|
2000
|
|
|
Ehun gertaera(...), ehun tolesdura historiaren ibilian non geure burua identifikatu, non arrotz ez sentitu behingoz» diozu liburuaren sarreran. Duela gutxi irakurri dugu halaber «Bazka» aldizkarian euskal kulturaz egiten zenuen hausnarketa; euskal kultura ez dela existitzen erdal medioetan, eta Israelgo herriarekin parekatzen zenuen, beti egon
|
behar baitugu
gure izaera bilatzen: «Badakigu ia existitzen ez den herri bati itxura eman nahian gabiltzala.
|
|
|
Baina niri gertatu izan zait, hurbildu gazte batengana eta bapatean ikusi testu-liburu bat daukala, ikasten ari delako, eta liburu horretan nire argazki bat, eta ez diot proportziorik ikusten, nik ez ditut 400 folio argitaratu urte guzti hauetan. Ulertzen dut
|
behar ditugula
gure erreferentziak, eta literatura baten historia batean zure halako argazki bat sartu behar dutela, itxusi askoa gainera, ez argazkia: ni argazki horretan.
|
|
|
Egia esan, nahi den guztia ez da aurrera eramaten, eta oraindik gauza asko dago egiteke. Edozein modutan, kontuan izan
|
behar dugu
gure inguruan orain dela urte gutxi arte ez zela ezer egiten eta orain, pixkanaka bada ere, ingurune babestuak kudeatzen hasi gara.
|
|
|
Horrek lana izugarri eragozten digu. Inoiz edo behin, bilkura bat izan eta ordu bat eman
|
behar dut
gure jarrera zein den argitzen. Bertako legebiltzarkideek Europako estatuetako prentsak gure arazoaz egiten duen irakurketa jasotzen dute.
|
|
|
Datu hauek ezagutu ondoren galdera bat egin
|
behar diogu
gure buruari. Errealitatea izanik Nafarroako populazioaren bi herenek elebitasunaren aldeko apustua egiten duela, zergatik aurkitzen dugu euskararen kontrako jarrera bortitza?
|
|
|
Aurrera begira mugimendu euskaltzaleak kalitatezko eskaintza erakargarria luzatu behar dio gizarteari orain arte egin duen bezala. Etengabe aldarrikatu
|
behar ditugu
gure eskubideak, ez dagoelako askatasunaz hitz egiterik eskubide hauek bermatzen ez diren bitartean. Berreuskalduntzea gizarte prozesua da, gizartearen inplikazioa eskatzen duena eta ezinbestean protagonista bilakatzen duena.
|
|
|
Horrexegatik, nire ustez, aurpegi bikoa izan
|
behar du
gure erantzunak.
|
|
|
Kulturan, gure bigarren naturan, aldiz, jaiotzearekin batera sortuak garen giltzabiologikoa genomatik bideratuta eta irentsita eutsi eta gureganatu ondoren ogiegituraturik, jasotzen ditugun sentsazioak eta haiek bidalitako mezuen ezagupenakmetatzen hasten gara. Lana egin
|
behar du
gure gorputzak horretarako. Gure gaingeratuko da, beraz, behin sortzez gero, gure bigarren izaria.
|
|
|
Zein izan
|
behar da
gure joera kasu honetan. Lehenengo eta behin honako hauhartu behar dugu kontuan:
|
|
|
Hasteko, eta arestian adierazi dugunez, musika fenomeno oso konplexua da etaharen burutzapen akustikoa fenomenoaren ardatza baldin bada ere, hori ez da alderdiesanguratsuena2 Ekimen musikalean gauzatzen diren sentieren artean kode akustikoarekin erlazionatzen direnek osotasunaren zati bat osatzen dute beste batzuekin, kidetasun-sentimenduarekin erlazionatzen dena, alegia. Izan ere, adierazpen musikalbaten eraginpean hunkituak izateko, aldez aurretik baldintza egokiak sorraraztendituen kidetasun sozialaren sentimenak egon
|
behar du
gure baitan. Kontzertu bat, iaberdina da musikaren nolakotasuna?
