak (plutokratak, monopolio eta oligopolioen buruak) nork aukeratu ditu. Haiek dira boterea.
|
|
|
Nahi edo nahi ez, beti atzean daude, zalapartaren itzalean gordeta. Soinu teknikarietaz ari gara, eta bide batez, produktoreetaz, abestiei azken ukitua emateko arduradunak, soinuaren kolorea zein izanen den erabakitzen
|
dutenak
.
|
|
|
Betaurreko desegoki batzuen eragina eguzkiak larruazalaren gain eragiten duena bezain atzeraezina izan daiteke. Antiojo horietako kristalek ez gaituzte beti eguzki izpi infragorri eta ultramoreetatik babesten, eta horrexegatik antiojo normalizatuak erabili behar dira, babes horren berri ematen duen etiketatu berezia
|
dutenak
, dio INCIVIren txostenak.
|
|
|
Bestalde, EAEn behe urratsetan geroz eta ikasle gutxiago dago, goi urratsetako kopuruak gora egiten duen bitartean. Nafarroa eta Iparraldean aldiz, asko dira oraindik behe urratsetara jotzen
|
dutenak
. Alfabetatzeari dagokionez, eskariak behera egin du nabarmen.
|
|
|
Hain gutxi ote ginen galderari loturik ikusiko dugu badaudela datuak, hori ezeztatzen
|
dutenak
, agertzen dutenak gazte produkzio bat badagoela, nahiz eta erabili izan diren adibideak beti berak izan: Lubakitarren belaunaldikoek ateratako hainbat liburu, izen famatu batzuk, fotokopia edo fanzineetan kaleratutako literatura eta baita poesia esperimentalean jarduten duten hainbat eredu ere.
|
|
|
Hain gutxi ote ginen galderari loturik ikusiko dugu badaudela datuak, hori ezeztatzen dutenak, agertzen
|
dutenak
gazte produkzio bat badagoela, nahiz eta erabili izan diren adibideak beti berak izan: Lubakitarren belaunaldikoek ateratako hainbat liburu, izen famatu batzuk, fotokopia edo fanzineetan kaleratutako literatura eta baita poesia esperimentalean jarduten duten hainbat eredu ere.
|
|
|
Ikusitakotik pare bat ondorio bai: bata, demokraziaren defizitak izan ditzakeela neurri zuzentzaileak, herritarra lau urtetik behingo botante huts izatetik aterako
|
dutenak
. Bestea, elkarrizketa praktikan jar daitekeela herri mailan, bakoitzak dakien eta interesatzen zaion hartaz iritziak eman eta proposamenak luzatzen dituela.
|
|
|
Zailtasun askorekin egin dugu topo, eta zergatik ez esan, asko zuzenean administrazioarekin zerikusia
|
dutenak
. Arazoak ez dira programarenak berarenak izan, errealizazioarenak baizik.
|
|
|
Autoetako matrikulei erreparatzea besterik ez dago horretaz jabetzeko. Santanderreko matrikuladun autoak adina dira Bilboko matrikula
|
dutenak
. Hirigunetik kanpoaldera joanda, ekialdean bereziki, dozenaka garabi ikus daitezke lanean.
|
|
|
Mikel Arrizabalagaren ustez," Martinekin zor handia dago eta hau zor hori kitatzeko zati txiki bat baino ez da, guk eskaini dezakeguna. Gizarte honetan, eta batez ere euskalgintzan, badira Martinekin zorretan daudenak eta oraindik zor hori kitatu ez
|
dutenak
, arrazoi desberdinengatik"
|
|
|
Seaskak ikastolen proiektuan parte hartu
|
dutenak
omendu nahi izan ditu 30 urteurrenean.
|
|
|
Bertako industriak azkar ari dira egokitzen eta birmoldatzen. Hala eta guztiz ere, azpiegiturak dira (burdinbideak, errepideak eta beste batzuk) negozioa egiteko aukera gehien eskaintzen
|
dutenak
. Energiaren ekoizpena biltzen duen eta modernizatzeko behar handia duen industria termikoa da euskal enpresek sarrera izan eta negozioa egin dezaketen beste sektore bat.
