|
2007
|
|
|
Terexa erakasleak pazientzia galduz, alkatearen alaba zaflako batekin etxerat igorri zuen, hunek Xano defenditu zuelakotz natura zientziako kursoaren erdian, erranez kurso horien gatik zuela burua galdu, eta bixtan dena erakaslearen gatik. Eltzea gainditu zuen xorta izan zen gertakari hau, eta herriko arduradun, apez, kontseilari eta
|
beste
jakintasun handiko jendeak bildurik, alkateak deliberatu zuen biztanleen erdian ezin bizi zitakela hoien era hartu nahi ez zuen izaki bat. " Joan bedi beraz, xoriak diren lekurat, kaiolarat".
|
|
|
— Bego hortan, Kattina, bihar joanen gaitun hurbiletik ikusterat zertan diren Jaun Mera eta
|
beste
ikerlariak, eta orduan dine ba sinetsi...
|
|
|
— Den bezala salatzen daunat, jandarmek ez gitine hurbiltzerat utzi eta hamarrer buruz jin ditun
|
beste
bi jandarma auto, bizpahiru poliza gizonekin, eta fuera igorri gitine, baizik eta ez zela deus ikustekorik guretzat.
|
|
|
Zonbait egun pasatu ziren, uztailaren erditsutan ginen eta gaitzeko beroen gatik ala
|
beste
zerbaitetaz, Mañex zaharra gero ta gibelago zoan, ganbaratik ez zen gehiago ateratzen ere, ohean pasatzen zuela denbora guzia eta, nahi dena erranik, Xana eta Kaietek atearen gontza kurrinka hura falta zuten nunbait. Haurrak izan zizkion ikusten duela zonbait egun, bainan hauek ere ez zuten jakin zertako gonbidatu zituen, tutik ez baitzuen entzun arazi.
|
|
|
Arnega zazue kristoren kurutze seinalea eginez" eta arnegatu zuten, pentsatuz behar bada opari zerbait zitakela. Geroztik, Xantxo eta Kattina goibel eta ilun bezain kurios agertzen ziren elgarrekin zirelarik" zer ote da hau?" eta
|
besteak
" ez dakiat, bainan hitzemana diauk, orduan..." eta hortan ahantziarena egiten zuten, jakin minez erreak zirelarik. Bainan, bazakiten ere alai eta irustasunez beterik agertzen burrasoen aintzinean, harro beren aitatxik sekretu handi baten jabe ezarri zituela eta hartaz gai izan behar zutela, gezurrean atxiki behar balira ere!
|
|
|
... egun on, bai... badakizue zer? Oxtian hamekak inguruan
|
beste
bi auto jin ditutzu ikerketa lekurat eta handik jautsi bi jaun krabatadun hiru jandarmen artean. Eta badakizu nor ziren?
|
|
|
Bidetan zehar zabilen jende kasta hori ez zen lekukoetaz hainbat maitatua, bainan zaldi tratuetan ezagutuak zirenez eta gainerat komerzio ganbaran fixatuak, nehork ez zeien deus trabarik egin nahi. Egia erran, ez ziren arras beti bidetan gaindi kurritzen, bainan ingurumenetako merkatu eta feria guzitan parte hartzen zuten edozoin tratularien gisa, eta beren bizi moldea bitxia izan gatik, partikulazki beztimendu eta mintzaira mailan, herabeki onhartuak ziren zaldi edo
|
beste
kabala mota zerbait erosten zuten ber. Biziki pobreak emaiten zuten, iduriz bakarrik, zeren eta ongi kasu egiten zelarik beren ontasunak gordetzen bazituzten ere, kurritzeko kamioi eta berebilak arras dirdirant eta berriak zituzten, denbora hetako marka hoberenetako arnesen barnean agertzen zirelarik harro eta bufant. Beren urguilua zen iduripenezko pobretasun baten azaltzea hobeki enganatzeko lekuko xalantak.
|
|
|
Bainan, errantzun hori emaiten delarik, jakin behar duk" huts edo kausi" errantzun bat dela. Edozoin gisaz, bat edo
|
bestea
izanen duk, erran nahi baita, semea edo alaba, ados?
|
|
|
hortarako dituk eginen otoitz edo murmurika zonbait, aintzinean dukan aita edo ama geiak" seme" edo" alaba" hitza erran arte. Bat edo
|
bestea
erraiten dutelarik, beren bihotz xokoan duten desira zonbaiten azalpena baita hori, ez duk dudan ezarri behar. Beraz, seko, xutitzen haiz erranez:
|
|
|
...ulikaka lekuaren gainean, alkitik berinarat, berinatik alkirat, iguzki ala euri berdin baitzaio aterbean den ber, beroak erretzen badu ere, airearen eskasak itotzen badu ere, eta kanporat ateratzeko soka labur batez tinkaturik bere nagusiari hurbil hurbila ibiltzen den horietarik, ez baitakite ere zer den libre izatea, hain dira gogorki manatuak, alde guzitarat erabiliak, batzu armadun gizakietaz,
|
beste
batzu begiak estalgi beltzez gordeak dituzten makila xuridun batzuen zerbitzuko, beti umil, makal, sukre mokor baten beske...
|
|
|
Artzai xakur erne eta alai bat bakarrik, ile kuskulatu labur eta harro batez jauntzirik, begiak xorrotx, beharriak erne, ez deus batentzat gorputz guzia daldaran. Haatik, aitortu behar dut, ni ere
|
besteak
bezala, bi hankadunen zerbitzuko naizela, bainan ez nola nahika, nortasun bitxikoa naizenez, duintasunez beterik, ez baitut beti manatua egiten ostiko zonbaiten hixtuak ez naukalakotz beldurtzen, partikulazki nagusiak adardun edo apodun izakien bila manatzen nauelarik eta nik, horiek ezin soportatuz, uzten baititut nahi dutena egitera.
