|
2000
|
|
|
Beraz, begi-bistatik galdu dut. Badakit
|
behar dudana
. Aski dut horrekin.
|
|
|
Medikuntzara. Etxeko salako pladour arroxakolorean zeuzkan hiztegiak eta entziklopediak eta hiztegi entziklopedikoak begiratu zituen, zer begiratu
|
behar zuen
ongi ez zekiela, arretaz baina trakets, itxaropen eskasez, eta aurkitu zituen argibideek ez zuten argitik deus askorik, eta terminologia arrotza ilustratzeko azaltzen ziren argazkiak ere ez zitzaizkion batere baliagarriak iruditu, batik bat han azaltzen ziren azazkal gehienetan izugarri belztuek-suz erreta ba  tzuk, izoztuta beste batzuk, mailuz jota ez gutxi, era askotariko horzkadez desitxur... Ez?
|
|
|
Irribarre keinu bat azaldu zen haren ezpain aparrez inguratuetan osaba Gilitoren kontura, baina keinua hain txikia izan zen, eta apar geruza, berriz, hain ugaria, non neke izango baikenuke-eta hau ez da kontalariaren estu ibiltze/ ez ibiltze kontura soil-soilik mugatzen, ezta fisonomia-irakurketa huts batera ere-zehatz-mehatz adierazten keinu hura alaitasun xumekoa izan zen edota etsipen maxkalekoa. Nolako edo halako, gure aldetiko ezin erabakitze honek ez luke, inolaz ere, narrazioaren gardentasuna lainaje umel batean murgildu
|
behar
, zeren zinez aurrera baitezakegu xehetasun honi buruz aitortu dugun jokaera zalantzatiak-ezen ez ezjakintasunak, eta are gutxiago zabarkeriak-ez dituela gradu erdi batean ere aldatzen gertaeraren koordenadak.
|
|
|
denak, luze. Eta orduan pentsatu zuen, gosal  tzen ari zelarik, hura haluzinazio baten ondorio besterik ezin zitekeela izan, eta hala izanik ere-edo, hain zuzen, halaxe zelako-, ez zuela askorik iraungo, ezin zezakeela askorik iraun, eta gehiegikerien sareetan ez erortzeko ahalegin guztiak egin
|
behar zituela
, eta egoera hura ahalik eta modurik naturalenean eraman. Eta zein zen modurik naturalena?
|
|
|
alkandorak, jertseak, galtzak, jakak, luzeak eta gerrirainokoak, nikiak, barne-jantziak, gabardina bat. Joño!, gabardina bat, alaitu zen, hauxe jantzi
|
behar diat
. Eta gabardina gorri ilun dotorea jantzi zuen, ilusioz gainezka, bi arrazoi nagusi zirela medio:
|
|
|
Gainerako sentzumenak noiz aldatzen joan zitzaizkion, alegia aste hartako zein egun jakinetan, ez genuke zuhurtasun osoz esaten jakingo, baina gutxi gorabeherako hurbilketa batek ere guztiz eusten dio kontakizunaren espirituari eta hariari eta erakargarritasunari, eta berdin izango da-eta berdin ez bada, berdintsu-adierazten badugu asteartean aldatu zitzaiola usaimena-beti ere, hori bai, ustekabean-; asteazkenean, ikusmenar; ostegunean, entzumena; eta ostiralean, ukimena; beste era batera ere izan zitekeen noski, hori ez dago ukatzerik, eta akaso lehenago aldatuko zitzaion en  tzumena ikusmena baino, eta ukimena, beharbada, ez zitzaion ostiralez mudatuko, neurri handi batean ukimena esku berrien jabetzarekin aldatuta zeukalako, aldez edo moldez, ordurako. Nolanahi ere-eta ordenaren gorabehera bigarren mailako zer bat dela garbi geldi dadila nahi genuke-, bost egunen buruan halako aldaketa bortitz eta guztizko batek gizaki batengan sor dezaken desosegua, noraeza eta nekea izugarria dela kontuan izanik, bada esan
|
behar dugu
Brown jaunak oso ongi bereganatzen jakin zuela horrek berekin zekarren guztia-bizitzeko eta gauzak ikusteko eta ikasteko modu berri bat-, lehen egunetan batik bat. Orain gutxiago entzuten zuen, gehiago usaintzen, ez zitzaion camember gazta gusta  tzen eta asko, berriz, Margarita pizza; laztu egiten zitzaion ilea-ile beltz motz kixkur antzekoa, ez jada horaila-foam zati bat uki  tzean, eta bistak arintzera egin ziola iruditzen zitzaion, hobeto ikusi ez baina begiak lehen baino azkarrago mugitzen zitzaizkiola, artega bezala, urduriago.
|
|
|
Lehen-lehenik, irakurle, barkamena eskatu
|
behar dizut
atzera, atal honetan-neure esperientzia gordin ahaztezinari buruz aritu behar dudalarik-, halabeharrez esango nuke, soil-soilik aparteko traszendentzia izan zuenari atxikitzen banatzaio; ez naiz, beraz-eta tamalez, seguruenera-, xehetasun txiki baina betiere apaingarrietaz arituko, hala nola eguraldiaz, zinpeko zaintzaileen jardunaz, publikoaren mozorro-aldaketez eta heriotzez edota programare... ez naizelako horietaz oroitzen.
|
|
|
Lehen-lehenik, irakurle, barkamena eskatu behar dizut atzera, atal honetan-neure esperientzia gordin ahaztezinari buruz aritu
|
behar dudalarik
-, halabeharrez esango nuke, soil-soilik aparteko traszendentzia izan zuenari atxikitzen banatzaio; ez naiz, beraz-eta tamalez, seguruenera-, xehetasun txiki baina betiere apaingarrietaz arituko, hala nola eguraldiaz, zinpeko zaintzaileen jardunaz, publikoaren mozorro-aldaketez eta heriotzez edota programaren beraren hainbat makinazio ezkutuez; eta ez naiz horretan ahaleginduko, ez alferkeriagat... ez naizelako horietaz oroitzen.
