|
2000
|
|
|
Aita merkataritzan aritu zen eta Gasteiz eta Burgos izan zituen bizileku. Baina gogoan izan behar dugu, hezkuntzaren aldetik, feudalismo garai hartan familiak eta jatorriak zerikusi
|
handiagoa
zutela jaioterriak baino. Horregatik, bi anaiok Dominikoen ordenan sartzean, Vitoria hautatu zuten deituratzat, jatorriaren lotura jarraitzeko asmoz, noski.
|
|
|
1546an hil zen Vitoria maisu
|
handia
, eta aipaturiko bi lanok, ikasle izan zituenek, beraiek jasotako oharrak eta maisuaren zenbait izkribu bilduz eta osatuz, Frantziako Lyon-en inprimatzaile ospetsua zen Jacques Boyer jaunari eman zizkioten. Eta honek bi liburukitan argitara eman zituen 1557 urtean.
|
|
|
Aita Vitoriaren Salamancako irakaskuntza haiek, Hugo Grocio holandarrak sistematizaturik jarri zituenetik, mundu guztian ospe
|
handia
hartu zuten giza eskubideen alde. Geroztik, zehaztasunez, argi eta garbi eratu dira gizakion eskubiderako.
|
|
|
Gero, 1567 urtean, Erromara jo zuen eta, Vatikanoko Tribunal nagusiko kide izendatu zutenez, aukera egokia lortu ere bai, zeren Pio V.ak, Gregorio XIII.ak eta Sixto V.ak beren kontseilaritzat hartu eta ohore
|
handien
jabe egin zuten. Eta, han ere, bertako antolakuntza eta egitarauen hobekuntzaz arduratu zen.
|
|
|
Eta, han ere, bertako antolakuntza eta egitarauen hobekuntzaz arduratu zen. Horregatik, bere bizitzako azken urteetan, administraritza eta zuzenbideetan ospe
|
handia
lortu zuen, ez ordea Espainiako gortean.
|
|
|
Baina, gure artean, Aita Manuel Larramendi andoaindar josulaguna dugu noski Argiaro garaiaren sustatzailerik
|
handiena
. Besteak beste, Corografía de la provincia de Guipúzcoa deritzan lana idatzi zuen 1754an, Bartzelonan 1882an argitaratuko zena.
|
|
|
Baina hemen ahantzi ezinezkoa zaigu Axular
|
handia
hainbeste goraipatzen zuen Joannes Etxeberri() Sarako mediku hura. Julio Urkixok bildu zituen bere lanak, sarrera eta oharrez osaturik argitaratzeko (ikus Obras vascongadas del Doctor Labortano Joannes D. Etcheberri, 1712 Paris, 1907), norengan aurki genitzakeen giza eskubideen alderako iritziak.
|
|
|
diktadurari buruzko tesia prestatu zuenean hil zuten. Gure garaikoontzat galera
|
handia
izan zen hura.
|
|
|
Hizkuntzari buruzkoan, arrazoia ez dago txikiagoa edo
|
handiagoa
izatean. Gu ere munduaren zati bat garenez, naturak eman digun unibertsaltasuna bakoitzak beretik daramagu eta, besteak ukatu gabe, hein batean unibertsalagoak gara gure gizartetik gizarte orekari eutsiz jarraitzen badugu.
|
|
|
deritzan lana, Zephyrus aldizkariaren XII. aleko 5 orrialdeetan (Salamanca, 1961). Eta gure hizkuntzalari
|
handiaren
beste zenbait agiri Textos arcáicos vascos eta La lengua vasca liburuetan.
|
|
|
Gogoan izan, halaber, Aragoi eta Gaztelako Erregetza biok, edonork dakienez, XI. mende hasieran, Nafarroako Santxo III.ak (Santxo
|
Handia
zeritzanak) sortu zituela musulmanei kendu zizkien lurraldeetan, eta bere semeen artean zatitu zituela: Gaztelako erregetza sortuz Fernando I.arekin eta Aragoikoa Ramiro I.arekin.
|
|
|
Adibidez, Bizkai Gipuzkoetan Oñaz eta Ganboarren arteko guduketaz baliatu ziren Gaztelakoak, talde baten alde jokatuz eta elkarren arteko zatiketa geroz
|
handiagoak
bultzatuz, harik eta lurralde guztiaren jabe egin ziren arte. Geroago, gauza bera egingo zuten Nafarroan, Agramont eta Beaumont taldeekin.
