|
2001
|
|
|
Dena dela, Bal en teoria onartuta ere, uste dugu agian terminologiaren aldetik zenbait aldaketa lagungarri gerta lekizkigukeela. Gainera, narratzaileari eta fokalizatzaileari dagozkien ezaugarriak hain loturik egonik(
|
pertsona
gramatikalaren aldaketak fokalizatzaile aldaketa sortzen duela gehienetan da), bien arteko terminologiak bateratzeari bidezkoa deritzogu. Hau onartuz, Genette k" Ahotsa" ren kapituluan proposatzen duen terminologia fokalizazioaren alderdirako erabiltzea interesgarria iruditu zaigu, bi instantzien arteko lotura azpimarratzen duelako.
|
|
|
Fokalizazioaz hitz egiten hasi baino lehen, ahotsari dagozkion zenbait ezaugarri aipatzea gustatuko litzaiguke. Maila honetan iheslearen istorioa kontatzeko erabiltzen diren
|
pertsona
gramatikalen alternantzia aipatu nahi genuke.
|
|
|
Nobelaren literaturtasuna, edo berezkotasuna, hizkuntza literarioaren bigarren mailako kodetzearen nolakotasunean dagoela baieztatzen duten metodologiek aurkitu duten" pagotxa" aparta izan da: denbora jauzi anakronikoek, plano desberdinen artean lotura gisara jokatzen duten elementu sinbolikoek (Nouveau Roman eko partaide den Ricardou k" corps conducteurs" deiturikoak), aldibereko espazio desberdinen azalpenak," round characters" direlakoen agerpena (pertsonaia problematikoak, alegia),
|
pertsona
gramatikalen alternantziak...) nobela honetan idazleak eduki narratibo hori egituratzeko erabili dituen baliabideak.
|
|
|
Lehenengoa kontatzeko, besteren artean, bi baliabide narratibo garrantzitsuz baliatuko da narratzailea: denbora narratiboaren manipulazioaz eta bigarren
|
pertsona
gramatikalaren erabilerak ahalbidetzen duen ikuspuntu intimistaz. Ez da inongo kasualitatea, nobelaren lehenengo bost kapituluetan ihesleak ehun metroak korritzen pasatzen dituen hiru minutuak soilik kontatzea, eta hil ondorengo 53 minutuak kontatzeko, berriz, azken kapituluaz soilik baliatzea.
|
|
|
" ihesle"," jarraitzaile"," pivot" terminuak) aurkezten zaizkigu. Ikuspuntu behaviorista hau protagonistaren kontzientziaren solas ezkutua azaleratu nahi digun bigarren
|
pertsona
gramatikalaren erabilerak eteten du. M. Butor en La Modification (1957) nobelaren ostean hedatu zen kontateknika honekin, heriotzaren ikuspuntu arras fisiologikoa aurkezten zaigu, baina hori bakarrik ez, irakurleok solasaren hartzaile testualak bihurtu ere bai.
|
|
|
Amaren diskurtsoan harrapaturik dagoen bezala (131.or.), bere diskurtsoaren erreferente bakarra Ama bilakatzen da. Nobela guztian, lehenengo pertsona narratiboan eraikitako bakarrizketa hau apurtzen denean, hau da, azken kapituluan, 2
|
pertsona
gramatikala erabiliz, bere jardunaren entzule inmediatoa bilatzen duenean, AMAren irudiarekin topo egiten du aurrez aurre narratzaileak.
|
|
|
" ihesle"," jarraitzaile"," pivot" hitzak). Ikuspuntu objektibo edo behaviorista deritzon hau protagonistaren kontzientziaren solas ezkutua azaleratu nahi digun bigarren
|
pertsona
gramatikalaren erabilerak eteten du. M. Butor en La Modification (1957) nobelaren ostean hedatu zen kontateknika honekin, heriotzaren ikuspuntu arras fisiologikoa aurkezten zaigu, baina hori bakarrik ez, irakurleok iheslearen solasaren hartzaile testualak bihurtu ere bai.
|
|
|
" Nork ikusten du?" eta" nork kontatzen du?" galderen, edo bere hitzetan esateko, Modu eta Ahotsaren arteko nahasketa. Haren iritziz, kontaketa modu batek edo
|
pertsona
gramatikal baten erabilera zehatzak ez du ikuspuntu mota bat baldintzatzen. Ikuspuntua narratzaileak kontatzen diguna aurkezteko darabilen pertzepziomodua dela esan daiteke.