|
|
|
ni ere dohakabe zorigaiztoko bat naizelako; nire bizitzak ere luze zituelako oinaze orduak, labur zorionekoak. Horixe zen, noski, arrazoi funtsezkoa, arrazoi orokorra; baina, zehaztera joz, zer interesatzen zitzaien nitaz?; nondik larrutu
|
behar ninduten
–; zein izango zen niretzat gordeta zeukaten kondena?
|
|
|
Eta zendu ubelduak erretiratu ahala, hain zen nabarmena harmailetan haiek uzten zuten hutsunea-egizu kontu, irakurle, berrehun bat gizaki zein animalia erretiratuak izango zirela aise, gehiago izan ez baziren-, non ezuste berri hura nola edo hala konpontzearren, panpinak jarri baitzituzten hildakoen eserlekuetan, txotxongiloak, kartoi-harrizko tigreak edo putreak edota salamandrak, igel  tsuzko giza-irudiak, pelutxezko hartzak, granitozko edo alabastrozko giza-enborrak, marmol txuriko emakume biluzi halamoduz estaliak, altzairuzko lehoi-inurriak eta mantikorak, zementuzko zikoinak, zurezko neskato abstraktuak eta alanbre herdoilduz egindako mutikote geometrikoak. Ordezkapen hark guztiak jakina, gastu erantsi bat ekarriko zion programa lehen ere sobera garestiari, esku-langile eta eskultore eta artistei eskaturiko lana ordaindu egin
|
behar zitzaienez
, eskuzabal ordaindu ere segur aski. Nola aurre egin gastu ezusteko hari?
|
|
|
Eta arestian esan bezala, azken atal honetako xehetasunez edota apaingarriez ez dudanez oroimen garbirik, bada ahapaldi hau hasteko esan dezaket une hartantxe euri langarra ari zuela-patioa toldo hori erraldoi batez estalita zegoen, hori-gorri marrakiko batez hain zuzen ere, zirku baten itxura bete-betea ematen ziona-, eta abendua zela, adibidez, eta ikusleriaren ehuneko hogeita hamarra ordurako gezurretazkoa zela, hau da, artelana edo jostailu huts-hutsa. Eta xehetasun txiki hauen ondoren, esan
|
behar dut
orduantxe hasi zela benetako borroka. Lehen erasoaldia nirea izanik, orain defentsa lana egitea egokitzen zitzaidan.
|
|
|
Ez zegoen beste aukerarik: martiri gizagaixo baten modura aurkeztu
|
behar nuen
neure burua, niganako errukia sortarazi behar nuen bihotz gogor haiengan, eta handik etorriko zitzaidan salbazioa. Errukia bai noski, baina ez erruki mixerable baldarra, oinarri sendoekikoa baizik, jasoa, ongi argudiatua, erudizio puntu bat zuena.
|
|
|
Ez zegoen beste aukerarik: martiri gizagaixo baten modura aurkeztu behar nuen neure burua, niganako errukia sortarazi
|
behar nuen
bihotz gogor haiengan, eta handik etorriko zitzaidan salbazioa. Errukia bai noski, baina ez erruki mixerable baldarra, oinarri sendoekikoa baizik, jasoa, ongi argudiatua, erudizio puntu bat zuena.
|
|
|
Sexuak barrerako bidea erraztu egiten du. Eta huraxe zen bada argitu
|
behar nuen
lehen puntua. Alferrik nenbilen, bestela.
|
|
|
Uste onean zebilen, hala konkistatuko ninduela pentsa  tzen bazuen! Eta, nonbaitetik hasi
|
behar
, eta programa hasieran esan nuen tonbolarenari heldu zion: " Zergatik esan zenuen, Berardo adiskidea, bizitza tonbola itsusi, makur eta jasanezin bat zela?
|
|
|
Nire hiztegiak, gainera, ez zuen damu hitza onartzen: damutu egin
|
behar zen
damuaz. Beraz, aurpegia eman beste erremediorik ez zegoen!
|
|
|
dena. Baina aurre egin
|
behar nion
egoerari, duintasunez, gogor, etsi gabe, eta neurri horretan nire bizitzaz dena zekitela jabetu izanak-eta zekiten hura nola erabilia izango zen ulertzeak-, bada, asko lagundu zidan arerioei benetako neurria hartzen jakiteko. Neure onera etorri aurretik, baina, beste bi aurkezleek nire zazpi andregaien aipamen burlatia egin zuten, esanez zazpiak beren buruaz beste egin zutela, nik, atsekabeak jota, beren lore ezkutua urratu nahi izan ez nuelako.
|
|
|
Ez nuen, hasi orduko, sasijainko haien aurrean men egingo. Izerdi latzak bota
|
behar zituzten
jornala irabazteko!
|
|
|
Ahalik eta azkarren-baina libratuko naizen jakin gabe-, bide ertzean gelditu dut autoa. Zer egin
|
behar dudan
ongi jakin gabe, autotik irteten naiz arnasestuka. Atzetik datozkidan autoak geldiarazi nahi nituzke, bazterrera daitezela esan.
|
|
|
Zein arrazoi edo aitzakia dela medio, ordea? Hainbat metaforen arriskuaz mintzatzen hasi
|
behar natzaie
orain. Errepidearen erdian?
|
|
|
alde bakoitzetik bizpahiruk. Gauzak horrela, eta azken mugimenduak, ezinbestean, ezdeusak direlarik-jada ez dago arriskatzerik ez defendatzerik ere-, bi gorputz abailduak,
|
behar diren
urratsei jarraituz, garaipena ekarriko dien parusiaren zain gelditzen dira, noizbait baletor.
