|
2000
|
|
|
Narratzaileek gehienetan hirugarren
|
pertsonan
hitz egiten dute, eta narratzailea ipuinetik at dago liburuetako ipuin gehienetan. Gutxiago dira lehen pertsona eta 3 pertsona nahasirik erabiltzen dituztenak, narratzailea ipuinaren barruan sartzen delarik," Sonbreilu baten historia" n bezala.
|
|
|
Narratzaileek gehienetan hirugarren pertsonan hitz egiten dute, eta narratzailea ipuinetik at dago liburuetako ipuin gehienetan. Gutxiago dira lehen
|
pertsona
eta 3 pertsona nahasirik erabiltzen dituztenak, narratzailea ipuinaren barruan sartzen delarik," Sonbreilu baten historia" n bezala. Halere ipuinetako batzuk lehen pertsonan idatzirik daude:
|
|
|
Narratzaileek gehienetan hirugarren pertsonan hitz egiten dute, eta narratzailea ipuinetik at dago liburuetako ipuin gehienetan. Gutxiago dira lehen pertsona eta 3
|
pertsona
nahasirik erabiltzen dituztenak, narratzailea ipuinaren barruan sartzen delarik," Sonbreilu baten historia" n bezala. Halere ipuinetako batzuk lehen pertsonan idatzirik daude:
|
|
|
Gutxiago dira lehen pertsona eta 3 pertsona nahasirik erabiltzen dituztenak, narratzailea ipuinaren barruan sartzen delarik," Sonbreilu baten historia" n bezala. Halere ipuinetako batzuk lehen
|
pertsonan
idatzirik daude: kontalaria ipuinaren barruan dago, hala nola esate baterako," Mezurik gabeko eriotza" n Martintxoren istorioa kontatzeko.
|
|
|
1983ko Eguberrietako amarauna poeman bertan zertarakoa are gordinagoa zen: ...esia aro gaitz hauetan?" (33 or.). Sarrionandiak ez daki," baina ekin behar da zeren hobe da burrukatu eta galtzea/ galera aurrez onartzea baino" (52 or.). 1987ko Marinel zaharrak liburuan ere galdera bera da hitzaurrean" Zertarako poesia hondamen aro hauetan?" (8 or.). Oraingoan ordea, sasoi guztiak ez ote diren makalak galdetzen dio bere buruari, haatik ezinbestekoa dela
|
pertsonarentzat
kantatzea, itsasontziarentzat nabigatzea bezala. Bere kasuan, gainera, Coleridgeren marinel zaharrak bezala, inork entzuteko trenta handirik hartu nahi ez duen moduko kontuak esan behar ditu.
|
|
|
Izan ere, erabat argiak ez badira ere, gure irakurketaren arabera, hiru maila narratibo bereiz daitezke. Batetik, hirugarren
|
pertsonako
narratzaile estradiegetikoa dugu; bestetik, bi narratzaile intradiegetiko izango genituzke: lehena, amaren papera betetzen duen narratzaile autodiegetikoa; bigarrena, amamaren papera betetzen duen narratzaile metadiegetikoa, bizkaieraz mintzo dena eta bere esanak letra etzanez azpimarratuz bereizten dituenak.
|
|
|
Istorio honen berri emateko idazleak hirugarren
|
pertsonan
mintzatzen den narraziotik at dagoen narratzaile orojakilea darabil, narratzaile estradiegetikoa. Modu honetara, fokalizazioaren bidez, bi maitaleen ikuspegitik eskaini dakiguke narrazioa.
|
|
|
Hau da, batik bat istorioaren gorabeherak hobeki ulertzeko beharrezkoa dugun informazioa azaltzen zaigu. Oro har, kontalariak hirugarren
|
pertsonan
hitz egiten duela esan dugun arren, oroitzapenen berri ematean narratzaile intradiegetikora igarotzen da. Izan ere, bi plano bereizten baitira:
|
|
|
Oro har, pertsonaia ezberdinen berri eman ahal izateko narratzaile orojakilea aurki badezakegu ere, batzuetan, bere iraganeko pasarte batzuen berri ematerakoan, Pedro pertsonaiak hartuko du hitza lehen
|
pertsonan
. Honela, bi maila narratibo bereiz daitezke:
|
|
|
Esan bezala, horretarako hirugarren
|
pertsonako
narratzaile estradiegetikoa darabil. Honek fokalizazioaren bidez hiru pertsonaia ezberdin hauen sentimendu eta egoeren berri emango digu.
|
|
|
Honek fokalizazioaren bidez hiru pertsonaia ezberdin hauen sentimendu eta egoeren berri emango digu. " Autorearen komentarioei esker haien ekintzak, ideiak eta eritziak objetiboki jakitera ematen zaizkigu, eta horrela ezohizko bizimodua daramaten istorioaren protagonistak
|
pertsona
arruntak bezala ikusi ahal ditugu." (Belaunde: Egunkaria)
|
|
|
Gorrindok bere bigarren eleberri laburrean, Amaren begietan eleberrian, berriro ere pertsonaia baten sentimenduetan sakontzen saiatu da. Eleberri honen istorioa kontatzeko berriro ere hirugarren
|
pertsonako
narratzaile estradiegetikoa darabilen arren, amaren ikuspuntutik kontaturiko narrazio baten aurrean gaude: pertsonaia hau izango da fokoa, pertsonaia honen ezaugarrien berri emateko batik bat barne fokalizazioa erabiliz.