|
|
|
Handik hamalau urte geroago Durangaldea Bizkaiko jaunari eman zion, nolabaiteko adiskidetasuna sortarazi nahirik. Eta zehaztasun
|
handirik
ez izan arren, uste dut Artibai aldea ere orduan pasatu zuela Bizkaira.
|
|
|
GOYENETXE, Cruz: . Azpilkuetar Martin sortzez eta etorkiz euskaldun
|
aundia
–. Bigarren euskalegunetako Itzaldiak Donesteben, pp. 17 Euskaltzaindia.
|
|
|
Kontuan izanik emandako hitz hori osotasunean betetzeko garrantzi
|
handikoa
dela eskubide eta askatasun horiek berdin ulertzea;
|
|
|
Gainera, gogoan har, euskara dela Espainiak eta Frantziak beraien barnean duten hizkuntzarik antzinakoena eta gaur oraindik bizirik dirauena. Eta hizkuntzen kontu honetan ezinezkoa dela tipiagoen edo
|
handiagoen
indarrekin jokatzea, demokratikoki baizik, izate naturalez eta gurasoengandiko arrazoiez.
|
|
|
Euskarazko literatura ezagutzeko biderik aukerakoenak Yon Etxaide adiskide nuenari zor dizkiot. Hortik ohartu nintzen mugaz
|
handiko
literaturaren aberastasunaz. Eta gidaritza horri esker, hizkuntzak berez ematen digun loturagatik, Euskal Herrian zehar egiten nituen ibilerek erakutsi zidaten Iparraldean ere ez nintzela arrotz, anaia baizik.
|
|
|
Pedro Agerre Azpilkueta. Axular? ezin ahantzia, euskarazko idazlerik
|
handienetakoa
, 1643an argitaratu zen Gero ren egilea genuen. Garai hartatik etenik gabe aritu izan dira euskal idazleak Nafarroan, eta ezin aipatu gabe utzi gure mendeko Nikolas Ormaetxea. Orixe?, hainbeste idazlanen artean Euskaldunak (1950) poema mardularen egilea.
|
|
|
Deialdi bikoitzik ez zela inola ere eginen erantzun zuen Lehendakari jaunak, baina Eremu Mistoko programazioetan, euskara gehiago erabiltzeagatik balorazio
|
handiagoa
emanen zela, agindu zuen eta, euskararen aldeko diskriminazioa eginez jokatuko zuela?.
|
|
|
–Hemen guraso eta maisuak falta
|
handi
bat erremediatu behar dute, eta gure Euskal Herriari oraindaino baino mesede gehiago egin. Jenteen artean beste Lenguajerik Euskera baino ditxa gabeagokorik ez da ikusi, eta gure jatorrizko, edo jaiotzako Hizkera ez balitz bezala eta Euskaraz hitz egitea pekaturik haundiena balitz bezala, giza artetik kendu, eta lurpean ondatu nahi dute, eta Eskoletan sortija edo siñalearekin, azote eta kastiguarekin eragotzi nahi dute.
|
|
|
–Hemen guraso eta maisuak falta handi bat erremediatu behar dute, eta gure Euskal Herriari oraindaino baino mesede gehiago egin. Jenteen artean beste Lenguajerik Euskera baino ditxa gabeagokorik ez da ikusi, eta gure jatorrizko, edo jaiotzako Hizkera ez balitz bezala eta Euskaraz hitz egitea pekaturik
|
haundiena
balitz bezala, giza artetik kendu, eta lurpean ondatu nahi dute, eta Eskoletan sortija edo siñalearekin, azote eta kastiguarekin eragotzi nahi dute. Zer erakeria itsuagorik hau baino?
|
|
|
Hala ez Eskolan, eta ez Gramatikan Euskara behin ere utzi behar ez da. Soldadu Jaun honek arrazoi
|
handia
zeukan. Ahal daitekeen disparaterik bidegabeena da, Euskera gazteei debekatu, eta madarikatua balego bezala kastigatu eta eragoztea.
|
|
|
Bestela Gaztelara gazteak badoaz: han burla, eta lotsa
|
handien
kostuan badere, Erderaz ikasten dute: eta nola Euskera kendu zieten, eta jarduten ez duten, beren Herri, edo Etxeetara bihurtzean, alde guztietara barregarriak ohi dira:
|
|
|
Gaztelania ez ikasi eta Euske ra bai ahaztu. Gero hemen lotsa
|
handiaz
dakusguna: ez hitz egiteko eta ez elkar aditzeko, Erderazko eta Euskarazko nahaspila moldakaitz eta nazkagarri bat entzun ohi da.