|
|
|
—Gauza handiak egin
|
behar ditiagu
guk biok elkarrekin, hemendik aitzina, Joanes...
|
|
|
3 Noiz arte abusatu
|
behar duzu
gure pazientziaz, Martin? (Zizeronek Katilinari errana parodiatuz).
|
|
|
Zeren tratua gaurko afarian sinatzekoak dituk, eta horrek ez dik erremediorik... baina afariari guhaurk jar ziezaiokeagu soinua, beharbada... Eta, nola afaria ohiz kanpokoa izanen den, zeren halaxe saritu nahi baititu hire aitak gonbidatuak hain egun seinalatuan, ohiz kanpoko zerbait egin
|
behar diagu
guk ere... gonbidatuei saria lehenbailehen egotzaraziz, konparazione, berdin zait goitik edo behetik —eta, azken hitzak hatzaren bi keinuekin laguntzen zituela, batean ahorat zeramala eta bertzean uzkirat, eratxiki zuen—: Eta ni baino areago... eta hire anaia baino areago, zeren, oker ez banago, Mattinek errezitatu behar baitio dukeari, afal aitzinean, oda itsusi hori, hi izan haiteke, Joanes, festako protagonista...
|
|
|
Behin huts egin huen, baina bitan ez. Urbiainerat etorri
|
behar duk
gurekin...
|
|
|
" Hastan kaliz hau eneganik...", harik eta, ihes egiterik izan ez zuenean, bertze hitz haiek erran zituen arte: " Egin bedi..." Baina, baldin bizitza, malda behera delarik ere, malda gora bada, zergatik bihurtu
|
behar dugu
guk are malda gorago...?
|
|
|
Ez zen erantzunaren zain egoten. Nik banekien bazekiela galdetutako gauza guztien erantzuna, baina zer edo zertaz hitz egin
|
behar zuen
gurekin, eta edonori atsegin zaio jakitea bere gainetik dagoen batek bere arazoen berri dakiela eta kezkatu egiten dela. Gaur, egia esan, ezin dut horrelakorik jasan, baina orduan bertute zoragarri, gizon zuzenaren ispilu iruditzen zitzaidan erretorearen galdetu behar etengabea.
|
|
|
" Bakarrik?", besterik ez zitzaion atera orduan ere. " Bakarrik", erantzun nion tinko," denbora gehiago eta distantzia
|
behar ditut
gure artekoa argi ikusiko badut. Agian zuri ere on egingo lizuke...".
|
|
|
Ez da posible nazioaren hiriburuak eta ibaiak behar bezalatxo ez ezagutzea. Presidenteak-isilune bat egin du bere suminduraren gorenean-, inork baino hobeto ezagutu
|
behar du
gure nazioa, eta buru-belarri saiatu nazioaren handitasuna sendotzen. Malo, malo eta malo!
|
|
|
Ez da batere erraza aipatzea gure lanean egunero dauden aldaketak eta egitera behartuta gauden moldaketak zeintzuk diren. Kontuan izan
|
behar dugu
gure artean denak ez garela berdinak, zentro bakoitzak helburu ezberdin batzuk bete behar dituela, erabiltzaile ezberdinak ditugula, medio ekonomiko eskasak gustatuko litzaigukeen mailara iristeko, eta abar. Baina testu honetan zertzelada orokor batzuk besterik ezin izango ditugu aurkeztu, etxean beheko sua erabiltzetik mikrouhin labea erabiltzerako jauzia baino handiagoa ematen ari baikara liburutegi eta dokumentazio zentroetan.
|
|
|
Hala ere gizarteak informazio munduko profesionalez duen irudia eta honekiko dituen konnotazio negatiboak ez ditugu ahantzi behar (tradizioa, kontrola, ordena, arauak...). Hau guztia gure formazio jarrai honetan kontuan izan
|
behar dugu
gure informazio kudeatzaile irudi berriaren barruan. Hau aldatzen ari da, erabiltzailea profesionalarekiko gero eta hurbilago dago, zentroko kolekzioa ez da propioa lehen maiz gertatzen zen bezala, gure lanean katalogazioa ez da helburua, bitartekoa baizik...