|
|
|
Honela, barne fokalizazio iraunkorra hautsi eta fokalizazio aldakorrari bidea irekitzen dio. Antza denez, amaierako fokalizazio aldaketa hau egin ahal izateko aukeratu du egileak hirugarren
|
pertsonako
kontalari orojakilea, eta ez sentimenduak adierazteko ohikoagoa den lehen pertsona.
|
|
|
Honela, barne fokalizazio iraunkorra hautsi eta fokalizazio aldakorrari bidea irekitzen dio. Antza denez, amaierako fokalizazio aldaketa hau egin ahal izateko aukeratu du egileak hirugarren pertsonako kontalari orojakilea, eta ez sentimenduak adierazteko ohikoagoa den lehen
|
pertsona
.
|
|
|
Helenari bere kezka, beldurrak, gogoetak, hausnarketak... ezagutarazten dizkio. Beraz, Alvaro bera da istorioaren kontalaria eta bigarren
|
pertsonan
zuzentzen zaio bere maitalea izandakoari: beraz, istorioaren pertsonaia nagusia den narratzaile intradiegetikoa dugu; hots, narratzaile autodiegetikoa.
|
|
|
Pertsonaiaren gatazken berri emateko, egile honek ere bakarrizketa baten modura egituratu du kontakizuna. Narratzailea, hortaz, lehenengo
|
pertsonan
mintzatzen da eta istorian parte hartzen duen pertsonaia nagusia da: narratzaile autodiegetikoa, beraz.
|
|
|
Bestalde, narratzaile honek batzuetan fokalizazioa erabiltzen du beste pertsonaien gogoeten berri emateko. Itxuraz, gainerako pertsonaien sentsazioak adierazi ahal izateko darabil narratzaile orojakilea, eta ez lehenengo
|
pertsonan
diharduen kontalaria. Izan ere, lehengo pertsonako narratzaile baten bidez hirugarren pertsonako narratzailearekin baino gehiago murrizten baita esparrua.
|
|
|
Itxuraz, gainerako pertsonaien sentsazioak adierazi ahal izateko darabil narratzaile orojakilea, eta ez lehenengo pertsonan diharduen kontalaria. Izan ere, lehengo
|
pertsonako
narratzaile baten bidez hirugarren pertsonako narratzailearekin baino gehiago murrizten baita esparrua. Amagoia Iban honela mintzatzen da ikuspuntuari dagokionez:
|
|
|
Itxuraz, gainerako pertsonaien sentsazioak adierazi ahal izateko darabil narratzaile orojakilea, eta ez lehenengo pertsonan diharduen kontalaria. Izan ere, lehengo pertsonako narratzaile baten bidez hirugarren
|
pertsonako
narratzailearekin baino gehiago murrizten baita esparrua. Amagoia Iban honela mintzatzen da ikuspuntuari dagokionez:
|
|
|
Amagoia Iban honela mintzatzen da ikuspuntuari dagokionez: sarritan" narratzailearen hirugarren
|
pertsona
hori Teresaren barne pentsamenduarekin bat datorrela, halako sinbiosi prozesu baten bitartez." (Egunkaria I) Beraz, narratarioari zuzenean mintzatzearen bidez efektu hau lortu du.
|
|
|
Guk geuk, preso eta
|
pertsona
gisa, bizipenak eta giroak birsortuz, gure inguru hurbilaren isla dira kontakizun hauek: txapeo egoerak, lagun elkartzeak espetxeetan, barruko bizigiroa, barru kanpo arteko loturak, etxeko artekoekin, eta abar.
|
|
|
Ipuin gehienetan hirugarren
|
pertsonako
narratzaileak kontatzen dizkigu istorioak. Hala ere, ipuin bilduma honen hasierako ipuinean lehenengo pertsonako narratzailea ageri zaigu, idazlearekin berarekin identifika daitekeena, eta ipuin bildumaren berri emanez.
|
|
|
Ipuin gehienetan hirugarren pertsonako narratzaileak kontatzen dizkigu istorioak. Hala ere, ipuin bilduma honen hasierako ipuinean lehenengo
|
pertsonako
narratzailea ageri zaigu, idazlearekin berarekin identifika daitekeena, eta ipuin bildumaren berri emanez.
|
|
|
Oro har, ipuin hauetan lehenengo
|
pertsonako
narratzaile orojakilea dugu. Baina, narratzaile hau batzuetan autodiegetikoa da, eta besteetan homodiegetikoa, beste pertsonaia batzuen gertaerak azaltzeari ekiten baitio.
|
|
|
narratzailea ez da animalia bat, edo narratzaile orojakilea. , narratzaileak lehenengo
|
pertsonan
dihardu eta ipuineko pertsonaia batekin lotu dezakegu: Manex Imirurirekin, agian.
|
|
|
Manex Imirurirekin, agian. Hala ere, askotan narrazioen berri emateko hirugarren
|
pertsonara
igarotzen da. Baina, idazleak berak narratzailearekin bat egiten du Abere madarikatuak ipuin bildumari buruz aritzen denean.
