|
2000
|
|
|
Hain zuzen, milurte berriaren atarian giza jarduera eta ohiturei buruzko ikerketek ez dute oraindik argitu zergatik gizona edo emakumea bikotean bizitzen ahalegintzen den, bere egoera naturala askatasuna denean. Bartzelonan katalanez estreinatu ondoren, Tentazioak hartu du komedia intimo eta intimista
|
hau
euskaraz eta gazteleraz taularatzearen ardura. Intimoa, desamodioaz ari delako, hain gai pertsonala eta, halabeharrez, unibertsala.
|
|
|
Egunkariaren gehigarriarekin batera saltzea ona izan da Morris izena ezagutarazteko eta, pixkanaka, ari da saltzen. Baina niretzat garrantzitsuena dena, hiztegi
|
honen bidez
euskarak erdararekiko duen morroitza kentzen ahal dela erakustea da. Erdaldunek eskuragarri dutena euskarak parekoa edukitzea, eta ahal izanez gero, hobea izatea.
|
|
|
Larramendik estepa ospetatik datorrela diola dio Narbarteko botanikariak. Gaztelerak eta katalanak izen
|
hau
euskaratik hartu dutela idatzi du, berriz, Font i Quer botanikari katalan ospetsuak. Hartu eta guk baino gehiago erabili, batezaren pare baitarabilgu.
|
|
|
Hauek, bat batean, sekulako berriemaile taldea izango lukete, berriemaile tokikoak, profesionalak eta multimedian trebatuak, edozein euskarritarako eduki hornitzaile izateko prest. Erdarazko komunikabideek ezin dute horrelakorik egin,
|
hau
euskarari diogun atxikimenduari esker bakarrik egin daiteke. Euskarak, agian lehen aldiz, gailentzeko tresna bat izango luke.
|
|
|
Borotrak iritzi publikoaren arabera garatzen du bere ahalegina. Alabaina, ezin da erran hiri
|
honetako
euskarazko seinalizazioa azkar egiten ari denik. Alderantziz, beste hirietan baino motelago ari da alda tzen, eta Jakes Abeberriren egitekoa da.
|
|
|
Gainera erronka txiki bat ere bazen, esatea"
|
hau
euskaraz nola geldituko da", sintaxiari sekulako bueltak (korapiloak) ematen baitizkio.
|
|
|
Asisko Urmenetak eta" Zazpiak Batman" kolektiboak ARGIAren eskutik kaleratu berri duten liburuxka
|
honek
euskarazko lokuzio, esklamazio eta esamoldeak jasotzen ditu, euskaldunok modu libertigarri eta biziaz komunikatzeko dugun beharra asetzeko lagungarri gerta dakigukelakoan. Ez ditu bakarrik gure ama hizkuntzaren altxorra betitik izan direnak jasotzen, ordea, beste berri batzuek ere agertzen dira bertan, egileek asmatuak, inori baimenik eskatu gabe, alegia lotsagabe lotsagabe, hitzaurrean adierazten duten bezala.
|
|
|
Lan asko egin da eta asmatu ere askotan, bistan da, baina ordua da erabili ditugun diskurtsoen kritika egiteko. Azken hiru hamarraldi
|
honetan
euskararen aldeko diskurtsoa mendearen lehen erdikoarekin alderatuta ia berdina izan da, eta proiektu politiko eta mitologia abertzaleei lotuegia. Aski izan da azken bi urte hauetan gure artean sortu diren neosofistak euskararen aurkako diskurtso berri bat egiten hastea, jasoa eta intelektual izan antza duena, gure mundua asaldatzeko eta defentsiban jartzeko.
|
|
|
–A, itsatsiadutenetanetalexema, e, zamaituadutenetan, eeegingodigupluralekogenitiboanetapluralekotokizkokasuetan: nesqueen/ echeen/ placeetan/ placeetaco/ echeetaruz/ eguitadeetan/ dantzeen/ dantzeetan/ verbeetan/ eleiseetan/ legueetan(
|
hau
euskara estandarreanbezala) etab.. A, itsatsiadutenetan honakohaugertatzenda: a+ e= ee: plaza+ etan= placeetan.
|
|
|
izenpean eta frantsesez aurkeztua. Gainera, frantsesera itzuligabe dauden jakinarazpenak eta euskarari buruzko artikulu gutxi batzuk izan ezik, egunkari
|
honetan
euskara ez da inondik inora azaltzen. Aldiz, Sud Ouestek, edozehatzago esanda, Jean Batiste Dirassar kazetariak, duela zenbait urtetatik hona,. Bidez Bide?
|
|
|
France 3 Euskal Herrik, asteko egun guztietan, sei minutuko bertako albistegi bateskaintzen du 19: 54etan. Albistegi
|
honek
euskaraz azaldutako gai batzuk izaten ditu.Euskaraz egindako erreportaiak, taldeko kazetari elebidun bakarrak, Allende Boutin ekazaltzen ditu. Aipa dezagun France 3 Euskal Herrik bederatzi langile dituela, hauenartean idazkari elebidun bat egonik.
|
|
|
Azpimarragarria da, bestalde, hizkuntzari berari buruzko albiste asko eta askoargitaratzen direla egunkari
|
honetan
euskaraz. Euskarak metahizkuntza egiteko baliodu, batez ere, egunkarian.
