|
2000
|
|
|
Gauzak horrela, nahiz eta XX. mendea arte itsaso, ozeano edo ibaietako baliabideak amaiezinak zirelako ustea izan, egunez egun haztegietatiko arrain gehiago jaten dugu, askotan konturatu ere egin gabe, gure etxe eta jatetxeetan. Gai
|
honen gaineko
euskal estatistikarik ez dugu, baina Espainiako haztegi arrain produktoreen elkartearen (Apromar) datuen arabera, Espainiako etxe eta jatetxeetan jandako urraburu eta lupinen% 78 haztegietatikoa zen, 1990ean kopuru hori% 4koa baino ez zelarik. Antzekoak esan genitzake erreboilo, izokin eta antxoari buruz.
|
|
|
Txosten
|
honek
Euskal Autonomia Erkidegoko gizarte zerbitzuen egungo egoera deskribatzen du. Bildutako datuak 1998.urte bukaera eta 1999.aren hasieran jasotakoak dira eta, azterketa egiteko metodologiari dagokionez, bertako langileek zerbitzuari buruz duten ikuspegia hartu da informazio iturri gisa.
|
|
|
(...) Aurreko hamar urte horiek lotsagarriak izan baitira, Euskal Herriaren eskari nazionalekin zerikusirik izan duten arazoak elkarrizketa bidez ebazteko inolako ahaleginik egin ez delako unibertsitatean egin behar litzatekeen modura. Hemendik aurrera UPV EHU gobernatu nahi duen taldeak, ez luke ahantzi behar unibertsitate
|
hau
Euskal Herrian kokaturik dagoela, eta gure herriaren zerbitzurako izan behar lukeela(...)».
|
|
|
Horrela, leku ezin hobean daude aurrenekoak izateko Interneten negozioak, merkataritza elektronikoa, sakeleko telefonia eta banku kontuak bideratzeko bide berriak kontrolpean edukitzeko orduan. BBVAk, xede horretan, Telefonicaren %10 erosi du eta operadore
|
honek
euskal bankuaren %3 Bankuak proiektuak garatzeko bilioi erdi inguru pezeta inbertituko ditu, eta Telefonicak beste 400.000 milioi pezeta aurreratuko ditu. Enpresa biak Hego Amerikan ondo kokatuta daudenez, izugarria izango da munduko alde horretan izango den negozioa.
|
|
|
Energiaren ekoizpena biltzen duen eta modernizatzeko behar handia duen industria termikoa da euskal enpresek sarrera izan eta negozioa egin dezaketen beste sektore bat. Bukatzeko, urekin zerikusia duena da Europako alde
|
honetan
euskal enpresentzako garrantzitsua den beste sektore bat, uraren tratamendua, banaketa eta ingurumena alegia.
|
|
|
Udal hautetsien biltzar bat da eta herri nortasunarekin lotutako hainbat ezaugarri jorra dezake. Une
|
honetan
euskal gizartearen ordezkapen eremu bat ETAren jo puntuan dagoenez, Udalbiltzako iraunkorrak ETAri bere jarduera uztea eskatu zion, zoritxarrez EHren aldeko keinurik gabe. Dena den, EAJn argi ditugu Udalbiltzaren edukiak, eta aurrerantzean ere lanean jarraitu du.
|
|
|
Nolakoa zaren Euskal Herria" proiektuaren baitan dago. Azken
|
honek
Euskal Herriko ondare kulturala bisita gidatuen bidez ezagutzera emateko helburua du. Araba, Bizkaia eta Gipuzkoan zehar, guztira, sei ibilbide prestatu dira, hauetan 68 erretaula ikusi ahal izango direlarik, gidari profesionalen laguntzaz.
|
|
|
Ez dut uste Didier Borotrak hiria bereziki euskaldundu duenik. Berak, nik bezala, hiri
|
honek
euskal nortasun bat duela uste du, baina ez bakarra. Badira beste nortasunak ere bai.
|
|
|
Ni kristaua naiz, katolikoa, neure garaikoa. Herri
|
honek
euskal apaizari arketipo bezala monumentu bat zor dio, euskal kulturaren salbatzaile izan delako. Gure literaturan eliz gizonak izan dira euskara astindu dutenak:
|
|
|
Zaila da gertakizunak aurreratzea. Hamarkada
|
honetan
euskal espainol komunitate politikoen arteko orekatze eta indartze bat eman da ez komunitate sozialen artean, kasu. Euskal espainol edo espainol ikurra daramatzaten komunitate politikoen indartze hau ez da gelditu oraindik ere.
|
|
|
Eta sinetsi daiteke dabilen ahots bakarra komunikabideetan sinetsi bezala dabilelako, eta orduan posmoderniak dakarren ideologien desegitearen teoria hori hainbeste zabaltzea esplikatu liteke bakarrik komunikabideetan lorito funtzioa betetzen duten asko daudelako. Niretzako, adibidez, momentu
|
honetan
euskal gatazkari dagokionez gatazkaren elementu indartsuenetariko bat komunikabideak eurak dira, salbuespen txiki txiki batzuk ezik. Diskurtsoa artikulatzen da pentsamendu bakar horrek dioena errepikatzean, eta horren kontra badago beste diskurtso bat berdin artikulatuta:
|
|
|
" Pinpirin eta florian" da bere azken emaitza: CD bat, 30 minutuko bideo zinta eta gidaliburu
|
honen bidez
Euskal Herrian ia atzo arte udazkena bizitzeko zuten era irudikatzen digun ekoizpena. Orokorrean, baserri eta artzain giroa islatzen du, uztaroan baikaude, hots, uzta jasotzeko garaian.