|
|
|
Ikuspuntuari dagokionez, hirugarren zein lehen
|
pertsona
darabil, eta zenbaitetan narratzaile orojakileak ere bere gogoetak gehitzen ditu. Haatik, idazle honek fokalizazioa askotan erabili ohi du, izan ere, pertsonaiek bere inguruan ikusten dituzten beste gizakienganako arreta jartzeko joera baitute:
|
|
|
" Mugalari lana egiten du Muguruzak bere azken liburuskarekin. Bi narraziotan
|
pertsonaren barruko
mugak zeharkatzen ditu eta erdi itzaletan gureganatu. Bietan ere pertsonaren barru borrokak azaltzen dizkigu." (Carrere, Joxemari:
|
|
|
Bi narraziotan pertsonaren barruko mugak zeharkatzen ditu eta erdi itzaletan gureganatu. Bietan ere
|
pertsonaren
barru borrokak azaltzen dizkigu." (Carrere, Joxemari: Gara VII) Zalantzaz beteriko mundu txikiak sortuko ditu.
|
|
|
Ikuspuntuari dagokionez, narrazio hauetan zehar narratzaile mota ezberdinak darabiltzala aipatu behar da. Hirugarren, bigarren zein lehenengo
|
pertsona
; narrazioko pertsonaia nahiz ez;... Gainera, ipuin batzuetan plano ezberdinak erabiltzen ditu.
|
|
|
Ikuspuntuari dagokionez, ipuin gehienetan pertsonaiek lehen
|
pertsonan
hitz egiten digute. Gainera, pertsonaia hauek bere barne sentimenduetan murgilduko gaituzte, bere zalantzak, beldurrak, itxaropenak, desirak,... adieraziz.
|
|
|
Narrazio hauetan guztietan narratzerakoan ikuspegi ezberdinak hautatu dituela ikus dezakegu: hirugarren
|
pertsona
, lehen pertsona, berorika,... Luis Mari Mujikak ere narratzaile aniztasuna aipatu zuen:
|
|
|
Narrazio hauetan guztietan narratzerakoan ikuspegi ezberdinak hautatu dituela ikus dezakegu: hirugarren pertsona, lehen
|
pertsona
, berorika,... Luis Mari Mujikak ere narratzaile aniztasuna aipatu zuen:
|
|
|
Kontalari ezberdinak istorio berberan ere azaltzen dira, narrazioari argi itzal planu egoki eta aldakorrak emanez. Eta, subjektu orojakilea maiz hirugarren
|
pertsonaz
baliatuz, diskurtso objetiboa egiteko asmoz.
|
|
|
Kontateknikei dagokienez ere, aberatsa da oso liburua: aitorpen itxurako lehen
|
pertsonekoak
, narratzaile orojakilea dutenak, bi orrialdetan mundu bat eraiki eta birrintzen dutenak, giro kafkiano xamarrekoak, bai eta ikutu sinbolista dutenak ere. (Egunkaria XI)
|
|
|
(Egunkaria III) Bilaketa hau ere aurreko narrazioetan ageri da. Besteak beste, ipuin hauetan bidaiak,
|
pertsonen arteko
harremanak, zoriontasunaren bilaketa... aurkeztu dizkigu. Nahiz eta sei narrazio hauek gai beraren inguruan harilkatu dituen, ezaugarri ezberdinekoak dira.
|
|
|
Lehenengo, atal bikoitietan zehar, Galán eta García Hernández Kapitainek zuzendutako Jakako altxamenduaren eta haren porrotaren disekzioa egiten digu Egañak, pausoz pauso, 1930eko abenduaren 12tik 15era (epilogo moduko bat gehitzen dio, hamaseigarren atalean); kapitulu hauetan hirugarren
|
pertsona
erabiltzen du narrazioaren gidari gisa.
|
|
|
Atal bakoitietan, ordea, lehenengo
|
pertsona
da nagusi, eta diskurtsuek 1960ra garamatzate. Ahots ezberdinek Frai Kandido Madrilera abiatu aurreko orduen kronika bitxia egiten digute, eta beti ere haren izaera, historia eta zioen gainean.(...)
|
|
|
Narratzaileak batik bat kanpo fokalizazioa hautatu du hauen berri emateko: eta noski, pertsonaia hauen hizketa zuzena, aipaturiko zeharkako estilo librearen bidez. Hortaz, bi maila narratibo bereiz ditzakegu; batetik, narratzaile estradiegetikoak hirugarren
|
pertsonaren bidez
giroari buruzko xehetasunak eskaintzen dizkigu; bestetik, pertsonaiek hitza hartzen dute elkarrizketetan: kasu honetan, narratzaile intradiegetikoa izango genuke.
|
|
|
batetik, herri ustez ezagun batera iritsi den bidaztiaren planoa: honen berri narratzaile estradiegetikoak emango digu; bestetik, bidazti horrek irakurtzen duen egunkaria dugu, eta honetan, noski, lehen
|
pertsonako
narratzaile autodiegetikoa mintzatzen da. Hala ere, azken plano honetan, batzuetan beste pertsonaia batzuek ere hainbat istorio kontatzen dizkigute:
|
|
|
Trama honen berri emateko gasteiztarrak hirugarren
|
pertsonako
narratzaile orojakilea aukeratu du. Era honetara, narratzaile estradiegetikoak fokalizazioaren bidez, hainbat pertsonaietara gerturatzeko aukera du, intriga indartuz.
|
|
|
Pertsonaia nagusi honek berak hitz egingo digu lehenengo
|
pertsonan
: hots, Xabierrek emango digu gertaeren berri.