|
|
|
Gutxi darabil egunkari
|
honek
euskara bere orrialdeetan. Sud Ouestek atal bateanbiltzen ditu, batez ere, euskarazko artikuluak:
|
|
|
Lexikoaren alor berezitu
|
honetan
euskararen osasuna edo indarra zelan edo halanneurtzeko, izendapenon oinarrian euskal forma ala erdararena dagoen aztertuko duguondoko lerrootan.
|
|
|
Honek arlo semantiko
|
honetan
euskara osasuntsu eta indartsu aurkitzen dela esangura du. Hori da ondorio garbiena.
|
|
|
Lemus au Lemoiz dezue. Ta erri txiki
|
ontan
euskera galtzen ikusten du. Ortik negarrata narda.
|
|
|
Kezka
|
hau
euskarak bizi duen ukipen egoeratik abiatzen da. Izan ere, aspaldikourteetan gaztelaniaren eta frantsesaren eraginpean eta normalkuntzarako oinarrizkotresnen gabezian bizi gara17 Eta horrek hizkuntzaren ordezkapen prozesua abian jarrieta indartzeko erraztasunak ematen ditu.
|
|
|
Lan
|
honetan
euskararako testu ahots bihurgailu bat diseinatu eta garatzeko inplikatutadauden alderdi garrantzitsuenak deskribatzen ahalegindu naiz. Nire lan esperientzianhiru testu ahots bihurgailu desberdinetan lan egin dut:
|
|
|
Gertaera hau posible izan da biokalfabetatuak garelako eta hizkuntza idatzia menderatzen dugulako. Baina ez edozeinhizkuntza, kasu
|
honetan
euskara izeneko informazio trasbaserako kodea erabili dugu.Kode idatzi hau kode paralelo batean oinarritzen da: ahozkoa; ala hobekiago esanda, fonatzaile deritzon aparatuaren bidez gizakiak sortzen duen soinu kode jakin batean duinspirazio iturri, euskaran.
|
|
|
—Ez nago, oro har, pentsatzeko moduaz eta moldeaz denaz bezainbatean, Axularrekin akort, eta gero eta gutiago nago, baina, filologoa naizen aldetik, erran dezaket ezen bere Gero
|
hau
euskararen monumentua dela, deusezetik edo kasik deusezetik eraikia: mirakulu bat, Joanes...
|
|
2001
|
|
|
" Liburutegi eta dokumentazio zentroetan euskaraz aritzeko beharra eta eskubidea daukagulako, euskara normalizatzea nahi duen talde bat gara". Alor
|
honetan
euskarak dituen gabeziei irtenbidea bilatu nahian, hainbat tresna eta egitura behar zutela ondorioztatu zuten eta horien artean funtsezko irizten diote Liburutegi Nazionalari.
|
|
|
HILAREN 22an aurkeztuko dute Donibane Garaziko Le Vauban zineman Safy Nebbouren" Bertzea" laburmetraia. Artzantzaren gorabeherak jorratzen dituen film
|
hau
euskaraz eskainiko da, frantsesezko azpitituluekin. Lanak Akitaniako Lurralde Kontseiluaren, Eusko Jaurlaritzaren eta Euskal Kultur Erakundearen laguntza jaso du.
|
|
|
Ez bihar, baina bai agian etzi edo etzidamu. Aldaketa
|
honek
euskaraz aritzen diren irrati txikientzat ondorio nabarmenak izango ditu.
|
|
|
8" Lehenengo nobela bilinguea" izendatu zen nobela
|
honetan
euskara eta gazteleraren erabilerak izugarrizko asaldapena sortu zuen garaiko irakurle eta kritikarien artean. Arazoa itxuraz sinplea zen:
|
|
|
Lan
|
honetan
Euskararen erabilera aztertzen da, gehienbat ikuspegi psikosozialarijarraituz. Euskararen erabilera delako aztergaia, literatura psikosozialean kokatzenden hizkuntza erabileraren aztergai barruan sartzen da, eta aztergai hau, berriz, psikologia soziala eta hizkuntza, edo psikosoziolinguistika izeneko testuinguruanlantzen da.
|
|
|
euskaragune pribatuan (familia, lagunak) eta ahozkoetan erabiltzea, gune publiko eta prestigiotsuak, ahozkoak nahiz idatzizkoak?, aldiz, gaztelaniaren edo frantsesarenerabilpenerako utziz. Honegatik guztiagatik, euskal historiaren une
|
hau
euskararen ezagutzan eta erabilpenean atzerapauso handiena ezagutu duena izango da, erromanizazioaren ondoren.
|
|
|
Eremuen artean, bat euskararidagokio. Aldaketa egoera
|
honetan
euskarak garrantzi berezia du, eremu garrantzitsua izateaz gain, eremu guztien arteko erlazioak ziurtatzen dituelako, edo alorguztien arteko topagune gisa funtzionatzen duelako. Horregatik, ez da harritzekoaeuskararen inguruan horrenbeste iniziatiba, indar, ekintza, ikerketa, eztabaida, etaabar izatea.
