|
2001
|
|
|
Ohioko Estatuko Unibertsitateko eta Herbehereetako eta Finlandiako hainbat zentrotako zientzialariek egin dute ikerketa. Ikertutako gaixotasuna arrunta da mundu osoan, baina Amish komunitatearen artean, Pensilvanian eta Ohion finkatutako Europako talde kontserbadore kristauak 19
|
pertsonatik
bati eragiten dio. Finlandiako naturaletan, genearen mutazioa 76 pertsonatik batean dago.
|
|
|
García Borreguero eta Milagros Iglesiasen liburuak aztertzen du, besteak beste, zergatik zaharkitzen den organismoa bost urtez gaueko hamabost pertsonako, ‘jet lag’ edo ordu aldaketaren ondorioak, bidaiarien %75i eragiten baitie, eta jakinarazten du ehun emakumetik hamarrek hipnotikoak hartzen dituztela lo egiteko. Halaber, zurrungak miokardioko infartua izateko arriskua areagotzen du, eta agerian uzten du insomnioak 65 urtetik gorako hiru
|
pertsonatik
bati eragiten diola gaur egun.
|
|
2002
|
|
|
Urritasuna alde batera utzita, zaila zen erabateko purutasuna bermatzea. Bioteknologiari esker, azido desoxirribonukleikoaren (DNA) hazkuntzaren hormona sortu ahal izan zen; izan ere, bakterio edo birus horiek, zientifikoki frogatu denez, Creutzfeldt Jakob-en gaixotasuna eragin zuten, eta, zientifikoki frogatu denez, mundu osoko milioi bat
|
pertsonatik
bati eragiten dio. Hazkuntzaren hormonak gantz eta azukre proteinen metabolismoan esku hartzen du, eta hezur hezurrean, gorputzaren osaeran eta gogamenean ere eragiten du, estimulua handituz eta aldartea handituz.
|
|
2003
|
|
|
11 milioi herrialde industrializatuetan, 30 milioi trantsizio herrialdeetan eta 799 milioi garapen bidean dauden herrialdeetan. Kopuru horiek gorabehera, eta goseak edo desnutrizioak planetako zazpi
|
pertsonatik
bati eragiten badio ere, munduko herrialde gehienek oraindik ez dute beren legerietan «elikatzeko eskubidea» sartu justizia epaitegien aurrean eskubide eraginkor eta galdagarri gisa. Une honetan, FAOk 1996an Elikadurari buruz egindako Munduko Goi Bileran finkatutako helburua, gosea duten pertsonen kopurua erdira jaistea, loraezina izango da, argi eta garbi:
|
|
2004
|
|
|
Deanen aburuz, geneak mutazio bat jasaten du oraindik zehaztu gabeko arrazoiengatik, eta horrek garuneko ehunaren 153 generen portaera aldatzea eragiten du. Ehun
|
pertsonatik
bati eragiten dion eskizofreniaren jatorria ez da zehatz mehatz ezagutzen, baina badakigu faktore batzuek garunaren garapenean eragiten dutela, batzuek genetikoak eta beste batzuek garunari eragiten diotela haurdunaldiaren azken hilabeteetan eta bizitzaren hasieran.
|
|
|
Parkinsonen gaitza duela ia 200 urte identifikatu zuen James Parkinson zirujau eta paleontologoak, baina ordutik ezin izan da zehaztu gaixotasunaren jatorria, Espainian 90.000 pertsonari eragiten baitie. Bizi itxaropena handitu egingo da, patologiak 65 urtetik gorako 50
|
pertsonatik
bati eragiten baitio. Sendabiderik ez dagoen arren, tratamenduak gero eta sofistikatuagoak dira eta, gutxienez, gaixoaren bizi kalitatea hobetzen dute.
|
|
2005
|
|
|
Herri horiek Espainiako herria, Frantziako herria eta abar dira. Horregatik, nik ikusten dut hor obsesio zoro bat, psikologia desorekatua izan duen
|
pertsona
baten eraginez egindakoak.
|
|
|
Azken hamarkadan, autismoak Espainian duen prebalentzia “modu kezkagarrian” hazten ari da, halako moldez non, lehenago jaiotako 10.000 pertsonatik batek sindrome hori bazuen, gaur egun 5.000
|
pertsonatik
bati eragiten baitio (bi aldiz biderkatu da), Amparo Valcarce Gizarte Gaien, Familiaren eta Ezgaitasunaren Estatuko idazkariak jakinarazi dituen datuen arabera. Datu hori Valcarcek azaldu zuen errealitate birtualean oinarritutako hezkuntza proiektu baten aurkezpenean.