|
|
|
Orain den nahaskeriak talde abertzale politikoen artean duda gehiago sortzen ahal ditu, xarma galtzeak eta gibelatze hotzak baizik ez ditu ekartzen ahal. Orain bizi dugun eta mantentzen dugun zalantza garai honetan, ondorioak irabaziko dituzten bakarrak agindua eta iraunkortasuna beren eskuetan
|
dutenak
dira. Ez dira gure aldekoak.
|
|
|
Berez legez kanpokoa da MP3 musika artxiboak trukatu edo jaistea, ez badira lehenago egile eskubideak ordaindu. Badira web gune legalak egile eskubideen aldetik zorrotz jokatzen
|
dutenak
. Eta, hala ere, batek baino gehiagok arazoak izan ditu horregatik, Napster en web guneak kasu.
|
|
|
Euskal kultura eta hizkuntza hedatzea eta bertako euskaldunei laguntza eta informazioa eskaintzea helburutzat hartuta, ehun bat kide biltzen ditu. Gehienak Euskal Herritik joandakoak dira, edo han izan eta gero jadanik hemen direnak eta Londresekin nolabaiteko lotura mantendu nahi
|
dutenak
. Baina bertako jendea ere badago eta geroz eta gehiago, gainera.
|
|
|
Baina oso gutxi dira, ez bakarrik hemen, mundu osoan baizik. Zenbat dira benetanestresik gabe nahi dutena idazten
|
dutenak
, urtero derrigor liburu bat idaztera beharturik ez daudenak?
|
|
|
Baina beste aldean daudenak ere badira militante: literaturaren militante, hizkuntzaren militante (txineraz idazten
|
dutenak
txineraren militante dira, gaztelaniaz idazten dutenak gaztelaniaren militante diren bezalaxe) eta egoera baten aurrean aldeko edo kontrako postura hartzearen militante. Horren adibideak ikusteko ez dugu oso urrun joan behar:
|
|
|
Baina beste aldean daudenak ere badira militante: literaturaren militante, hizkuntzaren militante (txineraz idazten dutenak txineraren militante dira, gaztelaniaz idazten
|
dutenak
gaztelaniaren militante diren bezalaxe) eta egoera baten aurrean aldeko edo kontrako postura hartzearen militante. Horren adibideak ikusteko ez dugu oso urrun joan behar:
|
|
|
Baina, batzuetan, irakurle kontsideratzen dugu soilik gure liburua irakurri duena, gure literatura kontsumitzen duena edo Jon Alonsoren azken itzulpena daukana. Irakurleak, egunero euskaraz irakurtzen
|
dutenak
, milaka dira Euskal Herrian," Euskaldunon Egunkaria" edo ARGIA irakurtzen dutenetatik hasi eta etxean duten liburu zaharra irakurtzen duteneraino.
|
|
|
Hona hemen telesailaren sinopsia: Erick ume koskorrak, bere onginahia eta botere magikoak alde dituela, indar gaiztoei aurre egin die, alegia, gerra, gosea eta izurriteari," garai ilunen" amaieratik giltzapeturik egon ondoren, kutxatik alde egin
|
dutenak
. Orain, indar gaiztoak inguma, maitagarri, troll eta trasgoen bizileku den" erreinu magiko" an sartu eta munduaren jabe bihurtu nahian dabiltzala, Erick ek ate zurian barrena joan du nonbait ezkutatua dagoen" Itxaropena" ren bila, beti ere Safimol maisuaren aholkuak jarraituz.
|
|
|
Ia lurpean dagoen arkupearen ostean Eduardo Txillidaren apropos herdoilduriko ateak ditugu, lurpeko munduan barneratzea sinbolizatzen
|
dutenak
. Barrualdean beste ezuste atsegin bat:
|
|
|
Alderdi espainolistek benetako beldurra diote euskararen garapenari nazio kontzientziaren sortzailea izan daitekeelako, kolokan jarriz beren proiektua. Euskararen aldeko mugimenduari leporatzen diote politizazioa, beraiek direnean euskararen berezko garapena eragotzi nahi
|
dutenak
eta prest daudenak gure izaeraren adierazlerik garrantzitsuena den euskara behin betiko desagertarazteko arrazoi politiko hutsengatik. Hil ala bizikoa da euskararentzat normalizazioa lortzea, euskaldunok gure bizitza euskaraz egiteko eskubidea dugu, hizkuntzaren balio komunikatiboa murrizten duten neurrian, hilzorian egongo baitira bai gure hizkuntza baita gure izaera ere.
