|
2004
|
|
|
Baina, bestera, ez da bukatu, seguru nago. Balantzategiko inguru
|
honetan
behintzat ez. Eta, inondik ere, horixe da Eztenasek eta besteek Balantzategiri egiten dioten zelataren arrazoia.
|
|
|
Handik gutxira, hasperen egin eta ni erne jarri ninduen komentarioa borobildu zuen—: Bai, oso gauza arraroak pasatzen dira etxe
|
honetan
. Benetan arraroak.
|
|
|
Barrutik ari zitzaidan Setatsua— Ni ere pentsatzen egon naiz, eta zera erabaki dut: La Vache itsusi
|
honek
harrigarria egin zaidan zerbait esan duela lehenago. Balantzategi paradisua dela behientzat, hemen behiek ez daukatela ez lanik, ez diziplinarik eta ez ezer, eta batzuetan banketeak ere ematen dizkietela... holako kontuak esan ditu.
|
|
|
Eta bitarte horretan guztian, nire belarri jaioberri eta xamurrek hitz ederra besterik ez zuten entzuten: " Mo, zatoz mesedez alpapa
|
hau
probatzera, Mo, jar zaitez mesedez itzal hartan". Eguna joan eta eguna etorri, beti halaxe, beti aise eta erraz, morroiez inguratuta bezala.
|
|
|
Pitokeria duzu! Jinko jaunak barka dezala ene mintzaje manera
|
hau
, baina pitokeria duzu! —bukatzen du haserre batean, kriskras, kriskras.
|
|
|
—Beltz
|
hau
dugu orduan berria!
|
|
|
Laguna defendatu egin behar da beti, otsoen kontra, sugeen kontra, arratoien kontra, behi makalen kontra, mingain gaiztoen kontra, esker txarreko jendearen kontra. Neure orain
|
honetan
, ez dut behin ere huts egiten: defendatu egiten dut laguna, baita lagunak halakorik nahi ez badu ere.
|
|
|
defendatu egiten dut laguna, baita lagunak halakorik nahi ez badu ere. Zentzu
|
honetan
, behin komentuan gertatutakoa gogoratzen zait ondo.
|
|
|
—Serora batek komentuko erregelak obeditu behar dituzu, baina karitatea mundu
|
huntako
gauza ororen aintzinian duzu, Pauline Bernardette —esan zion bere buruari. Handik gutxira, komentuaren atzeko aldeko atetila ireki zien neska mutilei.
|
|
|
—Hau duk moja enanotxoa
|
hau
! Sekula ez nian ikusi holako moja enanotxorik!
|
|
|
Gazte moxkortuen kontra, ukuiluko adiskideen kontra, etxeko jabearen kontra; beti defendatu behar dira lagunak. Egia
|
hau
, ordea, ez da segituan ikasten direnetakoa, eta nire Balantzategiko lehen hilabete haietan ez neukan ikasia, eta ondorioz ez nion kargurik hartu La Vacheren kontra hitz egin zuen Bidani behi gorriari. Eta Bizkarroker morroiaren aurrean ere berdin jokatu nuen, ez nion kolpe keinurik ere egin nire laguna babotzat jo zuenean:
|
|
|
Nire iritzirako, beharrezkoa da datu bilketa bat. Bestela, sekula ezin izango dira argitu etxe
|
honetako
arrarotasunak.
|
|
|
—Behi makala baino gauza makalagorik ez dago mundu
|
honetan
.
|
|
|
—Hori du mundu
|
honek
txarrena. Jateko, aurrena lana egin beharra dagoela.
|
|
|
" Mo, denbora puxka bat badaramazu haran
|
honetan
, eta oraindik ez dituzu bertako bazter guztiak ezagutzen. Zergatik ez zara inguruak miatzen hasten?
|
|
|
Ez dut uste. Ondo gogoratzen zait, kasu
|
hau
argitzeari buruz, Pauline Bernardettek behin kontatu zidana:
|
|
|
Baina, kontuz, geldi nadin, noan egia guztia esatera. Ez dezadan nire barruko Setatsuak bezain zuri hitz egin; azkenaldi
|
honetan
maizegi egiten dudan gauza, bide batez aitortuta. La Vache eta biok zoriontsu izan ginela eman dut aditzera, eta baieztapena zuzendu egin beharra daukat; zuzendu, ez aldatu.