|
|
|
|
Honen aurrean
Euskal Irratien erantzuna berehalakoa izan da, batetik euskal hautetsiei erabaki hori ez onartzeko eskatuz eta bestetik erabakia bertan behera uzteko presioari ekinez, irrati hauek egindako lanaren ostean ez daudelako diru gutxiago onartzeko prest. Artikulu hau bukatu aurreko informazioaren arabera Euskal Irratiak ek hilaren 14an programazio berezia aireratu zuen.
|
|
|
Liburuak bereziki harrera ona izan zuen kritikoen artean, eta ordurako POTT bandaren partaide ezaguna zenaren lehen emaitza
|
honek
euskal idazle kontsagaratuen artean leku bat harrarazi zion, oso gazterik.
|
|
|
Argumentua aipatzean ikus zitekeen bezala, intrigazko istorio
|
hau
Euskal Herrian kokatzea erabaki du idazleak. Zehazki zein lurraldetan kokatzen den aipatzen ez zaigun arren, idazlanean zehar aipaturiko datuen arabera Euskal Herriaz mintzo dela garbi geratzen da:
|
|
|
Rotterdamen, zehazki. Canok elkarrizketa batean adierazi zuen bezala, bi arazo zituen istorio
|
hau
Euskal Herrian kokatzeko:
|
|
|
Nire kezkak mugiturik, giza eskubideen inguruari buruzko lan
|
honetan
Euskal Herriko semeen emaitzak eskaintzeaz gainera, bidezko zait berriz ere hizkuntzaz arduraturik heldu den urteari begira zuzentasuna gogoratzea. Izan ere, Europako Batasunaren Batzordeak. Hizkuntzen Urtea?
|
|
|
Lapurdi Irratia. Elizaren irrati
|
hau
Euskal Herrian Elkarteak sortu zuen.Bere izaera erlijiosoa dela eta, bi federaziori lotuta dago: FARL izenekora (Federationdes Radios Locales d. Aquitaine/ Akitaniako tokian tokiko irratien federazioa), zeinetanAkitaniako eskualdeko irrati soziatibo gehienek parte hartzen duten, eta FFRC izenekora (Federation Francaise des Radios Chretiennes/ Irrati kristauen frantses federazioa). Irrati honek, nahiz eta Ipar Euskal Herri guztiarentzat egina izan, euskal zein erdal hiztunentzat, justu justuan lortzen du Lapurdi herrialde osoa estaltzea.
|
|
|
Eguraldiari eta trafikoari buruzko albisteetan, egunkarietan ez bezala, ez duguEspainiaren erreferentziarik aurkitu (apur batzuk soilik, eta Espainiarekin batera EuskalHerriarekin zerikusia duten berriak izaki). Gai
|
honen inguruan
Euskal Herria ia bakar bakarrik aipatzen da (geroago ikusiko dugu Euskal Herriaren zein zati edo mailaagertzen den gehien). Berdin gertatzen da euskararen inguruko gaietan, eta neurri apalago batean gizarte gaietan ere.
|
|
|
Donostiako egunkaririk zaharrena den
|
honek
Euskal Autonomia Erkidegoak etaNafar Foru Komunitateak osatutako mapa bat eskaintzen du bere orrialdeetan.
|
|
|
Alegia, tartea hasteko, berriemaileak Penintsula Iberiarra, Afrikako iparraldea etaEuropa erakusten dituen mapa animatua erakusten du, hodeiak zelan igarotzen diren etaerakusteko, batez ere. Argazki sekuentzia
|
honek
Euskal Herria bera, bere osotasunean, kokatzen du Munduan; esatariak Euskal Herriari begira egiten ditu iruzkinak oro.
|
|
|
Duela hiru urte, 1997an hain zuzen ere, Euskal Nortasun Agiria, (ENA) izeneko elkartea sortu zen, izen bereko agiria bultzatu eta beronen ofizialtasuna lortzeko helburuarekin. Elkarte
|
honek
euskal nortasuna era ofizialean bermatuko dutenagiriak sortu eta bultzatzea du helburu: nortasun agiria, familia liburua eta pasaportea.
|
|
|
haietaz ez baitugu deusik ere sinesten. Ikusi besterik ez da
|
hau
Euskal Herriko kondairan; edo euskalduna nola bizi dan aldakuntzarikgertatu ez diran eskualdeetan. Gogora ekarriko ditut ezaugarri nagusiak:
|
|
|
Bestaldetik, karakterizazio ilogikoak, hots, B (gau liraren hariak), C (arreo musikaduna). Azken irudi
|
hau
euskal etnologiakoa kera batetik (ezkontzetako arreo gurdia gogoan dugularik). Hemengo iruditeria (ezahantz) ile adatsek iradokitzen duten ildoan dabil, eta espiralean edo jirabiraka bezalaalderdi (prisma) askeetatik begiratuta.
|
|
2001
|
|
|
Zergatik egiten dute hori? Une
|
honetan
Euskal Herriarentzat ez dutelako burujabetza proiekturik.
|
|
|
EZIN ditugu orrialde
|
honetan
euskal zinemaren arazoak aztertu eta gainera aski ezagunak ditugu. Horregatik, euskal luzemetrai bat pantaila handian ikustea amets bat iruditzen bazaigu, gure errealitatea (historia, artea, folklorea, eta abar) ezagutarazteko asmoz burututako dokumental bat ekoiztea amesgaizto bat bihur daiteke.
|
|
|
Berrehun bat metrora Bendaña jauregi zurizka topatuko dugu, gotorleku itxura sortzen dion armarridun dorre zilindrikoarekin. Jauregi eder
|
honek
Euskal Herriko erakuslekurik bitxi eta ondorioz interesgarrienetakoa gordetzen du: " Fournier" Karta Museoa.