|
|
|
Ez nuen erantzuna ezagutzen, ezin jakin nezakeen ezta ere zein helburu zuten edo nork (edo nor  tzuk) mugitzen zituen hariak isil-gordeka. Gustura hartuko nituen galdera haien guztien erantzunak, noski, arerioa ezagutu egin
|
behar baita
, ahalik eta egokien hari aurre egin nahi bazaio, baina segituan jabetu nintzen inoiz ez nituela erantzunak jakingo. Sekula ez.
|
|
|
Neskak esa  ten zion" hartu nire ezpainak, jan nire ezpainak", horrelaxe, panpina batek esaldi txepel bat errepikatuko lukeen moduan, emoziorik gabe, eta mutila, zeina ni baino gazteagoa baitzen eta era berean ederki burusoildua, gogor saiatzen zen maiteñoaren eskakizunak betetzen, jubilatu urrezko txarteldun talde bati zeharka begiratzen zien bitartean; haiek, era berean, zeharka begiratzen zioten mutilari, eta pentsatzen zuten beraiek askoz ere ederkiago beteko zuketela neskatoaren erregua, mutil ezjakin hark baino; ezen, ordurako, mutila beste ezpain batzuk ari baitzen jaten, nahastuta, beste ezpain gozo eta petalo irekien antzeko batzuk. Eta halaxe, bada, Schubert bukatu zen, eta kanpora begiratzeari utzi nion, nire baitara begiratzeko; bakarrik nengoen eta ene buruari zuhurtasun osoz azaldu
|
behar nion
zergatik ahoskatu nuen konplot hitza, zergatik kanporatu nuen izen beldurgarri hura, esku anonimo batek idatzia zirudiena eta, hala ere, hain ankerra eta hurbila egiten zitzaidana. Eseri egin nintzen; hegazkin batek zeru ubela zulatu zuen, eta ikuskizun hark uharte huts baten erdian abandonatuta dagoen naufragoaren modura sentiarazi ninduen, zergatik esaten asmatuko ez banu ere.
|
|
|
Eta orduan barre egiteari utzi nion, eta ulertu nuen soilik torturaren bidez lortuko nuela mertzenario saldo haren aitorpena. Argi zegoen, baina, haiek ere ez zirela nolanahi torturatzen utziko, eta, era berean, jakinaren gainean egongo zirela halako gauza bat gerta lekiekela, eta, gertatuko balitzaie, ze modutara jokatu
|
behar luketen
. Litekeena zen, bada, gauzak okertzea eta ni jipoitzea, edota zakur zehatu mixerable bat bezala jo-eta akabatzea; baina, pentsatu nuen jarraian, balio ote zuen zerbaiterako bizitza hark?
|
|
|
Kaf  kak ongi pasatu zuen guregatik!". Esan nahian bezala Kafkaren testuak umore klabe batetik irakurri eta ulertu
|
behar zirela
, neurri handi batean...
|
|
|
Ez, ziur ez. Baina, badaezpadakoan, etorri egin
|
behar
. Inoiz ez da jakiten noiz.
|
|
|
Eta bihotzeko junturak? Zenbat denbora
|
behar du
giza-hegalari ausartak lurraren muina musukatzeko. Ba al dago gudurik urdin-goi ederrean?
|
|
|
Mutikoak esan zion neskatoari jaits zedila bere begietatik. Gizagaixoa, pentsatu nuen nire kabutan, hori esaten duenak oinaze esanezinetarako prestatu
|
behar du
bere burua. Baina neskatoa isilik gelditu zen.
|
|
|
Bulegoko lankideek soilik? Zer egin
|
behar nuen
lehen-lehenik. Erruduna bilatu?
|
|
|
taxi haren barnean ama eta arreba zetozen, hegoaldetik, oporrak garaiz aurretik etenda.
|
Behar
baino sei egun lehenago. Larrialdiren baten eraginez, beraz.
|
|
|
Arrazoiak larria
|
behar zuen
izan, dudarik ez. Amaren osasun ajeren bat?
|
|
|
Erietxean, edo autopsia egiteko garaian, edo epaitegiko paperekin, edo... nik ahal dakit! Amari deitu
|
behar nion
istantean. Ama, Eugenio naiz, bizirik nago.
|
|
|
Ez nazala beldurrak jan. Beldurrari aurre egin
|
behar zaio
, esaten zuen gure yoga-maisuak. Ez dakit, ordea, beldur nintzen ala itolarri hits batek estutzen ninduen itsutzeraino.
|
|
|
Eta liburu bat, bere bizimodu aldrebesa kontatzen duen liburu eder famatu bat. Nahikoa
|
behar luke
horrekin. Baina gudariak badaki ez dela hain erraza gertatuko, irabaztear duela oraindik gudualdirik bortitzena.
|
|
|
-Automobila
|
behar duzu
, orduan.
|
|
|
-
|
Behar
edo nahi, ez dakit ongi. Baina, bai, nolanahi ere, auto bat.
|
|
|
-Behin hil zuten gu salbatzearren; orain geuk salbatu
|
behar ditugu
geure buruak!
|
|
|
-Zertarako
|
behar duzu
zuk auto bat, John Smart?
|
|
|
-Ahaztu egin
|
behar zenuke
amesgaizto hori.
|
|
|
Nik itxaron nuen, jakin nuen itxaroten, baina bide okerrak zeuden idatziak neure oinentzat, patar malkartsu eta galmendirakoak; dena goitik emana datorkigunean, ez dago zeregin handirik. Borroka nahiak ez du arnas handirik, fruituak
|
behar ditu
, ahalik eta lasterren, indarrak baz  katuko baditu; gero noraeza dator, etsipena, gorrotoa; eta behin zirkuluaren baitan sartua, itxi egiten dira itzulbideak eta estutu sarezuloak. Bizitza, esaten den bezala, tonbola bat da, baina ez argiztatua eta koloretsua, iluna eta beltza baizik.