|
|
|
—Mundu
|
honetan
gauza asko daude, lagun —moztu zidan berak oso serio— Zu lau mendi horien artean bizi izan zara beti, eta jakin ez dakizu, baina munduan gauza asko daude. Eta leku asko ere bai.
|
|
|
Zergatik ez joan komentura? Eta gainera, zein segalari ona ematen duen neska
|
honek
!
|
|
|
—deitu ninduen nire barruko Setatsu, Ahots edo dena delako horrek aspaldi, tximista eta trumoi gau batez, eta ondorenean memoriok idazteko agindu zidan. Alegia, ez nuela mundu
|
honetatik
alde egin behar aurrez nire testigantza utzi gabe.
|
|
|
Baina, mundu
|
honetako
gauza gehienak bezalaxe, ilusioa zen nire hasierako asmo hura. Zeren, nahiz asko saiatu, lumak ez baitaki goldearen moduan aurreratzen, ez baitu memoriaren lurra xuxen eta zehazki harrotzen, baizik eta desordenan, baldarki, esan behar direnak hondoratuz eta esan behar ez direnak argitara ekarriz.
|
|
|
" Bada memoriak idazteko garaia", esan zidan. Eta aurren aurrena ez, baina aspaldi
|
honetan
oso konturatuta nabil. Alegia, oso agindu arriskutsua izan zela hori.
|
|
|
Hogeita bederatzigarren edizio
|
hau
mila alekoa izan da.
|
|
|
Horra, lagun. Zaldiak badu zeozer mundu
|
honetan
, baina aukeran, nahiago nuke behi izan. Behiak gozo gozo egiten du lo.
|
|
|
Lehenengoa, zaldi gorri bat, oso fina, oso dotorea, kopetan lauki txuri baten antzeko mantxa zeukana; bigarrena, gizon gazte eta hortzaundi bat, igeltseroa edo, errotaren teilatuan lanean ari zena; hirugarrena, aurrekoaren anaia bixkia zen beste hortzaundi bat, hori ere teilatuan; laugarrena, Antiaju Berde.
|
Honek
hirurogei bat urte zituen, eta —azal txurikoa, aurpegi edo lepoko zaintxo urdinak agerian uzten zizkiona— botila kristalarekin eginak ziruditen antiaju berde batzuk zeramatzan. Bai egun hartan eta bai gero, halaxe ikusiko nuen beti, antiaju berde haiekin, begiak ezkutatuta.
|
|
|
Zeren, jakina, zer gertatzen zen Jainkoak hizkuntzak nahastu eta bakoitzari berea eman zionean? Bada, batek" pasa egidak pala" esaten ziola besteari, eta
|
honek
aitzurra pasatzen ziola. Eta alderantziz.
|
|
|
Biba zu!
|
Hau
alegrantzia! Biziki estimatzen deitzut laguntza, Mo!
|
|
|
ez du ondo lo egiten gauaz, eta edozein lekutan txusta egiteko premia izaten du. Horixe gertatu zaio errotako
|
honi
ere: lo zegoela, eta bat batean esnatu, eta behi beltz horrek eragindako iskanbila sentitu duenean, ahotik ateratzeko zorian jarri zaiola bihotza.
|
|
|
—Zer da
|
hau
, ordea. Eskumuturra hautsi dit!
|
|
|
Hemendik bi ordura joaten bagara ere, Balantzategiko ukuiluaren ateak irekita egongo dira. Balantzategin nahi duguna egiten dugu behiok, paradisua da leku
|
hau
guretzat. Inolako diziplinarik ez, inolako lanik ez, eta, gainetik, banketeak.
|
|
|
—Bada ea beste mordoxka bat hausten duzun. Mundu
|
honetatik
hogei hogeita bost hezur hautsi gabe joaten den behia, behi makala! Oso makala, gainera!
|
|
|
" Gauden leku
|
hau
, Balantzategi!", pentsatu nuen neure artean. Eta La Vache qui Riten aurrean balioa hartu nahi nuenez, pentsatutakoa luzatu nion:
|
|
|
Hasiera batean, ederki eman genituen kolpeak, nik asko eta La Vachek gehiago, eta hogeita hamar hezur hautsitako behia naizela esan ahal badut gaur egun, harrotasun
|
hau
festa hari zor diot batez ere. Ordea, herritar asko ziren, mila eta gehiago ziren, eta ezparak bezala inguratzen ziren guregana, etengabe, zikin, mingarri.