|
|
|
Munduak bizi duen aro berri
|
honetan
euskarari leku bat aurkitu nahi badiogu, Mitxelenak eskatzen zuen benetako leku nahikoa, abiapuntua izan da euskararen kultur eta hizkuntz esparru osoan (guk zentzu kultural argi batez Euskal Herria deitzen dugun horretan, alegia) euskara herritar guztion kultur ondaretzat hartua izatea; herritar guztiona esan nahi dut: euskaraz jakin eta egiten dugunona, baina baita ere euskararik ez dakitenena ere.
|
|
|
Zelaietak, esan dudanez, Lizardiren apustu hura (ez oraingo A duna) aipatzen du: baserritarrik basatienak ere ez lukeela arroztzat joko Azkoitiko, Bergarako nahiz Tolosako zalduntxoa,
|
hau
euskaraz mintzatzen balitzaio. Eta honela darrai bere baitarik:
|
|
|
eta barren isuriak Iparraldeko euskalkietara zeramala aski ezaguna da. XX. mende
|
honetako
euskara erkituxea ez ezik, antzinako liburuak ere astiro irakurriak eta aztertuak zituen. Orixeri zor diogu batez ere orduko gazteek oihartzuna zenik ez genekiela belarrietara zitzaigun oihartzuna.
|
|
|
Eskerrak eman nahi nizkioke, azkenik, Txillardegiri eleberri
|
hau
euskaraz eman digulako. Ez ote du bada behar zuena, euskaldun bati dagokiona, bakarrik egin?
|
|
|
Huts bat badute horratik, baina Aita Apalategigandik datorrena eta ezin zuzenduzkoa horrenbestez.
|
Honek
euskara garbia maite zuen, maiteegi apika, eta ez zuen etsiko entzuten zituenak nolabait ere zuzendu eta apaindu gaberik. Hortik datoz hitz berriak eta berak segur aski jaso ez zituen esaera bitxiak.
|
|
|
Hor erakutsi behar dugu nor garen. Bestalde —legea lagun, borondate eta justizia ardatz—, hizkuntzaren gizarte oinarriak finkatzea hain garrantzizkoa den
|
honetan
euskara bazter gelditzen bada, gureak egin du.
|
|
|
2. Soziologo batek nik baino zuzenago erantzungo lukeenarren, ditudan datu apurrak eta nire intuizioa baliatuz, Hegoaldeko euskal gizartean hiru segmentu nagusi bereiz daitezke: euskalgintzaren alde (modu aktiboan zein pasiboan) ja rdun duena eta ari dena, batetik; euskalgintzaren alde egin ez duena (kontra zegoelako edo behin ere garrantzia eman ez diolako) baina une
|
honetan
euskararen garapenak eta euskal identitateak beldurtu egin duena, bestetik; eta egun eskoletan dauden haur eta gazteak, azkenik.
|
|
2002
|
|
|
SEIren txostenean honako irakurketa egiten da: hazkundea moteltzen ari da eta erritmo
|
honetan
euskararen geroa ilun dago. Hori ere asko matizatu daitekeela uste dut.
|
|
|
Unescok enkargatutako txosten hark dioenez, euskararen biziraupena ez dago bermaturik. Ni ziur nago belaun
|
honetan
euskararen egoera aurreko belaunean baino askoz hobea dela, horretan ez dut zalantza izpirik. Ez dut inolako zalantzarik belaun honetan ere ez dela galduko.
|
|
|
«PERU Abarka» idatzi zela 200 urte betetzen direla-eta, bereziak ari dira izaten aurtengo Euskaltzaindiaren Herri Literaturako jardunaldiak. Lan
|
hau
euskaraz argitaratutako fikziozko lehenengo liburua da. Bi urtean behin egiten ditu Euskaltzaindiak jardunaldiok, eta oraingoan Eibarren egin dituzte, izan ere, «Peru Abarka»ko sortzaile Antonio Mogel bertakoa zen.
|
|
|
Daskonagerreren eleberriak ez zuen jarraitzaile askorik izan euskal idazleen artean, eta 1876 osteko literaturaren berpiztean, J. Juaristik (1987b) baieztatzen duen bezala, batik bat espainieraz idatzi zen. Lehen euskal eleberria sortzeko aitzindaritzat jotzen dira Juan Bautista Elizanbururen Piarres Adame saratarraren zenbait historio Laphurdiko eskuaran (1888) eta Resurrección María Azkueren Bein da betiko (1893), kritikarien arabera, autore
|
honek
euskararen historiari egindako ekarria euskal literaturaren historiari egindakoa baino handiagoa izan bazen ere. J.B. Elizanbururen eleberri laburrak narrazio sorta bat agertzen du Piarres Adamek kontatuak, Adamek Pello gaztearekin batera Olhetako jaietara egindako bidaian zehar jazotako gertakariek aberastua.
|
|
|
" Askotan leporatu jako Jean Barbierri ahozko iturritik hartutako ura liburuetara ixurtzerakoan eskua gehiegi sartzea, material horri itxura literarioa emon gurean, euskal kutsurik sartzea, material horri itxura literarioa emon gurean, euskal kutsurik ez dauken berbak eta egiturak kentzeko. Gure testu
|
honetan
euskera ulerterreza darabil, herri ipuinek berezkoa daben joskera errez eta aberatsagaz, esaldi laburrak gehienetan eta hiztegi ezaguna, batez be, euskalki hori erabilten dan lekuetan. Hizkera arina, bizia dala esango geunke, ohizkoa azken batean" (54 orr.).