|
|
|
Nahiz eta prentsa" handia" k ez digun bere arreta eskaintzen beste batzuei eskaintzen dien bezala, eta badakigu zergatik, Batasuna eztabaidaren benetako berrikuntza komunistek egindako" Igitaia ta Mailua" proposamen politikoa da. Proposamen
|
hau
Euskal Herriko langileriak Herri Batasuna berritu baten baitan berezko proposamena izatean datza, azken finean honetan baitatza Batasuna eztabaida.
|
|
|
TORTURAREN Aurkako Taldeak (TAT) 2000.eko torturaren txostena aurkeztu berri du eta praktika
|
hau
Euskal Herritik desagertarazteko zortzi neurri hartzea proposatu du: bat, lege antiterrorista ezabatzea; bi, euskal herritarrak epaitegi naturalean epaituak izan daitezela; hiru, atxiloketa luzatzeko aukera ezabatzea; lau, konfiantzazko mediku batek atxilotua miatu dezala; bost, torturatzaileak benetan ikertuak eta zigortuak izan daitezela; sei, torturapean lortutako adierazpenak biogabetzea; zazpi, polizi egoitzetan atxilotua bideoz kontrolatua izan dadila; zortzi, epaile bat, epaitegiko idazkari bat eta mediku batez osatutako batzorde batek atxilotua inkomunikatua dagoen lekuan bisitatzea.
|
|
|
Ikerketa ozeanografikorako behar diren bitarteko guztiak ditu, hala nola laborategi kimiko eta sedimentologikoak, itsasontzi ozeanografikoa, itsaso azpirako ibilgailua, albo ekorketarako sonarra eta satelite bidezko kokapen eta komunikazio sistemak. Gune berri eta moderno
|
honek
euskal arrantzategien egoera ikertuko du, eta informazioa emango dio Europako Batasunari arrantzaren inguruko politika ezartzeko eta arrantza espezieen kuotak jartzeko. Halaber, itsas korronteak benetako denboran eta jarraipenez neurtzen dituen estazio ozeano metereologikoa du, eta era honetakoa dagoen bakarra da.
|
|
|
EHIGEren bataio publikoa. Aurten gainera festa
|
honetan
Euskal Herriko Ikasleen Gurasoen Elkartearen sorrera nabarmenaraziko da. Erakunde hau aurtengo martxoaren 30ean jaio zen Bilboko Guggenheim Museoan eginiko ekitaldian, iazko maiatzaren 10ean Donostiako Kursaalen hasitako prozesuari bukaera emanez.
|
|
|
Horregatik Huescako Antzerki Ferian estreinatuko dute gazteleraz" Oihanaren legea" ekainaren 26an. Taldeak egin duen lanik" garestiena" den
|
hau
Euskal Herria naiz Espainian antzezteko esperantza dute gainera," beti ere Huescan dugun harreraren arabera", Laskurainek dioenez.
|
|
|
Remendia mendatea pasa ostean, Abaurregaina zeharkatuko dugu.
|
Hau
Euskal Herriko herririk altuena da (1.032 m.). Zatoiako lezean aztarna arkeologikoak eta espeleologia praktikatzeko aukera dago. San Migel gainetik bista ederra.
|
|
|
Nobela zail, nobela zientifikoa, eta hainbat kalifikatibo hartutako
|
honek
euskal letren munduan loria txikiegia eduki duela esatea ez da inongo nobedadea. Gogoratu besterik ez dago, bi argitalpen besterik ez duela izan, eta bigarren argitalpena 1982koa izanik ere, gaur egun edozein salgai dirauela.
|
|
|
Ibon Sarasolaren hitzaurrea guztiz da argigarria Egunero... argitaratu zen garaiaren irudiaz jabetzeko. Sarasolak zioenez, Saizarbitoriaren asmoa nobela
|
hau
euskal unibertsitarioentzat idaztea izan zen. Bistakoa da baieztapen horretan 60ko hamarkadako kultur giroaz mintzo zitzaigula filologoa, P. Bourdieuk Les héritiers... klasikoan maisuki deskribatzen zuen garaiaz.
|
|
|
Bertan" euskal nobela nazionala" (politikoki ulertua, noski) ikusi zuten irakurleek ez zuten egileak objektibotasun osoz transkribatu nahi izan zuen ekintza bortitza, hots, militante baten heriotza izugarria, hala ulertu. Jon Juaristirekin bat gatoz nobela
|
hau
Euskal Literaturaren Historian" gaizkien ulertutako bat" dela baieztatzen duenean.9
|
|
|
Alabaina, nobelaren plano nagusia Donostiako Konstituzio plazan poliziarengandik iheska dabilen ETAkide baten azken ehun metroen kontaketa izateak, nobela honen irakurketak baldintzatu zituen. Jon Juaristi kritikariak esan duen bezala (1987), euskal literaturaren historian gaizki ulertutako nobelarik bada hau izan da, izan ere, nobelaren lehenengo argitalpena bahitu eta zentsuratu zuten poliziek eta nobela
|
honetan
euskal nobela abertzalea ikusi zuten irakurleek ez zuten, inondik ere, narratzaileak bertan egin zuen ahalegin objektiboa ulertu.
|
|
|
Alabaina, nobelaren plano nagusia Donostiako Konstituzio plazan poliziarengandik iheska dabilen ETAkide baten azken ehun metroen kontaketa izateak, nobela honen irakurketak baldintzatu zituen. Jon Juaristi kritikariak esan duenbezala (1987), euskal literaturaren historian gaizki ulertutako nobelarik bada, hauxe izan da; izan ere, nobelaren lehenengo argitalpena bahitu eta zentsuratuzuten poliziek eta nobela
|
honetan
euskal nobela abertzalea ikusi zuten irakurleekez zuten, inondik ere, narratzaileak bertan egin zuen ahalegin objektiboa ulertu.