|
|
|
Kalamuaren kontsumitzaile terapeutikoak lehenago kontsumitzaile ludikoak izanak dira sarritan. Baina badira bestelako kasuak ere, aukeraren berri izan eta probatzen
|
dutenak
. Medikuek ere gomendatu egiten diete gaixoei batzuetan, modu extraofizialean beti ere.
|
|
|
Ez dut luzemetrai bat egin nahi, ez dut Estatu Batuetara joan nahi, ez dut enpresa handi batean lan egin nahi... horregatik, ez dut Goya gehiagorik nahi. Asko dira zinean aritu nahi
|
dutenak
baina nik laburrak egitea da dudan helburu bakarra eta ikasten jarraitzea. Lagunek esaten didate nire akatsik handiena handinahirik ez izatea dela, baina badut:
|
|
|
Egongo dira, (guk ez dakigu eta nik ez dut ulertzen), kokainarekin eta abar positibo ematen
|
dutenak
. Mila substantzia daude, batzuek sendatzekoak eta besteak errendimendua hobetzekoak, eta denek berdin ematen dute positibo.
|
|
|
Gu, arraun munduan, ur gainean egoteko gara, erabili eta botatzen diren horietakoak gara, gehiago ez. Federazioan agintzen
|
dutenak
klubetako botoekin aukeratzen dira, eta arraunlariok ez dugu hitzik.
|
|
|
Arraun mundua mugitzeko arraun elkarteen asoziazioa behar du, federaziotik aparte. Klubek agindu behar dute, klubak dira dirua bildu eta gastatzen
|
dutenak
, arraunlariak lortzen dituztenak... Gaur egun ikusi da pilotan, eskubaloian, saskibaloian, futbolean... asoziazioak daudela, federaziotik aparte.
|
|
|
Baina ez nuen inolaz ere espero emakumeak Ejerzitoan edo Ertzaintzan sartzea txalotzen
|
dutenak
berak izaterik Alardean txirula jotzen ikusteagatik horrelako istilurik sortuko zutenak. Ez nuen inolaz ere espero historiaz eta Frantzia eta Espainia artean izan omen zen guduan Nafarroa eta Gaztelaren arteko harremanak inork ez aipatzerik.
|
|
|
Egunetik egunera ugariagoak dira bere eguneroko lana oso osorik ordenagailu aurrean egiten duten pertsonak, eta egunetik egunera gehiago baita ere beren etxeetan ordenagailua erabiltzen
|
dutenak
lan pertsonal, kultural, sozial, politiko, sindikal eta abarrerako edo Interneten sartzeko. Horregatik, Laneko Segurtasun eta Higienerako Institutu Nazionalaren (INSHT) gida teknikora jo dugu, eta ordenagailuan lana egiterakoan kontuan hartu beharreko honako aholkuak jaso ditugu:
|
|
|
Auetatik, milloi t' erdi pertsonek, mundu guziaren laguntzari esker jaten dute zerbait. Bere artekoak dira Feddayin ak ere, indarkeriaz berea zuten lurra berriz artu nai
|
dutenak
: Palestina (orain Israel dana).
|
|
|
Herri honek euskal apaizari arketipo bezala monumentu bat zor dio, euskal kulturaren salbatzaile izan delako. Gure literaturan eliz gizonak izan dira euskara astindu
|
dutenak
: Axular, Leizarraga...
|
|
|
Gai bat interesatzen zaidanean horri buruz idatzi dutenen erreferentziak bilatzea: literatur literatura ez diren gauzak eta saiakerarekin zerikusi gehiago
|
dutenak
, edo kazetaritza erreportaje liburuak... Hortik asko irakurtzen dut.