|
|
|
...edo zareetan zituzten mozkinak lurrean hedatzen denek ikusteko gisan, aitak aldiz zaldia uzten zuela bere karrosarekin merkatuaren erdian zegoen platana erraldoi baten azpian eta giderrak enborrari estekiz — zaudezte hor biak, itzalean izanen zirezte sarri — eta, bere karrosan zuen zaku gotor eta beltzaran bat platanako abar bateri lotuta dilingo, laster joan zen kurri, kabala hau kunki,
|
beste
huni so, jende ainhitz agurtuz, irriz batzutan, erdi kexu bezala bestetan, eta, ni, harritua, ahoa xabal xabala, ez jakin norat ez nori so egin, erdi burxoratua hainbeste azantz eta oihu entzuten baitzen plaza guzian, han egon nintzen tente potente, aitaren makila eskuan, hain ohorezko lana manatu baizautan. Goiza joan zautan kasik ohartu gabean jendez mukurru zen plaza hartan, eta ordukotz begiak klikaka hasiak nituen akidura eta lo eskasa gatik, azkenean jarri bainintzen karrosaren alkian, handik bederen goradanik ikusten nintuela merkatuko harat hunatak, emazte, gizon, kabala, erhauts eta kearen artean, aments batean bezala.
|
|
|
Eguerdi aspaldixkan pasatua zen, elizako erloiuak jo zuenez bainakien, aita
|
beste
bi gizonekin, eni keinu ahin bat eginik, joana zen ostaturat, noiz ere izitzeko harridura batek hartu ninduen, batbatean, platana abarrari lotua zen aitaren zakua igitzen eta goiti joaiten ikusi nuelarik — jes, zer mirakuilu da hau — eta lasterka abiatzekotan nintzen aita abisatu beharrez norbaitek zakua ebasten ziola, orhoitu nintzalarik berak errana, ixilik egoiteko edozer gertaturik ... Eta, orduan galdezka nindagon nihauri, zer da ixtorio hau, ez jakin nun zer begira, hostotza sasitu hartan ez baitzen deus antzemaiten, zer erranen nion aitari ikusiko zuelarik bere zakuaren falta, noiz ere — bena, bena, zer da berriz hori?
|
|
|
Habil, ene gizon ttipi... — eta hala egin nuen, kasik ohartu gabe ene alki lekuan
|
beste
norbaitek, anartean, bere gibelaldia pausatu zuela, bainan ordukotz loak abantxu eramana ninduen eta karrosa ttuku ttuku kurrituz zoala zaldiaren trostaren heinean, ni erdi atzarririk, beharriak erne ezin atxikiz, etxerateko bide bera egin ginuen, arrabots berak entzun nintuen, zaldia gelditu ere goizean bezala —... du marche... — et, lui, qui?...
|
|
|
Jeiki nintzelarik gauza guziak beren lekuan kausitu nintuen, aita, ama eta ni ginauden bakarrik etxean, zaldia behortegian zen eta gainerat, aitaren zaku beltz famatu hura dilingo zagon usatuzko lekuan, sukaldeko borta sahetsean den lotgailuan emana. Eta kasik segur izan naiz, geroztik eta oraiko denbora guzian, aments bat egin nuela merkatu ixtorio horrekin, ez aitak, ez amak ez zuelakotz gehiago ateraldi horren berri eman, nun ez zen — sobera ttipia hintzen zerbaitetaz orhoitzeko — eta nakielakotz bat edo
|
bestea
aski tematuak zirela egiaren gordetzeko beharrean, baita zerbaiten gezur batez beztitzeko bortxatuak baziren, ez nuen gehiagoko kasurik eman orduko ibilera heier.
|
|
|
Hogoi urte joan ziren gertakari horren berri ukan nuen momentoraino. Ene burrasoek, etxea zaharxka zelata, behar bezala bizitzeko ez egokitua eta
|
beste
estakururekin, lanak abiatu zituzten berrikuntza zerbaiteri buruz. Zokoko kanbarako murrua desegin ginuelarik, nik bainuen pikotxa eskuan, harri mokor bat kolpe batez dautzarazi nuen ustegabean eta zilo batean agertu zen pistola erdoildu zahar bat, segur bere lekuan ez zegoena, gure etxean nehork ez baitzuen holako tresnarik ibiltzen, ez ihizin ez bestela.
|
|
|
Batere ez. Pettan etxearen inguruan hasi zen urhatska, hemen so egin, hura hunki, hau zehez izartuz,
|
bestea
besatraka neurtuz, karkulatuz nun haizea, iguzkia, euria eta bururatu zuen:
|
|
|
" hau zuentzat ttipiegi baita, nihaurentzat izanen da, hemen kokatuko naiz eta ez nauzue poxulian izanen": gela erdian pareta bat muntatu zuen, alde batean" ene ganbara" eta
|
bestean
egon edo jan gela" hau ene saloia", irriz zagola haur loriatu bat bezala. Bukatzeko, supazterra egin zuen" ene hezur zaharren berotzeko, negua etorriko delarik" eta gure gizona, satifos hortan gelditu zen bere aterbea bizi guziko hor zuela.
|
|
|
Horiek hola, negu batez jakin zuen, ilober entzunik," gure amak
|
beste
haur bat ukanen du", horrek ez baitzizaioten gehiagoko efetorik egiten, aski zirela biak bai jostatzeko" zer izanen dugu gehiago anai edo arreba ttipi batekin. Zer afera!".
|
|
|
— Eta zer eginen dut
|
besteaz
–
|
|
|
Jakin behar duzu, irakurle maitea, ene zakur bizia iragaiten dutala bi hankadun eme eta arra batzuen artean, bata gizona deituko dutana eta
|
bestea
anderea, ene nagusi eta jabedun baitira, jakinez geroz, gu zakurrak, betidanik izaki kasta horren menpean garela gure otso izaera aldatu zenez geroztik, eta hori mila ta mila belaunaldiren bilakaeraren ondorioz. Gizona, beraz, da ene lehen nagusia eta horregatik, harekin pasazen ditut eguneko oren gehienak.
