|
2002
|
|
|
Hala dio Federico Soriguer ek, haur batek jaso dezakeen hezkuntzarik onena gurasoengandik datorrena baita. Horregatik, adituek uste dute ikastetxeetako jantokiek garrantzi
|
handia
dutela haurren hezkuntzari dagokionez, bi urtetik aurrera hasten baitira elikadura ohiturak hartzen. Elikadura tradizionalera itzultzea, fruta eta barazki kontsumo handiagoarekin, nutrizio adituen etengabeko borroka da; izan ere, “gurasoek haur bat eskertzen dutenean, pizzeria batera eramaten dute”, eta horrek “haurra hazten denean irauten duten elikadura ohitura txarrak” sortzeko baino ez du balio.
|
|
|
Zientzialariek uste dute minbiziaren gene konbinazio batzuek haurren probabilitateari eragiten diotela berriro gaixotzeko. «Tumorearen berrerortzea markatzen duen koadro genetikoa hor dago hasieratik», dio ikerketa taldeko buruak, Kathy Pritchard Jonesek, eta, hori dela eta, berriro gaixotzeko joera
|
handiena
duten haurrak zein diren jakin nahi izanez gero, minbizia lehen aldiz diagnostikatzen denean, sendagileek tratamendua banaka dezakete. Orain arte zientzialariek Wilms-en edo nnefroblastomaren tumorea duten umeengan probatu dute teknika.
|
|
|
esneki bat (ez du zertan esnea izan; gazta edo jogurta izan daiteke), zereal bat (ogia, galletak edo gosaritako zereala; inoiz ez dugu opilgintza gomendatzen) eta fruta (zukua baino hobea den pieza bat) ”. Familiaren ohiturek eragin
|
handiagoa
dute haurraren dietan lagunenean baino. “Eta kontuz honekin, batzuetan zenbait elikagairekin saritzen baitugu”.
|
|
2003
|
|
|
Bada gazte hori helduenekin jarri behar lukete. Izan ere kualifikatutako profesional baten beharrik
|
handiena
dutenak haurrak dira, txikienak. Baina dena alderantziz egiten dute.
|
|
2004
|
|
|
Espainian, %3, 6 inguru. Adinaren arabera, eragin
|
handiagoa
du haurrengan, batez ere lehen haurtzaroan. Alergiak normalean haurren adinetan gertatzen dira, baina horrek ez du esan nahi alergiarik ez duen haur bat inoiz izango ez denik.
|
|
2006
|
|
|
Halere, haur hauetako portzentaje dezente batek arazogarrantzitsuak agertzen ditu (Gunnar, Bruce eta Grotevant, 2000; Judge, 2004; Moliner eta Gil, 2002). Ziurrenik, arazo esanguratsuak izateko probabilitate
|
handiagoa
duten haur talde hauen barnean adopzio berezietako haurrak daude, ikerketek argi eta garbi erakusten baitute adopzio berezien kasuan porrot tasakhandiagoak direla horrelako adopzioa ez den kasuetan baino (Brodzinsky, Schechtereta Marantz, 1992/ 2002; Fernandez Molina, 2002; Gallant, 2000; Palacios, Sanchez eta Sanchez, 1996).
|
|
|
Bizikidetzarako testuinguru berrira egokitzean arazo
|
handienak
dituzten haurren zailtasunen artean, arreta berezia merezi dute zenbait autorek azpimarratudituzten hiru ezaugarrik (Dozier, Higley, Albus eta Nutter, 2002; Gauthier, Fortineta Jeliu, 2004; Henry, 1999; Hughes, 1997, 1999; Lieberman, 2004): a) harremanafektibo hurbilak eta elkarrekikoak ezartzeko zailtasuna; b) harremanen etaegoeren kontrola izateko beharra; eta c) euren erreakzio fisiologiko, emozional etakonduktualak erregulatzeko zailtasunak.
|
|
|
Trebetasun
|
handiak
dituzten haurren garapen intelektual, pertsonal eta sozialeanaldagai familiarrek duten garrantzia aztertu duten ikerketen errebisioa aurkeztukodugu hurrengo lerroetan. Gardner ren (1995) eta Wallace eta Walberg en (1987) ikerketetan oinarrituta, Monks (1992) autoreak defendatzen du familiak, eskolarekin eta baldintza sozialekin batera?
|
|
|
trebetasun handiko haurrentzat ezinbestekooinarria/ euskarria eskaintzen duela. Horrela, Feldman eta Piirto k (2002) ikuspuntusistemiko batetik trebetasun
|
handiak
dituen haurra aztertu zuten bere ingurunefamiliarrera nola egokitzen den kontuan hartuta, familiako erlazio horiek ama, aita, neba arrebak eta aitona amonak barne hartzen dituztela. Beraz, familiako elkarrekintzek haurraren gaitasunen garapenean eragina duelako ideia honetan sartzen dirabai haurraren ingurunea bai ingurune horretan haurrak ematen dituen erantzunak.
|
|
|
Familiak haurraren gaitasunberezia garatzen laguntzea erabakitzen duen mementotik, familiako kide guztienbaitan inplikazioak daude. Neba arreben azpisistema ere alda daiteke gaitasun
|
handiak
dituen haur bat dagoenean. Gurasoak, haur supergaituaren trebetasun bereziakikustean, beste seme alabentzako eredua izan behar duelako ustean eror daitezke, beste seme alabak adimen urriagokoak edo garrantzia gutxiagokoak balira bezalajokatuz.
|
|
|
Azkenik, neba arreben arteko harremanek ere aldaketak jasan ditzaketegaitasun
|
handiak
dituen haurrarekiko. Neba arrebek jarrera anbibalenteak azalduditzakete, hau da, alde batetik poztu egiten dira baina beste alde batetik jeloskorazal daitezke, neba arreben arteko konparaketak gerta daitezkeelako eta haurridetxikiagoaren edo zerbait zaharragoaren jakintzaren aurrean umiliazioa ager daitekeelako.