|
|
|
2 Frazerrek hurrengoa dio: " Baina hausnarketak eta ikerketek erakutsi
|
behar ligukete
gure jotzen ditugun gauza asko eta asko gure aurrekoei zor dizkiegula, eta haien hutsegiteak ez zirela burugabekeriak edo eromenaren emaitzak, hipotesi sinpleak baizik, proposatu ziren garaian justifikagarri, nahiz eta esperientzia osoagoak desegoki direla frogatu duen. Hipotesiak banan-banan probatuz eta faltsuak arbuiatuz bakarrik ateratzen da azkenean egia.
|
|
2001
|
|
|
Eta Estatuko arautegitik zertxobait aldendu direnean berehala etorri dira inguruko autonomiak, Estatua edo Europar Batasuna errekurtsoa sartzera, azken egun hauetan berriz ere gertatu den bezala. Hau gutxi bazen, Madrili kupo bat ordaindu
|
behar diogu
gure burujabetza ukatzeko Estatuak erabiltzen dituen tresnak ordaintzeko. Besteak beste, armada, errege-etxea eta polizia.
|
|
|
Baina horregatik ez dut uste gizakia gutxiago maitatzen dudanik. Ikasi egin
|
behar dugu
gure miseriak aitortzen eta onartzen. Maitasuna ere hor dago.
|
|
|
Eta orain, galdera da, ea zer den literaturak egin dezakeena zazpigarren arteak baino hobeto. Eta zertan aldatu
|
behar den
gure kontatzeko modua zinemak indarra hartu duen honetan. Adibidez, film bat hasi eta bost minutu pasa baino lehen istorioa jada kokatua dago, eta badakizu zein den istorioaren arazoa.
|
|
|
Gobernuan baldin gaude ez ditugu mezuak albora utziko. Ibarretxek baloratu
|
behar du
gu bere gobernuan egotea interesatzen zaion ala ez. Nolanahi den ere, bakerako bidean eta herri honen gehiengoak erabaki dezan puntuetan bat gatoz Ibarretxerekin.
|
|
|
Batasunak AB mantentzea eta elkarrekin lanean segitzea proposatzen du. Alta, ABk ez badu antolakunde nazional-Batasuna-batean sartzea egokia ikusten, onartu
|
behar ditu
gure nahia eta eskubidea. Kontua da inor ez baztertzea.
|
|
|
Beraz, diru berria eskaintzen digunak mesfidantza sortu
|
behar du
guregan.
|
|
|
Elkarrizketa horietan ikasleekin helburuakadostu behar genituela ikusi genuen; eta ikasturtearen hasieran egin behar genuenhori, helburu horien arabera klaseko jarduera markatzeko, eta hortik egunerokomartxa zehazteko. Ikasleen helburuen garrantziaz ohartzeak, ikas-prozesuarenprotagonista nagusia ikaslea zela ikustera eraman gintuen; eta berak ebaluazioakontrolatu behar bazuen, berak izan
|
behar zuela
gure ardatz, eta ez beste ezerk.
|
|
|
–Bat eta bakarra?, HO). Orduan, errealitatea anitza eta aldakorradelarik, errealitatea azal dezakeen sistema filosofiko nahiz ideologikorik ezdagoelarik, irekitasuna beharrezko bihurtzen da («errealitatea irekia bada, ez duguhertsi
|
behar
gure pentsamendua», NENH, 106 or.); eta zentzugabe bihurtzen da, halaber, errealitatearen interpretazio bat eskaini nahia.
|
|
|
Intoxikazioaren arrazoiak aztertu ondoren, bistan da garrantzitsua dela arraina manipulatzearen ondoriozko kutsadura kontrolatzea eta prebenitzea. Kontuan hartu
|
behar da
gure herrialdean produktu horren kontsumoa oso handia dela eta udako tenperatura altuak batzen direla; beraz, udan arrain freskoa izateko arriskua oso handia da. Nola sortzen da histamina?
|
|
|
nutrizio oreka oinarrizko pieza da osasunari eusteko. Jaten dugunaren eta gure arteko lotura estua dela eta, zorrotz landu
|
behar dira
gure elikadurarekin zerikusia duten gai guztiak, eta hori ez da askotan gertatzen. Hori dela eta, pisua galtzea erabakitzen dutenentzako zenbait gomendio dietetiko orokor emango ditugu jarraian.