|
|
|
Ene beharriak, beren laburtasunean, beti zai dirade eta ene zakur lagunek diotenaz, kartierreko hoberenak ditut, kanpoko ala barneko kalapita edo arrabots guziak entzuten ditut eta jakinean ala sekretuan egiten diren gauzak senditzen. Nahiz ez den beti gaitz hortaz ohartzea, ikusten badut batek edo
|
besteak
besoetan ene hartzeko desira duela, segur naiz nunbait zerbait ongi ez dagonik badela. Hola entzuten dut usutan, batek" a, hi ba, zakurra lagun bat hiz, konfidantzazkoa, hi ba..." eta handik berehala besteak nau deitzen" llabri, te, te, haugi haugi enekin, gu biek elgar ulertzen diauk hobeki..." jakin zazue orduan hobe dutala biekin akort izaitea, bat ez bestea hautatu gabe, zeren eta zerbaitetaz edo nunbait elgarren samur baitira, eta nik, pairatzeko partez, nahiago dut biekin ongi izan, hori ikasi dut ene bizi luzeari esker.
|
|
|
Nahiz ez den beti gaitz hortaz ohartzea, ikusten badut batek edo besteak besoetan ene hartzeko desira duela, segur naiz nunbait zerbait ongi ez dagonik badela. Hola entzuten dut usutan, batek" a, hi ba, zakurra lagun bat hiz, konfidantzazkoa, hi ba..." eta handik berehala
|
besteak
nau deitzen" llabri, te, te, haugi haugi enekin, gu biek elgar ulertzen diauk hobeki..." jakin zazue orduan hobe dutala biekin akort izaitea, bat ez bestea hautatu gabe, zeren eta zerbaitetaz edo nunbait elgarren samur baitira, eta nik, pairatzeko partez, nahiago dut biekin ongi izan, hori ikasi dut ene bizi luzeari esker.
|
|
|
Nahiz ez den beti gaitz hortaz ohartzea, ikusten badut batek edo besteak besoetan ene hartzeko desira duela, segur naiz nunbait zerbait ongi ez dagonik badela. Hola entzuten dut usutan, batek" a, hi ba, zakurra lagun bat hiz, konfidantzazkoa, hi ba..." eta handik berehala besteak nau deitzen" llabri, te, te, haugi haugi enekin, gu biek elgar ulertzen diauk hobeki..." jakin zazue orduan hobe dutala biekin akort izaitea, bat ez
|
bestea
hautatu gabe, zeren eta zerbaitetaz edo nunbait elgarren samur baitira, eta nik, pairatzeko partez, nahiago dut biekin ongi izan, hori ikasi dut ene bizi luzeari esker.
|
|
|
Bainan, eta diozuet hau nehork sekulan ez duela bizi izan, mahai azpiko jokoak begistatzen ditut, horiek bainaute laster ezartzen behar denaren jakinean. Hala nola, ene sudurraren aintzinean arraren zangoa luzatzen hastelarik eta emeki emeki emearena kitzikatzen, kasu orduan, zeren eta, bi edo hiru aldiz zangoen harat hunata ikusi eta, irriz pufaka entzuten ditut" bahiza?" eta
|
besteak
" ale, goazen" eta brau xutitzen dira kaderak pusatuz edo berdin aurtikiz presaka bezala" Llabri, habil kanporat" ostiko edo erratzaren lotsak erne xutiarazten bainau eta atea ikusi gabe ziuntan pasazen, hixtuak ondoriorik ez dezan izan.
|
|
|
Sekulan ez nintzen, goiz hartan bezala, hain zalu eta erne jeiki, amak deitu ninduelarik — Eñaut... — jautzian ohetik ateratu, galtzerdi motxak trabeska ezarriz — ez, ez horiek ez, egun... —
|
beste
pare bat," igandetakoak" eman zauzkitalarik — badakik norat ari hizan egun, ez? — jaunzten nintuela ahal bezain laster, beldurrez ez nintzela aski fite preparatuko — ba, ama, merkaturat...
|
|
|
— ba, berdin, hik edo
|
beste
batek, berdin balio dik. Orduan, bakarrik izan banintz, zerurat heltzeko punpea egingo nuken hain nintzen irus, harro eta nik dakita zer oraino, ene asebetea ezin gordez nun, zakurrari berari kondatu nion segidan — aitak nitan konfidantza handia dik, uste duka — amak bere aldetik dudak ezarri bazituen ere — uste duk zuhur dela Eñauten eremaitea?
|
|
|
Gauzak hola,
|
beste
bi negu pasa ziren familia areagotu zenetik, Pettani, gogoratu zitzaiolarik azken bidaiaz artatu behar zuela, bere munduko pasaia ttipitzen ari zaiola aitortuz" azken zapetak preparatzen dituk holako horietan, oi zortea! " eta deliberatu zuen hil kutxa baten egitea, berari egokia zitakena, hau ez baitzitaken beretzat nihun ez zeneko lan bat, neurriak behar bezala hartzen baziren.
|
|
|
Modu bat edo gehiago zalantzan ezarri zutenez ez dakigu, bakarrik eiherazainak zionez" ainhitz lekutan ikusten ziren Maddi eta Olate, ixilka, ikerka, hau ikus hura hunki, hunat so egin, harat behatuz, nabari zen ez zakiteka oraino..."" zer?" erran zuen jujeak, eta" nik ez dakit, ez nintzan heiekin" eta" nolaz dakizu beraz zertan ari ziren?", eta paperrean ez da deus gehiago idatzirik.
|
Beste
auzo batzuen ganik jakiten da ere" usutan kalapitak ezagun ziren azkar, baita ere oihu, sakre eta beste", eta inkestak agertuko duen bezala, bi gizonak papotik loturik ere egon omen ziren egun batean, oihesturik, batak bestea kriminel izenaz akusatzen zuela. Poliza gizonek bildu lekukotasunen erranean jarraituz, arma batekin hiltzeaz gain, aipatua izan zen haizkoraz botatzea, espatarekin triperditzea, leize zulo batetarat botazea eta nork daki zer oraino, bainan horiek guziek ez dute funts mendrerik ere zeren eta bakoitzak iruditutako ideia batzu baizik ez baitziren.