|
|
|
Inguruneko ozono kontzentrazioa handitzea arriskutsuagoa izan daitekeen arrisku taldeak honako hauek dira: arnas aparatuko gaixotasunak dituzten pertsonak, kanpoan jarduera fisikoa egiten duten helduak, arrazoi ezezagunengatik ozonoarekiko sentikortasun
|
handiagoa
duten haurrak eta pertsonak. Gainera, ozonoa, kopuru handitan, kaltegarria da gainerako izaki bizidunentzat ere, zelula hormei eragiten dielako, jarduera fotosintetikoa murrizten duelako eta landareen hazkundeari kalte egiten diolako, eta, ondorioz, landaretza naturala eta nekazaritza ekoizpena murrizten direlako.
|
|
|
GEMS (Girls’ Health Enrichment Multisite Studies) izenarekin bataiatu da proiektua, eta bat dator freskagarrien eta snacken multinazional ezagun batek bere produktuak eskoletako makina saltzaileetatik kentzeko egin duen iragarpenarekin. Zizka mizkek eta edari freskagarriek eragin
|
handia
dute haurren obesitatean. Gainera, mokadu gehien kontsumitzen dituzten haurrek freskagarri azukretsu gehien edaten dituzte eta fruta eta barazki gutxien kontsumitzen dituzte.
|
|
|
AEBetako administrazioa ere ahalegintzen da biztanleria pediatrikoa identifikatzen, glukosarekiko intolerantzia proben, intsulina neurketen eta C peptidoaren bidez. Estatu Batuetako haur obesoen %25ek eta nerabe gizenen %21ek glukosarekiko intolerantzia dute. II. motako diabetesa oraindik asintomatikoa da, eta AEBetako nerabeen% 4k adierazi du intsulinarekiko erresistentzia arrisku faktore bilaka daitekeela obesitate
|
handia
duten haurren glukosarekiko intolerantzia garatzeko. Datuak ez dira berriak; aurreko hamarkadan, National Longitudinal Survey of Youth en() parte hartu zuten 4 eta 12 urte bitarteko haurren kopuruak aztertu ziren.
|
|
|
Aldea da teknika ez dela aplikatzen jaiotzatik edo haurtzarotik agertzen diren gaixotasun larrien transmisioa mozteko. Oraingo honetan, enbrioiak aukeratu ziren, beren bizitzako uneren batean minbizia izateko arrisku
|
handia
zuten haurrak ez jaiotzeko.
|
|
|
Azterketa zehatz baten arabera, eskolara inoiz ez joateko edo garaia baino lehen uzteko aukera gehien dutenak neskak dira batez ere, eta, bereziki, landa eremuetan edo eremu oso pobreetan bizi direnak. Batez beste, ama analfabeta batetik jaiotako haur batek bi aldiz probabilitate
|
handiagoa
du haurra ez eskolatzeko amak hezkuntzaren bat jaso duen adingabeak baino. Horregatik, hain da garrantzitsua “gobernuek lehen lehentasun gisa finkatzea hezkuntza goiztiarrean jardutea, batez ere hezkuntza jasotzeko aukera gutxien duten haurren kolektiboetan, hala nola, minusbaliatuetan edo hiesa bezalako gaixotasunak dituzten pertsonetan”, hori islatzen du ikerketak.
|
|
2007
|
|
|
Garrantzi
|
handia
du haurrak etxean bakarrik ez uzteak, ezta tarte txiki batez ere.
|
|
|
batetik, haurrek beren barne ideien arabera jarduten ikastendute. Prozesu horretan, garrantzi
|
handia
dute haurrek jolasean erabiltzen dituztenordezko objektuak. Hain zuzen ere, haurrek objektu horietako bat erabiltzendutenean, horren ohiko esanahia beste batez ordezkatzen dute.
|
|
|
Sozializazio estiloek ere eragin
|
handia
dute haurren autoestimuan.Coopersmith ek (1967 in Shaffer, 2002) 10 urtetik 12 urtera bitarteko haurren laginbatean egiaztatu zuen autoestimu altua zuten haurren gurasoek hiru ezaugarrizituztela. Batetik, onartu egiten zituzten seme alabak.
|
|
|
Ikertzaileek egiaztatu zuten Frantziako etaEspainiako estatuak bisitatu zituzten haurrek herrialde horiekiko sentimendupositiboagoak zituztela beste haurren aldean. Hala ere, ez zuten horrelako harremanik aurkitu Alemaniaren kasuan; izan ere, badirudi kasu horretan eragin
|
handiagoa
zutela haurren herrialdearen, etsai tradizionala, izateak eta antzeko faktoreek.
|
|
|
Komunikabideek ere zeregin garrantzitsua dute bakerako heziketan. VII.kapituluan ikusi dugun gisa, eragin
|
handia
dute haurrengan, nerabeengan etahelduengan. Komunikabideek eskaintzen dituzten filmak, iragarkiak eta, oro har, saioak tresna baliagarri izan daitezke bake kulturarekin bat datozen balioaktransmititzeko.
|
|
|
Alderdi ekonomikoari dagokionez, ez da egoera onera iristen (12 postua), haurren pobrezia erlatiboaren indizea% 15etik gorakoa baita, Portugal, Italia, Irlanda, Erresuma Batua eta AEBekin. Trukean, espainiar haurrak dira ongizate subjektibo
|
handiena
duten haurrak, holandarrek bakarrik gainditzen dituztenak. Britainiar txikiek betetzen dute azken postua, eta ondoren estatubatuarrek.
|
|
|
Hala ere, ez dago korrelazio nabarmenik haurren ongizatearen eta per capita BPGaren artean. Txekiar Errepublikak, adibidez, herrialde aberatsago askok baino maila
|
handiagoa
du haurren ongizatean. Azkenik, kontuan hartu behar da aztertutako herrialdeetako inor ez dagoela haurren ongizatearen dimentsio guztietako sailkapenen goiko herenean.