|
|
|
Ordurako urtuta zeuden negu hartako azken elurrak— Barka ezazu esatea, baina aukeran sentituegia zara, belar ziri batek ere zauria egingo lizuke. Erotu zen zeharo zure lehengo lagun hura, eta harrezkero hementxe zaude, txoko
|
honetan
kuxkurtuta. Nire ustez, irten egin zenuke.
|
|
|
Eta soldadu batzuk hil egin ziren. Baso
|
honetan
bertan, hiru.
|
|
|
Aldika aldika, nire lagunik lagunena iruditzen zitzaidan, une atseginetarako adiskide ona eta garratzetarako hobea; hitz egiten zuenean, gustura entzuten nion. Gogora datorkit, zentzu
|
honetan
, nire bizitzako aurreneko neguan gertatutakoa. Orduan bai egin zidala konpainia!
|
|
|
Txarragoak ematen dizkiot orain, eta ez da asko estutzen. Jakina, aspaldi
|
honetan
berak nahi duena egiten dudala, hori ere bai.
|
|
|
Hala esango nuke, zerutik desertu zuri bat etorri zaigula, piezarik pieza.
|
Hau
bakardadea, lagun! Zein desolamendu handia!
|
|
|
Begira bestela hementxe bertan gertatzen ari denari. Nor dago hemen, desertu hotz
|
honetan
, bakardade honetan. Zu bakarrik, lagun.
|
|
|
Begira bestela hementxe bertan gertatzen ari denari. Nor dago hemen, desertu hotz honetan, bakardade
|
honetan
–Zu bakarrik, lagun.
|
|
|
—Zer da
|
hau
, ordea! Zer da hau!
|
|
|
—Zer da hau, ordea! Zer da
|
hau
! Zergatik ez ote nago erabat ikaratuta!
|
|
|
—Hori da marrua egin duzuna, lagun —atera zen orduan nire barrukoa— Eta hor non zure marru horrek, agian, arazoa konponduko dizun. Izanez ere, marruak jakinaren gainean jarri izango du mendi
|
honetan
dabilen otso taldea. Uste dut azkenaldi honetan, daukagun eguraldiarekin eta, oso gosetuta dabiltzala, eta oso gustuz jango luketela zu bezalako behi gazte eta xamurra.
|
|
|
Izanez ere, marruak jakinaren gainean jarri izango du mendi honetan dabilen otso taldea. Uste dut azkenaldi
|
honetan
, daukagun eguraldiarekin eta, oso gosetuta dabiltzala, eta oso gustuz jango luketela zu bezalako behi gazte eta xamurra. Ez litzateke harritzekoa izango laster hemen azaltzea, seguru honezkero korrika ari direla.
|
|
|
—Hogeigarren mendea da, lagun, edo zehatzago esatearren, 1940 urtea, baina
|
hau
Euskal Herria da, eta Euskal Herria gerra batean ibili da orain dela gutxi arte, eta gose asko dago, pobrezia handia, jende gutxi basoak garbitzeko, eta hotsa dabil, otsoz beteta daudela mendiak.
|
|
|
Aingeru Guardakoa nuela ere sinistuta nengoen ia. Aspaldi
|
honetan
, berriz, ni bere esanetara jarri arteko onik ez du. Trumoi eta tximista gau hartan, esaterako, ez zion batere inportarik izan nik ohantzean neukan gozotasunak, eta hamaika aldiz egin zidan galdera:
|
|
|
Eta ba al dakizu zer esaten dizudan? Bada, mendea aurrera doala, zu ere aurrera zoazela, den dena aurrera doala, eta ezin zarela mundu
|
honetatik
behi arruntak bezala joan. Gera dadila zure testigantza!
|
|
|
Jaiotzekoa izango nintzen noski, eta azkenean jaio egin nintzen Euskal Herriko baso batean 1936ko gerra bukatu eta handik gutxira. Basoa Balantzategi izeneko etxearen terrenoetakoa zenez, bertako ukuiluan egin zidaten tokia, eta erabakita gelditu zen hartara nire mundu
|
honetako
txokoa, txokoa edo aberria: balantzategiarra izango nintzen, hantxe pasako nuen nire bizitzaren aurreneko aldia, aldirik garrantzitsuena; bertan geldituko zitzaidan bihotza itsatsita.