|
|
|
" Nik aterako zaituztet, ikusle eta teleikusle errespetagarriak, behingoz zalantza honetatik! Honatx
|
behar dugun
froga hutsezina: zer da, Ana Morena andrea, Kieselgura?".
|
|
|
Zein ezizenez bataiatu zuten Tiberio Klaudio Neron, Morena Andrea?". Harro hartu zuen arnas Deere jaunak,
|
behar
baino sakonago, eta biriketara heldu zitzaion aire gehiegizkoak eztul gogaikarri pare bat egitera behartu zuen. Jendea adi-adi zegoen, pipitarik jan gabe, ez zen ezer entzuten ahal plato desestalian.
|
|
|
Ez nien noski gainerako gonbidatuei ene beldurren berri eman. Zer esan
|
behar nien
, gainera. Mozorroak ezkutuan bezala elkar trukatzen zituztela?
|
|
|
Zer onura ekarriko zidan salaketa horrek? Zertarako esan
|
behar nien
aurkezle zein ikusle astazakil haiei hiena hura ez zela hienaz mozorroturiko gizaseme bat, bene-benetako hiena bat baizik. Merezi al zuen orain xehetasunak zehatz-mehatz azaltzen hastea?
|
|
|
Irudimen sukartsuenak ere ez luke lizunkeria laurdenik ere irudikatzerik izango (eta uste dut horrekin nahikoa esanda dagoela). Baina, tira, salbuespenak salbuespen, jendea ongi portatu zela esan
|
behar
, eta ez da horixe meritu eskasa ikusi ziren gordinkeriak ikusi eta gero. Eta ikusi aditza erabili dut, bai, jendeak ikusi egin zuelako ikuskizuna, eta ikusiz gozatu; baina niri ez dit noski aditz horrek balio, nik ez bainuen ikusi, pairatu baizik, desgogara guztiz, eta min handia eragin zidaten ikusitako hainbat basakeriek; eta emanaldiak iraun zuen tarte amaigabean, atzera ene haurtzaroarekin akordatu nintzen, eta talko-hautsekin; eta pentsatu nuen emakume haien ezpainak ikustearekin batera, izakia makurra zela oso, ez genuela, askotan, bizitzerik ere merezi, eta munduaren kontra idatzitako hitzak oro alferrikakoak zirela, galdu egiten zirela egunen nekean, eta beti ematear ziren urra  tsetan; eta ezpain haiek nola irekitzen ziren, nola egiten zioten irribarre argi ilun hauskara azkengabeari ikusi behar izan nuenean, munduaren azken muga irudikatu nuen ene baitan, muga hori non ez baitago ezeren kontzientziarik, non izua eta haserrea soilik existitzen baitira.
|
|
|
Eta ikusi aditza erabili dut, bai, jendeak ikusi egin zuelako ikuskizuna, eta ikusiz gozatu; baina niri ez dit noski aditz horrek balio, nik ez bainuen ikusi, pairatu baizik, desgogara guztiz, eta min handia eragin zidaten ikusitako hainbat basakeriek; eta emanaldiak iraun zuen tarte amaigabean, atzera ene haurtzaroarekin akordatu nintzen, eta talko-hautsekin; eta pentsatu nuen emakume haien ezpainak ikustearekin batera, izakia makurra zela oso, ez genuela, askotan, bizitzerik ere merezi, eta munduaren kontra idatzitako hitzak oro alferrikakoak zirela, galdu egiten zirela egunen nekean, eta beti ematear ziren urra  tsetan; eta ezpain haiek nola irekitzen ziren, nola egiten zioten irribarre argi ilun hauskara azkengabeari ikusi behar izan nuenean, munduaren azken muga irudikatu nuen ene baitan, muga hori non ez baitago ezeren kontzientziarik, non izua eta haserrea soilik existitzen baitira. Eta, azkenik, pentsatu nuen hala ere munduak merezi zuela, ezin gintezkeela beti bizi nazkaren uretan ito-ez-ito nekagarri horretan, eta, munduari uko egin nahi izanez gero, baldintza bat bete
|
behar dela
ezinbestez eta aurretik; alegia beraren konkista. Eta konkista hitza ahoan dastatu ahala, haragiaren flakezian eroririk, beharbada, pentsatu nuen nik ere gustura konkistatuko nukeela azafata gaztaina bero haietakoren bat, zergatik ez?, eta nik ederki erakutsi ahal izango niola miserikordiaren eremu txuria eta argiaren iruntzia, jainkoen errukia eta iluntzearen zauri antzua, eta hainbeste eta hainbeste gauza gehiago uhinek edo haizeek nire gorpua ezerera itzul zezaten aurretik...
|
|
|
Nolatan zeuden hain itsu? Nik neuk ireki
|
behar
al nizkien begiak. Ala, ez zegoen han halako itsumenik?
|
|
|
Ez al zen, baina, fisiognomia zientzia zuhur eta sistematiko bat? Berriz ere arriskutan jarri
|
behar
al nuen neure burua-aspaldi hartan egin bezalaxe-ondorioak ebazteko garaian. Gogora ekarri behar al nituen, atzera, orduan bizi izandako sofrikarioak?
|
|
|
Berriz ere arriskutan jarri behar al nuen neure burua-aspaldi hartan egin bezalaxe-ondorioak ebazteko garaian? Gogora ekarri
|
behar
al nituen, atzera, orduan bizi izandako sofrikarioak. Lasaitzen al zituen nire barrenak cum laude ponpoxo hark?