|
|
|
Artikulu
|
hau
Euskal Herriko Unibertsitateak emandako HA 26/ 47 laguntzari esker idatzi dut.
|
|
|
sortu zuten 1992an Bertan izeneko euskaltegi homologatuen federazioa. Federazio
|
honetan
Euskal Autonomia Erkidegoko euskaltegi homologatuen ia %40 biltzen da gaur egun.
|
|
|
Beharbada, gainera, aise erantzun daitekeena. 1956 gehi 25 1981 dira eta ez zait gogoratzen deus berezirik gertatu zenik burueneko urte
|
honetan
euskal kulturaren zapalketari buruz: aurten baino gehiagorik eta larriagorik ez behintzat, nik dakidanez.
|
|
|
Ezinbesteko lagungarriak aurkituko dira, beraz, liburu
|
honetan
euskal literaturaren kondaira eta sakontze lanerako; baita ere gure artean XVIII. menderaino sortu ez zen hizkuntza landuaren iturburuak ezagu  tzeko. Ez dator, bestalde, garai txarrean.
|
|
|
Ez dakit inoiz posible izan den, baina polemika eta erreakzio batzuek (nik edo beste zenbaitek egindako kritiken aurkakoek, alegia) zer pentsatu eman didate. Artikulu
|
honetan
euskal kultur produktuen kritikaren zailtasunez jardungo naiz, beraz (kritikaz hitz egiten dudanean kritika positiboez eta negatiboez ari naizelarik, noski). Lehenengoak ugari dira gure inguruan, hori ukaezina da (izan ere, ugariegiak direla esango nuke), baina ez dira gai, bere bakantasunean, Kritika bere benetako funtzioaz hornitzeko.
|
|
|
Ez. Baina zerbaitekin kontsolatu behar badugu, ezin ahaztu garai ilunenetan ere sortze artistikoak oso lan aipagarriak eman dituela, eta arkitekturan (arkitektura aipatuta, eta New Yorkeko dorre bikiak gogoan, arte
|
honek
Euskal Herrian duen egoeraz hitz batzuk egiteko gogoa ere eman dit, baina beste baterako utziko dut. Baina pentsatzeko datu bat:
|
|
|
Aurreko ildoan sakonduz gero, mende
|
honetan
euskal nazionalismoa hizkuntzaren babes, zabalpen eta berreskurapenaren bultzatzaile nagusia izan dela egiaztatu ahal dugu. Ziurtasun osoz laguntza hau beharbeharrezkoa zen, baina ezin da betirako luzatu, bestela nazionalismo eta euskararen defentsaren arteko identifikazio erabate koa sortzen baita.
|
|
2002
|
|
|
ETAk mehatxatu duen unibertsitateko irakasle bat dauka protagonistatzat. Gizon
|
honek
Euskal Herria utzi eta Bolognako unibertsitatean lan egitera joatea erabakitzen du, eta nobelan zehar kontatzen zaiguna, hiri italiarrera egiten duen bidaia fisikoaz gainera, horretarako dauzkan arrazoien inguruan bidaiariak egiten dituen gogoetak dira. Protagonistak errepaso bat ematen dio bere bizitzari, eta bere familiaren historiari, aitonak egin ez zuen ihesaldia burutzen ari den bitartean.
|
|
|
Luis Sanzok Erein argitaletxearen bidez kaleratu duen saiakera da" El Pueblo Vasco y la Autodeterminacion". Bertan, bere garaian EEko partaide, eta egun, inongo alderdirekin loturarik ez izan arren, sozialismo europarrarekin lerratzen den gizon
|
hau
Euskal Herriak jasaten duen bortxa egoerari irtenbide errealista eta bidezkoa eskaintzen saiatzen da. Horretarako, euskal alderdi abertzale guztiek burujabetasunaren inguruan dauzkaten ikuspuntuak ohartasunez begiratu eta gero, planteamendu hauei Espainiako konstituzioak zein nazioarteko zuzenbideak ezartzen dizkien mugak azpimarratzen ditu, SESB eta Yugoslavia ohiko federazioen banaketa, edota Belgika, Irlanda eta Quebeceko prozesuak aztertuz.
|
|
|
Joan den irailaz geroztik bereziki, ekonomiaren atzerapena antzeman da mundu mailan. Zein da une
|
honetan
Euskal Autonomia Erkidegoko (EAE) enplegu tasa. Atzerapenik emango al da bertako ekonomian?
|
|
|
«(...) Nik uste dut une
|
honetan
euskal poesiaren egoera, kalitatearen arlotik begiratuta, narratibarena baino okerragoa dela. Poesiaren goraipamen gehiegizkoa egiten dela iruditzen zait, poesiarekin mito bat egin dela, apaizgo bat izango balitz bezala.
|
|
|
RENOKO Unibertsitateko Euskal Ikasketen Liburutegiak (Basque Studies Library) eta Euskadiko Filmategiak hitzarmena sinatu dute. Akordio honen bidez, Renoko Unibertsitateko liburutegi
|
hau
euskal filmeen biltegia bihurtuko da Ipar Ameriketan. Horrela, bertan izango dira euskal egileek sortutako filmak eta baita euskal zinemaren historiaren inguruko argitalpenak ere.
|
|
|
Edorta Kortadik abuztuaren 23an «Pilota Jokoa XX. mendeko euskal artegintzan» hitzaldia eskaini zuen eta Xabier Euzkitzek «Pilota bertsotan» gaiaren inguruan jardun zuen irailaren 4an. Erakusketa
|
hau
Euskal Herritik kanpo ere eramateko asmoa dute beti ere, «irekia eta eraginkorra» izateko bokazio horri helduz.