|
|
|
Bedeika nik dakidan Maestra estimagarri errespetu
|
handiko
bat, bere grazia onarekin, eta kastigu gabe ume inozente sei urtekoei ere, Euskeraz, Erderaz eta Latinez berdin, txit trebetasun handiaz eta ederki lotsarik gabe erakasten diena. Ojala hori bera Maisu guziek egiten balute:
|
|
|
Bedeika nik dakidan Maestra estimagarri errespetu handiko bat, bere grazia onarekin, eta kastigu gabe ume inozente sei urtekoei ere, Euskeraz, Erderaz eta Latinez berdin, txit trebetasun
|
handiaz
eta ederki lotsarik gabe erakasten diena. Ojala hori bera Maisu guziek egiten balute:
|
|
|
Horiek horregatik jartzen dute gaztelera munduko hoberena balitz bezala. Baina, mundua
|
handia
izaki eta, hizkuntza asko dira bertan. Hori bai, denak errespetagarriak, bakebiderik nahi baldin badugu.
|
|
|
1999 urtean, errege Felipe II.aren heriotzako laugarren mendeurreneko ospakuntzek entzute
|
handia
izan zuten, ez hainbeste Treviño eskualdeagatik izan diren auziek, aspalditik isil zeudenak eta orain berriz piztuak, eskualde horrek Arabako edo Burgosko izan behar duen.
|
|
|
errege Felipe II.ak zer du ikustekorik Treviñorekin? Espainiarentzat munduko inperiorik
|
handiena
eduki zuen errege hark berak zuzenean ez noski. Baina oroi errege Felipe II.aren historiagile bezala kronikari izan zen Esteban Garibai, eta mondragoar hark Treviñori buruz bildu zituenak, nortasunez eta garaiagatik badutelako bere garrantzia; baina egia da inori ez diodala irakurri kronikari hark zer zioen.
|
|
|
dakar. Beraz, hara hor munduko Inperiorik
|
handiena
zen garai hartan, nola agertzen zaigun Arabako eta ez Burgosko. Gaur egun oraindik Felipe II.az eta Espainiaren handitasunez amets egiten duten horiek, erregeren kronikariari ere jaramon egitea beharrezkoa iruditzen zait.
|
|
|
Txemak bidera begiratu zuen. Abiadura
|
handia
zeramaten. Eta segundo bateko gauza izan zen, Irina ez zen ohartu ere egin:
|
|
|
Autoa errepidetik irten zen gero eta abiadura
|
handiagoan
. Azeleragailua askatzeko Irinak egindako saiakera guztiz alferrikakoa izan zen, eta bidetik hurbil zeuden zuhaitz batzuk gero eta azkarrago zihoazen euren enkontrura.
|
|
|
" Eta orain zer?", pentsatu zuen," zelan aterako da eguzkia nire kantuak iluntasuna urratzen ez badu? Gauza jakina da gaua amaitzean, eta eguzkirik irteten ez bada, amildegi
|
handi
bat agertzen dela muinoen atzetik, mundu guztia irentsiko duena gupidarik gabe! Dena amaituko da kanturik egiten ez badut!", larritu zen gauaren amaierarako ordu laurden baino falta ez zenean.
|
|
|
Bere ikaran oiloak esnatu zituen, eta ondoren kortako hiru behiak, zeinak lo sakonean baitzeuden, minutu gutxiren buruan gertatuko zen hondamendiaren berri jakin gabe. Oilarrak keinuz aitortu zien gertatuko zena, munduaren akaberaren aurrean zeudela eta jateko, jateko gogoz, behintzat tripa beteta hil zitezen, eta agur esan zien hegoekin, heriotza gauza luzea da lagunok esan nahi izan zien, eta gauaren ondorengo amildegian ahalik eta duintasun
|
handienarekin
eror zitezen eskatu zien oilar izutuak. Hilda gaude, hilda gaude!
|
|
|
Eguzki printza lodi batek mokoa, hegoak, paparra berotu zizkion. Eguneroko eguzki horrek, bere seinaleari kasu eginaz goizero biluzten zen eguzki horrek bidea aurkitu zuen, dinosauru
|
handi
eta otzan baten antzera.