|
|
|
Azpiatal
|
honetan
euskarazko unibertsitate ikerkuntza eta horren argitalpenaaztertuko ditugu.
|
|
|
Hasiera hasieran dago. Gogoeta sakona falta da, bide
|
hau
euskarazko irakaskuntzaren alde nola aprobetxa litekeen aztertzeko.
|
|
|
Berrikuspen
|
honek
euskarak Natur Zientzietan dituen argiak zein itzalaknabarmendu ditu. Laburbilduz, azaldu denez, zenbait arlotan asko aurreratu denarren, beste hainbat arlotan lan asko falta da egiteko.
|
|
|
Atal
|
honetan
euskarazko ikerkuntzaz ulertzen duguna argitu behar dugu, etagure aburuz horrek Natur Zientzietan izan lukeen zeregina azaldu.
|
|
|
Zenbat irakasgai eskaintzen dituen eskola
|
honek
euskaraz ikastekomoduan.
|
|
|
Bide hau zaila da, aitor dezagun, baina ez dut uste beste biderik dagoenik'. Gauden egoera ez dut uste epe luzera bideragarria denik. Gainera, euskarazko unibertsitatea eraikitzen ari den une
|
hau
euskararen behar sintaktiko berriei erantzunegokia emateko momentu aproposa da. Agian euskararen bideragarritasunlinguistikoa lortzeko azken trena.
|
|
|
J. J. Alonso Carballes (1998); G. Arrien (1983); I. Rekalde (1996); D. Legarreta (1984); H.Kesten (1956); I. Fernandez eta beste (1999); Azken lan
|
hau
euskaraz: I. Fernandez eta beste (argitaratzear).
|
|
|
Erdaldunak euskarari buruz duen ezezagutzaren arrazoi nagusia hedabide idatziek euskal kulturarenganako erakusten duten interes txikia da. Izan ere, gizarte
|
honek
euskaraz produzitzen duenaren berri, gutxitan, oso gutxitan, eskaintzen zaio erdal irakurleari eta erdaraz bakarrik alfabetatua den euskaldunari edo, euskalduna izanik, erdal produktu mediatikoa gogokoa duenari.
|
|
|
Euskara erabat estandarrarekin ez dago beste ezeren beharrik, baina desbiderapen horiek sistema ez osoa egiten dute egungo euskal erabiltzailearentzat, gorago aipatu ditugun arrazoiengatik. Horiek horrela, atal
|
honetan
euskararako prestatu diren hiru urrats inkrementaletan oinarritutako metodoak azalduko ditugu, orotariko analizatzailea lortu ahal izateko, hau da, sendoa eta gainsorkuntzarik txikienarekin.
|
|
|
Ez hori bakarrik: espanglish deitzen den nahastura horren inguruko zenbait argibide eman ondoren, Atxagari ateratzen dizkio koloreak, ereduzko idazle
|
honek
euskaraz egiten omen dituen huts batzuk direla eta. Eta beldur naiz, gainera, erabili dudan" omen" hori, Garatek salatzen dituen zenbait adibidetan bederen, ez dela batere erretorikoa.
|
|
|
Denak, gau eta egun, euskararen alde. Hori pentsatzen nuen, bada, lasterketa
|
hau
euskararen aldeko lasterketa zela, euskararen aldeko kezka erakusteko lasterketa, lasterketaren helburu bakarra zela euskara bultzatzeko gure adostasuna erakustea. Hori pentsatzen nuen nik, agian zertxobait inozoa nintzelako edo, eta han gazte guztiak lasterka ikusteak benetan pozgarri egiten zitzaidan.
|
|
|
Eta nola museoek ez duten bereizten margolanetako kolorea baizik, hizkuntzetan ere hizkuntzaren kolorea bakarrik bereizi genuke, ez ideologiarena. Eta barkatu, berdin balio du
|
honek
euskararekin nahiz gaztelaniarekin, Bidasoaz alde honetan bizi garenon kasuan bederen, biak baititugu gureak, ez dezagun gure burua engaina hemen balizko ametsekin, nola dituzten biak bereak euskara eta frantsesa Iparraldean bizi diren euskaldunek.
|
|
|
Koldo Zuazok, nahiz menturaz berak ez pentsatu horrela, euskararen ahulezia
|
hau
euskara batuarekin lotzen du. Hau da, euskara batua ezinbestekoa izanik ere, garatu dugun eredua ez da egokia.
|
|
|
3 1764an Cesare Beccariak Dei delitti e delle pene idatziko du, korronte humanista berri honen aitzindaritzat hartzen den idazlana. Testu
|
honen
euskarazko itzulpena: Beccaria, C., Delituez eta zigorrez, Bilbo, Klasikoak, 1999.
|
|
|
Izan ere, Dumont izeneko Benthamen kide batek, honek idatzitako gutunketa originala frantsesez berridatzi eta testu hau Frantzian kartzela eredu hori promozionatzeko baliatuko du, Benthamen onespen esplizituaz (ikus idazlanaren hasieran dagoen gutuna). Ibon Plazaolak itzuli du idazlan
|
hau
euskarara. Hauekin batera, Joana Garmendiak, hitzaurrea ingelesetik euskarara itzultzeaz gain, asko lagundu gintuen testu originalaren bilaketan.