|
|
|
Eskolek ikastetxetik kanpora egiten diren ekintza, bisita eta ibilaldien artean aukeratzeko erraztasun gehiago izan dezaten «Hik Hasi» euskal heziketarako aldizkariak" Euskal Herriko Baliabide Pedagogikoen Gida" kaleratzen du bi urtetik behin. Liburuxka
|
honetan
Euskal Herriko eskaintza oparoa jasotzen da. Lerrootan zerbitzu horietako batzuk ageri dira.
|
|
|
Lertxundiren obraren aipamen sakonagoa aurrerago egingo badugu ere, azpimarratu egin nahi genuke autorearen berritze etengabea, jada presente dagoena 1970 eta 1973 artean argitaratu zituen hiru lanetan. Bere literatur ibilbidea Hunik arrats artean (1970) ipuin liburuak hasi zuen; liburu
|
hau
euskal ipuin modernoaren hastapena da zenbaitentzat, eta bertan nabarmena da Hego Amerikako errealismo magikoaren eragina (ipuinetako bat Macondon kokatzen da, eta beste batean narratzaile hila bilakatzen da narrazioaren gidari, Rulforen kutsuko estilorik klasikoenean), baita absurdoaren antzerki eta ipuinen eragina ere. Emaitza, azkenik, garaiaren ikuspen fresko eta iradokitzailea da.
|
|
|
Haren lehen nobelak, Oilarraren promesak (Gero, 1976), Kritika Saria irabazi zuen. Francoren diktaduraren garaian idatzitako obra
|
hau
Euskal Herriak jasaten zuen errepresio politikoaren aurkako aldarria da. Nobelan kontatzen den istorioak denbora tarte luzea hartzen du eta Azpil herriaren jatorri mitikoa kontatzen du.
|
|
|
Hau guzti hau esan ondoren, gure lan
|
honetan
euskal eleberriak nahiz eleberri laburrak aztertzeko asmoa dugula esan beharra dugu. Ikusi den modura, bien arteko mugak eztabaidagarriak izanik ere, ipuinaren intentsitatea eta eleberriaren patxada bilatzen duten testuak, hots, eleberri laburrak nahiz eleberriak, izango ditugu aztergai. b) Euskal eleberrigintzaren sorrera eta garapena XX. mendearen lehen erdian.
|
|
|
Beraz, hausnarketa
|
honetatik
euskal eleberri modernoa ikuspuntu konparatzailez aztertu behar dela ateratzen da ondorio. Modernitatea bereganatzeak hori ekarri baitzuen gurera:
|
|
|
Atal
|
honetan
euskal ekonomiaren emaitza produktiboaren azterketa gauzatzen da.Horretarako analisi ekonomikoaren ohiko jarduerak hartuko dira oinarritzat: lehensektorea, nekazaritza eta arrantza biltzen dituena; bigarren sektorea, zeinak industria gune gisa duen, baina energia eta eraikuntza ere oratzen dituen; eta hirugarrensektorea, beste biek hartzen ez dituzten jarduerez osatzen dena.
|
|
|
Atal
|
honetan
Euskal Herriko ekonomiaren sektore nagusien egoera eta bilakaera aztertuko ditugu. Honekin bat, testu honen helburua euskal ekonomiarensarrera egitea den arren, errealitate konplexuak sintetizatzeak ekartzen dituen oztopo analitikoez eta informazio galeraz ohartarazi behar dugu.
|
|
|
Kapitulu
|
honetan
Euskal Herriko azpiegiturak ditugu aztergai. Egia esan, hori zengure lehenengo helburua, baina lan hau egiten genuen heinean, zenbait oztopo etamuga aurkituz joan ginen.
|
|
|
Atal
|
honetan
euskal kanpo merkataritzaren lotura espazialaren dimentsioa jorratuko dugu. Euskal ondasunen nazioarteko joan etorrietako dimentsio espaziala aztertzean azpimarratu behar den ezaugarri nagusia, merkataritzaren kontzentrazioa da.Horrela agertzen zaigu, euskal esportazioen helburuko herriek zein inportazioenjatorriko herriek egiten duten ekarpenaren maila behatuz.
|
|
|
Txosten
|
honetan
Euskal Herriko unibertsitateetatik hartutako datuak aurkezten dira. Bertan ikus litezke teknika eta teknologia zientzietan matrikulatzen direnikasle guztietatik zenbatek eskatzen duten eskolak euskaraz hartzea, eta, beste aldebatetik, unibertsitate bakoitzak zer eskaintzen duen.
|
|
|
Foro
|
honetan
Euskal Herriko unibertsitate desberdineko partaideak ari garaparte hartzen, etorrera anitzekoak baina guztiok euskararen egoeraz eta etorkizunazarduratuta gaudenok. Hori dela eta, euskaraz eskaintzen den irakaskuntzari eraguztietako ateak zabaltzearen alde gaudela zalantzarik ez daukagu, eta horren atalbat urruneko irakaskuntza edo Intemet bitarteko formazioa da.
|
|
|
Atal
|
honetan
Euskal Herriko eta Europa Batasuneko gizartearen eta hezkuntzaren etorkizunari begira aurreikusten diren tendentzien eta aldagai nagusienprospekzioa eta bilakaerari buruzko hainbat datu eta hausnarketa jasoko ditugu.Hasteko, gainbegirada emango diegu testuinguru gisa Europako Batasunekoetorkizunean izan daitezkeen eszenategiei, geroago aldagai nagusien hausnarketaprospektiboan murgiltzeko....