|
|
|
Adingabeko lodiak Zenbait gaixotasunek lagundu diezaiokete diabeteari haren bilakaeran, baina garrantzitsuena obesitatea da. Ikerketa ugarik nabarmentzen dutenez, diabetesak eragin
|
handiagoa
du haur obesoetan. «Zenbait azterketa epidemiologikotan, 2 motako mellitus diabeteak eragin handiagoa du haur eta nerabe gizenetan, eta, gainera, gantz azidoetan asaldurak izaten dituzte, hala nola hipertriglizeridemia eta, are, arteria hipertentsioa ere», dio Ruiz Cosanok.
|
|
|
Ikerketa ugarik nabarmentzen dutenez, diabetesak eragin handiagoa du haur obesoetan. «Zenbait azterketa epidemiologikotan, 2 motako mellitus diabeteak eragin
|
handiagoa
du haur eta nerabe gizenetan, eta, gainera, gantz azidoetan asaldurak izaten dituzte, hala nola hipertriglizeridemia eta, are, arteria hipertentsioa ere», dio Ruiz Cosanok. Aditu honen asmoa da osasun programak garatzea, obesitatearen, hiperkolesterolemiaren eta hipertentsioaren tratamenduari eta prebentzioari buruz, nerabeengan eta, batez ere, haurrengan:
|
|
2008
|
|
|
Muskulu masa
|
handia
duten haurrek hobeto eusten diote bizkar gainean jarritako pisuari, bizkarrezurrak tentsio gutxiago jasaten baitu.
|
|
|
Gorputz masa
|
handia
duten haurrekin erabiltzen dute test hori.
|
|
|
Egoera horrek, umorea izan arren, badirudi ez dela hain anekdotikoa. Azken batean, errealitate berri eta konplexu bat dago, gizaki malguenak eta gaiztoenak, harkorragoak eta ikasteko gaitasun
|
handiagoa
dutenak haurrak eta nerabeak informazioaren eta komunikazioaren teknologia berriekin lotzen dituena, hau da, ordenagailuak, bideo-jokoen kontsolak, mugikorrak… Haien eragina aztertzea Errealitate hori aztertzeko, Mátic bezalako proiektuak jarri dira martxan. Azterketa horretan, hiru urteko haurren hezkuntzan eta ikaskuntzan teknologiek duten eraginari buruzko Europako lehena, Bartzelonako La Salle Bonanova eskolaurreko 52 haur bereizi ziren bi taldetan.
|
|
2009
|
|
|
Gizakien Lurra fundazioaren bidez azaroaren 27an etorri zen eta otsailaren 16an operatu zuten. Nazioarteko laguntzari esker egitasmo interesgarria garatzen du GKE honek, Afrikan sendatu ezin diren edota zailtasun
|
handiak
dituzten haurrak Europara sendatzera ekartzeko. Masail edota aurpegiko arazoak dituztenak normalean Donostiara ekartzen dituzte.
|
|
|
Batzuk goxo helduko zaizkigu, besteak zorrotz. Jakin min
|
handia
duen haur batek hitz egingo du orain eta esperientziak erakutsitako helduak gero. Galdera erantzunak erabiliko ditu batzuetan bere testua egituratzeko, edo haur eta objektuei emango die hitza besteetan, kontua, lehen esan bezala, ikuspuntua aldatuz jolastea baita.
|
|
|
Ekipo horiek Industria Ministerioak sustatutako Avanza Planean sartzen dira, teknologia berriak ezgaitasuna duten pertsonei eta adinekoei hurbiltzeko. Ekimen honen bidez, mugitzeko zailtasun
|
handiak
dituzten haur eta gazteei ordenagailua besoekin edo buruarekin pantailako edukietara sartzea eragozten dien ikusmena bakarrik finkatuko zaie. Bideokulografia infragorria erabiltzen da, eta, horri esker, saguaren mugimendua eta betileoa begiradarekin kontrola daitezke, “klik” baten baliokide.
|
|
|
Garaiz antzematearen garrantzia Aurkikuntza hori funtsezkoa da EANen bat duten pertsonen inguruko mundua hobeto ulertzeko. Ikertzaileek diotenez, garaiz antzemateko funtsezko aztarnak ematen ditu, eta etorkizun
|
handia
du haurren ikusmen arreta lehen sintometatik bideratzen duten terapia berriak garatzeko. Izan ere, autismo kasuak goiz atzeman eta esku hartzea da, oraingoz, tratamendurako modurik eraginkorrena.
|
|
|
Ikasturtea hastearekin batera, bizkarrean motxila
|
handiak
dituzten haurrak eta nerabeak ikusi ohi dira. Hala ere, ohitura txarrak, hala nola eskolako zorroan pisu gehiegi izatea eta hori eramateko modu desegokia, edo telebistaren, ordenagailuaren edo bideojokoen aurrean sedentarismoa izatea, eskolako edo etxeko altzari desegokiak izateaz gain, bizkarreko minaren erantzuleak dira.
|
|
|
Nola izan edo izan ona jakiteko ereduak inspiratzen dizkieten lanbideez arduratzen dira haurrak Jarduera bat edo bestea aukeratzerakoan ere zuzeneko eragina dute hedabideek. Sozializazio lanak zerikusi
|
handia
du haurren ehuneko handi batek kirolari izan nahi duelako, eta neskato askok, berriz, abeslari edo aktore lanetan jartzen dute arreta. Kirolariak (batez ere futbolariak) edo herritarren segurtasunaz arduratzen diren profesionalak (poliziak eta suhiltzaileak) heroiaren ordezkari dira.
|
|
|
Gaixotasun genetiko baten ondorioz ikusmen galera
|
handia
duten haurrek berriro ikustea lortu dute, Pensilvaniako Unibertsitateko eta Filadelfiako Haur Ospitaleko (AEB) ikertzaileek garatutako terapia geniko bati esker. Zientzialariek adierazi zutenez, metodo hori adinari lotutako makula endekapenari aplika dakioke, hots, herrialde garatuetako itsutasun kasu gehienak eragiten dituen asaldurari.