|
|
|
Ondorioz, nik ezin jakin Balantzategirako bidaiak merezi didan, zeren tristea bada jaiotetxetik urruti bukatzea, are eta tristeagoa bailitzateke despedida bide bazter ezezagun batean eman beharra. Gauza bera esaten dit Soeur Pauline Bernardettek, aspaldi
|
honetan
nire zaindaria den mojak:
|
|
|
—Alde batera, arrazoin duzu, Soeur Pauline Bernardette. Zinez erraiten dizut, Balantzategiz hurrena komentu
|
hau
dela nire bihotzeko etxea —erantzuten diot nik moja ttikiari bere hizkera deabru horretan saiatuz. Eta baita berak erantzuna estimatu ere.
|
|
|
—Ez segatu, Soeur Pauline Bernardette, beste behiek ere zerbait jan dute eta —eskatzen diot orduan. Zeren moja
|
hau
, ttikia bai, baina halere oso sendoa baita, moztaka eta sendoa, segalari paregabea. Eta didan maitasunarekin, auskalo, ez jakin, agian bete egingo luke hitza eta taxuzko sailik gabe utziko Pirinio osoa.
|
|
|
Mundu
|
honetan
belar ederrak badira baina bihotzak dio zoaz Balantzategira.
|
|
|
Halako batean, jaioa nintzela jakin nuen. Ez dakit zer sentitu nuen, hotz pittina edo haizearen azkura edo soinuren bat, baina, edozein modutara, zerbait berriaren aurrean nengoela iruditu zitzaidan, eta agian mundu
|
honetara
etorria nintzela. Ordea, une hartan ez nekien zer animalia mota nintzen, eta ikusi ere ezin nuen neure burua ikusi:
|
|
|
" Zerena ote da biguntasun
|
hau
–—galdetu nion nire buruari.
|
|
|
" Alfonbra
|
honek
pertsiarra ematen du —gogoratu zitzaidan— Beraz, ia seguru palazio bateko animalia naizela. Palazioak ttikia ematen duela, hori bai, iturri edo zuhaitzik gabekoa, baina nolanahi ere palazio."
|
|
|
© BernardoAtxaga, 1991 © Pamiela argitalpen
|
honengatik
Diseinua eta fotokonposaketa: Lamia Pamiela
|
|
|
—Ezin da desegin gure Aingeru Guardakoa delako —esan zidan behin, artean oso gazte nintzela, Bidani izeneko behi nagusi batek— Poza eman lizuke bera zure barruan dagoela jakiteak. Lagunik lagunena izango zaizu bizitza
|
honetan
, eta bakardade guztiak sendatuko dizkizu. Aukera bat egin beharrean aurkitzen zarela?
|
|
|
Zima horretakoa naiz ni: zerbait argi dagoenean, esate baterako aurrez aurre ailorbe belar tontor bat jarri eta"
|
hau
ailorbea duk" esaten didatenean, usaindu eta" bai, hau ailorbea duk" aitortzen dut; baina bestela, probarik ez dagoenean, probari usainik ere hartzen ez zaionean, orduan nahiago dut ez sinistu. Esaera zaharrak dioen bezala:
|
|
|
Zima horretakoa naiz ni: zerbait argi dagoenean, esate baterako aurrez aurre ailorbe belar tontor bat jarri eta" hau ailorbea duk" esaten didatenean, usaindu eta" bai,
|
hau
ailorbea duk" aitortzen dut; baina bestela, probarik ez dagoenean, probari usainik ere hartzen ez zaionean, orduan nahiago dut ez sinistu. Esaera zaharrak dioen bezala:
|
|
|
Ondorio
|
hau
gaur ateratzen dut, memoriak idazten ari naizela eta dakizkidanak dakizkidalako; baina egun hartan harlauzak, asperkeriaren harlauza astunak, ez zidan inolako aukerarik luzatu. Bi hortzaundiei begiratu eta buelta bat eman nuen inguruetatik, ea La Vache ikusten nuen zelata lanetan.