|
|
|
Azaldutakoa oinarri hartuta, oso labur formulatuko dugu geure proposamena, bipausotan. Gainera, proposamen
|
hau
Euskal Unibertsitatea gaitzat hartu duen Kongresuan aurkeztean, uste dugu ezen, kongresuaren beraren erabakien artean, guztizegokia litzatekeela proposamena onartzea eta horrela kongresukideen izeneanofizialki aurkeztea, edota ondorioen aldarrikapenean kongresuak proposamenabere egitea, eta horren aldeko ekimenak bultzatzea. Hona, bada, bi pausokoproposamen modura egiten dugun eskaria:
|
|
|
B. Estornes (1968): lan
|
honek
Euskal Herrian unibertsitate eta goi ikasketei buruz sorturikoegitasmo eta gauzatzeak biltzen ditu, Parisko Navarra Kolegiotik (1304) gaur egungo UPV/ EHUkoaurrekari zuzena den Bilboko Unibertsitatea (1968) sortu arteraino. M. Fornells ek (1995) erakundearen bilakaerari baino gehiago, osagai arkitektonikoen azterketari jarri dio arreta.
|
|
|
Kapitulu
|
honetan
euskal morfologiaren tratamendu automatikoa ikusiko dugu, aurreko ataletan aurkeztutako tresnak baliatuz euskararen morfologiaren deskribapena egin daitekeela erakutsiz.
|
|
|
1.EIREko Kongresuan emandako datuek erakusten dutenez badago masa kritiko nahikoa Euskal Unibertsitatea sortu ahal izateko, kopuruari erreparatzen badiogu, behintzat, 1.200 irakasletik gora eta 25.000 ikasle inguru ari baitira euskaraz lanean une
|
honetan
Euskal Herriko unibertsitateetan. Behe mailetako irakaskuntzaren datuen bilakaerak ikasle euskaldunen etengabeko hazkundea iragartzen digu, eta alde horretatik ez dirudi arazo asko egongo litzatekeenik ikasleak lortzeko.
|
|
|
ELA Irakaskuntzan euskal gizartearen beharrei eta eskariei erantzungo dien heziketa sistemapropio baten alde gaude. Sistema
|
honek
euskal hiritar orori kalitatezko heziketa bat ziurtatu behar dio, 0 urtetik aurrera eta bizialdi osoan zehar jarraipena izango duena, unibertsitate mailako irakaskuntza barne dagoelarik. Unibertsit atea rena hezkuntzaren beste maila bat da, nahiz eta, dudarik gabe, berezko ezaugarri eta berezitasunak izan, bai etaoroko rreko heziketa sistemaren barruan estatus zehatz batere.
|
|
|
Ez da, ondorioz, ameskeria hutsa jite
|
honetako
Euskal Unibertsitatea indarrean jartzen hastea, bidea egiten hasia den egitasmoa baizik. Mondragon Unibertsitateak hautu hori egina du eta lehen urratsak ematen hasia da.
|
|
|
Are gehiago. Oso oker ez banago, UEUk, Ikastolen Federazioak eta zenbait kultur taldek planteatu ere egin dute bide
|
honetatik
euskal unibertsitatea bultzatzea. Halaz ere, uste dut izoztuta ez, baina geldirik dagoela asmo hori.
|
|
2003
|
|
|
Besteak beste, Bernardo Atxagak, Juan Kruz Igerabidek, Antton Kazabonek, Patxi Zubizarretak, Miren Agur Meabek edota Joxan Ormazabalek hartu dute parte. Lan
|
honetan
euskal haur poesiaren joera eta estiloak bildu nahi izan dituzte.
|
|
|
Ameriketako Estatu Batuetatik azken garaiotan ezarri nahi den Munduko Ordena Berria delakoa daukate hizpide, eta baita horri aurre egin nahian Argentinan, Venezuelan, Palestinan eta, oro har, munduan zehar burutzen ari diren borrokak ere. Inperialismoak bere interes geoestrategikoak babesteko borrokatu behar dela dioen «terrorismoa» ere aztertzen da liburuan, eta baita kapitalismoaren eraso
|
honek
Euskal Herrian duen eragina ere.
|
|
|
Material hauek guztiak eta gehiago Villabonako Eizmendi armategian (Kale Berria 19) aurki daitezke, baita antolatzen diren plater tiro eta uso tiro norgehiagoketan izena bertan eman ere. Kirol mota
|
honek
Euskal Herrian izan duen bilakaeraz gehiago jakiteko xedez, bertara jo dugu. Bertan jasoriko iritzi eta adierazpenek, Gipuzkoako Administrazioak kirol honekiko duen jarrera pasibo eta ezkorra salatzen dute.
|
|
|
Juan Mari Juaristi EAJko GBBko lehendakaria urrutirago doa eta galdeketa Euskal Herri osoan egun berean egin daitekeela zehazten du: EAEn ofizialki eta Nafarroan eta Iparraldean ezofizialki; bere ustez, era
|
honetan
Euskal Herri osoak parte hartu ahal izango luke galdeketan. Adierazpenok datorren zenbakian ARGIAk banatuko duen LARRUN aldizkariaren 64 alean egiten ditu Juaristik; zenbaki honetan, jeltzale gipuzkoarra eta Pernando Barrena Nafarroako Sozialista Abertzaleak taldeko parlamentaria aurrez aurre aritu ziren, alde eta aurka, Ibarretxe lehendakariaren proposamena aintzat hartuta.
|
|
|
Batasunaren ilegalizazio prozesuan garbi ikusi da Espainian ez dagoela inongo botere banaketarik. Une
|
honetan
Euskal Herrian ordenamendu juridiko eta politiko horretan oinarrituta bide subiranista jorratzerik badagoela esatea, faltsua izateaz gain, intentzionalidadea daukan neurrian, iruzur bat ere bada. Aldaketa politiko bat ematekotan, konfrontazioaren bidetik etorriko da, konfrontazio demokratikoaren bidetik.