|
|
|
" Nik ez dut inoiz arazo
|
handirik
izan emaztearekin. Pena bakarra daukat, gutxi gorabehera hilabetea izango baita gaitzen batek zentzumenak ukitu zizkionetik, eta geroztik ez du gaixoak ezer entenditzen, eta alferrik da berarekin berba egitea, alferrik da...
|
|
|
Segituan jakinaren gainean jarri nahi izan zuten Txema: " Protestanteen egun
|
handia
da uztailaren 12a. Hori jakingo zenuen, ezta?
|
|
|
Txemak ezetz esan zion gogo
|
handi
barik. Onartzen zuen istorio interesgarria zela, baina Eiderren irudia urrutiago geratu zitzaion.
|
|
|
Fergus ez zen ari Dinglekoaz. Atentatu horri, Dinglekoari, ez zion batere garrantzirik eman istorioa kontatzen ari zen gizon
|
handiak
, eta Txema prest zegoen lealisten abenturatxoaren amaiera entzuteko, baina jarrera indiferenteago batez. Gogo gutxiagoz, nahi bada.
|
|
|
Eta ez zuela ulertzen nola lokartu zen, eta ea nola zen posible, inoiz ez zuela aukerarik izango naturaren holako espektakulurik berriz ikusteko eta hala ere lotan pasatu zuela bide guztia, eta ardiak errepidetik joaten ez zirelako taxia ordu laurdenez geldirik izan zuela, eta paisaia hark arnasa ere osten dizula (noski, esna egonez gero), eta berrogeita hamar libera zirela, mesedez. Lagun
|
handi
bat betiko urrutiratzen denean bezala begiratu zien Txemak txanpon haiei. Hamar mila pela.
|
|
|
Leo’s Hostel hartan logelak
|
handiak
ziren, sabai altukoak eta, batez ere, hotzak. Baina Txemari hamabi pertsonarentzako logela huts bat tokatu zitzaion, dena berarentzat, eta pozik sentitu zen, inork gaizki begiratuko zion beldurrik gabe egin baitzezakeen nahi zuen guztia han:
|
|
|
Dingletik joateko intentzioarekin, egiteari ekin nion goizean goiz. Hala ere, hain goiz joatea alferrik izan zen,
|
handik
ez baitzen ia autorik pasatzen. Ordu eta erdi eman nuen bertan, geldi, zain, furgoneta urdin bat geratu zen arte, leiho ilunak zituena.
|
|
|
Gaur, atzoko bidaiaren ajeak oraindik gainean genituenez, ez dugu gauza
|
handirik
egin. Bakoitzak gela batean egin du lo, baina berdin izango litzaidake Ralphekin lo lo egitea.
|
|
|
Bidaiaren hasieran, Bitakora honetan idatzi nuen distantzia apur bat nahi nuela, herrira bueltatzerakoan nire eguneroko gauzak gehiago apreziatzeko. Agian distantzia
|
handiegia
hartu dut, eta perspektiba zabalegia beraz. Ametsetik esnatzea beti izaten da gogorra.
|
|
|
Badakizu zein den, Bitakora, nahiz eta izen horrekin beharbada ez ezagutu: bere mokoa triangelu gorri hori
|
handi
bat da, eta aurpegiera triste samarra du. Pinguinoaren antza hartzen diot, ez dakit zelan azaldu.
|
|
|
Bagoaz bihar Ipar Irlandara. Lehendik ere gogo
|
handia
nuen inguru horiek ezagutzeko, eta gehiago orain Ralph nire aitzakia izanik.
|
|
|
Beraz, furgonetaz joango gara Sligoraino, eta
|
handik
aurrera autobusez.
|
|
|
Esnatzean, berriz, erru sentsazio
|
handi
batek hartu zuen Txema. Izan ere, ametseko desilusio hura supituan desegin baitzitzaion, esnatu eta konturatu zenean Eider hilda zegoela, ez zuela zertan kezkatu.
|
|
|
Poz txiki horren ondoan ez zuten lekurik irainek, adarrek, gezurrek eta Eiderren" ni neu izan nahi dut" haiek. Pinguinoen kontu horrekin apur bat erretxindu zen, bai, baina askoz ere
|
handiagoa
zen Txemaren barruko poza, ikusita Eider zela orain ezeren ideiarik ere ez zuena. Eider, hain aurrerakoia zen hura, Irlandara joatearen erabakia atentatu baten gorabeheran hartu zuen hura, egunero egunkaria" Mundua" ataletik hasten zuen hura, IRA eta INLAren arteko banaketari buruzko tesia egin zezakeen hura; Eider alegia, ez zela konturatu IRAko kide baten zakila ari zela jaten.