|
|
|
—Lagun on ona —entzun nuen orduan, eta aspaldiko partez entzun ere— Orain arte ez dizut ezer esan nahi izan, zeren uste baitut zure bizitza osoa markatu, kutsatu eta bideratuko duen bolada
|
honetan
zeuk egin behar duzula aurrera, zeure ahalez, inoren laguntzarik gabe. Baina hainbeste proba pasa eta gero, eta kontuan harturik, gainera, negua korrika ttikian datorrela, beste denbora pasa bat proposatu nahi dizut.
|
|
|
—Zer moduz gabiltza aspaldi
|
honetan
–
|
|
|
Nik uste gauzak larri jarriko direla aurki. Oso oker ez banabil, Balantzategi
|
honetan
tiro batzuk ere entzungo dira oraindik.
|
|
|
—Ez dut konprenitzen Balantzategiko jendearen jokaera
|
hau
, lagun. Zergatik pentsua?
|
|
|
—Orduan, etxe
|
hau
. —hasi nintzen begiak arrozaren txuritik kendu eta La Vache zegoen tokira begiratuz.
|
|
|
—Hauxe du ona urte garai
|
honek
—esan nion La Vacheri— Soildu egiten dituela basoak, eta errazago ikusten dela zein mundutan bizi garen.
|
|
|
Hogeita hamaseian hasi zen gerra ez da oraindik bukatu. Gure haran
|
honetan
behintzat ez. Menditik Balantzategira ezkutuan jaisten diren horiek ez dute etsi nahi, eta Espainiako Jeneralaren aurka ari dira.
|
|
|
Ni erregistratu ninduten pixka bat, baina moja ttikia batere ez, ezta begiratu ere, eta Altzurukura heldu aurretik paperak jarri zituen komeni zen eskuetan. Baina, esan bezala, esperientzia
|
hau
Balantzategikoak pasa eta geroago izan nuen. La Vachek Espainiako jenerala aipatu zidaneko hartan, berriz, nik oso gutxi nekien makis eta antzekoez.
|
|
|
—Eta nire galdera
|
hau
da —atera zen bat batean La Vache, behin ere baino esnatuago— Zergatik ez dituzte harrapatzen. Zergatik ez ditu Eztenas, edo Antiaju Berde edo dena delako horrek Balantzategikoak harrapatzen?
|
|
|
Zergatik ez dituzte harrapatzen? Hor daude hortzaundiak beren katalexuarekin, egun osoan bazterrak miatzen, haran
|
honetako
mugimendu ttikiena ere zaintzen... eta halere, heltzen da halako gau bat, jaisten dira mendikoak beren zaldiekin, kargatzen dituzte jan zakuak, eta agur, beste sikario horiek ezta ideiarik ere.
|
|
|
Gure haraneko erreka koxkorrak berak indartsu egiten zuen bere bidea; purrustaka, eta ez, orduantxe arte bezala, erretenaren tankera guztiarekin. Mundu
|
honetan
ez izan ordea ordainik gabeko mugimendurik eta, erreka indartuz bezala, ahulduz zihoazen goiko aldeetako elurrak. Egunean baino egunean urriago, elur hura guztia ezkutatua zegoen apirileko euriak etorri zirenean.
|
|
|
Irrati bitartez abisatzen dizuegula pentsatzen dik. Baina, esaten dizuet,
|
honek
ezin dik asko iraun. Izugarrizko bijilantzia zegok inguru guztian.
|
|
|
—Lehenbailehen, aste
|
honetan
bertan —esan zion Bizkarrokerrek— Ibili nauk herrian entzunka, eta faxista guztiak kanpora joatekoak direla jakin diat. Ospakizunen bat omen zeukatek Burgosen.
|
|
|
—Pena ematen zidak azken kargamentua izango dela pentsatzeak —egin zuen Bizkarrokerrek hasperen— Baina betikorik ez zegok mundu
|
honetan
.
|
|
|
—Batailoiak negu osoan ondo jan du, eta zuri esker. Hala esaten dute denek, azkenaldi
|
honetan
frentean ibili ginenean baino intendentzia hobea izan dugula. Gainera, ez dut uste mendian luzaro segituko dugunik.
|
|
|
Hurrengo arte. Ea aste
|
honetan
azken kargamentu hori bideratzen dugun.
|
|
|
—esaten zien Genovevari eta Usandizagari, zeinak atariko petrilean eserita baitzeuden.