|
|
|
Baina orduantxe, ehiztariak horrenbeste ordu untxiaren zain egin ondoren, eskopeta prestatzen duen irrika amorruzkoarekin bezalaxe, piztu egin ziren argi guztiak sekulako zalapartaz, eta ni ahoa bete hortz gelditu nintzen (zentzu figuratuan har bedi, mesedez, adierazpidea), esaldi hasi berri bat-alboan neukan gizasemeari ulertezin egin zitzaiona, dudarik gabe, zeren, oker ez banago, medikuak erretzea debekatua ziola erantzun baitzidan xalo-xalo, sekula ikusi dudan esku-keinurik tristeena eginez-, bai, orduantxe esaldi hasi berri bat airean gelditu zelarik, edo, hobe esan, aireak eraman zuelarik. Gertakari txiki ezusteko hark nire baitan sortu zuen ondoeza ez dut orain aditzera emango; soil-soilik esan
|
behar dut
, betidanik gogaitu izan nauen komunikazio-inkomunikazio dikotomiak sortzen dituen arazo nire ustez konponezinekin akordatu nintzela orduan ere ezinbestean, eta, atzera, nire teoria-ezkorra, nahi bada, eta agian atzerakoi samarra ere bai, baina ez horregatik okerra edota enpirismorik gabea-sendotu egin zen, kasik errefutaezin bihurtzeraino. Mila froga eman nitzakeen gizakion arteko komunikazio ezintasunari buruz; horietatik bat aukeratzekotan, nire izate guztia aspaldidanik zauritzen duen adibidea aukeratuko nuke zalantzarik gabe, ezinago argi adierazten zuelako nire teoriaren funtsa batetik, eta, bestetik, ni neurrigabeki eta desesperatuki mintzen ninduelako.
|
|
|
Sinets al zitekeen, benetan, titi bizkarroi mintzo-entzumen xurgatzaile haiena? ...ena han goran eserita ikusirik, erruki-izara batek estali zituen nire begi argi unatuak, eta irribarre sortzez garbi bat egin zen nire ezpainetan, irribarre elkarkidetasunezko bat nolabait adierazteko; ezen, Ana Morenaren amarruaz jabetzearekin batera, ohartu bainintzen emakume haren ausardiak gehiago balio zuela, inondik ere, ustezko memoria eidetikoak baino, mila aldiz gehiago gainera; ausardia
|
behar zen
, gero, gezur txiki harekin hango jende hantusteak engainatu nahi izateko! Eta dagoeneko harrapatua zutela jakinik ere, ez al zen, bada, urkamendira igo, inoiz ez ahazteko moduko sendotasun harroz!
|
|
|
Erantzunak hotz utzi zituen guztiak, eta Otsotzarmendi jaunak xehetasun gehiago eman zezala eskatu zion. " Telekinesiaren bidez nire pertsonalitatea beste gizaki batengan txerta dezaket ukimenaren bidez; hau da, nik
|
behar nukeena
da...". Deerek eten zion, zorrotz:
|
|
|
Ez zuen elurrik ari. Ez dut urtaroaz oroimen garbirik ere, eta barkamena eskatu
|
behar dut
horregatik. Horregatik, eta lekuaz ez dudalako xehetasun handirik gorde, eliza gotiko baten klaustroa zela salbu.
|
|
|
Garaiari dagokionez ere, bat edo batek esan dezake zehazgabe bezala nabilela, ez dagoela argi kontagai dudana noiz gertatu zen. Arrazoi puskarik aitortu
|
behar nioke
, dudarik ez, galdetzaileari, eta zentzu horretan Inkisizioaren gainean egin nuen aipamena zuzendu behar nuke, oker ulerturen bat bidera dezakeen neurrian; hau da, Inkisizioa aipatu nuen, ez Inkisizioaren garai ilunetan geundelako, ez, une latz hark garai haiek ekarri zizkidalako burura baizik. Aipamen hori, beraz, zentzu figuratuan egin nuen, eta halaxe ulertu beharra dago, nahitaez.
|
|
|
Garaiari dagokionez ere, bat edo batek esan dezake zehazgabe bezala nabilela, ez dagoela argi kontagai dudana noiz gertatu zen. Arrazoi puskarik aitortu behar nioke, dudarik ez, galdetzaileari, eta zentzu horretan Inkisizioaren gainean egin nuen aipamena zuzendu
|
behar nuke
, oker ulerturen bat bidera dezakeen neurrian; hau da, Inkisizioa aipatu nuen, ez Inkisizioaren garai ilunetan geundelako, ez, une latz hark garai haiek ekarri zizkidalako burura baizik. Aipamen hori, beraz, zentzu figuratuan egin nuen, eta halaxe ulertu beharra dago, nahitaez.
|
|
|
Edurtxo Caterpilarrek hartu zuen hitza ostera: " Esan, Armando maitea, oinaze izugarri hura guri, teleikusleoi, mundu orori adierazi
|
behar bazenio
, zein kolore aukeratuko zenuke?". " Kolore bat?".
|
|
|
Interesgarria delakoan, honatx labur-labur: orain artean kontatu dizuedanaren arabera, eta oso oker aritu ez banaiz bederen, irakurlea ohartuko zen aurkezle bakoitzak bere izaera zuela, desberdina, propioa, nork bere rola bete
|
behar zuela
gonbidatuari edo programari ahalik eta etekinik handiena ateratzearren. Itxurak itxura eta mozorroak mozorro, hirurak ziren niretzat gaiztoetan gaizto.