|
|
2003
|
|
|
Publis agentziak sortu eta garatu zuen kanpaina hori EITBrentzat, azken
|
honen
euskarazko programazioaren irudia indarberritzeko helburuz.
|
|
|
" Euskrz 2zi ny dt", (Euskaraz bizi nahi dut). Lelo
|
hau
euskara teknologia berrietan gehiago erabiltzeko deia da. Hain zuzen, horregatik, San Benito ikastolako Ikasleen Euskara Batzordeak pentsatu zuen interesgarria izan zitekeela liburuxka bat kaleratzea sakelako telefonoetako hizkera lantzeko.
|
|
|
Baina nor konturatuko da, gaurko egunean,
|
hau
euskaraz egiteak eleberriari ematen dion bizitasunaz. Benetako euskaldun jatorrek eztute irakurtzen euskaraz.
|
|
|
Han adina etzan ezer, gaur Euskal Herrian ere eztan bezela. Han edozein gazte batek esaten zion hirurogei urteko gizon bati" Oye Pepe!", eta
|
hau
euskaraz hitanoka hitz egitea lakoxea, edo beharbada errespeto gutxiagokoa zan.
|
|
|
Ezjakin gurea? Xabier Peñaren bidetik, eta beronen ikasbidea oinarritzat harturik, ez ditu, ba, ahalegin eta lan makalak egin alkarte
|
honek
euskerea, batez be Bizkaiko euskerea, irakatsi ta zabaltzeko!
|
|
|
gizon ospetsua bere sasoian, gizon jakituntzat euken orduan danak; gaur, ostera, haren eretxirik gehienak ameseta barregarri lez agertzen jakuz (parkagarri be bai, aldi haretan ez egoalako gaurko jakintzarik). Filosofia ta Logikearen aldetik aztertu eban
|
honek
euskerea, ta inon diran aberastasun harrigarrienak aurkitu be bai! Beste askok jarraitu eutsoen gero" maixu" handi honi.
|
|
|
Zuzendariei eskabidea egiten ekin eta ekin, hizlariak bilatu, gaiak eskaini, berak be bere grabazinoak eta alkarrizketak ekarri, herrietan propagandea zabaldu... Nik neuk gehien ezagutzen dodana Bilboko gure Irratiaren kasua da, eta behin baino sarriago autortu izan dot irrati
|
honetan
euskerea Juliani eskerrak sartu zala... eta gaur be, gure eleizbarrutiko Bizkaia Irratia guztiz euskaldunean Julianen boza eta eragina ez jakuz falta, zorionez.
|
|
|
Euskaraz, mediku bat, Joanes Etxeberri. Sarakoa? () izan zen diskurtso
|
hau
euskaraz gehien landu zuena. Etxeberri, Sarako Eskola baino geroagokoa bazen ere, hein handiz, haren jarraitzailetzat har daiteke (adierazgarriro, berak Axular aitortzen zuen maisutzat).
|
|
|
Hau da, iraganeko gertaeren berriak idatziz jartzea, normalean historialariek egin ohi dutena (metodologia kritikozientifikoa erabiliz). 2 Beraz, batetik, benetako historia (izatez gertatu dena), eta bestetik historiografia (gertaera horien gaineko diskurtso idatzia) bereiziko genituzke. Zentzu
|
honetan
euskarazko historiografia egon badagoela baiezta dezakegu, zenbait historialarik (gutxi asko) beren liburuak eta artikuluak euskaraz argitaratzen baitituzte. Hola bada, artikulu honetan euskaraz idatzirik dagoen historiografia hori ikertu dugu:
|
|
|
Zentzu honetan euskarazko historiografia egon badagoela baiezta dezakegu, zenbait historialarik (gutxi asko) beren liburuak eta artikuluak euskaraz argitaratzen baitituzte. Hola bada, artikulu
|
honetan
euskaraz idatzirik dagoen historiografia hori ikertu dugu: nortzuk idazten duten, zertaz, beren produkzioaren ezaugarriak, bilakaera,... Eta honek hitzaren bigarren definiziora garamatza, histori (ografi) a lan horiek aztertzeari ere historiografia deritzo eta3 Hortaz euskarazko historia lanak berrikustean balantze historiografiko bat egiten ariko ginateke.
|
|
|
Artikulu honetan, lehen epea aztertzera mugatuko gara, aurrekariena. Epe
|
hau
euskarazko historia lanen sorreratik urteetara luzatu dugu. Azken mugarri hori, II. Inperioaren erorketak Frantzian (eta Ipar Euskal Herrian), eta foru abolizioak Hegoaldean markatu zuten.
|
|
|
Zalantzarik gabe, eguneko biran hitz nagusietan joan lukeen gaia, hauxe izan baita Euskal Herria azken bolada honetan gehien astindu duen auzia. Baina eraso are bortitzagoa da herri
|
honetan
euskaraz eginiko egunkaria bakarra izatea; telebista ere bakarra, lurralde osoan entzun daitekeen euskarazko irratia ere bakarra, aldizkariak bi edo hiru. Eta hori konkistatzat hartzea, berriz, tristea.