|
|
|
Poz txiki bat zen hura, batailatxo bat guda
|
handiaren barruan
. Soldaduek ondo dakite, batez ere kalte sakonak pairatzen ari direnean, irabazitako gudaldi ñimiñoetan kontzentratu behar dutela poz guztia, bestela akabo.
|
|
|
–Baina Irlandakoa jakingo zenuen, eta hala ere Jabi lagun
|
handiak
ez zidan ezertxo ere esan...
|
|
|
Uste dut ez dudala zabalduko. Eta bidaiaren amaierara hurbiltzen noan eran, gero eta nazka
|
handiagoa
ematen dit Eiderrek.
|
|
|
–Txorradak?
|
Handiagoa
egiteko puntuan egon nintzen lehengoan, amildegi baten parean!
|
|
|
–Lasai, egon lasai. Badakit kolpe
|
handia
izan dela, baina lehen ere esan dizut hutsetik hasteko aukera ere badela. Zatoz lagunengana.
|
|
|
Txema konturatu zen, beraz, bidegurutzean zegoela, eta boy scoutei belarrondoko bana ematea baino, oihuka hastea baino, askoz ere gogo
|
handiagoak
sortu zitzaizkion herrira bueltatzeko, eta kanposantuko G12 kaleko hilotzaren aurrean birikak ondo bete eta puta nazkagarriaaaaa! botatzeko garrasi batean.
|
|
|
Eta dena zen zirimola, eta zorabioa, eta kolore zuriak, eta jendea oihuka, eta bere amaren ahotsa" seguru ikusten nauela, seguru nago!" garrasika, eta esku batek altxatzen zuen ipurdiz gora jartzeko, eta trapu batez garbitu, eta dena eskuak eta argitasuna, denak izaki
|
handi
eta iletsuak; ezer ez, finean, bere munduarekin antzekoa zenik.
|
|
|
Egia esan, usaina eta soinuak ez zitzaizkidan ezezagunak egiten, Euskal Herriko edozein portutako berdinak baitziren. Baina hemen ez dago etxe alturik, itsasontzi
|
handirik
edo trafiko astunik. Irlandako kostaldeko herrixka sinple bat imajina dezakezu, beraz, Bitakora laguna, eta asmatuko duzu.
|
|
|
Argazkiak atera dizkiet sareak josten ari ziren gizon edadetu eta indartsuei, itsas kaio
|
handiz
betetako txalupei, ilaran jarritako ehundaka butroiei eta marinel zaharrei.
|
|
|
Eta gainera, Irlandako lehen amildegiak ikusi ditut, errepidetik itsasoraino jausten. Ez ziren
|
handiegiak
, onartzen dut, baina kostalde honetatik gora (dezente gorago, egia esateko eta zoritxarrez) dauden Cliffs of Moher famatuetarako prestaketa majoa izan da gaurkoa.
|
|
|
Egun osoan ez dut gauza
|
handirik
egin. Portutik paseatu eta itsasoz bestalde utzi ditudan gauzez pentsatu.
|
|
|
Zazpietarako zegoen iragarrita, hori zioen behintzat portutik hurbil ikusi dudan kartel batek: " 19:00etan, Dingleko Gazte Aretoan, hitzaldia"; eta azpian, letra
|
handiagoz
," Ipar Irlanda, gaur: katolikoa, errepublikarra... askea".
|
|
|
Eta jakin mina asetzeko ere ez zuen ahalegin
|
handirik
egin, batez ere jakinda aurkituko zuena edozein arropa zela ere, ez zuela jantziko. Bidaiaren hasieratik ez zituen oinetakoak aldatu:
|
|
|
Medikuak esan baitzuen minik ere ez zenuela sentitu. Agian min
|
handiagoa
egiten zizuten nire laztanek.