|
|
|
Hausnarketa horixe egin nuen, bai, Da Vinci jakintsuaren eskutik, eta uste dut gogoeta polita ez ezik, zorrotza eta egokia ere bazela, nolabait ongi ilustratzen zuelako-animaliek ezinago hobeki ilustratu izan dute beti gizakion bizimodua-hiru iruzurti gaizto haien izaera eta espiritua. Baina nireak alboratuz, eta atzera hari nagusira itzuliz, esan
|
behar dut
eguraldia ez zela ez hotz ez bero, Armando Bonilla zutik zegoela, erronkan, itzalita zegoen kamera bati finko-finko begira, eta berak hartu zuela hitza aitorpen edo hustuketa bati ekiteko asmo sendoarekin; eta esan behar dut, zinez esan ere, Deere jaunak aurrez iradoki-edo zituen basakeria izugarriak ez zirela inondik ere faltsukeria, Armando Bonillak berak delektazio psikopataz aitortu baitzit... Nire ustez, hala ere-eta uste hau ziurtasun bihurtzea nahi nuke, baina ez dut horretarako arrazoi nahikorik aurkitu-, Bonilla jauna gezurretan ari zen, plantak egiten, esan nahian bezala era guztietara larrutu behar zutenez, itaunketekin eta infamiekin eta gezurrekin txikitu behar zutenez, bada, bai, bidea erraztuko ziela, eta haien odol-egarri basatia asetuko ziela denbora puska baterako, ziren astakeriarik beldurgarrienak asmatuz eta bere ahoan jarriz; eta erakutsiz, gainera, egin zituenak gustura egin zituela, eta harro zegoela egindako izugarrikeriez, eta atzera berriz egingo zituela, gogora eta zorion betean, aukera izanez gero; eta irakurlea jakinminez ez uztearren, eta berari zor zaion errespetuz-baina, era berean lumaren jabe denaren guztiz desgogora eta atsekabe handiz, eta idazlearen galbahe etiko edo, nahi bada, autozentsuratik iragazita, (betiere irakurlearen mesederako izango delakoan, noski)-, aitorpen hartatik pasadizo erakusgarri batzuk ekarriko ditut hona, nahikoa eta soberakoak izango direnak, zalantza izpirik gabe.
|
|
|
Hausnarketa horixe egin nuen, bai, Da Vinci jakintsuaren eskutik, eta uste dut gogoeta polita ez ezik, zorrotza eta egokia ere bazela, nolabait ongi ilustratzen zuelako-animaliek ezinago hobeki ilustratu izan dute beti gizakion bizimodua-hiru iruzurti gaizto haien izaera eta espiritua. Baina nireak alboratuz, eta atzera hari nagusira itzuliz, esan behar dut eguraldia ez zela ez hotz ez bero, Armando Bonilla zutik zegoela, erronkan, itzalita zegoen kamera bati finko-finko begira, eta berak hartu zuela hitza aitorpen edo hustuketa bati ekiteko asmo sendoarekin; eta esan
|
behar dut
, zinez esan ere, Deere jaunak aurrez iradoki-edo zituen basakeria izugarriak ez zirela inondik ere faltsukeria, Armando Bonillak berak delektazio psikopataz aitortu baitzituen hemen paperean idaztekoak ere ez direnak, bere izugarrian. Nire ustez, hala ere-eta uste hau ziurtasun bihurtzea nahi nuke, baina ez dut horretarako arrazoi nahikorik aurkitu-, Bonilla jauna gezurretan ari zen, plantak egiten, esan nahian bezala era guztietara larrutu behar zutenez, itaunketekin eta infamiekin eta gezurrekin txikitu behar zutenez, bada, bai, bidea erraztuko ziela, eta haien odol-egarri basatia asetuko ziela denbora puska baterako, ziren astakeriarik beldurgarrienak asmatuz eta bere ahoan jarriz; eta erakutsiz, gainera, egin zituenak gustura egin zituela, eta harro zegoela egindako izugarrikeriez, eta atzera berriz egingo zituela, gogora eta zorion betean, aukera izanez gero; eta irakurlea jakinminez ez uztearren, eta berari zor zaion errespetuz-baina, era berean lumaren jabe denaren guztiz desgogora eta atsekabe handiz, eta idazlearen galbahe etiko edo, nahi bada, autozentsuratik iragazita, (betiere irakurlearen mesederako izango delakoan, noski)-, aitorpen hartatik pasadizo erakusgarri batzuk ekarriko ditut hona, nahikoa eta soberakoak izango direnak, zalantza izpirik gabe.
|
|
|
Baina nireak alboratuz, eta atzera hari nagusira itzuliz, esan behar dut eguraldia ez zela ez hotz ez bero, Armando Bonilla zutik zegoela, erronkan, itzalita zegoen kamera bati finko-finko begira, eta berak hartu zuela hitza aitorpen edo hustuketa bati ekiteko asmo sendoarekin; eta esan behar dut, zinez esan ere, Deere jaunak aurrez iradoki-edo zituen basakeria izugarriak ez zirela inondik ere faltsukeria, Armando Bonillak berak delektazio psikopataz aitortu baitzituen hemen paperean idaztekoak ere ez direnak, bere izugarrian. Nire ustez, hala ere-eta uste hau ziurtasun bihurtzea nahi nuke, baina ez dut horretarako arrazoi nahikorik aurkitu-, Bonilla jauna gezurretan ari zen, plantak egiten, esan nahian bezala era guztietara larrutu
|
behar zutenez
, itaunketekin eta infamiekin eta gezurrekin txikitu behar zutenez, bada, bai, bidea erraztuko ziela, eta haien odol-egarri basatia asetuko ziela denbora puska baterako, ziren astakeriarik beldurgarrienak asmatuz eta bere ahoan jarriz; eta erakutsiz, gainera, egin zituenak gustura egin zituela, eta harro zegoela egindako izugarrikeriez, eta atzera berriz egingo zituela, gogora eta zorion betean, ... Nahasi samarrak-edo gertatzen bazaizkio irakurleari, barkamenak aurretik, baina oroimenak ahaztuta nahiago dituen gauzekin ez dago eskakizun handiekin ibiltzerik.