|
|
2010
|
|
|
Aldaketa horrek 130.000 emakumeri eragingo lieke, hain zuzen ere, 1951 eta 1955 artean jaiotakoei. Bigarrenik, elbarritasun fisiko edo psikiko
|
handiak
dituzten haurren gurasoek pentsioa osorik eskuratuko dute 67 urte izatera itxaron gabe. Neurri horrek ez du epe mugarik.
|
|
|
Bigarrenik, elbarritasun fisiko edo psikiko
|
handiak
dituzten haurren gurasoek pentsioa osorik eskuratuko dute 67 urte izatera itxaron gabe. Neurri horrek ez du epe mugarik.
|
|
|
Haurtzaroko min kronikoa da herrialde garatuetako kontsulta medikoaren arrazoi nagusietako bat, eta eragin
|
handiena
du haurren bizi kalitatean. Haurren ia herenak pairatzen du.
|
|
|
Askotan, nahaste horiek dituzten eta diagnostikatu edo tratatu ez diren ikasleak eskola porrot beldurgarrira mugatuta egoten dira, derrigorrezko hezkuntzako ikasleen %30ek, Europako batez bestekoaren bikoitza. “Eragin
|
handia
dute haur horien bizitzan. TDAHetatik, %68k amaitu dituzte ikasketak, eta %21ek baino ez dituzte lortu goi mailako ikasketak”.
|
|
|
Natividad Rodriguez Fernando Buesaren alargunaren ustez, berriz, ezin da neurri horren aurka egon, eta indarkeriaren deslegitimizazioaren eta balioen hezkuntzan batasunaren alde egiteko eskatu die alderdiei. Haren ustez, lekukotasunak zuzena izan behar du zuzeneko bizipenak garrantzi
|
handiagoa
duelako haur batentzat bertze pertsona batek kontatutakoak baino. Hala ere onartu du egoera dramatikoak sor ditzakeela biktimentzat.
|
|
2011
|
|
|
" Nesken eta mutilen jolasak daude", hala esan zidaten. Presio sozial handia dago, baina gurasoek garrantzi
|
handia
dute haurren hezkuntzan eta berdintasunean hezten badituzte halako gauzak gutxiagotan gertatuko dira eta rol estuetatik haragoko pertsonak garatu daitezke.
|
|
|
Sukar
|
handia
duten haurrak, berriz, baineran sar daitezke une batez, sukarra jaisteko; uraren tenperaturak, jakina, gorputzarenak baino apalagoa izan behar du (ez du hotza egon beharrik, hala ere).
|
|
|
deituko geniokeena ikasten eta hari arreta ematen. Haren asmoa zen baliabide urriak zituzten adingabeak gizarteratzea, lanbide bat ikasiz; izan ere, konfiantza
|
handia
zuen haurren aukeretan, eta ikasleen premien zerbitzura zeuden pertsonatzat hartzen zituen hezitzaileak. Fröbelen ustez, ikaskuntza formala haurren garapen naturaletik abiatzen da; hori dela eta, lehenengo haurtzaindegietan (Kindergarten), jolasa sartu zuen estrategia pedagogiko nagusitzat.
|
|
|
Haur zentroek, eta, bereziki, eskolak? aukera
|
handiak
dituzte haurrenganako tratu txarrak detektatzeko; izan ere, haur gehienak handik pasatzen dira, eta, gainera, han pasatzen dute denbora gehien. Era berean, hezitzaileek pasatzen dute denbora gehien haiekin, eta horrek haien garapenaren eta jokabidearen lekuko bihurtzen ditu, bai eta tratu txarren egoerak detektatzen gehien lagundu behar duten eragile ere.
|
|
|
Vanesaren alta txostenak zehazten du oso zaila dela bere familiarekin itzultzea, eta arestian adierazitako familia zabalak modu iraunkorrean hartzea finkatzen du. Familiak gogo
|
handia
du haurraren ardura hartzeko, edozein egoeratan delarik ere, eta eskaera prozedura hasi du.
|
|
|
Aitorturik protokolo honetan ezarritakoaren aurka, euren ekonomia edo gizarte egoeragatik edo euren sexuagatik, gatazka armatuetan erabiliak izateko edo erreklutatuak izateko arrisku
|
handia
duten haurren beharrizan bereziak,
|
|
|
Azterlanaren datuek adierazten dutenez, nazioarteko finantzatzaileek eta arduradun politikoek “nutrizio kalitate handiko elikagaiei zeregin garrantzitsua eman behar diete haurren osasun programetan, bereziki desnutrizio tasa handiko eremuetan”. MSFk gogorarazi du desnutrizioak sistema immunologikoa ahultzen duela, eta, horren ondorioz, beste gaixotasun batzuen ondorioz (malaria, arnas infekzioak eta beherakoak) hiltzeko arrisku
|
handiagoa
dutela haurrek. Hala ere, oinarrizko laguntza pakete bati kalitateko nutrizio osagarria gehitzen badiogu txertoak, tratamendu eraginkorrak eta lehen haurtzaroko gaixotasun hilgarrienen prebentzioa barne, “haurren heriotza tasaren aurkako borroka bizkortu egingo da”, dio GKEak.
|
|
|
Eragin
|
handiagoa
dute haurrengan neskengan baino, eta txikiagotu egiten dira adinean aurrera egin ahala.
|
|
|
Hala, egiaztatu zen ehun estraktu atsegingarriaren (TEXB) efektu estrogenikoak lotura zuzena duela gurasoen, erditzearen eta jaioberrien zenbait ezaugarrirekin. Hala, alfa zatikiko TEXB handiena emakume zaharragoen plazentetan ikusi zen, gorputz masaren indize txikiagoa zutenak, Madrilen bizi direnak eta jaiotzean pisu
|
handiagoa
duten haurrak erditzen dituztenak. Emaitza horiek paper bat iradokitzen diote plazente sarean, enbrioi fetuaren garapenean, metatutako xenoestrogenoen multzoaren estrogenotasunari, UGR ren arabera.