|
|
|
‘Gure herritxoaren berri ez zen egunkarietan azaltzen, ez telebistan. Agertzekotan, Espainia iparraldean edo Frantzia hegosartaldean gertatutako hilketen berrietan igarri
|
behar zen
gure geografiaren mamua... ’
|
|
|
Egia da gure iraganak lausoa izan
|
behar duela
gure inguruko jendearentzat, geuretzat ere den bezala, baina neska hori ez dut ezagutzen. Eta berak, ostera, hornidura bat bezala nabilela igartzeko beste ezagutzen nau.
|
|
|
Halaxe da, seme. Argi izan
|
behar duzu
gu lanabesa besterik ez garela, baliapide bat, eta agindu zaigun hori ahalik eta ondoen betetzea dela gure betebehar sakratua. Gu, hain justu, seme, sadikoen eta psikopaten antipodetan gaude.
|
|
|
Hizkuntzaren legeak eta ereduak, bide zuzenetik ibiliko bagara, ez du egon
|
beharko
gure baitan, nahierara alda dezagun, gugandik kanpo eta gure gainetik baizik. Izkribu-euskararen, euskara idatziaren ohiturak eta usadioak ongi finkatuak eta mugatuak zeuden punturik gehienetan, euskalki bakoitzaren barrenean behintzat, eta aski jokabide argia dugu haiei amore ematea, haiei lotzea eta obeditzea.
|
|
|
Hizkuntzak elkar bizitzarako tresnak diren heinean, oso gogoan izan beharko genuke gure herriaren elkar bizitzak berdin-berdin behar dituela, maila eta premia berdinaz alegia, guztion ekarpena eta autokritika. Gure artean euskara biziago eta indartsuago nahi genukeenok zer egin izan dugun gaizki, eta zer ongi, patxadaz aztertu eta aitortu behar dugun bezala, euskararen normalkuntza beste inoren eskuetan âbatik bat, abertzaleon eskuetanâ utzi izan dutenek ere ez lukete kontzientzia-lasaigarririk ikusi
|
beharko
gure autokritikan. Alderantziz, iruditzen zait euskara arrotz-begiz  ikusi izan dutenek badutela garaia beren okerraz hausnar egin eta hizkuntz  bizikidetza beren arazoa ere badela onartzeko.
|
|
|
Bejondeiola! Inora nahi badugu, horrelako buru argiak eta zentzudunak
|
behar ditugu
gure artean.
|
|
|
Ait’ama familiakoak, ezar barna gogoan, zuen haurreri behar duzuela eskuara irakatsi. Atchiki
|
behar dugu
gure mintzaira eder paregabea, atchiki ere gure ohidura guziak. Chede hortarat heltzen laguntzeko, esku-menean ukanen duzue Petain Marechalaren bizia.
|
|
|
a) norberaren zentzumenek eta adimenak urri, ilun eta oker jaso eta ematen dizkiguten datuetatik; b) bakoitzaren gogo epailea ilun eta motel egotetik. a) puntuak zera esan nahi du: kontuz aritu
|
behar dugula
gure adimenak eta zentzumenek ematen diguten informazioak ontzat eta aldaezintzat ematean, batez ere besteek jasotakoen kontra datozenean. Informazio horiek gizakien ekintzei berrizkoak baldin badira, oso zaila izaten da ekintza horiek beren osotasunean jasotzea.
|
|
|
zuhurtzia. Zuhurtzia
|
behar zuen
gure lagunak dena kontrolpean edukitzeko. Ez zuen orain, azken unean, arriskurik hartuko.
|
|
|
– Hara, pare bat gauza esango dizut –deblauki malkoak isurtzeari utzi eta aurpegia zurrundu egin zitzaion– Ni ez naiz inorekin fio, zurekin ere gehiegi ez. Ez duzu oso azkarra izan
|
behar
gure artean gorroto eta tirabirak badaudela asmatzeko, landa etxean tentsioa airean baitzegoen. Juliak halako ondorioak atzeratzeko ordaintzen baldin badizu, negozio ederra egin du horratik!