|
|
|
fabula barruko pertsonaia bat dela fokalizazio ekintza horren subjektua edota fokalizatzen den hori psikeari (sentimenduak, pentsamenduak,...) dagokiola?, ala biak? Erantzuna, Genette ren lanari begiratuz gero, badirudi nahiko zaila gertatzen dela, eta berak ere barru fokalizazioa definitzeko Barthesek proposaturiko narrazioaren" modu pertsonalera" jo behar du, hau da, testua lehenengo
|
pertsona
gramatikalera pasa daitekeen neurrian bakarrik esan daiteke barru fokalizazioa duela.
|
|
|
hitzak). Ikuspuntu objektiboedo behaviorista deritzon hau, protagonistaren kontzientziaren solas ezkutuaazaleratu nahi digun bigarren
|
pertsona
gramatikalaren erabilerak eteten du. M.Butor en La Modification (1957) nobelaren ostean hedatu zen kontaketa teknikahonekin, heriotzaren ikuspuntu arras fisiologikoa aurkezten zaigu; baina horibakarrik ez, irakurleok iheslearen solasaren hartzaile testualak bihurtu ere bai.Esan beharrik ez dago, bigarren pertsonan antolatutako kontaketa honek izugarrizko indar narratiboa duela, azken batean, iheslearen ezinegona barne elkarrizketagatazkatsuaren bidez aurkezten baitzaigu.
|
|
|
Beste ohar bat: lehen
|
pertsona
gramatikala erabiliko dugu idazteko.
|
|
2002
|
|
|
Badirudi kasu gramatikalek gutxienez bat etorri behar dutela, numeroan behintzat, elipsiaren ondoko numeroarekin, baina hor ere badira salbuespenak: ditugunarekin, esaterako, guk (nrk) haiek (nor) da, pluralean
|
pertsona
gramatikal guztiak, baina gaitzetsiko al genuke liburuak erosi ditugun lagunarekin joan gara modukoak. Alegia, liburuak erosi ditugunarekin joan gara?
|
|
2009
|
|
|
Gu: Pluraleko lehen
|
pertsona
gramatikala. Bi adiera onar ditzake, inklusiboa eta esklusiboa, entzulea bere baitan hartzen duen ala ez; nola erabiltzen ari den zehazteko, entzuleak erabaki behar du bietako zein den onuragarriena (singularreko lehen pertsonarentzat).
|
|
|
Maitasunari buruzkokopletatikdeboziozkoetaraigarotzean desagertu egiten da lehen
|
pertsona
gramatikalaren erabilera Oihenarten idazlanean. Lehenhamazazpipoemak, ni, batenbarnehustuketabezalaplanteatuostean,, ni, aezabatu egitenduhurrengobost poemetan.
|
|
|
Maitasun poemetatikerli jiozkopoemetarakojauzian, ni, aren adierazpenarenlekuabigarrenetahiru garrenpertsona gramatikalek hartzen dute.Mailahorretarainoiristendamai tasunezkoetaerlijiozko neurtitzenartean Oihenartekezartzen duen etena. Etxepare bera, ezta. DoktrinaKristiana, nbertan ere, iristenda, ni, aerabat deuseztera.Nahizetakoplaerlijiosoetaraezeramansubjektibitatebatenespe rientzia erlijiosoa, une batzuetanlehen
|
pertsona
gramatikalaren erabilerari eutsizionneurtitzezemandako kristaudoktrinakoirakaspenen aurrean, nor berejarreraedo, orohargizakiarena, erakustekoedoepaitzeko.
|
|
2010
|
|
|
433): Joerak joera, bigarren gradua testuan bigarren
|
pertsona
gramatikalezko erreferentzia deiktikoaren batekin nahasteko, solaskide esplituren bat behar litzateke, eta horregatik erabil daiteke lasaiago eginkizun anaforikorako. Agirre Asteasukoak justu kontrakoa egin zuen ia, eta akaso zerikusia izango du horrekin beraren Eracusaldiac> jende aurrean irakurtzekoak izateak, bigarren graduaren erabilerak entzuleak ziren pertsonekin nahastea saihestu behar baitzuen.
|
|
2014
|
|
|
576 Umore beltzak ez du lehen
|
pertsona
gramatikala maite.
|
|
|
Gerra zibilaz mintzo diren (GO) eta (AJ) eleberrien inguruan esan behar dairagan bat kontatzen zaigula oso modu linealean, iragan gogor bat, non gorputzbortxatuak azaltzen diren eta orainean ere estigma horrekin bizi diren. Eleberrihorien arteko diferentzia bakarra
|
pertsona
gramatikalaren erabileran legoke. (AJ) lehen pertsonan kontatua dago eta (GO) hirugarren pertsonan.