|
|
|
Modu bat edo gehiago zalantzan ezarri zutenez ez dakigu, bakarrik eiherazainak zionez" ainhitz lekutan ikusten ziren Maddi eta Olate, ixilka, ikerka, hau ikus hura hunki, hunat so egin, harat behatuz, nabari zen ez zakiteka oraino..."" zer?" erran zuen jujeak, eta" nik ez dakit, ez nintzan heiekin" eta" nolaz dakizu beraz zertan ari ziren?", eta paperrean ez da deus gehiago idatzirik. Beste auzo batzuen ganik jakiten da ere" usutan kalapitak ezagun ziren azkar, baita ere oihu, sakre eta beste", eta inkestak agertuko duen bezala, bi gizonak papotik loturik ere egon omen ziren egun batean, oihesturik, batak
|
bestea
kriminel izenaz akusatzen zuela. Poliza gizonek bildu lekukotasunen erranean jarraituz, arma batekin hiltzeaz gain, aipatua izan zen haizkoraz botatzea, espatarekin triperditzea, leize zulo batetarat botazea eta nork daki zer oraino, bainan horiek guziek ez dute funts mendrerik ere zeren eta bakoitzak iruditutako ideia batzu baizik ez baitziren.
|
|
|
Egia hau izan zen, gure ustez: mila zortzi ehun eta hogoita bederatziko otsailaren hiruan, gauerdi hirian, batak mazo batekin zentzordatu zuen senharra,
|
besteak
ganibetez (zortzi ukaldiz bederen, auziko erranen arabera) garbitu eta biek, hain segur ere, zangoetarik herrestan ereman putzu zilo barna batetarat. Gorputza han egon bazen denbora puska batez, edo lohian kokaturik edo urez beterik behin behera joana zelako, berriz agertu zen urgainera ondoko egunetan eta hola zuten denek jakin Lastagaren erahiltzea.
|
|
|
Zorigaitzez, astezken iluntze batez, nun koralako mustrakek iraun baitzuten usaian baino gehiago, paropiako autoa agertu zen etxe aintzinean, apez gazteak ene arreba laguntzen zuela etxeratzen. Orduan nuen jakin ene amaren iritzia, eta ez zen segur aldekoa," apeza izanik ere, sotana azpian
|
besteak
bezala dun!". Xantianak ez zuen gehiagoko kasurik eman erran horreri buruz, bainan, ni harrituta nengon:
|
|
|
Xantianak ez zuen gehiagoko kasurik eman erran horreri buruz, bainan, ni harrituta nengon: "
|
besteak
bezalakoak dira apezak, gizonak beraz! ".
|
|
|
Azken batean, hamabost urtez berak buru eman zuen herri hartan eta ez zuen laguntza baten beharrik, bereziki hainbeste ahuleziaz hornitua zen apez gazte jilufri baten ganik. Bixtan dena, koralak sofritu zuen eta kasik gelditu ere, bainan ene arrebak bere lekua berriz hartu zuen eta eliza guzian berriz ezagun ziren" te deum" eta
|
beste
litaniak, hauek gure apez xaharra loriatzen baizuten, bere beharri tutek ez bazuten ere deus ezagutzen musika mailan, bederen igandetako oilaskoaren berri izanen zuela berriz handik goiti.
|
|
|
Edozoin gisaz, amak uste zuen xerbitxari pasarte horrek ene arrebari" bizitzen ikasiko ziola laster" gehituz gainera" etxeko lanak lehenak eta bortitzenak dituk, hire arrebak ez dik sekulan galtzerdi baten betatxatzen ikasi ere, arraultze baten erretzen oraino gutiago, dik ba hortaratu, nahi edo ez! Eta gainera, aberatsak
|
besteak
baino hastielagoak dituk, berek sekulan egin nahi izan ez dutena bester eginarazteko aiher dituk, pobreak baino zikoitzagoak, bortitzak, jeloskorrak! Kasu paira dezaken ene alabak!".
|
|
|
famili hartako gazte guziak, bai nexka bai mutikoak, xoraturik zegoela Xantianaren xotiltasunaz, nexkakide xarmantagorik ez zela heiekin ondartzara joaiteko, tenizean aritzeko, berdin xake jokoan ere hau ikasi baitzuen inomineko ixtantean, eta zinemako ateraldiak ere egiten zituztela elgarrekin. Adios lisatze, kozina egite, buketa hedatze eta
|
beste
lan murriztu eta etorkin gabeko horiek, ez dira beretzat, Xantiana bezain gisako neska batek beste gero baten mentura behar zuela" aterako da segurki, badaki zer ari den". Denak ongi zoatzin beraz, amak ez zuen kezkatu behar, eta" nahi baduzu bederen, denbora puska bat gehiago atxik ginezake hemen, kontratuz kanpo, bixtan dena, hain gira beraz kontent, bazter guziak airosten baititu... dute bat hartuko duzu?
|
|
|
O, ez fede gabekoak ez, bainan ez zitzaien iduritzen apezaren predikuek eragin handirik izaiten ahal zuela beren sineste mendrearen hobetzeko. Zuzenki erraiteko, prediku alkitik entzuten zituzten oihuek nardarazten zituzten, jakinez, apezak
|
besteak
bezala zirela, ez hobeak ez gaixtoagoak eta ez zutela heien gandik erasiaz besterik ukaiten ahal. Jadanik guttik segitzen zuten igandetako ofizioa, eta nabari zen mezarat heldu ziren bakarrak, erlijionez beste arrangurarekin heldu zirela, hala nola, beren buruaren erakusteko edo gero mus baten egiteko hitzordua elizan zutelakotz, edo beharbada ere, famaren lotsaz.