|
|
|
Baina nireak alboratuz, eta atzera hari nagusira itzuliz, esan behar dut eguraldia ez zela ez hotz ez bero, Armando Bonilla zutik zegoela, erronkan, itzalita zegoen kamera bati finko-finko begira, eta berak hartu zuela hitza aitorpen edo hustuketa bati ekiteko asmo sendoarekin; eta esan behar dut, zinez esan ere, Deere jaunak aurrez iradoki-edo zituen basakeria izugarriak ez zirela inondik ere faltsukeria, Armando Bonillak berak delektazio psikopataz aitortu baitzituen hemen paperean idaztekoak ere ez direnak, bere izugarrian. Nire ustez, hala ere-eta uste hau ziurtasun bihurtzea nahi nuke, baina ez dut horretarako arrazoi nahikorik aurkitu-, Bonilla jauna gezurretan ari zen, plantak egiten, esan nahian bezala era guztietara larrutu behar zutenez, itaunketekin eta infamiekin eta gezurrekin txikitu
|
behar zutenez
, bada, bai, bidea erraztuko ziela, eta haien odol-egarri basatia asetuko ziela denbora puska baterako, ziren astakeriarik beldurgarrienak asmatuz eta bere ahoan jarriz; eta erakutsiz, gainera, egin zituenak gustura egin zituela, eta harro zegoela egindako izugarrikeriez, eta atzera berriz egingo zituela, gogora eta zorion betean, aukera izanez gero; eta irakurlea jakinminez ez uztearren, eta ber... Nahasi samarrak-edo gertatzen bazaizkio irakurleari, barkamenak aurretik, baina oroimenak ahaztuta nahiago dituen gauzekin ez dago eskakizun handiekin ibiltzerik.
|
|
|
Sorbaldatik eskua pasatu, eta ahots eztiz galdetu zion: " Ea, Armando maitea, aipatu duzun ukendu horren zernolakotasuna azaldu
|
behar bazenigu
, zein animalia aukeratuko zenuke?". " Animalia bat?".
|
|
|
" Ziur, Bonilla jauna? Egizu kontu orain esaten didazun erantzunak gero ez duela bueltarik izango, eta akaso besteren bat aukeratu
|
behar zenukeela
...". " Elefantea eta elefantea!".
|
|
|
Bada, ez dakigu; ez dakigu benetan sinesten ote zioten, ala gezurti mixerable bat zela pentsatzen zuten. Berdin dio gainera, edo berdin
|
behar du
izan, honezkero; ezen, lankideen iritziak ez baitu axaleko garrantzirik ere Brown jaunaren itxuraldaketaren garapenean, eta ez dugu horretaz puntu honetan gehiago sakonduko. Hala ere, eta iritzi pertsonal bat zilegi bazaigu, adierazi nahi genuke Brown jauna errugabea zela, ez zela inpostore bat, eta, beraz, bere burua defendatzeko gezur errukitsu batzuk asmatu behar izan zituela ezinbestean, ez maltzurkeriaz, eta alde horretatik uste osoa daukagu lankideek gogo onez hartuak izango zituztela gizagaixo haren hitz sinpatikoak, jakina baita gizakiak ez duela egia dena sinesten, sinetsi nahi duena baizik.
|
|
|
Baina, hura gertatu bitartean, itxarotea egokitzen zitzaion, hainbat neurri hartzea. Ezin joan zitekeen bulegora, noski, are gutxiago amarengana edo arrebengana edo lagunengana; zer esan
|
behar zien
–: " Kaixo, Brown naiz, edo zure semea naiz edo zuen neba edo zuen adiskidea...".
|
|
|
Tira. Kontua da, poliziarengana joan
|
behar zuela
pentsa  tze hutsak beste inora joan behar izatetik libratu zuela, haretxek kendu baitzion zotina, eta, ondorioz, etsipena eta desesperantza, eta berriz ere uste izan zuen izulaborrizko bidaia hark muturrera iritsi bezala atzeranzko bideari ekingo ziola, eta laster ahaztuta izango zituela amesgaizto ondikozkoak.
|
|
|
Noragaldua sentitu zen une batez, hala ere, Brown jauna, zein arrastori jarraitu ongi ikusten ez zuela. Zer egin
|
behar zuen
orain. Zer egin behar zuen atzerabuelta has zedin arte?
|
|
|
Zer egin behar zuen orain? Zer egin
|
behar zuen
atzerabuelta has zedin arte. Berez etorriko al zen, besterik gabe, ala berak ere aktiboki esku hartu beharko zuen?
|
|
|
Horiek ez zitzaizkion, noski, teleikusleari ardura, eta arduratzen bazitzaizkion ere, ez erakustearekin konpontzen zen arazoa. Zer zela eta erakutsi
|
behar zitzaizkion
, bere gordintasun guztian, anfiteatroko gertaerak. Nori ardura zion, egiaz, musker, ostruka, olagarro edota lehoi-inurriarekin amaitu izana?
|
|
|
Nori ardura zion, egiaz, musker, ostruka, olagarro edota lehoi-inurriarekin amaitu izana? Nola ulertu
|
behar zen
usapal guztien hilketa. Zer adierazi nahi ziguten moraleja horren bidez?
|
|
|
-Norbaitek bultzatu
|
behar
.
|
|
|
Ez ditut inoiz arkatzak, margoak eta koadernoak orduan hainbat gorrotatu. Norbaitek bultzatu
|
behar
. Migelek brrummm egingo zuen ahoaz, eta nik bultzaka jardun beharko nuen.
|
|
|
Nire hatzak ez zeuden artoa aletzen ohituak, eta ezin nuen
|
behar zen
tokian indarrik egin. Nagi-nagi eroriko ziren aleak, mailu batekin kenduak zirela iruditzen zitzaidan, halakoa zen nire hatzen indar galdua.
|
|
|
Nigan ipiniak zeudela iruditzen zitzaidan, eta, gainera, gizon  tzat jo nahi nuen neure burua, eta nahiago nuen gizatasunaren gurdian sartu. Baita munduko haize guztien sorgin-hotsak entzun
|
behar banituen
ere!