|
|
|
Ezaugarri horiek eta beste askok bat egiten dute, oro har, gaitasun handiko ikasle gehienek. Familiek edo irakasleek horiek detektatzea, berriz, gaitasun
|
handiagoa
duen haurraren hasierako identifikazio prozesuaren parte da, eta, horrekin batera, ebaluazio psikopedagogikoa ere bai, baina ez da nahikoa. Superdotazioko adituek eta adituek diotenez, ikasle bat salbuespenezko arlo intelektualean dagoela zehazteko, ezinbestekoa da profesional espezializatuen diagnostiko klinikoa egitea.
|
|
|
“Bitxia da nola desinhibitzen diren, lotsa galtzen duten eta beren artean erlazionatzen diren”, dio. Hala ere, geroagoko kanpaleku horiek alde
|
handiak
dituzte haurren eta bidaia antolatuen aldean. Horietako bat da denbora librea autogestionatzeko aukera ematen zaiela.
|
|
|
Beldurtiak izateko joera edo antsietate arazoak dituzten gurasoen seme alabek beldur proportzio handiagoa dute. Sentiberagoak diren edo antsietate
|
handiagoa
duten haurrak beldur izateko joera handiagoa dute. Egoera edo estimuluren bati buruz haurrari informazio negatiboa ematea izan daiteke adingabearen beldurra sor dezakeen iturria.
|
|
2012
|
|
|
Paueko Akademia Ikuskaritzak RASED izeneko 28 irakasle lanpostu ken ditzake, departamendu mailan, heldu den ostiralean eginen duen bilkuran. Zailtasun
|
handiak
dituzten haurrei laguntza espezializatua ematen diete RASED taldeko irakasleek, eskolan berean baina ikasgelatik kanpo. Hezitzaile batek, irakasle batek eta psikologo batek osatzen dute taldea.
|
|
|
Izan ere, erretreta hartzen duten irakasle horien lanpostuak hutsik gelditzen dira, ez da irakasle berrien formakuntzarik burutzen eta, gainera, ikas prozesu arrunta burutzen duten geletan ikasle kopuruak emendatzen ari dira etengabe. «Zailtasun
|
handia
duten haurrei laguntza kentzeaz gain, gainezka dauden ikasgeletan sartu nahi dituzte. Hori egitea edo eskola porrota pairatuko dutela ebaztea abantzu gauza bera da», erran zuen Beradek.
|
|
|
Lanpostu murrizketa horiek guraso eta sindikatuekin adostu gabe eginen direla salatu dute. Erabaki larria dela nabarmendu dute, zailtasun
|
handienak
dituzten haurrek laguntza gehiago behar dutelako. Salatu dute sare hori desegiteko erabakia ez dela hezkuntza irizpideetan oinarritzen, arrazoi ekonomikoetan baizik.
|
|
|
Egun Administrazio eta Justizia Ministerioaren menpe dago eta kanpoko herrialdetako laguntzari esker euren filosofia eta pentsamendu pedagogikoak aurrera darrai. Budapesten sona
|
handia
duen haur eskola izateaz gain formazio zentro bezala zabalik jarraitzen du.
|
|
|
Txikienek iluntasunari dioten beldurra psikologoei eta psikiatrei kontsulta egiteko arrazoi ohikoenetako bat da, haurren artean fobiarik ohikoenetakoa baita. Ikertzaile espainiarrek garatutako terapia berri batek, haien arabera, eraginkortasun
|
handia
du haurrei fobia gainditzen laguntzeko.
|
|
|
Irudia: Maria Brian Wanskink elikadura portaeran adituaren arabera, eragin
|
handia
dute haurrek jateko moduan dituzten koloreen kopuruak eta nahasketak, elikagai desberdinen kopuruak, produktu nagusiaren kokapenak eta platera osatzen duen antolaketak. Faktore horiek ezagututa, haurren elikaduraren gurasoak eta arduradunak platerak hobeto aurkezteko orientatzen dira, elikagai gehiago kontsumi dezaten eta, ondorioz, haurrak hazkuntza eta garapen fisiko eta mental egokirako behar dituen energia eta mantenugaiak egoki bete ditzan.
|
|
|
Concordia eta Yorkeko Kanadako unibertsitateek berriki egindako ikerketa baten arabera, Proventzako Unibertsitatearekin (Frantzia) lankidetzan, elebidunak izateak dituen onura kognitiboak nabarmen hautematen dira bi urtetik aurrera. Besteak beste, azterlan honek eta beste batzuek azpimarratzen dute gaitasun
|
handiagoa
dutela haur elebidunen arreta kontrolatzeko eta oroimena gehiago garatzeko. Bestalde, Colin Baker ek —elebitasuneko aditu ospetsuenetako batek— ‘Haur elebidunen guraso eta irakasleentzako gida’ lanean dioenez, “bi hizkuntza aldi berean eskuratzeak beste hizkuntza batzuk ikasteko erraztasun handiagoa ematen dio haurrari”.
|
|
|
klasiko bat Txakur batzuek ezkutaketan ere jolasten dute. Uste baino askoz sena
|
handiagoa
dute haurrekin jolasteko, eta haurra ezkutatu egin dela ikusten badute eta deitzen badie, haren bila joango dira. Jolaserako egokia izan daitekeen beste une bat bainu ordua da Biak dibertituko dira, eta hobeto ezagutzen ikasiko dute.’ Jokoaren klasiko honekin, txakurra saritzeko aprobetxa daiteke, haurraren bila bere ordenara joaten denean.