|
|
|
Zuzenki erraiteko, prediku alkitik entzuten zituzten oihuek nardarazten zituzten, jakinez, apezak besteak bezala zirela, ez hobeak ez gaixtoagoak eta ez zutela heien gandik erasiaz besterik ukaiten ahal. Jadanik guttik segitzen zuten igandetako ofizioa, eta nabari zen mezarat heldu ziren bakarrak, erlijionez
|
beste
arrangurarekin heldu zirela, hala nola, beren buruaren erakusteko edo gero mus baten egiteko hitzordua elizan zutelakotz, edo beharbada ere, famaren lotsaz. Horregatik zuten, apezpikutegian, deliberatu Santesteban apez gaztea herri hartara igortzea, pentsatuz bere gaztetasunaren gatik gauzak berraldatuko zirela eta elizatiarrak bereskuratuko zituela.
|
|
|
predikua ezin zuen egin ahal izan, hitz bat ez zitzaiola ateratzen ahotik, lotsadura eta herabearen eraginez, dudarik gabe. Mututurik egon zen minutu zonbaitez jendeari begira, ez jakin nun zer egin eta nola, eskuetan zuen paperra itzulikatuz alde batetik
|
besterat
, izerditan blai. " Girixtino maiteak" eta" amen" izan ziren elizan entzun hitz bakarrak!
|
|
|
— Halere... abantaila bat badik kabala horrek, ur guti aski duela bizitzeko... eta guk beste zerbait behar diagu... Ostaler! ekarzkigutzu
|
beste
bi" rikar" otoi!
|
|
|
Nik hasteko kameleoi bat banu baratzean nehori ez nezakek aipa ere... nitaz irri egin dezaten beldurrean... kuskandela bat, bai, hori non nahi bizi daitekeena duk, baina... kar, kar, kar... kamelu edo kameleoi bat... Ostaler!
|
Beste
biga otoi! Berri honek merezi du, bai segur...
|
|
|
Hori zukean behar bada, kamelia, bai, orain oroitzen nauk, kamelia zuela bere baratzean eta horregatik preso eraman dutela... Ostaler,
|
beste
bi, otoi...
|
|
|
— Ezetz, mutikoa! Usaian horrela ari direnak zaharrak dituk eta gainerat emazteak, eta gure mutil hau ez duk ez bat ez
|
bestea
, dakidanaz...
|
|
|
— Badakik ala ez? Kamamila eta kamelia ez dituk berdin, bata lore arbola bat duk, hirietako baratze publikoetan landatzen dutena, edergailu gisa han emana baita pasaianten ibilaldiak agradatzeko,
|
bestea
aldiz nornahik bere baratzean hazten ahal dik, preseski tisana edo infusio baten egiteko...
|
|
|
— Ez! Segur nauk ez zuela kanabisa landatua bere baratzean,
|
beste
izen bat zian. Eta preso eraman badute beste arrazoi baten gaitik zukean.
|
|
|
Segur nauk ez zuela kanabisa landatua bere baratzean, beste izen bat zian. Eta preso eraman badute
|
beste
arrazoi baten gaitik zukean.
|
|
|
— Bai...
|
beste
biga oraino?
|
|
|
Bai, ongi entzun duzue, futitzen naiz, enetzat aita edo ez, berdin da, hain da nitaz guti artatu. Ene amak utzi zuelarik
|
beste
batekin joateko, bere gurasoen etxean ezarri ninduen ez zela bera nitaz okupatzeko gai, zionaz, eta amatxi aitatxik ez nautelarik atxiki nahi izan, pentsioan sakatu. Orduan egun batez, lekuak hustu ditut eta egun arte ez naute harrapatu.
|
|
|
Jana Mari, nor den badakit, egun batez aitatxik erran baitzautan" hire aita
|
beste
emazte batekin juntatu duk, beste ama bat izanen duk." eta horrek ez zaitan ez bluik ez besterik egin. Baina,... Ion bere semearen partez... hori ez, ezin sinetsia dut.
|
|
|
Jana Mari, nor den badakit, egun batez aitatxik erran baitzautan" hire aita beste emazte batekin juntatu duk,
|
beste
ama bat izanen duk." eta horrek ez zaitan ez bluik ez besterik egin. Baina,... Ion bere semearen partez... hori ez, ezin sinetsia dut.
|
|
|
Hargatik, gorrotoa ez diot joan delako leporatu, baizik eta etxean utzi nuelako, eta gainera
|
beste
harekin! Sei urte nituen bakarrik, mierda!
|
|
|
Eta
|
bestea
aldiz, ez bada nehoiz ez nihoate joan, ez du sekulan jakin enekin zer eta nola egin. Haurra delarik, aita batengandik espero dugu gure eskolako bizian interes hartzea, adiskideek eman kanikak miratzea, xokolet puska bat askaritzat ematea, kartabla pisuegi bada garraiatzen laguntzea, xoriek habian dituzten umeen erakustea, eta abar.
|
|
|
Jende guti bildu da, hogei bat gorenez, denak ere zahartuak, ezagutzen ez ditudanak gehienbat, salbu aitatxi eta amatxi, gaizoak, negarrez urtuak, batek
|
besteari
besoa emanez. Beren aitzinean, kutxa bi xibaleten gainean pausatua, emazte bat beltzez beztitua, berrogei bat urtekoa iduriz, berria izan behar daiteke, ene aitak laguntzat hartu zuena bere mozkor garaiak utzi zituenetik.
|
|
|
Ion ez nintzan" ni"! Ion delakoa
|
beste
bat zen! Zer arraio!
|
|
|
Zer arraio!
|
Beste
seme bat bazuen eta... ene izen bera emana zitzaion! Ordaindua ninduen... deabruak sar balekio...!!!!
|
|
|
—... oraino bai, ez luzaz, dozena bat sasoi pasatua dituk eta ordu izanen zaik esku zabalen orman eranstea, hire hatza gorriz margo dezadan, esku ahurra,
|
besteak
bezala, gure tribukoa haizelako arrastoa...