|
|
|
Planteamendu nazionalaz, globalaz, ari garenean, Euskal Herria oso anitza dela, errealitate instituzional ezberdinak daudela, erritmo ezberdinak daudela esan nahi da, horretan Juan Marik arrazoia dauka. Baina proposamen
|
honetan
Euskal Herriko zati batentzat bakarrik marrazten da bidea. Eta hori horrela da EAJk une honetan ez duelako interes objektiborik, ez politikoki ez beste maila batzuetan, Nafarroan eta Iparraldean.
|
|
|
Eta planteatzen den edozein bide berrik integratzailea behar du izan. Une honetan, esaterako, autodeterminazio eskubidearen errebindikazioa egiten denean mehatxu gisa ikusten duten horiekin, guk ahalegin bat egin behar dugu autodeterminazio eskubidea une
|
honetan
Euskal Herrian egin daitekeen aldarrikapenik demokratikoena dela ikus dezaten. Finean, autodeterminazio eskubideak Euskal Herrian bizi den pertsona bakoitza ondokoarekin maila berean jartzen baitu, abertzalea izan, espainolista izan, federalista izan...
|
|
|
" Egunkaria" ren ezaugarrietako bat militantea dela ezaguna da, eta ETAk eta bere inguruak militante kontzeptua erabiltzen dute; beraz aztertu beharra dago, egunkariaz gain" Egunkaria" k beste funtziorik ere ba ote zuen. " Egunkaria" ren izaera nazionala ETArenarekin bat datorrela; ETAk euskararen sostengurako sareak ehuntzea erabaki zuela eta" Egunkaria" k Martin Ugalde parkearen sorreran parte hartu zuela, eta gune
|
honetan
euskal kulturan diharduten enpresak biltzen direla. Argudio larriegiak dira horren oihartzun eta erreakzio gutxi izan dezaten.
|
|
|
Baina giza eskubideen urraketa hain da ugaria miseria dela, gizarte injustiziak, genero bortxakeria... sufrimendu hori guztia ez zitzaiola liburu bakar batean sartzen. «Horregatik, lan
|
honetan
euskal gatazkak eragindako sufrimendua jasotzera mugatu naiz», dio bere egileak.
|
|
|
4.1 Afari barruan gagoz eta, giro
|
honetan
euskal brindisa jatort gogora;" Nik zuri, zuk niri, agur eginaz alkarri..." zuek maite nozue (argi dago hori); nik maite zaituet; zuek pozik zagoze, irakasle zahar hau be ez dago harako Atharratzeko" zitroi doratü" haren antzera," bihotza kargatürik, begiak bustirik...", pozpozik baino.
|
|
|
5 Charles Bordes (1896): musikalari
|
honek
euskal kanta zoragarriak batu ebazan herririk herri. Ez deutso gitxi zor gure herri musikeak.
|
|
|
45 Pastoralez eta gisa
|
honetako
euskal teatro tradizionalaz, ikus P. Urquizu (2000: 92, 155, 217, 281, 377, 628).
|
|
|
–historiography, the writing of history, especially the writing of history based on the critical examination of sources, the selection of particular from the authentic materials in those sources, and the synthesis of those particulars into a narrative that will stand the test of critical methods.? 3 Bigarren esangura
|
hau
Euskal Hiztegi Entziklopedikoa an aurki daiteke (Klaudio Harluxet, Donostia, 1995, 4 t., 1593 orr.): –Historiografia:
|
|
|
Inplikatutako erakundeen aldetiko jarrera
|
honek
euskal Yak bere bidean oztopo eta zailtasun politiko administratibo ugari topatuko dituela aurreratzen du (izanere, hala ari da izaten). Agian ez legoke lekuz kanpo beste hainbat alderdirekinbatera (hala nola finantza zamak, erabilgarritasuna, kalte ekologikoak, erantzunsoziala, etab.) osagai hori ere kontuan izatea eta euskal Yaren proiektuari buruzkosakoneko hausnarketa bultzatzea (proiektua bera birplanteatzearen aukera ereaintzakotzat hartu lukeena).
|
|
|
Ezker Abertzaleko kide askok Udako Euskal Unibertsitatea buruan izan arren eta Euskal Unibertsitatearen proiektua finkatzeko oinarriak zehaztea UEUri zegokiola pentsatu arren, eta UEUk bere jarduerarekin aldarrikapen horren erreferentzia izan behar zuela pentsatzen bazuten ere, ez zen islatu, zuzenean, UEUren agirietan esandakoa. Esate baterako, 1976ko urte amaieran KASek plazaratutako euskararen inguruko agirian, nahiz eta helburua «Euskal Herriaren Berreuskalduntzea (izan),
|
honetarako
Euskal Herri osoan Hizkuntza Nazional bakarra euskara ezarriz», ele bitasunaren aldeko deia egin zen, «Euskarari lehentasunezko sarbide progresiboa emanen dion politika baten» oinarri moduan30 Horretarako «Erdarekin batera euskararen ofizialkidetasuna legez Euskal Herri osoan» planteatzen zuten. Irakaskuntzari zegokionez, ondoko puntuak zehaztu zituzten:
|
|
|
Uda
|
hontako
Euskal Unibersitatearentzat ekonomi sailean, Antsola jaunaren eta nere izena agertu izan dira nahiz billeran parte hartzerik ez nuen izan. Beraz, eta gauzak ahal bezain ontsa konpontzea gatik, abuztuaren 20 an Donostiako frantzizkotarren etxean (Duque de Mandas 29) arratsaldeko 7 ordutan (Baionan 6 ak), billera bat egingo dugu.
|
|
|
Eraso berri
|
hau
Euskal Herria eta euskararen aurkako eraso bortiz bezala ulertu beharra dago. Ez baita eraso isolatu bat.