|
|
|
Hanka urdurien sindromea dela esango nuke. Hamar
|
pertsonatik
bati eragiten dio gaixotasun horrek, eta, normalean, gauez erortzean hanketan nolabaiteko urduritasuna izaten hasten dira. Loa hartzeko ezinbestekoa denez gorputza atsedenean egotea, ezin dute lorik egin.
|
|
|
Hala, Lamatak zehaztu du gaixotasun horiek beste edozein patologia bezala tratatzen direla, eta gaixotasun horiek dituzten pertsonek, tratamendu egokiarekin, bizitza guztiz normala dutela, gizarteratze eta laneratze mailari eutsiz. Lau
|
pertsonatik
bati eragiten dio Osasunaren Mundu Erakundearen (OME) datuen arabera, lau pertsonatik batek buruko arazoren bat izan dezake bizitzan zehar. Gehienetan, nahaste arinak eta iragankorrak izaten dira.
|
|
2006
|
|
|
Udaberrian, ingurumen polen maila handiak lan bajen ehuneko handia eragiten du, eta haren eraginekiko sentikorrak diren pertsonen bizi kalitatea nabarmen hondatzen du. Arnas alergiaren adierazle nagusia da, gure herrialdean hamar
|
pertsonatik
bati eragiten dion osasun arazo larria. Uste ez bezala, gaixotasun kroniko ohikoenetako bat da.
|
|
|
Azken hamarkada horretan, normalean, astiro hasten da, eta udaberriko torturatik askatzen ditu. Polenari, akaroei edo sendagaiei alergia izateak herrialde garatuetako hamar
|
pertsonatik
bati eragiten dio. Bilakaera desberdina da kasu bakoitzean, eta sintomen larritasuna urte bakoitzeko polen kopuruaren araberakoa da.
|
|
|
Zer da polikistosia? Giltzurrun polikistosia herentziazkoa da, eta munduko 800
|
pertsonatik
bati eragiten dio. Giltzurruneko gaixotasun polikistikoa herentziazko nahaste autosomiko nagusia da, ia beti aldebikoa. [aparece en ambos riñones].
|
|
|
Bestalde, segurtasuna ematen dute; izan ere, kable horiek erabiliz, kableak aske geratzea saihesten da, eta horrek hainbat arrisku sortzen ditu: batetik, oinak oinez doazela kableatuaren sisteman erorita edo kaltetuta gertatzen dena, eta, bestetik, edozein elektrizitate kable eroaleren arriskua, hau da, estaldura hondatzea eta nahi gabe ukituko lukeen
|
pertsona
bati eragin diezaiokeen zati bat jasatea. Kableetarako kanaletak askotarikoak dira.
|
|
2007
|
|
|
Gaixoari tratamendurik egiten ez bazaio, “hiltzeko arriskua dago” ohartarazi du ikerketak. OMEk gogorarazi du TEV baten arrisku absolutua nahiko ahula dela, eta 6.000
|
pertsonatik
bati eragiten diola. Hala ere, oinordetzako odol arazoak dituzten bidaiari gizenek, altuera txikikoak edo handikoak (1,90 metrotik gorakoak eta 1,60 metrotik beherakoak) eta ahotiko antisorgailuak erabiltzen dituzten emakumeek arrisku handiagoa dute nahaste horren biktima izateko.
|
|
2009
|
|
|
Inurri batentzat eta pertsona batentzat, adibidez, grabitazio unibertsalaren konstantea zenbaki bera da. Jakina, Lurrak inurriari eragiten dion beheranzko azelerazioa
|
pertsona
bati eragiten dionaren berdina da, baina inurriak askoz masa txikiagoa duenez, azelerazio horrek askoz indar txikiagoa eragiten dio. Horren ondorioz, lurraren kontra jotzean jasan behar duen indarra ez da inurria hiltzeko adinakoa.
|
|
|
Ikertzaile asko ari dira aztertzen zein diren
|
pertsona
batean eragiten duten faktoreak janaria aukeratzeko garaian. Erantzuna oso interesgarria da elikagai industriarentzat, baina ez harentzat bakarrik.
|
|
|
Gaixotasun zeliakoaren berezitasunen berri emateko (100
|
pertsonatik
bati eragiten dio), Madrilgo La Paz ospitaleko Gastroenterologia eta Nutrizio Zerbitzuak “liburu zuri” bat egin du patologia horri buruz. Testua aitzindaria da Espainian, eta profesionalentzat nahiz publiko orokorrarentzat da.
|
|
|
Bartolomé Bejarano neurozirujauak arteriak edo zainak konprimitutako edozein nerbioi aplikatzen ahal zaion teknika kirurgiko baten bidez egin zuen ebakuntza. Teknika hori maizago erabiltzen da nerbio trigeminoaren neuralgia kasuetan, “15.000
|
pertsonatik
bati eragiten diotenean eta neuralgia glosofaringeoaren eragina baino 80 eta 100 aldiz handiagoa denean”, adierazi du doktoreak. Ebakuntza martxoan egin ondoren, “jada ez nintzen sentitu, eta ez dut berriz minik sentitu”, azaldu du gaixoak, erabat sendatuta baitago.