|
|
|
Begiak itxi nituen nahiago izan nuelako sinestea, amestea, itxaropenari gogor oratzea... errealitate puta honi aurrez begiratzea baino. Eta orain, Irlandan eta disket hotz bati esker, G12 kalera eraman duzun egia osoa ari zait agertzen, eta nahi izan arren ezin dut burutik kendu zu zeu zarela kontatzen didana Rocío harekin enrollatu zinela, Jabirekin izandako aferak uste zenuena baino garrantzi
|
handiagoa
izan zuela azkenean, eta oraindik ere" Connemara" aipatzen duzu, eta toki horretara zeure bila joan nahi duzula. Oraindik ez duzu zure burua aurkitu ala?
|
|
|
Barraren bestaldera begiratu zuen, bere aurrera. Ispilu
|
handi
batek bere aurpegia erakusten zion gupidarik gabe. Zerbeza beltza eskuan, eta bakarrik.
|
|
|
Hara heltzeko zenbait kilometro egin behar izan zituen oinez, motxila
|
handia
bizkarrean, autobusik ez zuelako aurkitu eta herri balneariora autoz zihoazen denak edadetu samarrak zirelako eta, beraz, bide ertzeko motxiladunari mespretxuz begiratu ondoren aurrera segitzen zutelako, Txemaren hatz lodia berriz poltsikora sartzera kondenatuz.
|
|
|
" Bakardadean edatea ez da dibertitzeko erarik onena, jauna!", eta eskuak animozko zartako izugarri bat eman zion Txemaren bizkarrari. Hain izugarria, ezen ia aulkitik ere bota baitzuen, eta mugimendu bortitz horren eraginez begien erdian jotzen zuen argia ere desbideratu zen, bistan utziz bere aurrean zegoen gizon
|
handi
eta irribarretsua. " Gurekin etorri zenuke", eta beste bizkarrondoko zakar bat, ia barraz bestalde bidali zuena.
|
|
|
" Gurekin etorri zenuke", eta beste bizkarrondoko zakar bat, ia barraz bestalde bidali zuena. Gizon
|
handiak
lau guinness pinta eskatu zituen eta konturatu orduko Txema mahai batean zegoen gizon handiarekin eta beste birekin batera. Hirurak ziren zaharrak, baina edanean edozein gazte etzanarazteko modukoak.
|
|
|
" Gurekin etorri zenuke", eta beste bizkarrondoko zakar bat, ia barraz bestalde bidali zuena. Gizon handiak lau guinness pinta eskatu zituen eta konturatu orduko Txema mahai batean zegoen gizon
|
handiarekin
eta beste birekin batera. Hirurak ziren zaharrak, baina edanean edozein gazte etzanarazteko modukoak.
|
|
|
Gure abesti zahar batek dioen bezala, arrain asko dago itsasoan. Eta ni, hutsegite
|
handi
haren ostean, gogoz saiatu nintzen arrainen bat harrapatzen, baina bai zera!, inork ez du nirekin nahi. Eta?
|
|
|
Biek baietz egin zuten: Fergusek, hasieran Txemarengana hurbildu zen gizon
|
handiak
; eta Clayk, bibotedun burusoila berau. Azken horrek erantzun zion aurrekoak jarritako puntuari:
|
|
|
Azaldu nahi nuena zera da, inmentsitatearen sentsazio bera bizi izan nuela garai hartan ere: hondartzan geundela gertatu zitzaidan lehenengoz,
|
handik
aurrera sarritan errepikatuko zela oraindik ez nekienean. Txemak itsasoa eskaini zidan, eta nire gaztetasunean ilusioz hartu nituen bere hitzak.
|
|
|
Inmentsitatea zen. Guztia hain
|
handia
iruditzen zitzaidan, ezin bainintzen gauza txikienen aurrean ere harritu gabe geratu. Eta zer esanik ez gauez zeruko tapaki beltza ikustean:
|
|
|
Eiderrek ez zion bere bizitza osoan inmentsitateari buruz berba egin, ezta hondartzako lehen aldi hartan ere. Berak zerbait
|
handia
eskaini zion, bai, akaso lortzeko konplikatu samarrak ziren opariak; baina horrek ez zuen esan nahi itsaso zabala paketetxo batean sartu eta zinta batez lotuko zuenik. Ez.
|
|
|
Azken batean ez da zaila, bururatu zitzaion Txemari, artxibo bakoitza babesten duen kontrazeinua aurkitzea. Eta egia esateko itsasoa zeharkatu gabe ere irekiko zituen arazo
|
handirik gabe
, denak ez baziren ere bai behintzat artxiborik gehienak. Nahikoa zen horretarako Eiderrek aipatzen zuen gida hori bere gelako apalen batean aurkitzea, eta artxiboz artxibo, izandakoaren pausoak jarraituz, bigarren, hirugarren, laugarren... enegarren artxiboa zabaltzea.