|
Honek
hartua zeukan lehengo itxura: ate gaineko bonbillaren argitara, zahar zaharra ematen zuen, benetako bizkar okerra.
|
|
|
" Zer da
|
hau
–", pentsatu nuen nik beldurtuta. La Vachek, berriz, burua mugitu zuen gora eta behera, sokatik libratu nahiz.
|
|
|
—Gizon
|
honek
ere bizi du bada —esan nion nik bukatu zuenean, bizikletako gizonari begira.
|
|
|
Baina ez zen
|
hau
nik gogoratu nahi nuen istorioa, baizik eta Bernardettek marmita batzuen aurrean kontatu zidan beste bat.
|
|
2010
|
|
|
Bertan erlijio desberdinen bizikidetza posiblea zela ondorioztatu zuen, adibide soka jarriz; erlijio istilu gehienak testu sakratuen interpretazio zurrunegiek eta irakurketa historiko interesatuek eragindakotzat jo zituen.
|
Honen ondoan
Erroma klasikoa pluralismo erlijiosoaren adibide zen, Voltaireren hitzetan," erromatarrek sinesmen guztiak aitortzen zituzten, denei ez zieten ematen berrespen publikoa, baina denak onartzen zituzten".
|
|
|
Lockek ia mende bat lehenago idatzia zuen bere A Letter concerning Toleration (1689), eta han tolerantzia erlijiosoaren lehen defentsa sistematikoa egiten zen. Gogoan izan behar da herrialde germaniarretako sukar erlijioso politikoa Ingalaterrara ailegatu zen garaian idatzi zela liburu
|
hau
.
|
|
|
Aragoiko Katalinarekiko dibortzioa onartu ez ziotelako, Erromako aginpetik alde egin eta Ingalaterrako elizaren buru jarri zen. Urte gutxitan eliza
|
hau
luteranismoaren eta kalbinismoaren liturgia eta fedearen tankera hartuz joan zen. Eta honekin guztiarekin batera, protestantismoaren antolaketa hierarkiko ahularen ondorioz, sekta protestanteak ederki ugaritu ziren, sekta horiek beraiek auzi politiko berri bihurtu ziren arte.
|
|
|
Tolerantzia gizakiaren askatasunean oinarritu zen, gizakiari soilik zegokion eremua goitik behera zaindu behar zelako.
|
Honen
karietara Lockek borondatezko erlijiotasunari eman zion hasiera, hots, salbazioaren conditio sine qua non gizakiak salbazioa nahi izatea zen: " Jainkoak berak ere ez du inor salbatu nahi beronen gogoz kontra".
|
|
|
Berrikuntza
|
hau
aurrerapen garrantzitsua izan zen. Filosofikoki egiaren edo ongiaren kontzeptua aldatua geratu zen.
|
|
|
Egia jada ez zen baldintzagabea, eta borondatezko adostasuna behar zuen. Erlijioaren gai korapilatsu
|
honetan
beste bihurgunetxo bat eragin zuen Lockek: " benetako erlijio salbatzailea buruaren barne pertsuasioan datza".
|
|
|
Eremuak ongi bereizten hasi ziren, eta estatuaren sekularizazioan aurrerapauso bat eman zen, elizak haren menpe behar zuela defendatzen zelako. Lockek eman zion, berriz ere,
|
honi
ere erremate biguna; estatuak ez du eliza erabiliko, ezta elizak estatua ere, bi eremu guztiz desberdinak baitira:
|
|
|
" gauza guztien gainetik, beharrezko deritzot gobernu zibilaren eta erlijioaren arteko aferak zehazki bereizteari, haren eta
|
honen
arteko muga zuzenak ezarriz".
|
|
|
Filosofian aurrerapauso handiak ematen ziren bitartean, estatuak erlijio bati lotua jarraitzen zuen, eta
|
honek
erreakzio mugimendu bat sortu zuen. XVII. mendeko Ingalaterra hiru adar erlijiosoren arteko dema etengabean bizi zen.