|
|
|
[...] edozein adinetako pertsonek irakurriko dute gustura, batez ere emakumezkoek, neska baita protagonista lehen
|
pertsona
gramatikalean idatzitako liburu honetan(...) Berriz ere topatuko dugu hemen Saizarbitoriaren azken liburuetan maiz agertzenden emakume eta gizonen arteko harremanen gaia, non gizonezko pertsonaia baldarsamarra eta emakumezkoa dezente positiboagoa den, azkarragoa, erromantikoagoa, zentzudunagoa, bere sentimenduak askoz hobeto ezagutzen dituena eta hauetaz gauza dena, bera joango baita bizitzaren b...
|
|
|
Igorleak bere buruari erreferentzia egiteko, oro har, 1
|
pertsona
gramatikala islatzen duten hizkuntza baliabideak erabiltzen ditu.
|
|
|
Igorleak, hartzaileari erreferentzia egiteko eta hura inplikatzeko, oro har, 2
|
pertsona
gramatikala islatzen duten hizkuntza baliabideak erabiltzen ditu.
|
|
|
Dena dela, zenbait komunikazio ekintzatan ez zaio erreferentziarik egiten ez igorleari eta ez hartzaileri. Kasu horietan, ez da pertsona deiktikorik erabiltzen, baizik eta 3
|
pertsona
gramatikala.
|
|
2016
|
|
|
Hitzezko baliabideei dagokienez, garrantzitsuak dira pertsona deiktikoak:
|
pertsona
gramatikalaren
|
|
|
|
Pertsona
gramatikalaren adierazle diren honako hizkuntza baliabide hauek bete dezakete
|
|
|
Aipatu diren
|
pertsona
gramatikalaren adierazle diren hizkuntza baliabideez gain, badira
|
|
|
|
Pertsona
gramatikalaren adierazle diren honako hizkuntza baliabide hauek bete dezakete pertsona deiktiko funtzioa.
|
|
|
Hitzezko baliabideei dagokienez, garrantzitsuak dira pertsona deiktikoak:
|
pertsona
gramatikalaren adierazleak eta bokatiboak.
|
|
|
Aipatu diren
|
pertsona
gramatikalaren adierazle diren hizkuntza baliabideez gain, badira pertsona deiktiko funtzioa bete dezaketen hainbat bokatibo edo deiki: pertsona izenak, izengoitiak, familiarteko harremanaren adierazleak, karguak
|
|
2017
|
|
|
Esan nuen halaber: " lehen eta bigarren
|
pertsona
gramatikalaren arteko elkarrizketa moduko bat dago poemotan. Norbera nor den asmatzen saiatzeko bilaketak eta lehen pertsonan idatzitako testigantzak"; baina" hirugarren pertsonaren presentzia nabarmendu egiten da liburuko zenbait pasartetan.
|
|
2021
|
|
|
Aginte perpaus peto petoak, arrazoi semantiko pragmatiko nabarmenak tartean, bigarren
|
pertsona
gramatikalari dagozkio. Horregatik eta beste arrazoi batzuengatik (denbora aspektu arazorik ez, ekonomia...), guztiz arrunta da aditz lexikoa bakarrik erabiltzea, adizkia isildurik.
|
|
|
Horregatik, desira edo baten esanahia hartzen dute halako perpausek. Hain zuzen ere, esanahi horretaz janzten dira forma horretakoak beste bi
|
pertsona
gramatikaletan ere: Gogora gaitzazu (e) la!; Gogora nadila/ dezadala, otoi!; Gogora zaitezela/ zaitzatela, arren!
|
|
|
Horregatik, ohikoagoa dugu gramatika eta hiztegi modernoetan bestela adieraztea aditz mota, hirugarren
|
pertsona
gramatikaleko adizkiak markaturik haren balentzia jokoa (komunztadura tarteko), hots, aditz horrekin joatekoak diren osagai nagusiak (egiturazko hiru kasuotan doazenak, alegia: absolutiboa, ergatiboa eta datiboa).
|
|
|
ateri dago, bero dago, giro dago, hotz dago, ilun dago, sargori dago. Molde intrantsitiboa baliatzen dute (dago); areago, aukera bakarra singularreko hirugarren
|
pertsona
gramatikala da, baina betiere subjekturik gabe.
|
|
|
Guztiek ere aukera bakarra dute: singularreko hirugarren
|
pertsona
gramatikala, perpausean gauzatzen ez dena, hutsik dagoena.
|
|
|
Erraza eta aski sistematikoa da euskaraz aditz trantsitiboz eraturiko perpausak inpertsonal bihurtzea: intrantsitibo bihurtzea aditza, eta hirugarren
|
pertsona
gramatikalera (dut duzu dugu du> da): [aipatzen ez den norbaitek] garaiz ordaindu du isuna> garaiz ordaindu da isuna.