|
|
|
Txemak ez zuen lortu lekurik Isaac’s en. Egia esan,
|
handik
urrun aurkitu zuen lo egiteko tokia. Handik eta beste edonondik ere urrun zegoela iruditu zitzaion, inguruan ez baitzegoen ikustea merezi zuen ezer.
|
|
|
Jabik pentsatuko luke errua berea dela, zerbait txarto egin duela, eta horregatik egiten diola alde maiteñoak. Terek, berriz, pentsatuko luke" azken finean, Irlandara joateko dudan gogo itzeletik aparte, ez daukat arrazoi
|
handiegirik
bidaia hori egiteko, eta gainera, Jabi kezkatuta geratuko da", eta azkenean, bat dela edo bestea dela, euren eguneroko bizimodu polit eta linealarekin segituko lukete poz pozik, hurrengo goizean egun milimetratu bati ekingo zioten segurtasunaz.
|
|
|
Hogeigarren mendean aurkitzen garela adierazten diguten elementuak ezabatuz gero, agian deskubrituko genuke Erdi Aroan lokartu zirela Kilkennyko erlojuak. Itxura hori eman zidan, heltzean, autoaren barrutik ikusita, eta inpresio
|
handiagoa
bertako kaleetan egindako paseoan. Gaztelu bat izan zen begietara agertu zitzaidan lehenengo eraikina, eta etxe txiki zahar ugari gero, oihal blasonatuak eta lis loredun banderak baino ez zitzaizkienak falta duela bostehun urteko itxura bera izan zezaten.
|
|
|
Dohainik bidaiatzea maite dutenen, dugunon, merkatu bat ematen zuen Kilkennytik abiatuta Cashelera zihoan bide hark: gazte bat hemen, erosketak egiterakoan goiztiar ibilitako emakume edadetu bat harago, motxila
|
handi
bat bizkarrean zuen betaurrekodun despistatua urrunago. Ni azkenetakoa heldu naiz, baina hala ere beste gehienak baino lehenago irten naiz handik.
|
|
|
Izkinatxoan jartzen zen, justu bezerorik ez zegoenean Txemak bere txokotzat hartua zuen izkina berean. Ez da arraroa, beraz,
|
handik
gutxira biak lagun bihurtzea. Eta nola Rocío García de Mainueta delakoa bezerorik gabeko uneetan agertzen zen bertara, ba are errazagoa zen euren arteko kontaktua.
|
|
|
Rocío García de Mainueta ez zen gehiago agertu tabernatik. Eta agertu bazen ere Txemak ez zekien, zeren
|
handik
gutxira aurkitu baitzuen lana abokatuen bulego txiki hartan, eta duda erdirik gabe tabernari ofizioa albo batera utzi.
|
|
|
Ez zuen berri pozgarririk topatzerik espero, liburutegia ixteko minutu gutxi geratzen zirenean 1994ko apirilaren 9ko egunkarian zerbait aurkitu zuen arte. Titular
|
handi
batek betetzen zuen lehen orrialdeko goi partea, eta horren azpian begirada kateatu zion argazki parea: " IRAren aurkako operazio poliziala.
|
|
|
Ralph oso urduri zegoen, gero eta gehiago mugara hurbiltzen ari ginen heinean. Esan diot lasaitzeko, furgoneta osteagatik ez digutela isun
|
handiegia
jarriko. Eta gainera, aukera geneukala esateko beste bostei egindako txantxa bat baino ez zela hura guztia.
|
|
|
Soldaduak kamuflajez jantzita doaz, hostoz disimulatutako kasko eta guzti. Eta nola ez, zaku
|
handien
atzean ezkutatzen dira, fusil eta metrailadoreen aho beltzak baino ez begi bistan. Holaxe da, ez pentsa asmatzen ari naizenik!
|
|
|
Hainbeste konderri dago Irlandan... Eta beno, andrearen azalpen horrek arrazoi
|
handiagoak
eman dizkit Ralph lasaitzeko: " ikusten?", esan diot," ez dute hauek lan makala IRAko horien bila.