|
|
|
Barne gorabehera askoren ondoren (tartean errege katoliko bat egon zelako) anglikanoak eta puritanoak elkarrekin ibili ziren tolerantzia erlijiosoa defendatzen, eta 1688ko iraultzaren ondoren, 1689an, Tolerantziaren legea promulgatu zen Ingalaterran, bere kolonietara zabalduz. Lege
|
honen arabera
," Ingalaterrako Elizarekiko disidente diren erregeen subdito protestanteei legeek ezartzen dizkieten zigorrak" kendu zitzaizkien. Beraz, katolikoak eta protestante ez ziren beste sekta kristauak tolerantzia honetatik kanpo geratu ziren.
|
|
|
Lege honen arabera," Ingalaterrako Elizarekiko disidente diren erregeen subdito protestanteei legeek ezartzen dizkieten zigorrak" kendu zitzaizkien. Beraz, katolikoak eta protestante ez ziren beste sekta kristauak tolerantzia
|
honetatik kanpo
geratu ziren. Argudio erlijioso eta politiko zuhurrengatik Ingalaterran eta bere kolonietan tolerantzia epel bat ezarri zen legez.
|
|
|
Historia pixka bat egiten jarraitu behar da tolerantzia
|
honen
mugaz jabetzeko. Hasierako tolerantzia hau ez da aplikatzen pentsamendu erlijiosotik harantzago, ezta erlijio protestanteaz harantzago ere.
|
|
|
Historia pixka bat egiten jarraitu behar da tolerantzia honen mugaz jabetzeko. Hasierako tolerantzia
|
hau
ez da aplikatzen pentsamendu erlijiosotik harantzago, ezta erlijio protestanteaz harantzago ere. Muga zorrotzak, beraz.
|
|
|
Muturreko adar hauek Kalvinen ondorengoak ziren, oro har. Jakina denez, erreformatzaile
|
honen
gogoaren muinean Erreforma ahalik eta leku gehienetara zabaltzea zegoen, Lutherrenean ez bezala, eta bere ekimenetik sortutako hainbat adarren asmoa Atlantikoz bestaldeko lurraldeetan gauzatu zen. Hara joan zirenen artean baziren eliza berriak fundatu nahi zituztenak (Mayflowereko puritanoak), eta zegozkien elizak purifikatu besterik nahi ez zituztenak (Massachusettseko puritanoak); alabaina, denek bulkada erlijiosoak eraginda abiatu ziren Ameriketako kolonietara.
|
|
|
Hain izan zen handia arrakasta, ezen metropoliak puritanismo
|
honen aurkako
neurriak zabaldu baitzituen. Puritanoek antolaketa kongregazionista (hierarkia ahulekoa) aukeratu zuten eta parte hartze politiko mugatua ezarri zuten beren eragin eremuetan, hots, soilik elizen partaideek zuten boto eskubidea.
|
|
|
Tolerantziaren legeak, taldeen aniztasuna zabaltzeaz gainera, AEBetako protestantismoari hiru ezaugarri berezi eman zizkion. Lehena, kongregazionismoa antolaketa modu gisa,
|
honengatik
ez zegoen elizen antolaketa finkorik eta tokian tokiko sektak eta adarrak sortu ziren. Bigarrena, esperientzia pertsonalaren garrantzia.
|
|
|
Lehen susperraldi erlijiosoa hamarkadan gertatu zen. Garai
|
honetan
aukeratuen eta ez aukeratuen arteko muga puskatu egin zen eta elizek sinesgabeei ateak ireki nahi izan zizkieten; bestetik, protestantismoaren ministroak (Bibliaren ikerlariak) predikatzaile bihurtu ziren, jendea pertsuasioz eta karismaz bereganatu nahi zuten elizgizonak.
|
|
|
Susperraldi
|
honek
eragin erlijiosoak izan zituen. Konbertsio berri ugariz gain, eliza askotan banaketak gertatu ziren, irakinaldi izpirituala zela-eta.
|
|
|
Bat oso zuzena: erlijiositate giro
|
honek
koloniak independentziaren bidean jarri zituen. Zergen afera ez ezik, metropolien eta kolonien arteko liskarretan erlijioak zerikusi handia izan zuen.
|
|
|
Independentzia garaian inork ez zuen zalantzan jarri errepublikaren oinarrian erlijioak egon behar zuenik, erlijio kristauak, hain zuzen ere. Gauza zen zimentu ideologiko erlijioso
|
honetatik
konstituzio sekular bat atera zela, batek daki zergatik. Are harrigarriagoa:
|