|
|
|
23.2.2.8.2 Hirugarren
|
pertsona
gramatikal pluralari erreferente balio generikoa ematea (debekatu dute)
|
|
|
Beste prozedura bat, hau ere trantsitiboen kasurako, semantikaz eta testuinguruaz baliatzen da, erreferente generikotzat interpretaraziz ergatibozko hirugarren
|
pertsona
gramatikalaren plurala: [aipatzen ez den norbaitek] bidea itxi du> bidea itxi dute [kontua ez da nor (tzue) k, itxirik dagoela baizik].
|
|
|
Beste
|
pertsona
gramatikal batzuk ere balia daitezke antzeko jokoetarako (trantsitiboekin zein intrantsitiboekin), baina murritzagoa da halakoen erabilera, erretorikarekin lotuagoa, eta ez dirudi inpertsonalen artean hain erraz sartzekoak direnik: Demagun etxetik irteten ari garela/ zarela.
|
|
|
Sartzen zara eguzkiaren argi betetik gela ilun batean eta hasieran ez duzu ezer ere ikusiko. Halako perpausek
|
pertsona
gramatikalaren erreferentzia zehatza baliorik gabe utziz, kidetasun handiagoa ageri dute inor izenordainaz antolatzen direnekin (inor etxetik irteten ari dela).
|
|
|
lur jo, gogoak eman, bideari lotu, kontuan hartu; 23.2.1.3.4. [izena/ adjektiboa+ izan (da/ du)] egiturako aditz predikatuak; 23.2.1.3.5. [adberbioa/ PS/ adjektiboa+ egon, ibili] aditzekin osatutako predikatu konplexuak; 23.2.2. Kasu balentziak; 23.2.2.1. Kasu balentziaren araberako lau aditz mota nagusiak: ...intrantsitibo datibodunak; 23.2.2.4. Aditz intrantsitibo ergatibodunak (eta intrantsitibo ergatibodun eta datibodunak); 23.2.2.5. Aditz trantsitiboak; 23.2.2.6. Aditz ditrantsitiboak; 23.2.2.7. Alternantziak; 23.2.2.8. Aditz trantsitibozko perpausak inpertsonal bihurtzea; 23.2.2.8.1. Adizki trantsitiboa intrantsitibo bihurtzea (onartu da); 23.2.2.8.2. Hirugarren
|
pertsona
gramatikal pluralari erreferente balio generikoa ematea (debekatu dute); 23.2.2.8.3. Pasiboa eta erdi pasiboa; 23.2.2.8.4. Datibozko esperimentatzailea ezabatzea; 23.2.2.8.5. Zenbait esapide berezi
|
|
|
23.2.2.8.2 Hirugarren
|
pertsona
gramatikal pluralari erreferente balio generikoa ematea (debekatu dute)
|
|
|
Bigarren
|
pertsona
gramatikala, zu, beste hori, horkoa. Izenburuek iradokitzen dutenez, hori da pertsonaia nagusia liburua osatzen duten hamazazpi komiki pusketan.
|
|
2022
|
|
|
Guztiek ere testura anitzez janzten dute testua. Idazleak aniztasunaren alde egin du
|
pertsona
gramatikalaren eta aditz denboren hautuan ere, protagonista eta narratarioa bat bera diren arren, hauekiko distantzia aldakorra baita nobelan zehar. Esango nuke txandakatze hori protagonistak aitarekin duen harremanarekiko era proportzionalean eraiki dela; hurbilago sentitzen direnean, narratzaileak lehen pertsonan dihardu, presenteago egon nahi du, hemen eta orain adierazten du.
|
|
|
|
Pertsona
gramatikalen —singularreko hirurak erabiltzen dira— eta kontaketa denboraren tartekatzeak itxura zatikatua eransten diote narrazioari. Lideren izaera hautsiari ondo lotzen zaio hautua.
|
|
|
Bere presentzia pertsonaia bezala, obraren lehenengo eta azkeneko orrialdeetan da nabarmena. Gainontzekoan, nitasunetik diharduen ahots hori, frometarren bizitzetan urtzen da, hain non, Ethan Frome eta enparauen nondik norakoez hitz egiterakoan, pertsonaia izatetik, kontalari «tradizional» bat izatera pasatzen den, horrek dakarren
|
pertsona
gramatikalaren aldaketa eta guzti. Egia da joko narratibo horrek ez nauela ezustean harrapatu, idazleak, obraren hitzaurrean, erabilera horren zergatia luze eta zabal azaltzen baitu, baina, ez da izan, traman sartu aurretik, espero nuen erabilera.
|