|
|
|
UNICEF Españaren lanak ere nabarmentzen du kide heldu guztiak lanik gabe dituzten haurrak dituzten etxeen kopurua %120 igo dela 2007 eta 2010 artean, etxe guztiak baino ia bi aldiz gehiago. “Datu horrek erakusten du krisiak eragin
|
handiagoa
duela haurrak dituzten familietan, eta bizi baldintzek okerrera egin dutela antzematen da; horrek eragina izan dezake elikaduraren kalitatean, bizikidetzan eta gurasoen eta seme alaben arteko harremanetan”, azaldu du UNICEFek. Pobrezia kronikoa ere %53 handitu da azken hiru urteetan (azken lau urteetatik hiru pobreziaren mugapean daramatzatenak).
|
|
|
Irudia: CONSUMER EROSKI Brian Wanskink elikadura portaeran adituak dioenez, eragin
|
handia
dute haurrek platerean aurkitzen dituzten elikagai desberdinen kopuruak, koloreen nahasketak eta produktu nagusiak hartzen duen posizioak. Faktore horiek ezagutzeak aukera ematen die gurasoei seme alabei eskaintzen dizkieten janarien aurkezpena hobetzeko.
|
|
|
Gurasoekin haurren arropa, uniformeak, liburuak edo eskolako materiala trukatzea, diru asko aurreztea Korrika egitea, paseatzea eta kanpoan kirola egitea merkea da, osasuna hobetzen du eta giza harremanak sustatzen ditu. Halaber, udalerri gehienek doako aisia eta kirol eskaintzak dituzte, edo deskontu
|
handiak
dituzte haurrentzat, pentsiodunentzat, langabetuentzat eta abarrentzat. Gainera, ahaztu egin behar dira alkohola, tabakoa, zorizko jokoak eta tabernetara edo etxetik kanpoko afarietara joatea.
|
|
|
Itxaropen oneko aldian erretzeak haurdunaldi ektopikoa, plazenta askatzea, baginako hemorragia, abortua edo garaia baino lehen erditzea. Gomendatutakoa baino pisu txikiagoarekin jaiotzeko aukera
|
handiagoa
du haurrak, eta bularreko haurraren bat bateko heriotzaren sindromea. 4 Haurdunaren atsedena zaindu Gabonetan Gabonetan, ez da hain nabarmena haurdunarentzako atsedenaren garrantzia elikaduran edo alkoholaren eta tabakoaren kontsumoan gertatzen diren nahasteak baino. Baina garrantzitsua da lo orduez arduratzea. Gabonetako egunak irteerak, jarduerak, gaueko topaketak eta estresa izaten dira.
|
|
2013
|
|
|
batetik, uste zuen adimena hezkuntzaren bidez hobetu zitekeela. Bestalde, aldeztu zuen adimen gaitasun
|
handiagoa
duten haurrek gehiago, azkarrago eta hobeto ikasten zutela besteen aldean. Azkenik, adimena zenbait trebetasunez osaturiko gaitasun konplexua zela azpimarratu zuen.
|
|
|
batetik, haurrek beren barne ideien arabera jarduten ikasten dute. Prozesu horretan, garrantzi
|
handia
dute haurrek jolasean erabiltzen dituzten ordezko objektuek. Hain zuzen ere, haurrek objektu horietako bat erabiltzen dutenean, horren ohiko esanahia beste batez ordezkatzen dute.
|
|
|
Ez dira hemen amaitzen haurdunaldian dauden kiloen mehatxuak: ikerketek ondorioztatzen dute gehiegizko pisua duten haurdunen seme alabek arrisku
|
handiagoa
dutela haurren obesitatea jasateko. Etxeko animaliak haurra osasuntsu senti dadin Haurrak eta katuak ere oso garrantzitsuak dira haurtxoen osasunean.
|
|
|
AAPek, haurren osasunaren arloan ospe handiena duen elkarte profesionaletako batek, baietz uste du. Hainbesteraino, ezen dio «komunikabideek garrantzi
|
handia
dute haur eta nerabeen obesitate epidemian», eta gizarteak onartu behar du «komunikabideekiko esposizioa faktore garrantzitsua dela obesitaterako». Irudia:
|
|
|
Paediatricaren aktan (2013) argitaratu berri den azterlan batek berretsi duenez, guraso autoritatiboak dauden familien atxikimendu bereizgarriek haurren obesitatea prebeni dezakete. 2 Guraso autoritarioak, obesitate arriskua bost aldiz
|
handiagoa
duten haurrak Autoritarismoak, lehenago esan den bezala, bere autoritatea gehiegi betetzen duenak duen jarrera definitzen du. Kontrol asko aplikatzen da eta modu kritikoan egiten da, afektu gutxirekin.
|
|
2014
|
|
|
" Hasieran, hari afektiboa lantzen dugu umearekin azaldu du Marilu Eizagirrek, gustura egon dadila, bere buruarekiko ere ondo sentitzea, eta behin hori lortuta, oinarria daukagu aurrera ekiteko eta helburuak lantzeko". Premia
|
handiak
dituzten haurrak izanik, helburu akademikoa ez da beti aurrena, baizik eta sozializazioa gelako zati izatea, autonomia, arlo emozionala, lagunak egiten eta mantentzen jakitea… Eta bide horretan, elkarlana da gakoa, haurraren inguruan lanean ari diren profesional guztien artean. Hala, koordinaketa bileran, ebaluaketetakoan eta gurasoekin egindakoetan, hezitzaileak ere parte hartzea borrokatu dute urteotan, eta Eskola Kontseiluan ordezkaria izatea lortu dute.
|
|
|
Amaren obesitatea. Gehiegizko pisua haurdunaldian edo ama obesoen gestioetan gehiegizko pisua izanez gero, ohikoa baino pisu
|
handiagoa
duen haur bat jaiotzen da. Ikerketa batzuen arabera, fetuaren makromomia hiru aldiz ohikoagoa da haurdun dauden haurdunetan.
|
|
|
Batez ere, gomendagarria da eremu horietan ariketarik ez egitea (korrika egitea edo bizikletaz ibiltzea), partikula kutsatuak arnasteko arriskua areagotzen baita. Tabakoaren ketik ihes egitea. tabakoaren kontsumoa haurdunaldian arrisku
|
handiak
ditu haurrarentzat. Horregatik, umeek ahalik eta azkarren utzi behar dute ohitura hori.