|
|
|
-Mesedez, Mari. Haurrek ez lukete horrelakorik entzun
|
behar
.
|
|
|
Tranka atearen alboan zuen, baina berdin zitzaion. Hark hatz bat luzatu, eta banekien kopotar bat hartu eta eseri
|
behar zuen
tokira eraman behar niola nik. Nire aldamenean eserarazi nuen.
|
|
|
Tranka atearen alboan zuen, baina berdin zitzaion. Hark hatz bat luzatu, eta banekien kopotar bat hartu eta eseri behar zuen tokira eraman
|
behar niola
nik. Nire aldamenean eserarazi nuen.
|
|
|
-Egunon esan
|
behar dela
, alegia, eskolan sartzen haizen bakoitzean.
|
|
|
Galtzak busti zitzaizkidan. Ez nekien zer egin
|
behar zen
halako egoera batean, eta uzta hobe baten zain gelditu nintzen.
|
|
|
Usain hartan frijitu
|
behar
ote nuen neure jakinduria?
|
|
|
Ostikoka ibil  tzen ninduen, eta zerbait esan nik aker-seme hari? Egunek berrogei ordutik gora luzatu
|
behar zuten
nik maisu hari hitz erdi bat esa  teko. Eta ez da gezurra berdin gertatzen zitzaie  la beste ikasle guztiei ere.
|
|
|
Bejondeigula! Ikaragarriren bat egin
|
behar genuen
. Ziur nintzen, eta ez nekien nola parte hartu.
|
|
|
Eta utziko ote zidaten parte hartzen? Kandido bakean uzteko eskatzen banien, beldurti bat nintzela pentsatuko...; ez, ez, jostorratza baino luzeagoa
|
behar da
gehienetan haria; baina egun hartan tamaina berdintsukoak nituen bai haria bai jostorratza.
|
|
|
Beranduegi zen, noski, atzera jotzeko. Eskolatik irteterakoan esan
|
behar nien
zerbait... Auziak garrantzi handirik ez zuela, alegia.
|
|
|
Gainerakoa Migelena izan zen. Eta zergatik kezkatu
|
behar nuen
, Migel lasai bazegoen. Eta Migelentzat berdinak izan ziren gertatutakoaren ondorengo egunak.
|
|
|
Oso gaixo egon
|
behar zuen
amonak horren geldirik egoteko. Gurutze handi bat zuen eskuetan, eta bi kandela piztu jarri zituzten gelako albo batean zegoen kutxa baten gainean.
|
|
|
Baina nik ez dut armariorik. Ez dut inoiz asmatu
|
behar dudan
neurriko armarioa egiten. Asmatuko banu!
|
|
|
Ez nuen nolanahi hautsiko ongi portatzeko aitak eman zidan agindua, eta gainera, zer demontre!, nire lagunek ere ikusi ninduten, eta oso aukera gutxi nuen haien aurrean norbait nintzela agertzeko. Astiro edan
|
behar nituen
egun hark ekarri zizkidan aurrerapenak.
|
|
|
askotan oroitu izan naiz hamalaugarren atalaren buruan ageri den Tralala lala aipu-edo horretaz: orduko euskaldunontzat edukirik gabeko, ia Tralala lala soila, baldin bazen gure tradizio osoa, zer esan
|
behar
ote nuke gaur?
|
|
|
Ez zen erantzunaren zain egoten. Nik banekien bazekiela galdetutako gauza guztien erantzuna, baina zer edo zertaz hitz egin
|
behar zuen
gurekin, eta edonori atsegin zaio jakitea bere gainetik dagoen batek bere arazoen berri dakiela eta kezkatu egiten dela. Gaur, egia esan, ezin dut horrelakorik jasan, baina orduan bertute zoragarri, gizon zuzenaren ispilu iruditzen zitzaidan erretorearen galdetu behar etengabea.
|
|
|
Jolas bat bezala da. Zuk ez duzu ezer sentitzen; baina beste batean, zurekin jolasean jardun
|
behar dudan
beste batean, neu izango naiz ezertxo ere sentituko ez duena.
|
|
|
-galdetu nion, lasaitasun une batean-. Hamarretan joan
|
behar dut
etxera.
|
|
|
Maiatzeko ostegun hartan, berehala uxatu zuen Migelek arazoa: zer egin
|
behar genuen
arratsaldean?
|
|
|
Ezina zen arazoa gerorako uztea. Bustita nengoen eta, tira!, jende gehiago konprometitu
|
behar genuen
, norberaren erantzun-beharra aho ireki hutsean lagatzeko.
|
|
|
Gu hirurok jolasean jarraitu
|
behar genuela
eta, zenbatzen ari ginela, Zapel azaldu zitzaigun, berriz, sasien artetik. Migel belarrietatik hartu, eta zelaiaren ertz batera eraman zuen.
|
|
|
-Apaiz izan nahi dut, baina amak gazteegi naizela oraindik, eta diru-laguntzak aur  kitu
|
behar ditugula
...
|
|
|
Bizkorrak ziren lehengusinaren begiak, eta bazekien norengandik ezkutatu
|
behar ninduen
. Amak ez zuen ezer ikusi.
|
|
|
Ahoa ireki, eta ama jakinaren gainean jarri
|
behar nuela
adierazi beharrean, isildu, eta neure hatz baldarrez banatu nuen ilea gehiago. Migelen aiherkundeak ez ziren txantxetakoak.
|
|
|
Modeloak kontuan hartu
|
behar ditu
maskararen aldaketak, piztiaren aniztasunetik aingeruaren banakotasuna bitarteko guztiak.
|
|
|
-Baina, Migel, gurasoek jakin dezakete. Eskolara joan
|
behar dugu
, eta igandea izango balitz...
|