|
|
|
Bestalde, Gipuzkoan badira 25 bat herri txiki eskola ez
|
dutenak
edota, eskola izanda ere, liburutegirik ez dutenak. Horietara kutxa berezi bat bidaliko dugu haurrentzako liburuz beteta.
|
|
|
Bestalde, Gipuzkoan badira 25 bat herri txiki eskola ez dutenak edota, eskola izanda ere, liburutegirik ez
|
dutenak
. Horietara kutxa berezi bat bidaliko dugu haurrentzako liburuz beteta.
|
|
|
Baina aurkako norabidea hartu zutenak ere hor dira, hau da, populazioa era ikaragarrian galdu
|
dutenak
. Azpiko taulan jaso ditugu horietako hainbat herri nafar.
|
|
|
" Neretzat kontrariorik txarrenak hainbeste denbora bertsoa hasteko egiten
|
dutenak
dira. Hor hago erbia noiz ertengo zain eta... ez ote dik honek hasteko asmorik, galdetzen diok eure buruari.
|
|
|
Eta, beharbada, lehenagokoetan Basarri aipatu litzateke. Bere proiektuan gauza asko esaten ziren oraindik ere balio
|
dutenak
.
|
|
|
Herri edo eskualde horretan eta leku batzutan hala da bertso mugimendua eramaten duen taldea izan behar du bertso eskolak, ez bertsotan erakusten duen akademia. Esparru horretan transmisioaz arduratzen direnak, saioak antolatzen dituztenak, bertsotan egiten
|
dutenak
esparru horretako saio espontaneo eta antolatuetan... Nik horrela imaginatu nahi nuke etorkizuneko bertsolaritzaren mugimendua:
|
|
|
Horrek behera egiten badu, eta badirudi egin duela, gero eta ezinbestekoagoa izango da eskolan egiten den lana. Eskolak ez dira izango bertsogintza muturreraino landuko
|
dutenak
, baina gutxieneko ezagutza bat berma dezakete. Gutxieneko ezagutzan beharrezkoa da asmatzea metodoarekin.
|
|
|
Doinuekin gauza bera: " funtzionatzen"
|
dutenak
soilik erabiltzen ditugu, danbatekoa emateko balio dutenak. Eta bidean doinurik ederrenak eta esamolderik sotilenak galdu egingo ditugu.
|
|
|
Doinuekin gauza bera: " funtzionatzen" dutenak soilik erabiltzen ditugu, danbatekoa emateko balio
|
dutenak
. Eta bidean doinurik ederrenak eta esamolderik sotilenak galdu egingo ditugu.
|
|
|
Zergatik? Badirelako euskaraz ez dakiten abertzale batzuk herri honen oso ikuskera kostunbrista
|
dutenak
. Eta analogiaz pentsatzen dute, euskaldunok horrelako zerbaitetan ari garela.
|
|
|
Honengatik guztiagatik (bai eta herrialde pobreetatik aberatsetara dauden migrazio jarioengatik ere) gero eta gehiago dira transnazionalismoaz hitz egiten
|
dutenak
. Alegia, lurralde jakin baten eremuan agortu barik munduan zehar sakabanatzen den nazio nortasunaz.
|
|
|
Stephen Churchill, 19 urteko mutila, lehen biktima izan zen 1995ean, baina jadanik" Behi Zoroen Gaitzak" 80 heriotza inguru ekarri ditu, ia guztiak Britainia Handian. Gaitza daukatenak eta gaixo ez daudela uste
|
dutenak
berriz, asko dira, eta hori da larriena. Askotan gertatzen den bezala, oraingoan ere iraganak etorkizuna baldintzatuko du.
|
|
|
Gehiengoak ezin du zer den zilegia edo zuzena ebatzi. Kasu honetan, gehiengoak nahi ditu ENA erabiltzen
|
dutenak
zigortu. Oso erraza da hori egitea.