|
|
|
Ezinbestekoa da haurdunaldian eta erditzean mediku laguntza ematea. Gutxienez lau bisita gomendatutakoa gainditzen ez duten emakumeek arrisku
|
handiagoa
dute haurrak galtzeko. Gauza bera gertatzen da erditzean osasun laguntza egokirik jasotzen ez dutenean, ezta horren ondoren ere, baita 20 urtetik beherako eta 40 urtetik gorako emakumeen kasuan ere.
|
|
|
onkologian Espainian, duela urte batzuetatik erabiltzen da musika, tratamenduaren zati gisa. HMko Hematologia eta Onkologia Pediatrikoko Unitate horretan, zortzi urteko ibilbidea dute, eta bi espezialistek ados daude, musikak tratamendu onkologikoarekiko tolerantzia orokorra hobetzen duela eta horrek eragin
|
handia
duela haurraren heldutasun eta sormen garapenean gaixotasun larri baten testuinguruan. Asko dira minbiziaren tratamenduan ezartzearen onurak eta gaur egun martxan dauden entsegu kliniko asko.
|
|
|
Marmutxa da izatez baina bereziki haren beharra dugularik teilatu batera igana da. Erakartasun
|
handia
du haur gazteekin, entzuten baitute goizetik arrats," nora pasatua da berriz okilo hura?", edo inutil hura gauza bera delako. Anti heroia da.
|
|
2015
|
|
|
«Jakina», esan du Sánchezek. «Haurrak eta amak lotura
|
handia
dute haurra jaio aurretik ere. Maitasunaz hitz egin dezakegu zero minututik», dio.
|
|
|
Lau edo bost ume etorriko dira aurten Gueraraoriok hartutako etxera, eta haurrak udan Saharatik ateratzea oso garrantzitsua dela azpimarratzen dute elkartean. Onura
|
handiak
ditu haurrentzat: kilo batzuk hartzeaz gain, udan zehar hemen hartzen dituzten nutrienteek basamortuan urtea pasatzeko balio diete.
|
|
2016
|
|
|
Haurrak ez du arazorik entzuteko, entzuten dituen soinuak identifikatzeko eta gero erreproduzitzeko. Badira, halaber, mugimenduak imitatzeko zailtasun
|
handiagoak
dituzten haurrak ere. Hitz egiteko moduan, neurri handi batean, besteek hitz egiten duten modua kopiatzen ikasten da haurtxoak sei hilabetetik aurrera gurasoen ezpainak irakurtzen dituzte, horrek dislalia bat ekar dezake.
|
|
|
Bizitzako lehen urteetan amarekin harreman handiagoa eta atxikimendu
|
handiagoa
duten haurrek gainerakoek baino garun garapen handiagoa dute. Halaxe diote Estatu Batuetako ikertzaileek egin berri duten azterketa baten ondorioek.
|
|
|
Ondorioen arabera, trebetasun kognitiboek eragin genetikoa dute, eta horrek lotzen ditu osasun fisiko eta mentaleko egoera batzuekin, garunaren tamainarekin, gorputzaren formarekin eta hezkuntza lorpenekin. Eta, zehazki, burua
|
handiagoa
duten haurrek gainerakoek baino lorpen akademikoak lortzeko probabilitate handiagoa dutela adierazten du. Ikerketaren testuak, Artikulo Psyquiatry aldizkari espezializatuan argitaratua, honako hau dio:
|
|
2017
|
|
|
Benito Marco Gardokiren zuzendaritzapean, aterpea eta oinarrizko irakaskuntza ziurtatzea zuen helburu behinena, baina bazen aisialdirako eta orduz kanpoko ekintzetarako tokia eta parada ere. Futbolak, zinemak eta zezenek toki
|
handia
zuten haurren egunerokoan, batez ere asteburuetan. Ondoan zegoen San Mames futbol zelaira maiz joaten ziren, bertako haurrentzako doako sarrera batzuk beti zituelako Etxeak, eta askotan irratiz ere entzuten zituzten partidak, batez ere Real Sociedadekin izaten ziren derbiak.
|
|
|
Gaueko baraurik gosaltzen ez bada, intsulinaren eta glukosaren mailak pixkanaka jaisten ari dira, eta, besteak beste, funtzio kognitiboaren alderdietan eragin dezakeen nekearen erantzuna eragin dezake. Horrek garrantzi
|
handia
du haurren eta nerabeen errendimendu akademikoan. Askok ez dute gosaltzen gose faltagatik, eta nekea, lo sentsazioa eta eskolako orduetan zereginetan kontzentrazioari eta arretari eusteko zailtasuna adierazten dute.
|
|
|
Jakinekoa da zenbat eta txikiago izan, orduan eta gaitasun
|
handiagoa
dutela haurrek hizkuntzak modu naturalean ikasteko. Horregatik, Floreaga ikastetxeak Azkoitiko haurrak etorkizunerako prestatzeko erronkan aurrerapauso bat eman nahi du:
|
|
2019
|
|
|
Horretarako, hainbat metodo ikasi ditu dagoeneko: " Pertsonaien hitz egiteko eta mugitzeko moduak eragin
|
handia
dute haurren begietan". Elementu horiek mimo handiz zaintzen ditu Zinkunegik:
|
|
|
H. Deutschek aipatzen duen kasu batean, bularra ematen ari zen gazte bati esnea lehortzen zitzaion amak bisita egiten zion bakoitzean; askotan, laguntza eskatzen du, baina jeloskor dago beste emakume batek haurtxoaz hartzen duen artagatik, eta umeak tristura ematen dio. Gainera, eragin
|
handia
dute haurraren aitarekiko harremanek, aitak berak elikatzen dituen sentimenduek. Arrazoi ekonomiko eta sentimentalen multzo oso batek zama eta kate gisa definitzen dute haurra, edo askatze, harribitxi eta segurtasun gisa.