|
|
|
Beraz, narratzaile autodiegetikoa izango da oraingoan intrigazko istorioaren berri emango diguna. Hala ere, zenbaitetan hirugarren
|
pertsonara
joko du narratzaileak, pertsonaia nagusiarekin hertsiki loturik ez dauden zenbait pasarteren berri ematean. Hortaz, paralepsi bat dagoela dakusagu:
|
|
|
Liburuan Tolkienengandiko eragina nabaritzen da noizbehinka: Erdi Aroko giroa isladatzean,
|
pertsona
zintzoen bihotz ona erakustean edota maltzurren urdinen izen onomatopeikoetan, Gudruk adibidez. (Egunkaria VI)
|
|
|
Arestian esandakoa kontuan hartuz, beraz, lehenengo
|
pertsonako
narratzailea dugula garbi dago, are gehiago, narratzaile autodiegetikoa. Gainera, narratario intradiegetiko jakin bati zuzentzen zaio:
|
|
|
Hau da, narratzaile estradiegetiko batek kanpo fokalizazioa darabil pertsonaia nagusia deskribatzeko. Honela, zenbaitetan hirugarren
|
pertsonatik
lehen pertsonara igarotzen da narratzailea. Lehenengo pertsonan narratzaile estradiegetikoaren beraren gogoetak ezagutarazten zaizkigu eta narratarioari irakurle izenaz zuzentzen zaio, gehienetan atalen hasieretan.
|
|
|
Hau da, narratzaile estradiegetiko batek kanpo fokalizazioa darabil pertsonaia nagusia deskribatzeko. Honela, zenbaitetan hirugarren pertsonatik lehen
|
pertsonara
igarotzen da narratzailea. Lehenengo pertsonan narratzaile estradiegetikoaren beraren gogoetak ezagutarazten zaizkigu eta narratarioari irakurle izenaz zuzentzen zaio, gehienetan atalen hasieretan.
|
|
|
Honela, zenbaitetan hirugarren pertsonatik lehen pertsonara igarotzen da narratzailea. Lehenengo
|
pertsonan
narratzaile estradiegetikoaren beraren gogoetak ezagutarazten zaizkigu eta narratarioari irakurle izenaz zuzentzen zaio, gehienetan atalen hasieretan. Hainbat egunkaritan narratzailea aipatzean honakoa adierazi zuten:
|
|
|
Pertsonaiak bere bizitza kontatzen digu: beraz, iraganean diharduen lehen
|
pertsonako
narratzaile autodiegetikoa dugu. Haatik, nobelan zehar jarraikortasuna gailentzen den arren, askotan atzera egiteak ere badira, bere senitartekoen gertaerei erreferentzia egitean.
|
|
|
Ikuspuntuari dagokionez, narraziotik at dagoen hirugarren
|
pertsonako
narratzaile orojakilea aukeratu du: hots, narratzaile estradiegetikoa:
|
|
|
Fikzioan zehar, hirugarren
|
pertsonan
egindako kontakizuna nagusi baldin bada ere, sarri agertzen dira elkarrizketa bizibiziak, eta baita ere barne bakarrizketak, nolerebait ohizko ezaugarriak eta berriak nahasiaz, orekan. (Egan 46)
|
|
|
Edozein modutan ere, eleberri honen funtsa pertsonaia baten hausnarketak, gogoetak, zalantzak, oroitzapenak... dira. Horien guztien berri emateko, Aranbarrik hirugarren
|
pertsonako
narratzailea hautatu du. Narratzaile hau narraziotik kanpo dago, hots, estradiegetikoa da, beraz, ez du gertaeretan parte hartzen.
|
|
|
Beste iruzkin batean ere askatasunaren aipua topatu dugu: "
|
Pertsonaren
askatasuna eta engaiamendu afektiboa zein zibila daude jokoan hemen." (Aizu! 155)
|
|
|
hots, maila estradiegetikoko narratzailea. Hirugarren
|
pertsonako
narratzaile hau orojakilea izateaz gain, ere bada: esan bezala, sarri han hemenka bere gogoetak tartekatzen baititu.
|
|
|
Nobela honetan gehien interesatu izan zaidana pertsonaien eboluzioa izan da, nola
|
pertsonak
ez diren iragazkaitzak, nola batak bestean eragiten duen, askotan itxura eman arren ez dagoela eraginik eta bakoitza bere ideiekin eta bere munduan dagoela. (Argia 1739)
|
|
|
Narrazioaren pertsonaia nagusiak emango digu lehen
|
pertsonan
gertaturikoaren berri, hots, narratzaile autodiegetikoak: izan ere, kartzelaratua izan aurreko gorabeherak ditu kontagai.
|
|
|
Haatik, garapen kronologiko honetan zenbaitetan denbora bera errepikatu egiten da, gertaerak beste ikuspuntu batetik emanez. Ondorioz, lehen
|
pertsonako
narratzaile autodiegetikoa, hirugarren pertsona erabiltzen du fokoa beste pertsonaia batzuengana gerturatuz. Honela, hainbat paralepsi ikus genitzake:
|
|
|
Haatik, garapen kronologiko honetan zenbaitetan denbora bera errepikatu egiten da, gertaerak beste ikuspuntu batetik emanez. Ondorioz, lehen pertsonako narratzaile autodiegetikoa, hirugarren
|
pertsona
erabiltzen du fokoa beste pertsonaia batzuengana gerturatuz. Honela, hainbat paralepsi ikus genitzake:
|
|
|
Hiru pertsonaia hauen aurkezpena hirugarren
|
pertsonan
mintzatzen den narratzaile orojakile batek egiten du. Aitzitik, gutxitan bada ere, zenbaitetan narratzailea lehenengo pertsonara igarotzen da.