|
|
|
Izena eman dion antzinako herria zegoen lekuan kokatua, 120 hektareako penintsulatxo batean, edonolako zerbitzuz hornitutako parke hau dago, egunpasa burutzeko eremu bikaina. Fauna eta flora interesgarria biltzen duen aisialdi eremu honetan, jende gehien erakartzen
|
dutenak
hondartza artifizialak (lakua bezain beste) eta zelai zabalak dira, eguzkia hartzeko aproposak.
|
|
|
unibertsitate eta hezkuntza egituretako partaide zenbaiten jarrera litzateke horren adibide argigarria. Euskararen edozein aurrerapena arrisku politiko bezala ikusten
|
dutenak
ez ditut aipatu, hor daude betidanik, ez dira berriak.
|
|
|
Aberatsa da teknika arlo honetan: badira poema narratiboak, badira sentimentalak, nostalgia bilatzen
|
dutenak
, ideien elkarkidetasunean oinarrituak (20 or.) akumulazioz jokatzen dutenak, hitz jokoan oinarriturikoak edo kopla zaharren teknika erabiltzen dutenak. Teknikaren aberastasun honek frogatzen du, nahitaez, idazteko erabili den pausa eta kontua." (137 or.)
|
|
|
Aberatsa da teknika arlo honetan: badira poema narratiboak, badira sentimentalak, nostalgia bilatzen dutenak, ideien elkarkidetasunean oinarrituak (20 or.) akumulazioz jokatzen
|
dutenak
, hitz jokoan oinarriturikoak edo kopla zaharren teknika erabiltzen dutenak. Teknikaren aberastasun honek frogatzen du, nahitaez, idazteko erabili den pausa eta kontua." (137 or.)
|
|
|
Aberatsa da teknika arlo honetan: badira poema narratiboak, badira sentimentalak, nostalgia bilatzen dutenak, ideien elkarkidetasunean oinarrituak (20 or.) akumulazioz jokatzen dutenak, hitz jokoan oinarriturikoak edo kopla zaharren teknika erabiltzen
|
dutenak
. Teknikaren aberastasun honek frogatzen du, nahitaez, idazteko erabili den pausa eta kontua." (137 or.)
|
|
|
batetik, Alvaroren izaera ezagutarazteko lekukotasunak eskaintzen dizkigute: " izan ere, protagonista eta bere koadrilaren artean bada horrelako inkomunikazioa galarazten duen murrurik, Alvaro hainbat alditan bakardadearen bila ihes egitera behartzen
|
dutenak
."; bestetik, belaunaldi jakin baten lekukotza eskaintzen digu, horretarako beste pertsonaia batzuk gehituz:
|
|
|
Garbi dago bidaia guztiak, munduan zeharkakoak izanik ere, munduaren larruan batera edo bestera jotzen
|
dutenak
, barnekoak ere badirela neurri haundian, denboran aurrera eta atzera egiten baitute. Geure baitatik ihes egiteko, edo bestela geure burua aurkitu ahal izateko, egiten dugu bidaia.
|
|
|
Sexu harremanak, maitemina erakargarritasuna duten harremanak dira, esperantza irekitzen
|
dutenak
; ematen du bizitzak askoz gehiago eman behar duela, baina askotan ez da horrela izaten, eta nire ustez horregatik datoz haserreak, agresibitatea eta hainbat gauza. (Gara I)
|
|
|
Hartara, sinesgarritasuna eta egiantzekotasuna helburu duten eleberriak izango ditugu hizpide errealismoaz9 hitz egitean. Hots, errealitatearen ahalik eta imitaziorik leialena egiteko asmoa erakutsi
|
dutenak
.
|
|
|
Ipuin bilduma honetan hiru ataletan sailkatzen ditu ipuinak: Irri eragille edo umorezkoak (batez ere, amaieran ezustea
|
dutenak
eta intrigazkoak); Anatomia eta Litteratura (absurduaren ildotik harilkaturikoak); eta Chaos. Dena dela, ipuin guztiak sarkasmo eta ironia handikoak dira, absurduaren mugan daudenak.