|
|
2004
|
|
|
Nire azterketak bi atal ditu eta politena hasierakoa da, hizkuntzei buruzko datuak azaltzen dituena, eta aspergarriena bigarrena, baina hain zuzen horrexek erakarri ninduen ni: non aurkitzen den une
|
honetan
euskarak dituen harremanen eta ahaidetasunen azterketa jakiteak. Uste dut jende askori interesatzen zaiola gaia, makina bat liburu plazaratu dira euskara egiptoeraren lehengusua edo berberearen ez dakit zer dela dioten teoriei indar guztiz eutsiz.
|
|
|
Eskaintza berri
|
honek
euskara izango du oinarrizko hizkuntza, ikasketetan ele bat baino gehiago baliatuko bada ere, ingelesa eta gaztelania kasu. HUHEZI fakultate kooperatiboa da eta bere ikasketa jarduera osoa nazioarteko harremanetara eta gertuko harremanetara begira antolatzen ditu.
|
|
|
Testuinguru horretan, A eredua bazterrean laga eta, horren ordez, eredua indartzeko eskaria edo eredu hori mantendu eta moldatzeko ahaleginak dirateke muturrean egon ohi diren jarrerak. Orain arteko eztabaida horri, gainera, euskarazko irakaskuntzan ganoraz aztertu gabeko hutsuneak kontuan, euskarari dagokionez, curriculumean txertatu beharrekoak zehazteko nola baita prozesuaren emaitza titulu batekin balioesteko asmoz, ikasleei azterketa bat egiteko hartutako erabakia gehitu genioke »erabaki
|
honek
euskarari eta euskarazko irakaskuntzari mesede egiten diola ez dut uste»... baina, jarrerok zein titular bat eskuratzearen truke presaka eta, behar beste sakondu gabe, hedabideetara barreiatutako azterketaren kontu horrek ez dakit muinera iristeko gauza ote diren.
|
|
|
Asmoa dugu testu hau, dagoeneko sail berean argitaratuta dauden besteekin batera, tresna erabilgarri eta baliotsua izatea, bereziki, erantzukizun desberdinak bereganatuta, justizia egiteko eta sustatzeko zeregina euren gain hartu dutenentzat. Halaxe erdietsiko da, alor
|
honetan
euskara eginkizun baino, errealitate bizia izatea, dela zuzenbideko jarduleentzat, dela euren interesak behar bezala asetzeko justizia horrengana jotzen dutenentzat.
|
|
|
Beno, honekin ere kontsola gaitezke, baina sasi folklorezko Euskal Herri bat egingo dugu eta hori ez da nahikoa. Beraz, benetako Herri bat sortu nahi baldin badugu eta bere buruaren jabe izan nahi baldin badu oinarri nagusi bat behar dugu eta oinarri
|
hau
Euskara da. Hortaz, ez badugu Euskararen gain finkatzen Euskal Herria, ez dugu Euskal Herri bat sortuko?. 44
|
|
|
hartzeko beharrezko baldintza gisa areagotzen ari da gazteen artean; 3) era berean, gazteen artean ari da gehienbat euskaldunen kopurua gehitzen (bai euskaldunena eta bai ia euskaldunena). Honek zera iradokitzen digu berriro ere, euskal gizartean, euskararekiko (kasu
|
honetan
euskararen proportzio eta ezagutza mailarekiko) inplikazioaren bitartekotzak duen garrantzia identifikazio etnosozialaren identifikazioan, orokorrean alegia, bai etnolinguistikoan eta bai etnonazional eta etnokulturalean?. 12
|
|
|
Ekintzaren diskurtsoa euskara gero eta gehiago zabal dadin lan egiten dutenen diskurtsoa da. Euskaldun kontzienteenek lideratzen duten multzo
|
honetan
euskaraz modu naturalean eta kontzientzia espliziturik gabe bizi diren euskaldunak batetik, eta euskara oraindik jakin ez arren bere sustapenaren alde apostu tinkoa egin dutenak bestetik sar litezke epe motz edo ertainean.
|
|
|
Tentuz jokatzea nahitaez emankor eta aitzinatze suertatuko ote litzateke, gertatuak gertatu? Euskalgintzaren zimentarriak ezartzen dihardugun
|
honetan
euskararen normal kuntzak berezko dituen oinarrizko ezaugarri eta tasun batzuk saihestea eskatzen duen hizkuntza politika onestekoa ote da, demagun, erabilera plangintzetan. Zertaraino baldintza dezake jokaera espainol horrek, euskararen munduan mamuak baizik ikusten ez dituztenez gero, itxurazko hizkuntza politika jakin bat hezurmamitu ahal izatea?