|
|
|
Espainiako Dermatologia Akademiako lehendakari Julián Conejo Mirek azaldu duenez, azken ikerketen arabera, 10 eta 15 urte bitartean egunean hiru edo lau eguzki ordu gehiago izango dira. “Australian azaleko minbiziak bost
|
pertsonatik
bati eragiten badio, Espainian, adibidez, ia herritar guztiei eragingo die”, dio Conejo Mir ek. Dermatologiaren XXI. Biltzarrean, bitaminak eguzkitik babesteko aktibo gisa duen eragina izan da gai nagusietako bat.
|
|
2010
|
|
|
Aurretiko hautespen genetikoari esker, muskulu distrofiarik gabeko lehen haurra jaio da Espainian, nahiz eta aita gaixotasunaren eramailea izan. Aurpegian, sorbaldan eta besoetan 20.000
|
pertsonatik
bati eragiten dion patologia deskribatutako 7.000 gaixotasun arraroetako bat da. Bartzelonako Quirón ospitalean izan da erditzea.
|
|
|
Gailua jarri eta zazpi eta bederatzi egunera egin ziren probak. Erretinosi pigmentarioa jatorri genetikoko begi nahaste bat da, itsutasuna eragiten duena eta mundu osoko 4.000
|
pertsonatik
bati eragiten diona. Eberhart Zrennerrek, Tubingako Unibertsitateko Ospitale Oftalmologikoko presidenteak, adierazi zuen saiakuntza horren emaitzak atarikoak direla, eta, orain, Europako 25 eta 50 paziente bitarteko ikerketa gehiagotan probatuko litzatekeela mekanismoa.
|
|
2011
|
|
|
Krisia da
|
pertsona
bati eragiten dion desoreka mota bat, eta bere gaitasun propioak martxan jartzea oztopatzen dion estres egoera bat eragiten diona. Ondorioz, baliteke krisi egoeran dauden pertsonak gai ez izatea eta arazoari konponbide bat aurkitzeko aukera eman diezaioketen baliabideak eta beren gaitasun propioak abian jartzeko.
|
|
|
miokardiopatia hipertrofikoa Ohikoenetako bat miokardiopatia hipertrofikoa da, gazteen artean bat bateko heriotza eragiten duena, lehiaketako kirolariak barne. 500
|
pertsonatik
bati eragiten dion anomalia arrunta da. Ehuneko handi batean herentziazkoa da, eredu autosomiko menderatzailea duena; horrek esan nahi du ondorengoen% 50ek jasoko duela aldaketa hori, gizonezkoak nahiz emakumezkoak izan.
|
|
|
Gatz gehiegi eta, beraz, sodioa kontsumitzen denean, arteria tentsioa handitzeko arrisku handiagoa dago, bai HTA duten pertsonetan, bai normaltzat jotzen diren arteria presioaren zifrak dituztenetan (normotentsoak). Hipertentsio arteriala, Espainian hiru
|
pertsonatik
bati eragiten diona, gaixotasun baskularrak izateko arrisku faktorea da. Osasunaren Mundu Erakundeak ohartarazi du gaixotasun zerebro baskularren %62 eta bihotzeko gaixotasun iskemikoen %49 arteria presio handiaren ondorio direla.
|
|
2012
|
|
|
2 Andrazkoak, legeak onartzen dituen kasuetatik kanpo, bere buruari abortua eragiten badio, edo abortua beste
|
pertsona
batek eragitea onartzen badu, sei hilabetetik hogeita lau arteko isun zigorra ezarriko zaio.
|
|
|
Larruazaleko minbizia %8 hazten da urtean. Munduko Osasun Erakundearen (OME) datuen arabera, sei
|
pertsonatik
bati eragiten dio bizitza osoan. Hori dela eta, larruazaleko minbizi kasuei buruzko informazioa eman, kontzientziatu, prebenitu eta diagnostikatzeko helburu nagusiarekin, urtero jartzen da abian Euromelanomaren kanpaina, 30 elkarte zientifikok babesten dutena, besteak beste, AEDVk.
|
|
2013
|
|
|
Aurten, hipertentsioa da Osasunaren Nazioarteko Eguna ospatzeko aukeratutako gaia, hiru
|
pertsonatik
bati eragiten dion gaixotasuna.
|
|
2014
|
|
|
Eritasun zeliakoak ehun
|
pertsonatik
bati eragiten diola uste bada ere, indibiduo asko ez dira diagnostikatzen. Horregatik, garrantzitsua da jakitea zer sintoma motibatu behar gaituzten medikuarengana joateko.