|
|
|
Antton Lukuren liburuan hamabi ipuin ditugu, guztien artean unibertso bat osatzen
|
dutenak
. Horixe agertu baitu Lukuk, unibertso bat, esan nahi baita, giza geografia bat, ipuinez ipuin eta irakurketan aurrera egin ahala gure baitan birsortzen goazena.
|
|
|
batzuk, ipuin oso laburrak dira flash baten modura eraikiak; beste batzuk, ordea, garapen luzeagodun narrazioak dira. Haatik, gehienak ipuin oso laburrak dira, egoera jakin bat edo sentsazio jakin bat irudikatzen
|
dutenak
. Bi orrialde edo orrialde bakarreko ipuin hauek gaur egun hedatzen ari den ipuin laburren ildoari jarraitzen diote.
|
|
|
Kontateknikei dagokienez ere, aberatsa da oso liburua: aitorpen itxurako lehen pertsonekoak, narratzaile orojakilea
|
dutenak
, bi orrialdetan mundu bat eraiki eta birrintzen dutenak, giro kafkiano xamarrekoak, bai eta ikutu sinbolista dutenak ere. (Egunkaria XI)
|
|
|
Kontateknikei dagokienez ere, aberatsa da oso liburua: aitorpen itxurako lehen pertsonekoak, narratzaile orojakilea dutenak, bi orrialdetan mundu bat eraiki eta birrintzen
|
dutenak
, giro kafkiano xamarrekoak, bai eta ikutu sinbolista dutenak ere. (Egunkaria XI)
|
|
|
Kontateknikei dagokienez ere, aberatsa da oso liburua: aitorpen itxurako lehen pertsonekoak, narratzaile orojakilea dutenak, bi orrialdetan mundu bat eraiki eta birrintzen dutenak, giro kafkiano xamarrekoak, bai eta ikutu sinbolista
|
dutenak
ere. (Egunkaria XI)
|
|
|
Orain arte, elementu bateratzaile gisa gaia duten bildumak aipatu ditugu. Ondoren, batasuna narrazioek denbora nahiz espazio jakin batean girotuz bilatu
|
dutenak
bilduko ditugu.
|
|
|
kontalaria, omnisziente edo orojakile ezezik, esplizitoegi eta ingenuo samarra ere bada zenbait pasartetan: pertsonaiak, berriz, planoegiak, sinpleegiak, barne gatazka handirik gabekoak, ez beharbada erabat zuhur eta gisakoak zintzoen rola
|
dutenak
, baina bai pitzadurarik gabeko dolorkeria baten jabe gaiztoak eta beren kideak (kontalari orojakileak Jenaro eta Errufinoren barrenera sartu eta haien pentsamenduen berri izateko aukera ematen digun arren, ez dugu une bakar batez ere ikusten euren jokabide arimagabekoari buruzko zalantza izpirik meharrena ere dutenik). (Egunkaria II)
|
|
|
Errealismoari dagokionez, garai historiko jakin baten inguruko narrazioek leku garrantzitsua bete dute. Haatik, badira hiria oinarri izanik errealismo zikinera jo
|
dutenak
ere. Izan ere, narratibazko lan hauetako gehienetan hiritartasuna eta kaletartasuna islatzen dira, nekazal giroa idazle gutxi batzuek besterik ez baitute irudikatu (besteak beste, Mujika, Muñoz, Legorburu, Luku).
|
|
|
Dialogia, beraz, pentsatzeko modu integratzailea da: goi mailako kontzientzia bakar bat onartzen duten ikuspegien aurka agertzen da, hauen arabera onarturiko kontzientzia hori
|
dutenak
bakarrik izango lirateke gauzak neurtzeko gai (gizarteko talde batzuk ahotsik gabe geratuz). Mundua aldiberekotasunean ulertzeko aldarrikapena egiten da.
|
|
|
. PERTSONAIA LAUAK: barne gatazkarik aurkezten ez duten pertsonaiak dira, narrazioan zehar garapenik jasaten ez
|
dutenak
. Askotan, beraz, ideia edo ezaugarri baten inguruan eraikiriko estereotipoak izango dira.