|
|
|
Hauxe da, hain zuzen, beste gauza batzuen artean, Juan Ignacio Pérez Iglesiasek Atxagari egozten dion hutsegitea. Ez baitu uste
|
honek
euskararen eta euskal kulturaren bilaka era asteasuarrak uste duen bezain kaskarra denik: –Asko dago egiteke:
|
|
|
–Unescok enkargatutako txosten hark dioenez, euskararen biziraupena ez dago bermaturik. Ni ziur nago belaun
|
honetan
euskararen egoera aurreko belaunean baino askoz hobea dela, horretan ez dut zalantza izpirik. Ez dut inolako zalantzarik belaun honetan ere ez dela galduko?. 166 Zentzu berean mintzatu zitzaigun Aizpurua bera beste kazeta batean ere:
|
|
|
Bere jomuga nagusia herri honen nortasun etnikoa zaindu eta bizkortzea da. Alde
|
honetatik
euskararen aurrerabidea da bere asmorik garrantzitsuena. Zoritxarrez, batzuentzat kultur arazo honek ez du batere inportantziarik eta abertzaletasuna gauza politikoa da, besterik ez.
|
|
|
Horrenbestez, oso txikia da euskararen inguruan dagoen inbertsio pribatua. Horrek zerbait adierazten du gizarte
|
honetan
euskarak duen egiazko balioaz...?. 367
|
|
|
–Soziolinguistikari dagokionean normalkuntza esaten denean azken batean zera esan nahi da, hizkuntza batek bere hizkuntza komunitatean sortzen diren funtzio eta behar guztiei erantzuteko gai izan behar duela, praktikan hizkuntza bakarra. Kasu
|
honetan
euskarak hizkuntza komunitate euskaldunaren hizkuntza bakarra izan behar duela esan nahi du. Esan litzateke, beraz, normalizazioa ez dela elebitasun orekatua, normalizazioa ez dela koofizialtasuna, ez dela legezko izatea, baizik eta berezko definizioak hizkuntzaren nagusitasunaren eta lehentasunaren kontzeptuak dakartzala, eta nolabait, esklusibotasuna daramala?. 315
|
|
|
Mikel Lasarekin batera Lontxo Oihartzabal ageri zitzaigun hizkuntza ereduen sortzailetzat EKBren testuan. Ordukoak orduko, zer ote dio orain azken
|
honek
euskara hutsezkoa omen den ereduari buruz. Alegia, ikasgelako euskal elebakartasunak zer ote dauka zinez heziera elebakarretik?
|
|
|
Hirugarrena da agian, oinarrizkoena eta horregatixe, beharbada, kritikak ere gehien aipatu izan duena, euskaltzaletasuna hertsiki Aberriaren kausari loturik dagoela eta euskaltzeltasuna, funtsean, abertzaletasuna zor zai ola. Hizkuntza kasu
|
honetan
euskara deus ez da abertzaletasunik gabe. Ho rregatik, euskaltzeltasuna indartzen joan dadin, abertzaletasunari eragin behar zaio, hau gabe hura kamutsa baita.
|
|
|
euskeraren aldetik, eta Euskalerri alde ontan, berrogei ta amar urte ontan izkribatu dan geien geiena, txarra da, oso txarra, euskerarentzako kaltegarria obe. Gure sasi teoria oietan finkaturik, ondatu egin dugu alde
|
ontako
euskera; eta argitara diran liburu eta idazki geienak, munstrokeriak dira, eta (auxe bai farragarria!) erdera utsa. Erderaz esateko" erdera de signo menos".
|
|
|
Alde ontatik, Larramendi izan dugu dudarik gabe euskeraren auldurari, oarkabean agian, lenbizikoz igarri diona. Ez dezagun itzegin gaurko gure
|
mende
ontan euskerari buruz egin diran astakerietaz; euskaltzaleok agertu dugun" gutxietsi miña" tamalgarria izan bait da benetan.
|
|
|
Egitura
|
honetan
euskara da inongo zalantzarik gabe kaltetuen atera dena. Izan ere, euskararen presentzia telebista lokaletan hutsaren hurrengoa da, 10 grafikoan jasotzen den bezala.
|
|
2005
|
|
|
Roland Isoird zentroko koordinatzaileak dioskunez, «lehenengo bagoi
|
honetan
euskarak, bakarra izanda ere, hainbat euskalki dituela azaltzen da». Alde batetik, Mithridates izeneko joko digitalak euskalkiak entzuteko aukera ematen du; bestetik, horman paratutako mapetan historian zehar egin diren euskalki sailkapen batzuk ikus daitezke, Louis Lucien Bonapartek 1863an egindako ospetsu hartatik hasi eta orain gutxixeago Koldo Zuazok dezenteko arrakastaz proposatutakoraino.
|
|
|
Udako Euskal Unibertsitateak plazaratu duen Ignacio Cendoya Echanizen Errenazimentua Europan lana, gai
|
honi buruz
euskaraz argitaratu den lehendabiziko eskuliburua da. XV. mendean Italian eta batez ere Herbeeretan sortu zen artearen eta artistaren kontzeptu morderno honek denboran zehar izan zituen aldaketak eta XVI. mendean Europako beste herrialdeetara nola zabaldu zen azaltzen ditu egileak bertan.
|
|
|
Jaurlaritzak arlo
|
honetan
euskara erabiltzea errazagoa egiten duten hizkera espezializatuko materialak zabaltzea sustatuko du.