|
|
|
Hiru pertsonaia hauen aurkezpena hirugarren pertsonan mintzatzen den narratzaile orojakile batek egiten du. Aitzitik, gutxitan bada ere, zenbaitetan narratzailea lehenengo
|
pertsonara
igarotzen da. Ondorioz, hasiera batean istorioa narratzaile estradiegetiko batek kontatzen digulako ustea badugu ere, azkenean, narratzaile eta pertsonaien arteko joko ezkutu baten berri izan du irakurleak, narratzaile estradiegetikotzat zuena, egiazki narratzaile autodiegetikoa dela ikusiz.
|
|
|
Arestian esandakoaren haritik, narratzailea lehenengo
|
pertsonan
aritzen da eta kontakizuneko pertsonaia nagusia da. Hortaz, narra9 Zehaztasun gehiagorako ikus bedi:
|
|
|
Autobiografia fikzionatu baten aurrean gaudenez, pertsonaia nagusia den narratzailea lehenengo
|
pertsonan
mintzatzen zaigu. Berriro ere, beraz, narratzailea eta pertsonaia nagusia, Igantzi, bat bera dira; hots, narratzaile autodiegetikoa hautatu du.
|
|
|
Izan ere, eleberriaren gainontzeko ezaugarriengatik egilearen asmoa errealismoz idaztea dela dirudi. Baina, zenbaitetan lehenengo
|
pertsonako
narratzailea orojakilea bihurtzen da, pertsonaia honen kanpoko hainbat sentimendu eta gertaeren berri eskaintzen zaigularik: esate baterako, ama kartzelara bisitan doanean, Bardeak Igantzi hizpide dutenean,...
|
|
|
Belaundek egoki azaldu du pertsonaia honen barne munduaren desorekaren zergatia: " Tradiziozko baloreak, batzuetan zentzurik gabekoak, goraipatzen dituen errealitateak norberaren sentimenduak zapuztuz eta
|
pertsonaren
barru mundua deuseztatuz, frustrazio pertsonala baino ez dakar." (Egunkaria) Azkenean, Mario Afrika bere lagun trabestiaren laguntzaz Marilin bihurtzeko beharrezko indarra eskuratuko du. Bestalde, bere nortasun berria zeharo bermatzeko beharrezkoa zuen lehen harreman sexuala Kepa deituriko ETAkide batekin izango du.
|
|
|
narratzaile hau ez da istorioan esku hartzen duen pertsonaia bat, izan ere, narratzaileak kanpokoa zaion istorio bat ezagutaraziko digu. Narratzaile mota honek oro har hirugarren
|
pertsona
badarabil ere, batzuetan lehenengo pertsonara igaro daiteke. Mota honetako narratzaileak askotan autoritate eztabaidaezina sortzen du.
|
|
|
narratzaile hau ez da istorioan esku hartzen duen pertsonaia bat, izan ere, narratzaileak kanpokoa zaion istorio bat ezagutaraziko digu. Narratzaile mota honek oro har hirugarren pertsona badarabil ere, batzuetan lehenengo
|
pertsonara
igaro daiteke. Mota honetako narratzaileak askotan autoritate eztabaidaezina sortzen du.
|
|
2001
|
|
|
Dena dela, Bal en teoria onartuta ere, uste dugu agian terminologiaren aldetik zenbait aldaketa lagungarri gerta lekizkigukeela. Gainera, narratzaileari eta fokalizatzaileari dagozkien ezaugarriak hain loturik egonik(
|
pertsona
gramatikalaren aldaketak fokalizatzaile aldaketa sortzen duela gehienetan da), bien arteko terminologiak bateratzeari bidezkoa deritzogu. Hau onartuz, Genette k" Ahotsa" ren kapituluan proposatzen duen terminologia fokalizazioaren alderdirako erabiltzea interesgarria iruditu zaigu, bi instantzien arteko lotura azpimarratzen duelako.
|
|
|
Fokalizazioaz hitz egiten hasi baino lehen, ahotsari dagozkion zenbait ezaugarri aipatzea gustatuko litzaiguke. Maila honetan iheslearen istorioa kontatzeko erabiltzen diren
|
pertsona
gramatikalen alternantzia aipatu nahi genuke.
|
|
|
Plano osoa 2 eta 3
|
pertsonan
kontatuta dago, lehenengo kapituluan izan ezik. Hemen, 14 orrialdean" Arnasa hartzea automatikoki egin nahi nuke(...)" lehenengo pertsonarekin hasten da ihesaren kontaketa, segituan, 2 pertsonara pasatzen bada ere.
|
|
|
Plano osoa 2 eta 3 pertsonan kontatuta dago, lehenengo kapituluan izan ezik. Hemen, 14 orrialdean" Arnasa hartzea automatikoki egin nahi nuke(...)" lehenengo
|
pertsonarekin
hasten da ihesaren kontaketa, segituan, 2 pertsonara pasatzen bada ere. Edozein modutan, azpimarratu beharra daukagu esku artean izan ditugun nobelaren bigarren eta zazpigarren artigalpenetan horrela bada ere, gaztelaniazko eta ingelesezko itzulpenetan bigarren pertsonarekin hasten dela ihesaren kontaketa.