|
|
|
Hortaz, datozen orri hauetan azken hamarkada honetan ezagutzera eman diren idazleen lanen zerrenda emango dugu urtez urte. Hala ere, 90eko hamarkada baino lehen narratiba lanik argitaratu ez
|
dutenak
ere hartu ditugu kontuan: honela, hurrengo zerrendan 90 urtea baino lehen beste genero batean arituriko hainbat idazleren izenak ikusi ahal izango dira:
|
|
|
Historiagileak historia ezagutu beharra agertzen dut, zeren asko dira historian lizentziatuak, baina badira batzuk, alde guztiak irakurri gabe, lekukotasunen faltaz historia oker erabiltzen
|
dutenak
. Hortaz, adibideetariko bat jasotzen dut zenbaitek jakin dezaten.
|
|
|
a) euskalduna, b) elebiduna, d) gazteleraduna. Kontuan eduki gabe, adibidez, herri euskaldunetan badirela euskararik ez dakitenak eta baita Tafallan zein Tudelan euskaldunak ere, euskara gaztelera baino hobeto menderatzen
|
dutenak
. Hala denean, gizon bakoitzak zuzenean, berarekin darama edonora bere foru pertsonala, erkidego edo komunitate baten barnean ezinezkoa baita bestela jokatzea giza eskubideak hautsi gabe.
|
|
|
(RS)/ (RTS) multzoenartean, maileguzkohitzenarteanbatezere,, rs, dutenakagertzendiraetanekez, rts?
|
dutenak
; esaterako,, persona, hainbestebider agertzendaeta, pertsona, behinereez;, persecucinoiac, datoretaez, pertsecucinoia?;, diversinoe, etaez, divertsinoe?...
|
|
|
Prentsaren azterketarako Euskal Herrian argitaratzen diren egunkariak zein Euskal Herrirakoedizio berezitua
|
dutenak
hartu ziren kontuan. Lehenengoak honako hauek dira:
|
|
|
Gainera, Hego Euskal Herrira mugatuko garenez, emisio esparru desberdinekokanalak aurki daitezke aldi berean lanean: Estatu espainiar osorako ari direnak (TVE1, TVE2, Canal Plus, Antena eta Tele), Euskal Herri osoa kontuan hartzen
|
dutenak
(ETB1 eta ETB2) eta, azkenik, telebista lokalak deiturikoak, beren seinalearen igorpena herri, hiri zein eskualde batera mugatzen dutenak (Tele Donosti, Canal Bizkaia edoTele bezalakoak).
|
|
|
Gainera, Hego Euskal Herrira mugatuko garenez, emisio esparru desberdinekokanalak aurki daitezke aldi berean lanean: Estatu espainiar osorako ari direnak (TVE1, TVE2, Canal Plus, Antena eta Tele), Euskal Herri osoa kontuan hartzen dutenak (ETB1 eta ETB2) eta, azkenik, telebista lokalak deiturikoak, beren seinalearen igorpena herri, hiri zein eskualde batera mugatzen
|
dutenak
(Tele Donosti, Canal Bizkaia edoTele bezalakoak).
|
|
|
Taula berean ikus daitekeenez, hiru kanal multzo antola daitezke audientziarenarabera: lehenean, nagusitasuna
|
dutenak
daude, hots, TVE1, Tele, ETB2 eta, neurriapalagoan, Antena; gero, kopuru aldetik bigarren mailakoak direnak (TVE2 etaETB1) eta, azkenik, ordu gehienetan kodifikatuta dagoen Canal Plus eta, berez emisio esparrua mugatua dutelako, jende gutxiagorengan heltzen direnak: Canal 4, TeleVitoria, Tele Bilbao edota Tele 7 bezalakoak.
|
|
|
Esatebaterako, gizonen eta emakumeen presentzia orekatua den bezala, markatuagoa daadin ertaina dutenen pisua. Alegia, gazteak (%15, 7) eta adindunak (%31) bainogehiago, 26 urtetik 55era bitartekoak dira pisu handiena
|
dutenak
: %53, 4.
|
|
|
Seinalearen hedadura oso desberdina dute batzuek eta besteek (Hego EuskalHerri osoa hartzen
|
dutenak
edo auzune batera mugatzen direnak daude).