|
|
|
Bere izakera biziari esker, Herran gazteak, gerora berarekin hainbat proiektutan aurkituko ditugun adiskideak egin zituen unibertsitatean: Julian Apraiz, Federico Baraibar, Julian Arbulo, etab. Gasteizko kultur mundutxo horretan aktiboki aritu zen, bai hiriko Ateneoan (klaseak emanez zein idazkari karguaz), bai Academia Cervántica ren sorreran (1873), edo baita Revista Bibliográfica bezalako proiektu editorialak aurrera eramanez ere (aldizkari
|
hau
euskaraz, latinez, gaztelaniaz, portugesez, italieraz, frantsesez, ingelesez, alemanez, katalanez eta proventzalez idatzia ei zegoen).
|
|
|
1977 urtean ikastetxe publikoetako hainbat irakaslek egindako udakojardunaldien ondoren sortutako pedagogia kolektiboa. Kolektibo
|
honek
euskararekin izan duen atxikimendu nabarmenari esker, euskara normalizatzea eta berreskuratzea lortu da irakaskuntza publikoan.
|
|
|
Andoni Aranaga txirrindulariak Tropela elkarteak sortu duen Tropela.net ekimena bultzatu du. Frantziako Tourraren inguruko porra
|
hau
euskara, teknologia berriak eta txirrindularitza uztartzeko eta sustatzeko antolatu dute. Parte hartzea doakoa da eta horretarako epea aste honetan bukatzen da.
|
|
2006
|
|
|
Olatz Osak zenbakitara eraman du baieztapen hori: " Mailegutzak merkatua lau aldiz txikitzea dakar, lau urtean behin salduko direlako liburuak, eta
|
honek
euskarazko ikasliburuen ekoizpena ez jasangarri bilakatzen du, hau da, orain batez beste lau urte behar baldin badira euskarazko ikasliburu bat amortizatzeko, neurri honekin hamasei dira. Ondorioa garbia da:
|
|
|
Juanito Sangrek (Ekon) bateria grabatu du Andre kantan, Francisek (Doctor Deseo) Bondageen abestu du, Bad f Line eko Txemak Andre kantan abestu du eta Jimy S.A.k Pause ekoitzi du. Azkenaldian gelditu barik dabilen Evaristok (La Polla eta Gatillazo) Non noiz eta Renato kantetan hartu du parte, azken
|
honetan
euskaraz abestuz. Bengoaren esanetan, berak egindako disko batek ez du guztiz asetzen Evaristok parte hatzen ez badu.
|
|
|
Euskarazko bertsioan ere konkurtso mailegua gailendu da, hitz hori lurralde euskaldun guztietan ohikotasunez erabiltzen ez dela jakin arren, Araba, Bizkaia, Gipuzkoa eta Nafarroan bai ezagutzen delako; edozein kasutan ere, une zehatz batean Europar legeriak finka dezake bide bakarra, mugatik harantz zein honantz gai
|
honetan
euskara erabiltzen duten guztientzat.
|
|
|
Kapitulu
|
honen
euskararako itzulpena, Ana Azkargorta psikologoak egina da.
|
|
|
Kapitulu
|
honen
euskararako itzulpena, Aloña Goiburu psikologoak egin du.
|
|
|
Kapitulu
|
honen
euskararako itzulpena, Ana Azkargorta psikologoak egin du.
|
|
|
Bai Eskolak Euskalduntzeari kanpaina antolatu duten eragileen (Kontseilua, Euskal Konfederazioa, AEK, IKA, Euskal Herrian Euskaraz, UEU, Topagunea, Sortzen Ikasbatuaz, Ikas, Euskal Irratiak, LAB, Ikasle Abertzaleak eta Euskal Herriak Bere Eskola) hitzetan, Euskal Herrian 3 ikasletik 2 ez da eskola bidez euskalduntzen, beraz, ikasleen %38 euskaldunduko da soilik. " Milaka haur eta gazteri urratzen zaie euskara jakiteko eskubidea eta
|
honek
euskararen geroa bera ere kolokan jartzen du", adierazi dute.
|
|
|
Euskara teknikariak, goraxeago aipatu den izaera" soziala" duten hainbat lanbidetako profesionalek bezalaxe, nekez erakutsiko du taula edo grafiko eder batean bere lanaren emaitza: " udal
|
honetan
euskara% 56an normalizatu dut, eta enpresa hartan %72", esaterako. Askotan ez dago lanaren emaitza kuantifikatzerik, eta esan litekeen bakarra da egin duena ongi egin ote duen, edo aurrez ezarritako helburuak lortu ote dituen, baina egindakoaren benetako emaitza zenbaki zehatzetan jartzerik izan gabe.
|
|
|
Hizkuntz politika zein immigrazioa zehar lerro moduan landu ohi diren bi gai ditugu. Kasu
|
honetan
euskararen hizkuntz normalizazioa abiapuntua izanik ere, esandako bi ikuspuntuak uztartzen saiatu gara, kasu honetan Hezkuntzaren eremuan kokaturik.
|
|
|
Baina duda barik, aspaldi
|
honetan
euskaraz Interneten ari garenok fenomeno ugari ikusi baditugu ere, blogintza bizkor eta azkar hasi bada ere, sortzaile eta garatzaile gazteenek sortzen dituzten tresnek liluratzen gaituzte batez ere. Aski da, munduan den ideia on bat ikusi, gurera ekarri, kodea itzuli eta egokitzeko.
|