|
|
|
Ni, sendagile nauk bakarrik, suaren zaindari, eskarien igorle, orma tintari. Ttipi ttipitik ikasi nian nehor bezain hobeki itxuren marrazten eta margotzen, koilarre egiten otso edo hartz letaginak zulatuz eta bat
|
bestearen ondotik
kordatuz, harkaitzen zizelkatzen, eta gure izpirituen deitzeko edota laudatzeko pizti ikurrak ormetan emokatzen, hor izan ditzagun gero lagun, babes edo sokorri...
|
|
|
—... badakik, errana deiat jadanik. Hilotz lurperatu ginian duela bi elurte, basa idi batek adarkatu zuela eta, behereko arpean datza lurrez eta harkaitzez estalirik, bere senideen ondorat joana behar bada... ene ar kide maitea... haren eskasa sentitzen diat barne barnean... lepoan dudan koilarrea, katamotzaren hortz luze eta haginekin egin zidan berak, bai berak hil katamotzarekin, enetzat bakarrik,
|
beste
anitz eme zelarik gure tribuan.. ni nindian hautatu eme kide... ni bakarrik...
|
|
|
—... bai, umea, bai, ez gaituk gu, ar ala emeak, bakarrik bizitzeko eginak, batek huts egiten duelarik,
|
beste
bat baduk faltaren ezabatzeko, hutsaren ordaintzeko, beropearen atxikitzeko izotz sasoietan, pizti ehizatzeko guk sua artatzen dugun artean eta hola duk bizia...
|
|
|
... ene ar kide maiteari hitzeman lanaren egitera noak, ikatzezko ziriak eskuan, atzo arratsean aterpe zuloko suaren ondoan mintzatu zaitak erranez, habil orain hire bidean, enea egina dun, har ezatzin umeak, eme lagunak eta zoazte
|
beste
tribu baten bila, beste sokorri baten eske, beste babes baten ondotik, basa idia ni baino azkarrago zunan, bere adakerak jo nin zabalean...
|
|
|
... ene ar kide maiteari hitzeman lanaren egitera noak, ikatzezko ziriak eskuan, atzo arratsean aterpe zuloko suaren ondoan mintzatu zaitak erranez, habil orain hire bidean, enea egina dun, har ezatzin umeak, eme lagunak eta zoazte beste tribu baten bila,
|
beste
sokorri baten eske, beste babes baten ondotik, basa idia ni baino azkarrago zunan, bere adakerak jo nin zabalean...
|
|
|
Hemen gara beraz, Izturitzeko aterpe famatuan eta nahi banatzaizue jarraiki bederen, joango gara barne hatz horien bisitatzera. Hau, lehen gela dugu, Izturitze deitua da,
|
beste
bi ere direlarik, baina, bat ezin bisitatuzkoa, urpeko sarrera duelako, eta bestea aldiz, sarritan ikusiko duguna.
|
|
|
Hemen gara beraz, Izturitzeko aterpe famatuan eta nahi banatzaizue jarraiki bederen, joango gara barne hatz horien bisitatzera. Hau, lehen gela dugu, Izturitze deitua da, beste bi ere direlarik, baina, bat ezin bisitatuzkoa, urpeko sarrera duelako, eta
|
bestea
aldiz, sarritan ikusiko duguna.
|
|
|
Baina aurre egoitza honetan den harrigarriena da harri zabal batean bat
|
bestearen gainean
lehengo gizonak zizelkatu dituen hiru oreinen ikurra. Goraxeago igar ditaike zalditxo bat, edo beharbada arkatz edo basa ahuntz bat eta, hau bereziaren berezia baita, basa idi bat, gezi batez zeiharkatua, orduko ehiztariek beren goresmenez orman lotua.
|
|
|
Historiaurreko denbora haietan, gu giren leku honetan, bazen arkupe erraldoi bat, eguzkiak argitzen zuena nasaiki. Ez da harritzekoa beraz, hemen kausitzen badugu orain, sute baten lekua, harri xabal batzuez inguratua, ikatz arrastoz ugari, eta aise pentsa dezakegu lehengo gizonak elkarretaratzen zirela su baten inguruan, ehizatik sartu eta, emazteak erretze edo
|
beste
lan xumetan ari zirela.
|
|
|
Dena duk, kasetetan erabiltzen dituzten hizkiak xeheagoak direla, eta irakurtzen hasten naizelarik, begiak okertzen zizkitala, ala behar bada besoak laburtzen, ez dakiat! Beharrik berrien jakiteko
|
beste
modu bat erabiltzen diat, norbaiti galdeginez irakurtzea boz ozenez, baina hala ere ez nauk arras kontent, zeren eta jendeak hain dituk apal mintzo non ez ditudan entzuten ere! Eta hara non, joan den egunean, telefonoko kabinatik behar izan diat atera, hurbilegi izanez ez nintian botoi gaineko zenbakiak irakurtzen ahal ere.
|
|
|
—... baina, hik,
|
beste
bat badun orain?
|
|
|
... egia dun, ikusten ez direlarik hobekiago ohartzen gaitun nola profitatzen duten... edo haurrek edo kabalek, funtsean, batera heldu dun. Garbiki erraiteko, aitortu behar dinat ontsa kontent ginela berak proposatu zaukularik etxearen antolakuntzaz arduratuko zela... ez gindinan auzo edo
|
beste
kanpoko bateri hori galdetzen ahal... ordaindu behar baita gero... ez... ez zutenan ez errefusatuko bainan... hola hobeki iduritu zaukun... gakoak eman diazkonau eta... aire joan gitun... zer aisaldi goxoan ginen... eta denak bere gain utzi... baratzeaz ere arduratu dun, uste’una?...
|
|
|
Ahateak? Ba,
|
besteak
bezala, hire erraner jarraitu nun...
|
|
|
— Behereko herrirat, edo
|
beste
batetarat berdin, omoreak nola neraman, errantzun zion kasu handirik gabe.