|
|
|
Plano osoa 2 eta 3 pertsonan kontatuta dago, lehenengo kapituluan izan ezik. Hemen, 14 orrialdean" Arnasa hartzea automatikoki egin nahi nuke(...)" lehenengo pertsonarekin hasten da ihesaren kontaketa, segituan, 2
|
pertsonara
pasatzen bada ere. Edozein modutan, azpimarratu beharra daukagu esku artean izan ditugun nobelaren bigarren eta zazpigarren artigalpenetan horrela bada ere, gaztelaniazko eta ingelesezko itzulpenetan bigarren pertsonarekin hasten dela ihesaren kontaketa.
|
|
|
Hemen, 14 orrialdean" Arnasa hartzea automatikoki egin nahi nuke(...)" lehenengo pertsonarekin hasten da ihesaren kontaketa, segituan, 2 pertsonara pasatzen bada ere. Edozein modutan, azpimarratu beharra daukagu esku artean izan ditugun nobelaren bigarren eta zazpigarren artigalpenetan horrela bada ere, gaztelaniazko eta ingelesezko itzulpenetan bigarren
|
pertsonarekin
hasten dela ihesaren kontaketa. Azken arazo hau alde batera utziz, aipatutako orrialdean bakarrik aurki daiteke lehenengo pertsona hori, eta bigarrenerako aldaketa progresiboa markatzen duela esango genuke (fokalizazioari dagokionez, bi pertsonen arteko desberdintasunik ez badago ere).
|
|
|
Edozein modutan, azpimarratu beharra daukagu esku artean izan ditugun nobelaren bigarren eta zazpigarren artigalpenetan horrela bada ere, gaztelaniazko eta ingelesezko itzulpenetan bigarren pertsonarekin hasten dela ihesaren kontaketa. Azken arazo hau alde batera utziz, aipatutako orrialdean bakarrik aurki daiteke lehenengo
|
pertsona
hori, eta bigarrenerako aldaketa progresiboa markatzen duela esango genuke (fokalizazioari dagokionez, bi pertsonen arteko desberdintasunik ez badago ere).
|
|
|
Edozein modutan, azpimarratu beharra daukagu esku artean izan ditugun nobelaren bigarren eta zazpigarren artigalpenetan horrela bada ere, gaztelaniazko eta ingelesezko itzulpenetan bigarren pertsonarekin hasten dela ihesaren kontaketa. Azken arazo hau alde batera utziz, aipatutako orrialdean bakarrik aurki daiteke lehenengo pertsona hori, eta bigarrenerako aldaketa progresiboa markatzen duela esango genuke (fokalizazioari dagokionez, bi
|
pertsonen arteko
desberdintasunik ez badago ere).
|
|
|
Bigarren
|
pertsonaren
erabilera dela-eta, ez ditugu nahastu behar Egunero hasten delako n (1969) berritsuaren kontaketan azaltzen dena eta hemen aurkezten zaiguna. Lehenengoaren kasuan, bigarren pertsona hori berritsuaren solaskide isila bilakatzen den bitartean (Camus-en La Chute (1956) nobelan azaltzen denaren parekoa), 100 metro n agertzen zaigun 2 pertsona hori kritikoek lehenengo pertsonaren destolestatze bezala definitzen dutena da.
|
|
|
Bigarren pertsonaren erabilera dela-eta, ez ditugu nahastu behar Egunero hasten delako n (1969) berritsuaren kontaketan azaltzen dena eta hemen aurkezten zaiguna. Lehenengoaren kasuan, bigarren
|
pertsona
hori berritsuaren solaskide isila bilakatzen den bitartean (Camus-en La Chute (1956) nobelan azaltzen denaren parekoa), 100 metro n agertzen zaigun 2 pertsona hori kritikoek lehenengo pertsonaren destolestatze bezala definitzen dutena da.
|
|
|
Bigarren pertsonaren erabilera dela-eta, ez ditugu nahastu behar Egunero hasten delako n (1969) berritsuaren kontaketan azaltzen dena eta hemen aurkezten zaiguna. Lehenengoaren kasuan, bigarren pertsona hori berritsuaren solaskide isila bilakatzen den bitartean (Camus-en La Chute (1956) nobelan azaltzen denaren parekoa), 100 metro n agertzen zaigun 2
|
pertsona
hori kritikoek lehenengo pertsonaren destolestatze bezala definitzen dutena da.
|
|
|
Bigarren pertsonaren erabilera dela-eta, ez ditugu nahastu behar Egunero hasten delako n (1969) berritsuaren kontaketan azaltzen dena eta hemen aurkezten zaiguna. Lehenengoaren kasuan, bigarren pertsona hori berritsuaren solaskide isila bilakatzen den bitartean (Camus-en La Chute (1956) nobelan azaltzen denaren parekoa), 100 metro n agertzen zaigun 2 pertsona hori kritikoek lehenengo
|
pertsonaren
destolestatze bezala definitzen dutena da.
|
|
|
Francisco Yndurain ek" La novela desde la segunda
|
persona
" artikuluan dioenez, pertsonaren kontzientziaren solas ezkutua eta oraindik kontzienteak ez diren sentimenduak azaltzeko 2 pertsona oso egokia da, 1 Hasi aurretik azken oharra: azterketa hau burutu ahal izateko liburuaren bigarren argitalpena erabili dugu.
|
|
|
Francisco Yndurain ek" La novela desde la segunda persona" artikuluan dioenez,
|
pertsonaren
kontzientziaren solas ezkutua eta oraindik kontzienteak ez diren sentimenduak azaltzeko 2 pertsona oso egokia da, 1 Hasi aurretik azken oharra: azterketa hau burutu ahal izateko liburuaren bigarren argitalpena erabili dugu.