|
|
|
Ralph Bogside auzoan bizi da eta gaur bertako txoko guztiak erakutsi dizkit. Auzo honetara iristean mural
|
handi
batek agurtzen du bisitaria: " You are now entering Free Derry", eta hortik ez oso urrun beste hamaika irudi aurki daitezke:
|
|
|
Connemaratik irten eta hona etortzea jauzi
|
handi
samarra izan da. Han dena zen itzela, polita eta nahi den guztia.
|
|
|
Burua non dudan oso ondo dakizu, Bitakora laguna, eta hori da ezinegona sortzen didana: beldur
|
handia
ematen dit deskubritu berri dudan Eider aske hau nire herrian kokatzeak. Talka egingo dut eguneroko erritmoarekin, hori badakit.
|
|
|
gurasoen etxera heltzeak lasaitasun punttu bat eman zidan. Badakit esan berri dudan horrek ez duela koherentzia
|
handirik
aurreko egunetan idatzitako gauzekin, baina egia da.
|
|
|
Zer gertatuko da jende honekin egia aitortzen dudanean? Bizitza berri bati ekin diot, inork ezagutzen ez nauen hiri
|
handiren
batean. Jendeak ez dizu errukirik egia aitortzen baduzu.
|
|
|
Eta gaur hirugarren aldia izan da Jabi hemendik agertu dena. Lehenengo aldian esan nion nire buru nahasi hau gehiago endredatzerik ez nuela nahi, nahiko borroka
|
handia
dudala neure barruan, baina gaur ere agertu da. Lagundu egin nahi didala esan dit.
|
|
|
Ezinezkoa da. Pertsona bat asko maitatu arren jauzi
|
handiegia
da, bizitza osoan eraikitako mundua goitik behera haustea ez da filmetan bezain erraza. Eta gainera, nork esaten dit Ralphengana sentitzen dudana ez dela amodio zoro bat baino?
|
|
|
Txemari ezin diot denbora gehiagoz gezur
|
handi
hau ezkutatu. Ez du merezi, ez dit ezer txarrik egin.
|
|
|
Gogoa zuen, bai; modu horretan Eiderren oroipenarekin batera sutara botatzeko. Pisuko berrikuntzan bezala, San Joan jai
|
handia
ospatu behar zuen alferrikako oroitzapenekin, sutan erre zitezen Eiderren irudia, ahotsa, momentu on eta txarrak, begiradak, laztanak eta esperantzak. Eta berdin Ralphen irudia ere, dena sutara.
|
|
|
Normala zenez, Lahincheko atentatuaren albistea uztailaren 14ko egunkariak zekarren, titular
|
handitan
: " IRAren erantzun odoltsua orangisten jai egunari", eta beherago," Bost hildako Lahinchen (Clare konderria) atzo gertatutako tiroketan".
|
|
|
Ondorengo egunetako egunkariek datu gehiago zekarten, adibidez talde paramilitar lealistak arma merkantzia
|
handi
bat espero zuela ondorengo egunetarako, eta beste zenbait datu Txemak lehendik ere ezagutzen zituenak. Baina Ralphen aurpegirik ez.
|
|
|
Etxe aurrean eserita zegoen agure batek, urrunetik agertzen ikusi nauenean, etxe barrura sartu eta berriz korrika eta estropezuka irten da kalera, eskuan tez betetako katilua zuela. Ez nuen tearen gogo
|
handirik
, baina berarekin geratu naiz ordu erditxo batez, kontu kontari eta pastak janez.
|
|
|
Behintzat hori pentsatu zuen Txemak, gora begira egongo zela azpiko oheko neska hura. Badaezpadan ez zuen begiratu, zeren gainera askoz ere atentzio
|
handiagoa
eman baitzion beste gauzatxo batek. Ia bihotza ere irten zitzaion ahotik, hantxe, bere buruaren ondoan, bere begietatik hamar zentimetrora zegoen ohol luze hartan argi irakurri zuenean:
|
|
|
Ezin da erraz azaldu: zerbait
|
handia
, paparrean zintzilik grabitateari aurre egiten zioten muino biki haiek baino handiagoa. Konparazio ausart samarra ere bazen, baina zerbaitekin parekatzekotan heriotzarekin egin zitekeen.
|
|
|
Ezin da erraz azaldu: zerbait handia, paparrean zintzilik grabitateari aurre egiten zioten muino biki haiek baino
|
handiagoa
. Konparazio ausart samarra ere bazen, baina zerbaitekin parekatzekotan heriotzarekin egin zitekeen.
|