|
|
|
Eta urte bat joan zen berriz leku heietarat itzuli zen artean. Bi haurrekin, aldi huntan, bata tarrotua, ile gorria, untutsik eskutik atxikiz zabilana eta
|
bestea
oraino ñiñia, bularrean hazten zuena.
|
|
|
Haur ttipia, asea, lo zagon,
|
bestea
aldiz, akitua, jarri zen bide bazterreko belhar zama baten gainean.
|
|
|
Egia erran, Josefina urrun zegoen, aranaren
|
beste
maldako herri ttipi baten alboan eta udaberriko ilunabar eder batean, Ximunek ikusi zuen, ardi zaintzan zagon batez.
|
|
|
— Zer du lur hunek gehiago?
|
Beste
lur bat bezalakoa duk, errantzun zion Josefinak, ulertu gabe harriduraren sakontasuna.
|
|
|
Josefinak ez zion begirik ere eman Ximuni. Sabela borobiltzen hasia zuen Gillenen gatik, bestaldeko herri batetakoa, eta Ximunek,
|
besteak
bezala, ez zuen berarentzat gehiago deus balio, ez deus, bere orhoitzapenean. Haizea bezala ziren, eta bera lurra zen.
|
|
|
Bere lagun guziek xoro batentzat hartu zuten, goiz batez, kondatu zuelarik nola ohazpian gordetzen zituen zapetak atzartu eta xori bilakatu ziren eta airean abiatu kanporateko leihoak zeharkatuz, gaua han eraman jostaketan, berriz zapeta erarat itzuli artean, azkorrian.
|
Beste
egun batez, erran zuelarik nola gau ainara batzuek besotik poliki harturik ereman zuten zeru gorenetan gaindi, oihan, herri, mendien goikaldean jauregi miresgarri batetaraino, orduan irriz zaflaka eta imintzioka ari zitzaizkion eta geroztik Xori buru izen gaitiaz apaindua izan zen betiko.
|
|
|
Begitarte harritu hartan sudurra ere zen ohargarria, hain zuen luzea, zuzena bainan luzea! Horregatik jasan izan behar zuen
|
beste
izengaitiko bat: pika moko.
|
|
|
— Jandarmak igorriko dezteat, eztuk
|
besteik
merexi! oihu egin zion Pettanek, hizan bezalako trixte paketa hi, gezurtia, Tribunalerat herrestan emanen haute gaizo tetelia hi!
|
|
|
... hogoi urteak jin zitzaizkitalarik, armada egitea izan zian ene lehiarik handiena, ene etxetik eta ene herritik jalgitzia, beste mundu baten ezagutzaren egitea,
|
beste
eremu batzuen kurritzia, beste jende mota baten kausitzia... bainan han ere ez die ene beharrik izan, jaun kasketadun kaskoin bat ari zautalarik gorputz guzian ikerka, entzuten nian beste bati ziokala" bla bla bla deficient mental... (zigarreta buhako bat emanez)... bla bla bla debilite marquee... (beste buhako bat)... bla bla bla de plus a les pieds plats... (zer debru erran nahi zian horie...
|
|
|
... hogoi urteak jin zitzaizkitalarik, armada egitea izan zian ene lehiarik handiena, ene etxetik eta ene herritik jalgitzia, beste mundu baten ezagutzaren egitea, beste eremu batzuen kurritzia, beste jende mota baten kausitzia... bainan han ere ez die ene beharrik izan, jaun kasketadun kaskoin bat ari zautalarik gorputz guzian ikerka, entzuten nian
|
beste
bati ziokala" bla bla bla deficient mental... (zigarreta buhako bat emanez)... bla bla bla debilite marquee... (beste buhako bat)... bla bla bla de plus a les pieds plats... (zer debru erran nahi zian horiekin?) eta arrunt etxerat igorri nindutean"... libre de toute incorporation..." ziotela...
|
|
|
...k handiena, ene etxetik eta ene herritik jalgitzia, beste mundu baten ezagutzaren egitea, beste eremu batzuen kurritzia, beste jende mota baten kausitzia... bainan han ere ez die ene beharrik izan, jaun kasketadun kaskoin bat ari zautalarik gorputz guzian ikerka, entzuten nian beste bati ziokala" bla bla bla deficient mental... (zigarreta buhako bat emanez)... bla bla bla debilite marquee...(
|
beste
buhako bat)... bla bla bla de plus a les pieds plats... (zer debru erran nahi zian horiekin?) eta arrunt etxerat igorri nindutean"... libre de toute incorporation..." ziotela...
|
|
|
Halere...
|
beste
gisa bat izan banintz...
|
|
|
Uda joan zaut (eta ni harekin!) opor langintsu eta ikaskor garai batean, tekniko kontable bilduma txosten bat ekoiztu beharrean ene Etxarriko hezizailen asebetetzeko, larrogoi orrialdetakoa bederen izan behar zuela, denak bat
|
bestea
bezanbat luzeak eta beteak, eta huna nun galdatzen dautaten, gainerat, Jakes, Xexili eta beren Argitxu ttipiarekin nintuen gizatiar harremanetaz mintzatzea!!!
|
|
|
Kasu, haatik! Beharri hauskor edo maltzur irakurleari mentura naiteke erraitera, ezkil zeinu batetik
|
bestera
desberdintasun handia kausi daitekela, ez bakarrik jasotzen duenaren partetik, bainan ere entzuten dugun soinua gatik! Beraz, bizi diren jende batzuekin edozoin iduripen aurkitzea ez ditake bataratasun soila, nihaurek bizi izan baititut.
|
|
|
Ordu diat jakitea zer debru kondatuko dien gure etxaldeaz. Nik, jadanik,
|
beste
klase batzuentzat ari izana bainiz txostena irakurtzen eta berantolatzen, kurius nindukek jakitea zer balio duten Etxarriko ikasle horiek... ba, Etxarritar horiek... ba, harritzekoa baita hor eskolan sartzen diren horien kuraia: gehienek adin puska bat badie eta berriz eskolan sartzea halako bat zaitak.