|
|
|
Francisco Yndurain ek" La novela desde la segunda persona" artikuluan dioenez, pertsonaren kontzientziaren solas ezkutua eta oraindik kontzienteak ez diren sentimenduak azaltzeko 2
|
pertsona
oso egokia da, 1 Hasi aurretik azken oharra: azterketa hau burutu ahal izateko liburuaren bigarren argitalpena erabili dugu.
|
|
|
Michel Butor izan zen La Modification (1957) nobelan 2
|
pertsona
helburu horrekin erabili zuen lehenengoa, testuan nabarmentzen den narratario horrekin (ik. G. Prince) daukan etengabeko elkarrizketan protagonistari ezezagun zitzaizkion hainbat pasarte argituz.
|
|
|
100 metro ren kasuan, iheslearen sentimendu eta sentsazio ezkutuenak jartzen dizkigun bigarren
|
pertsona
honen erabilerak fokalizazio intradiegetikoa (FI) eragiten du, eta fokalizatze ekintza honek bere menpean hartzen duena fokalizatu sumagaitza izan ohi da gehienetan. Honen frogagarri testuan dugun aditz multzotik batzuk aipa ditzakegu:
|
|
|
Lehenaldiko pasarte hauetan fokalizazioa gehienetan intradiegetikoa da, eta fokalizatzen dena sumagarria edo sumagaitza izan daiteke. Alabaina, zenbait kasutan, fokalizazioa estradiegetikoa dugunean (3
|
pertsonan
), narratzaileak zenbait laguntza eskaintzen dizkio irakurleari, fokalizazio horren mugak errespetatuz, beharrezkoa kontsideratzen duen informazioa emanez. Laguntza hauek Gerald Princek" narratarioa" deitzen duen instantziaren presentzia salatzen dute, argibide horiek ematean, une horretan irakurlearentzat beharrezkoa jotzen duen informazioa ematen duelako narratzaileak.
|
|
|
Nobelaren literaturtasuna, edo berezkotasuna, hizkuntza literarioaren bigarren mailako kodetzearen nolakotasunean dagoela baieztatzen duten metodologiek aurkitu duten" pagotxa" aparta izan da: denbora jauzi anakronikoek, plano desberdinen artean lotura gisara jokatzen duten elementu sinbolikoek (Nouveau Roman eko partaide den Ricardou k" corps conducteurs" deiturikoak), aldibereko espazio desberdinen azalpenak," round characters" direlakoen agerpena (pertsonaia problematikoak, alegia),
|
pertsona
gramatikalen alternantziak...) nobela honetan idazleak eduki narratibo hori egituratzeko erabili dituen baliabideak.
|
|
|
Egileak historia maila testuratzeko darabiltzan estrategiak hagitz aberatsak baitira eta hortxe baitauzkagu Frantzian mende honen erdialdera sortu zen Nouveau Romanen ezaugarri nagusiak: ikuspuntu behaviorista; narratzaile oparotasuna (3 eta 2
|
pertsona
narratiboen konbinaketatik sortua); maila narratibo desberdinen konbinaketak; adjektibo antropomorfikoen desagerpena; orainaldiaren nagusitasuna (flash-back teknikaz lehenaldirantz egiten diren erreferentziak salbu); mundu estereotipatu eta faltsua salatu nahi duten hizkera eta errepikapenak (egunkari, gida turistiko,... eta abarretik hartutako pasarteak); kronologiaren etengabeko apurketak (aurr...
|
|
|
Lehenengoa kontatzeko, besteren artean, bi baliabide narratibo garrantzitsuz baliatuko da narratzailea: denbora narratiboaren manipulazioaz eta bigarren
|
pertsona
gramatikalaren erabilerak ahalbidetzen duen ikuspuntu intimistaz. Ez da inongo kasualitatea, nobelaren lehenengo bost kapituluetan ihesleak ehun metroak korritzen pasatzen dituen hiru minutuak soilik kontatzea, eta hil ondorengo 53 minutuak kontatzeko, berriz, azken kapituluaz soilik baliatzea.
|
|
|
" ihesle"," jarraitzaile"," pivot" terminuak) aurkezten zaizkigu. Ikuspuntu behaviorista hau protagonistaren kontzientziaren solas ezkutua azaleratu nahi digun bigarren
|
pertsona
gramatikalaren erabilerak eteten du. M. Butor en La Modification (1957) nobelaren ostean hedatu zen kontateknika honekin, heriotzaren ikuspuntu arras fisiologikoa aurkezten zaigu, baina hori bakarrik ez, irakurleok solasaren hartzaile testualak bihurtu ere bai.
|
|
|
Horregatik dauka hainbesteko indarra iheslearen planoak, W. Faulkner edo J. Rulforen narrazio batzuetan bezala, bigarren
|
pertsona
horrek protagonista hil ondorenean ere" hor" egotera behartzen gaituelako irakurleok.
|
|
|
" Diskurtso" mailara pasatuz, nobela lehenengo
|
pertsona
narratiboa erabiliz kontatuta dagoenez, narratologiaren terminologian narratzaile intradiegetikoaz hitz egin daiteke. Fokalizazioa barrukoa da gehienetan (pertsonaiaren barruan kokatua), nahiz eta, nobelan zehar kontatzen diren historia desberdinetan, fokoak bere baitan hartzen duena kanpoan ala barruan egon daitekeen (objektu edo gauza sumagarri/ sumagaitzak fokalizatuz).