|
|
|
Manuel Larramendi jesuita (Andoain, 1690 Loiola, 1766) Pirinioen alde
|
honetako
euskal loraldi literarioaren aita dugu. Jeinu eta kultura handiko gizona, asko egin zuen hizkuntza jasotzeko:
|
|
|
Nola ez zen, bada, erakargarria izango diskurtso
|
hau
euskal elizgizonentzat. Jada ez ziren soilik bekatuan zeuden arimak salbatu behar, hondatzeko arriskuan zegoen herri oso bat baizik.
|
|
|
Bidaia honek ere (gertakizuna Euskaldunak argitanQueb ecendeitua izan zen) frogatu zigun euskal kulturaren, ekonomia ren eta gastronomiaren arteko lotura hertsia, bai eta ere lotura
|
honek
Euskal Herriak kanpoan duen itxurari ekar diezaiokeen garapena.
|
|
|
Euskara berreskuratzeko aldarrikapenak sistematikoki temati temati..., deialdiak Nafarroako herri txikietako txoko guztietara igortzea, gizarteko sektore guztietako taldeek —kirola, kultura, politika... — komunikabidetan egiten dituzten agerraldi guztietan euskaraz mintzatzea, eta ahal den neurrian beraien presentziarekin ekintzak bultzatzea, noski,
|
hau
Euskal Herri osoan.°
|
|
2004
|
|
|
Artikutzako protagonistatzat, landareen erreinuko espezie xume baina oso berezia aurkeztuko dizuet, Soldanella villosa. Landaretxo
|
hau
Euskal Herriko eta Kantabriako endemismoa da, bere hedapen zona leku horietara mugatzen delarik.
|
|
|
Ibaizabal argitaletxearen Euskal Gaiak Bilduman plazaratutako lan
|
honek
Euskal Herrian diren museo nagusietara hurbiltzen gaitu, lurraldez lurralde bakoitzaren deskripzioa eta azterketa eginez. Era guztietako museoak aurki daitezke liburuan, hau da, arkeologiako museoak zein Jorge Oteiza museo etnografikoa; elizbarrutietako eta katedraletako museoak zein armen museoak; Iruñeko Oppidumaren museoa zein agoten museo etnografikoa edo Laborantzako eta Artzaintzako museoa; Chillida Leku, Zumalakarregi, Igartubeiti, Guggenheim, Bonnat edo Balentziaga bezalako museoak zein Gatzaren Ekomuseoa, Munduko Tximeletak Erakusketa Iraunkorra, Euskal Poliziaren museoa, Euskal Buztingintzaren museoa, Itsas museoak, Txokolatearena...
|
|
|
SPRIren txostenetik ondorioztatzen denez, euskal sektore aeroespazialak aireontzi zibilentzat lan egiten du, baina defentsa arloko hainbat programa eta helikoptero militarrentzat ere bai. Beste proiektu batzuen artean, sektore
|
honetako
euskal enpresek munduko hegazkin komertzialik handienarentzat, Airbus 380entzat, lan egiten dute eta, A340rentzat ere diseinu, egituraren kalkulu eta pisua gutxitzeko lanak egin zituzten; aktuatzaileak eta lurreratze trenetako piezak, adibidez. Eskualde mailako hegazkin zibilei dagokienez, aipagarria da Embraer enpresa brasildarraren eta Gamesa eta sektoreko beste konpainia batzuen arteko lankidetza.
|
|
|
1904 urtean sortua zen Aita Emiliano, eta beraz bere jaiotzaren mendeurrena ospatzen da aurten. Hori dela-eta Karmelek eskaintzen ditu egingo zaizkion omenaldien berri; haren bizitza eta jarduera karmeldar bezala; Aita Emiliano eta Eskoriatzaren harremana; gizon
|
honek
euskal idazle gisa, hala nola itzulpengintzan eta atsotitzak zein esapideak jasotzen egin zuen lana; bere olerkiak eta bertsoak; musikarekin izan zuen lotura; Markinan Emilianoren musika akademia, eta Aita Emiliano eta Ansolatarren harremanak, besteak beste. Amaiera gisa, berriz, 1960an inprimatzeko prest zuen Eresi ikasbidea argitaratu dute.
|
|
|
Azpeitian ezagutu zuen Rudolf.
|
Hau
Euskal Herrira etortzekoa zen batean, On Migel gaixotu berehala hil zen, eta gure amari eskatu zion hartaz ardura zedin. Horrelaxe ezagutu genuen Rudolf 1961ean.
|
|
|
Euskal etxeko musikaren osagarri, Kantuketan erakusketa paratu dute Saint Merry elizan, euskal kantagintzaren iragana, oraina eta ezaugarriak aurkezteko. Euskal musikaren unibertsoa Parisen ezagutarazteko ekimen
|
hau
Euskal Kultura Erakundeak eta Parisko Euskal Etxeak antolatu dute, elkarlanean, eta 30.000 euroko aurrekontua du.
|
|
|
Espainian ere, 1870 urteko Legea aurrendari da zeregin horretan. Haren indargabetzaile, eta, oro har, Erregistro Zibil eguneratu baten antolatzaile, argitalpen
|
honen bidez
euskal legelariaren eskura datozen testuok.
|
|
|
Baina honenak marka guztiak hautsiko ditu azkenean: zirika eta zirika, jo eta ke, tematirik tematienaren pare, hor dabilkigu aspaldi
|
honetan
euskal gizartearen askotariko izaera, behin betiko, zigilatu nahian. Hauxe dio, besteak beste, bere lan batean Jon Sudupek:
|
|
|
Gutxienak nagusitu zitzaizkigun, gehienak urrituz eta gutxienak ugalduz. Baina
|
hau
Euskal Herri osoan ez ezik, munduko herri zanpatu gehienetan gertatu denaren paradigma da. Ez gaitezen ergelak izan.
|