|
|
|
Sakelak ikertu zizkiotelarik, atxeman zuten, batean mukanesa, ganibeta, bizpahiru arto bihi eta
|
beste
xehekeria zonbait, eta bestean, karneta xahar bat, zikina, lerzotsua, beltzatua (ala azalaren kolorea ote zen?) osto izkinak janak bezala, arras higatua, eskukatua. Karnet hura ideki zutenean, hau irakurtu zutean:
|
|
|
"... haurra nintzanean, jadanik, nehork ez zian enekin jostetan ari izan nahi, ez nintzelakotz
|
besteak
bezalakoa, inoxenta eta haur abandonatua nintzela, omen, amodio gabe hazia, gaixo bat funtsean. Nitaz zonbait irri egiten zitean ene haur lagunek, ni behi zain akulia bizkarrean, faluxa hegian eta heiek eskolarateko bidean zoatzila; harri xintxolak botatzen zizkidatean ahurtaraka eta ni kontent nindian lasterka joaiten zirelarik, norbait bederen nitaz axolatzen baitzen.
|
|
|
... gaztaroa jin eta ni ere abiatu nindian, bestek bezala egiteko, nesken ondotik, bainan ez zitzaizkian batere behatzen, ez nindutean ikusten ere nik heiek bezala eta berdin geroxago, nik uste ez nuenean, berak heldu zitzaizkian gibeletik gordeka, niganat orduko hasiz hixtuz ta oihuka, pusa ta kilika, ni berritzularazi artino, ikaran, barnea sutan, eta orduan irri maltzur batean, xori jostakinak iduri, urruntzen zitzaizkian kikizaika, dauztika, kantatuz: " mutil ttipi, asto ziri, behiekin ezkont hadi!" eta ni kontent nindian horiek entzutean, ustez eta ene laudatzez zirela hola mintzo, norbaitek bederen nitaz arta hartzen zuela; arte hartan bazoatzikan
|
beste
mutilekin, ni bakarrik nindaukala ene behiekin...
|
|
|
Ximun murmurika zabilan, herabeki, sakre zonbait ezpainetarik elkitzen zitzaiola, o ez sobera gora ez sekulan aitak entzun balitza, bainan halere aski finki, eta ez zen arrado ikustea, bata edo
|
bestea
, bat batean urhats zeiharkada batez ipurdiz gora gertatzen edo gutienez, dunpan, lagunari lotzen:
|
|
2008
|
|
|
Haur haurrean ere elgar ikusten genuen. Mendi mazela batetik
|
bestera
joaiteko bidea luze bazen ere, bi mendi paretak hari xuxenean etziren elkarretarik hain urrun.
|
|
|
Gillomek ezti eztia: Utzkitzu Katixa, kantu eta
|
besteak
, otoi segi zure irakurtzea hasia duzun bezala, gizon hauek ere astia negurtua dukete!
|
|
|
Entzuten ere ahuntz, ardi eta behi alharien bulunba eta xilintxak. Entzuten ere nuen
|
beste
soinu bat, Sakeleneko arto alor zaintzalearen xirula, ene aintzinean ikusten duzuen senar errekitu honena. Axtian erran dudan bezala, Arinlurreborda ene sortetxetik bixtan direla Sakeleneko alorrak.
|
|
|
" prima eijerra"," ene maitia barda non zinen" eta holako! Azkenera nihaur hasi nintzaion honek xirulatuen errepikatzen eta gau batez, izarrak zirela lekuko, hurbilagotu zen xirula eta bi arto zaintzalek topo egin zuten bat eta
|
bestearen
atsegin handian.
|
|
|
Ustegabeko mainaldi latzgarria!
|
Besteak
beste, erdi buluziak! Halabainan!
|
|
|
Igande goiz batez, agorril goizeko sedena airatu aintzin, iguzki pindar horien miresle nindagon orduan,
|
beste
agerpen batek zidan altxatu bihotza. Gillome, pentzean zehar, gure etxeari buruz zetorrela.
|
|
|
Antton Xabatene, Beñat Paxkorene, Bautixta Pintarrene, Manez Zimelene. Kafe ttintta baten hartzen ari dira
|
besteak
etorri artean. Badakite Joanesek ongi banaturik ezarriko dietela bakoitxari bere lana, hesol edo paldo jartzaileak alde batetik, burdin hari eta sare finkatzaileak bestetik.
|
|
|
Ongi merezitu afari on baten haiduru dagozen artean nahi nezaikezu erran, irakurle ona, ahopetik beharrira, Balitzanen ere,
|
beste
herri guzietan bezala, bizitzaile bezainbat pentsamolde badela eta, zuzen den bezala, bakoitxak berearen agertzeko eskubidea baduela. Berezko bidez doa beraz sentimen berekoen elkarretaratze edo multxokatzea.
|
|
|
Pataska gehienak Zuri eta Gorrien artekoak dira. Ez duzu sekulan ikusiko, musean, pilotan edo
|
beste
edozein kiroletan" zuri" bat" gorriarekin" taldean. Beti elgarren aurkako jokoetan dira kausitzen.
|
|
|
Zimeleneko Manez eta Otarbehereko Kaiet.
|
Beste
bi, zurien aldekoak: Pitarreneko Battit eta Aruntzeneko Ttotte.
|
|
|
Behar duzu jakin, irakurlea, zer gisetan moldatua izan zen egun batez Balitzaneko herri eder hau. Euskal mendi zoragarrien artean kausitzen den zelai batean kausitzen dira karrika moldatzen duten pilota plaza, eliza, bi ostatuak," Hemen Ongi" eta" Hemen ez Gaizki", Herriko Etxe eta
|
beste
eraiki altuak. Urruntxagoko ordoki eta mazeletako alor perdeak etxe xuri garbiez eta baserri politez titatuak dira.
|