|
|
|
Hala ere, ezin dugu albo batera utzi Madrildik emisioak igortzendituztenen pisua. Izan ere, nahiz eta hemendik bertotik hainbat programa egin, nagusidira ikuspegi zentralista eta Estatu osorako emisio bakarra
|
dutenak
, besteak beste: SERen musika programazioa eta eskaintza konbentzionala, Espainiako Irrati Nazionalaren emanaldi desberdinak eta Onda Cero, Cadena 100 edo Radio Popularrenemanaldiak. Hauexek dira, kopuruak kontuan hartuz, entzuleriaren gustukoenak.
|
|
|
Ikerketa honetan batetik Hego Euskal Herrian ikus daitezkeen estatu mailakobost kateak, publikoak eta pribatuak, eta bestetik Euskal Herria bera emisio esparrumodura
|
dutenak
(ETB1 eta ETB2) eta lokalak (zazpi guztira) ere hartu ditugu kontuan.
|
|
|
Izan ere,, metatze horizontal zein bertikalaren joera areagotuz doa, nahiz eta bizkitartean zeharkako metatzea garatzen ari den: hau da, multimedia taldeeneraketa, tokian tokiko zein nazioarteko partaidetza
|
dutenak
.? 19 Zeta, Correo, Midi Libreedo Sud Ouest, besteak beste, multimedia talde garrantzitsu bilakatu dira. Azkenhonek ikus entzunezko ekoizpen elkarte bat sortu du (Atlantel Image) eta TF1, M6, LCIentzat lan egiten du, eskualdeko korrespondentziak ziurtatuz edota La Cinquieme, Arte, Voyages... bezalakoentzat magazinak eginez.
|
|
|
Estatuaren edo Kontseilu Orokorraren administrazio zerbitzuek deszentralizazio aski sistematikoa burutzen dute, Pauetik Baionara; era berean, elkartesozio ekonomiko ia guztiek dute antena bat gutxienez Baionan; azkenean, elkarteekberek bi ataletan banatzen dituzte beren departamendu egiturak, bata biarnesa, besteaeuskalduna. ...konfigurazioak azpi departamenduko kidetasun sentimenduadakar, Pirinio Atlantikoetako haustura areagotzen duena, bere eragozpen praktikoakmurrizten dituen aldi berean24 Bilakaera honek izate politiko, ekonomiko eta sozialbereziki euskaldunaren oinarriak bota ditu, aurrekaririk ez duena 1790etik, bi asanblada aholku emaile bereziak sortzeaz gain, Ipar Euskal Herrian, estatu frantseseanparekorik ez
|
dutenak
: Hautetsien Kontseilua eta Euskal Herriaren Garapen Kontseilua, 1994an sortuak.
|
|
|
Dudarik gabe, Radio France Pays Basque da Sud Ouest Pays Basquerekinbatera, hedabide egiturarik garrantzitsuena, 25 langile eta parte hartzaile (kronikalariak, berriemaile iraunkorrak eta hauen artean EAEan kokaturiko bi kazetari, lerrokalan egiten
|
dutenak
) erabiltzen dituena. Yves Laplume, Radio France Pays Basquerenzuzendari zenak, eta ondoren, 1997arte Radio France Roussillonenak?
|
|
|
Ipar Euskal Herriko irrati euskaldun soziatiboen hedapen azalerak herrialdebanari dagozkio (Zuberoa, Behe Nafarroa eta Lapurdi) beren euskalki edo euskararenaldaera linguistikoa
|
dutenak
, beren ibilbide historikoa, beren literatura eta tradizioa, eta ekonomia berezia34.. Irrati hauek ondo egokitu dira, gehienez ere 30 kilometrokoerradiora mugatu behar izatera, 1981eko azaroaren 29ko. Loi Fillioud ezarri zenetik, eta gainditu ere egiten dituzte, petit pays askoren zabalera35. Pays terminoa, benetako osotasun geografiko, kultural, ekonomiko edo soziala duen lurralde zentzuan (22 Art.)?
|