|
|
2017
|
|
|
Adina, pertsona hori aurrez lanik egindakoa den, zenbateko sare soziala duen eta beste hainbat faktore erabakigarriak dira. Horiek baldintzatzen dute langabeziak
|
pertsona
bati eragingo dion kaltea. Langabezia egoeran familiek duten babes soziala ikertu du Ainhoa Diez Deustuko Unibertsitateko ikertzaileak doktore tesian.
|
|
2019
|
|
|
800.000 pertsona inguru bizi dira Espainian Alzheimerra gaixotasun neurodegeneratiboa, esponentzialki hazten dena. Gaur egun, 80 urtetik gorako bost
|
pertsonatik
bati eragiten dio, Espainiako Neurologia Elkartea, eta batzuen bizitzarekin amaitzen da 15.000 lagun urtean. Adituek diote elkartasuna garrantzitsua dela gaitz horren aurkako borrokan laguntzeko. Nahiz eta uste izan dezakeguna gutxi dela eta ez duela eraginik, “ guztion artean, zerbait handiagoa lortzeko jarrera aldaketa lor dezakeen elkartasuna batzen dugu “, aitortzen du Cheles Cantabranak, Alzheimerra eta beste dementzia batzuk dituzten pertsonen Senideen Elkarteen Espainiako Konfederazioko buruak (CEAFA).
|
|
|
Zergatik baimentzen du legeak 0,5 mg/ l odoleko alkoholarekin gidatzea (gizonen kasuan, garagardo eta erdi baten baliokidea eta emakumeen kasuan bat)? Gauza bat da mozkortasun egoera ezartzea, hau da, alkoholak
|
pertsona
bati eragiten hasteko duen muga ezagutzea (legezko mugatik behera, gaitasunetan aldaketak ikusten dira), eta beste bat gure osasunari kalte egiteko behar dugun alkohol kantitatea zehaztea da. Azken ebidentzia zientifikoen arabera, gure gorputzean sartzen den alkohol gramo bakoitza kaltegarria da, odol fluxura iristen denean organismoaren organo eta sistema guztietara iristen baita.
|
|
2021
|
|
|
Baina bai onetatik eta bai txarretatik, beti ikasi behar dala zerbait. Bakotxaren garapen fase bakotxean euki doguz aukerak, eta horreek beti sortu izan dira
|
personaren
baten eraginez. Hau da, danok daukaguz edo euki doguz geure bizitzan persona erreferente edo eredu batzuk.
|
|
|
El min kronikoa arazo fisiko eta psikologikoak eragiten dituen gaitza da, eta, oro har, gaixotasun kronikoei lotuta dago, hala nola diabeteari, obesitateari edo muskulu distoniari (muskulu baten edo gehiagoren nahi gabeko mugimenduak eragiten dituen asaldura). Eta arreta medikoaren zati handi bat eskatzen duen patologia arrunta da, Espainiako sei
|
pertsonatik
bati eragiten diola uste baita. Hurrengo lerroetan, hainbat datu emango ditugu:
|
|
|
Gidatu behar badugu, galdetu medikuari edo botikariari. Izan ere, farmaziako adituek azaltzen dutenez, “egoera bakoitza bakarka baloratu behar da, sendagai batek
|
pertsona
bati eragin ez eta beste bati nabarmen eragin diezaiokeelako, edo sendagai batek pertsona berari eragin diezaiokeelako, une desberdinetan”. Azken bi puntu horiek garrantzitsuak dira.
|
|
2023
|
|
|
Hezkuntzarako sarbidea zenbakitan Munduan eskolatu gabeko haurrak eta gazteak Munduan, muturreko pobreziak 10
|
pertsonatik
bati eragiten dio, Hezkuntzaren Munduko Jarraipenaren Txostenaren arabera (2020): Inklusioa eta hezkuntza:
|
|
|
Erretinako Distrofia Hereditarioek 3.000
|
pertsonatik
bati eragiten diote, eta haurtzaroan eta gaztaroan ikusmen galeraren kausa edo zergati ohikoena dira. Hainbat patologia barnebiltzen dituen gaixotasuna da, baina guztiek dute zerbait komunean:
|
|
|
Alabaina gizakia ez ote da errazki heroismoz gai bere haurrak edo bere buraso zaharrak babesteko, zeinei alta ez baitzaie inolako handitasun osperik itsasten? Aberriaren amodio absolutuki garbiak badu zerikusia haur gazteek, buraso zaharrek edo emakume maiteak
|
pertsona
bati eragiten dioten amodiozko sentimenduarekin. Ahuleziaren pentsamenduak amodioaren sugarra piz dezake indarrarenak bezainbat, baina sugarra askoz garbiagoa izanen da.
|