|
|
|
Amaren diskurtsoan harrapaturik dagoen bezala (131.or.), bere diskurtsoaren erreferente bakarra Ama bilakatzen da. Nobela guztian, lehenengo
|
pertsona
narratiboan eraikitako bakarrizketa hau apurtzen denean, hau da, azken kapituluan, 2 pertsona gramatikala erabiliz, bere jardunaren entzule inmediatoa bilatzen duenean, AMAren irudiarekin topo egiten du aurrez aurre narratzaileak.
|
|
|
Amaren diskurtsoan harrapaturik dagoen bezala (131.or.), bere diskurtsoaren erreferente bakarra Ama bilakatzen da. Nobela guztian, lehenengo pertsona narratiboan eraikitako bakarrizketa hau apurtzen denean, hau da, azken kapituluan, 2
|
pertsona
gramatikala erabiliz, bere jardunaren entzule inmediatoa bilatzen duenean, AMAren irudiarekin topo egiten du aurrez aurre narratzaileak.
|
|
|
Ez dago, beraz, inongo sorpresarik narratzaile protagonistak gertakizunei emango dien konponbideaz, hastapenetik adarrak jarri zizkion emaztea leihotik boteaz hil zuela aitortzen duen kontalariaren aurrean gaude-eta. Aitormena diot, lehenengo
|
pertsona
narratiboan taiututako nobela hau, ezer baldin bada, aitortza delako. Modu honetan, irakurleon konplizitatea eta ardura dira bilatzen direnak, eta hala frogatuko lukete testu barneko irakurleari (terminologia kritikoan narratario deritzonari) etengabe egiten zaizkion erreferentziek, hala nola," ez dakit diferentzia ulertzen den" (105)," eman dezagun" (108)," honezkero mila aldiz esango nuen" (108)," petrila ezagutzen ez duenarentzat diot hau" (133)," esan dudan posturan" (226)," esana nagoela uste dut" (272)... bezelakoek.
|
|
|
1955 bitartean, gizarte industrializatu bat gorpuztu zela esan genezake. Horretarako, funtsezkoa gertatu zen emigrazioaren eragina (bitartean 484.420
|
pertsonak
emigratu zuen Euskal Herrira). Honen guztiaren ondorioz, Barne Produktua% 270 igo zen.
|
|
|
Ikuspuntuari dagokionez, iheslearen plano nagusia istoriotik kanpo dagoen narratzaile batek fokalizatzen eta gertakariaren plano zabalak eskaintzen dizkigu. Ikusmira zabal hauek hirugarren
|
pertsona
narratiboa erabiliz garatzen den kontaketan lortzen ditugu. Gertakaria tragikoagoa bihurtuko luketen iheslearen izen abizenak saihestu eta protagonisten desplazamenduak distantzia osoz aurkezten zaizkigu (ik.
|
|
|
" ihesle"," jarraitzaile"," pivot" hitzak). Ikuspuntu objektibo edo behaviorista deritzon hau protagonistaren kontzientziaren solas ezkutua azaleratu nahi digun bigarren
|
pertsona
gramatikalaren erabilerak eteten du. M. Butor en La Modification (1957) nobelaren ostean hedatu zen kontateknika honekin, heriotzaren ikuspuntu arras fisiologikoa aurkezten zaigu, baina hori bakarrik ez, irakurleok iheslearen solasaren hartzaile testualak bihurtu ere bai.
|
|
|
M. Butor en La Modification (1957) nobelaren ostean hedatu zen kontateknika honekin, heriotzaren ikuspuntu arras fisiologikoa aurkezten zaigu, baina hori bakarrik ez, irakurleok iheslearen solasaren hartzaile testualak bihurtu ere bai. Esan beharrik ez dago, bigarren
|
pertsonan
antolatutako kontaketa honek izugarrizko indar narratiboa duela, azken batean, iheslearen ezinegona barne elkarrizketa gatazkatsuaren bidez aurkezten baitzaigu. Horregatik dauka hainbesteko indarra iheslearen planoak, W.
|
|
|
Horregatik dauka hainbesteko indarra iheslearen planoak, W. Faulkner edo J. Rulforen narrazio batzuetan bezala, bigarren
|
pertsona
horrek protagonista hil ondorenean ere" hor" egotera behartzen gaituelako irakurleok.
|
|
|
Ordutik aurrera gailentzen joango den intrigaranzko itzulerak, esandako guztia esanda dagoela jakin arren, bergogoratu egin behar egin dela iragarriko digu. U. Eco ren adibide barregarria gogoratuz, posmodernitatea
|
pertsona
bati" maite zaitut" esan nahi diozunean" Corin Telladok esango lukeen moduan, maite zaitut" esan behar izatea da. Alegia, esaten/ idazten den oro testuarteko tradizio unibertsalean sartzen dela ohartzea.
|
|
|
Oparoa eta bikaina esango genuke, egilearen trebezia narratiboak oraingo honetan eskaintzen digun proposamen artistikoa. Inoiz baino lotsagabeago mintzo zaigun lehenengo
|
pertsona
narratiboa erabiliz, narrazioa deskribapen zehatzei gailendu zaie, ironia hausnarketa neurtuari. Eta oraingoan ere, kontaketa bera da garrantzizkoa, hasieratik bertatik fikzioaren artifizioak begitantzen dizkigun idazketa.
|