|
|
|
Bakarrik dagoen emakumea izaki sozialki osatugabea da, Frantzian baino are gehiago Ameriketako Estatu Batuetan, baita bizimodua ateratzen badu ere; hatzean ezkon eraztuna eraman behar du pertsona baten duintasun osoa eta eskubide guztiak eskuratuko baditu. Bereziki, emakume ezkonduarena da errespetatzen den amatasun bakarra; ama ezkongabea eskandalagarria da, eta oztopo
|
handia
du haurra. Horregatik guztiagatik, Mundu Zaharreko eta Berriko neska nerabe askok, galdetzen dietenean zer asmo duten etorkizunerako, garai batean erantzungo zuten bezala erantzuten dute orain ere:
|
|
2020
|
|
|
Botere kontua da: haurrentzako zerbitzu prebentiboek eragin
|
handia
dute haur zein familien bizimoduan. Haiek baloreak eta tresnak kontrolatu nahi dituzte, eta zerbitzua elkarteen bitartez emanda, ezin dute hori kontrolatu.
|
|
|
Gehienetan amak geratzen gara etxean, ez dakit, agian emakumeok haurrekin lotura handiagoa sortzen dugu aitek baino. Nire lanean badaude ama bakarrak eta hamarretan ateratzen direnean, adibidez, ez badute laguntzarik, zailtasun
|
handiak
dituzte haurrekin.
|
|
|
Heldu asko konturatzen dira seme alabak kontsultara eramaten dituztenean eta haiek antzeko sintomak izan dituztela konpontzen dutenean. “Gaur egun, duela 20 urte baino gehiago ezagutzen da TDAH, eta atzemateko gaitasun
|
handiagoa
du haur eta gazteen artean”, adierazi du Juan Vicente Blázquez psikologo orokor sanitarioak eta hezkuntza orientatzaileak. Hala ere, norbaiti helduaroan diagnostikatzen badiote “seguru asko egokitzen lagundu dioten ohiturak hartuko ditu”.
|
|
2021
|
|
|
Adimen gaitasun
|
handia
duten haurrekin egiten du lan Gonzalo Vilasau (Donostia, 1983) psikologo klinikoak; tartean, Landarekin. Hark azaldu duenez," garrantzitsua" da gaitasun hori garaiz atzematea, haurraren izaeraren garapena zaintzeko.
|
|
|
Vilasauk azaldu duenez, adimen gaitasun
|
handia
duten haurrek ezaugarri batzuk izan ohi dituzte, eta bada errepikatzen den zera bat: haur horiek gainerakoek baino azkarrago ikasten dute.
|
|
|
Adimen gaitasun
|
handia
duten haurrak izan dira eta badira Azpeitian ere. Pertsona horiek hainbat erraztasun izan ohi dituzte ikasteko garaian, baina kontrapuntu batzuk ere izan ditzake dohain hori izateak.
|
|
|
Gaitasun
|
handia
duten haurrek beste ezaugarri batzuk ere izan ohi dituzte; asko beren artean errepikatzen direnak, eta beste batzuk errepikatzen ez direnak. Larzabalek azaldu duenez, Julen beldurrekin hasi zen duela urte batzuk.
|
|
|
Adimen
|
handia
duten haur askok harremanetarako arazoak ere izan ohi dituzte, baina Garmendiak dioenez, ez da bere kasua izan. " Ni lagunekin irekia izan naiz, eta ez dut harremanetarako arazorik izan.
|
|
|
Horiek horrela, iduri du, batetik, inkestatuek zailtasun
|
handiak
lituzketela Haur Hezkuntzako ikasleekin pantaila bidezko irakaskuntza bideratzeko, eta, bertzetik, formakuntza eskasa jaso dutela, momentura arte, Haur Hezkuntzako Graduan. Horrek aditzera eman diezaguke, adituek adierazi gisa (Mendoza, 2020), Covid ondorioz sorturiko urrutiko irakaskuntzak eta, zehazki, irakaskuntza testuinguruan ekarri duen pantaila bidezko komunikazioak behartu gaituela momentura arte agertuak ez ziren funtzio eta moduetara egokitzera.
|
|
2022
|
|
|
Kaleko zein bestelako euskararen erabilerak areagotzeko funtsezkoa litzateke euskaldunen arteko harreman sareak trinkotu eta ugaritzea, edozein adin taldetan. Euskararen erabilera
|
handienak
dituzten haur eta gazteek, helduen gizarte erdaldunagora igaro ahala, erdarazko harremanetan sakabanatu eta euskararentzat galtzeko arriskua dute.
|
|
|
Kaleko zein bestelako euskararen erabilerak areagotzeko funtsezkoa litzateke euskaldunen arteko harreman sareak trinkotu eta ugaritzea, edozein adin taldetan. Izan ere, EKE
|
handienak
dituzten haur eta gazteen adin taldeetako hiztunek, helduen gizarte erdaldunagora igaro ahala, erdarazko harremanetan sakabanatu eta euskararentzat galtzeko arriskua badute. •
|
|
|
Une batean birika minez hil zen semearen mamu eta oroitzapena izan zuten. Gailak pena
|
handia
zuen haurrak handitzen ari zirelako eta umerik ezin zuelako izan bikiez erdi zenetik. Azenarik ez zion horri garrantzirik ematen, berak ere bazuen haurrak galtzeko beldurra.
|
|
|
Onak badira, jarraitu egingo dute. Haientzat kirolak garrantzi
|
handiagoa
du haurren heziketa prozesuak baino.
|
|
2023
|
|
|
Eta modu berezian lotzen du, ikusiko dugunez. Haurren obesitatea, diabetesaren arrisku handiagoa helduetan Diabetologiaren Europako Elkarteak (EASD) argitaratu du ikerketa, eta, haren arabera, helduen diabetesa izateko arrisku
|
handiagoa
du haurren obesitateak. Hain zuzen ere, dio arrisku faktore bat dela handitan izan daitezkeen ia diabete mota guztientzat.
|