|
|
2002
|
|
|
Baina horrekin batera, Euskal Herria denaz eta izan
|
behar duenaz
gure kontzeptua aldatu egin behar dugu. Baina ez teorian bakarrik, praktikan ere egin behar dugu.
|
|
|
Zeren eta euskaltzaletasunak, politikatik etorria izan arren, pertsona bezala osorik hartzen zaitu. Eta guk
|
behar dugu
gure nortasun hau hemen lehen mailakoa izatea, gehiengoan edo gutxiengoan, baina beste edozein aukera bezain lehen mailakoa.
|
|
|
Arabako politika ezagutu behar da hori esateko. Hasteko, gogoratu
|
behar da
guk bertako erakundeetan gobernatu izan genuela, batetik, orduan PP eta UA banatuak zirelako, eta bestetik, PSE-EErekin akordio bat izan genuelako. Gu ez gara Araban gehiengoa inoiz izan.
|
|
|
Bakarka ez dauka zereginik euskarak. Orobat, esan
|
behar da
gurean nagusi eta menderatzaile diren gainerako bi nazio-identitate horiek Estatu totalitario horiekin eskuz esku dabiltzan bitartean, euskaldunaren herri-nortasunak ez daukala zereginik
|
|
|
Mezua, izenburuak dakar, arean, Irribarrea galtzen danean gizartea da galtzaile. Zuloen ganetik zubiak
|
behar ditu
gure herriak. Bere izpiritua itzali ezina dalako.
|
|
|
Geure lizentziak egin
|
behar ditugu
guk.
|
|
|
Unibertsitategintzarako euskalguneak eratzerakoan, baina, kontuan izan
|
behardugu
gure herri-neurria zein den. Ezagutzaren eta jakintzaren esparruak gero etazabalagoak dira.
|
|
|
Ikasketa batzuetatik bestetara aldea legoke, baina orokorrean, euskara hutseaneginiko bost urteko karrerarik ez genuke bultzatu
|
behar
gure artean. Dagoenekoerakutsi diogu geure buruari gai garela euskaraz edozertaz aritzeko.
|
|
|
Horretarako, trebakuntza estrategikoa eta ikas-estiloak kontuan hartzeak dibertsitatearen onarpenari emangodiote bide. Hori guzti hori, jakina, hizkuntzaren ikuspegi diskurtsiboa geure eginez.Hemen argi utzi nahi dugu autonomia eta ikasten ikastea ezin direla hizkuntzariburuzko ikuspegi estruktural batekin bateragarriak izan, eta, ezinbestez, giza komunikazioa aztertzen duten teoria linguistikoek gidatu
|
behar dituztela
gure hizkuntza-analisiak.
|
|
|
XXI. mendean, Europa berriaren atalean, goi-mailako laburpen politiko instituzionalak egiteko unean, badaude erregionalismo transnazionalean oinarritu beharditugun historia berriak; ahaztu gabe Pirinioak direla gure ardatza, eta gure historiapiriniarren lerrotik eta itsasoak azken 1000 urteetan eman duen mundializaziotikabiatu
|
behar dela
gure historia. Euskaldunok mundializazio-prozesua hasi zengunean jarraitzen dugu bizitzen XVI. mendeaz geroztik.
|
|
|
eta batzuetan pieza horiek guztiak, militarrak nahiz politikoak? ez direla ezkontzen, ez direla kateatzen; horrek, gerraren arrazonamendu nagusian sumatzen dugun koherentziarik ezak, argi gorria piztu
|
behar du
gugan: ez dakigun zerbait ari da gertatzen; beraz, ez dezagun sinets bertsio ofiziala katixima balitz bezala.
|
|
|
Gorago aipatu dugun Latindar literaturaren hastapenak izeneko irakasgaiaren lehenengo eskola-egunean, Sarrionandiaren Izkiriaturik aurkitu ditudan ene poemak liburua eramaten dugu gelara. Liburu horretan latin-idazleek duten lekua izan
|
behar baitute
gure ustez gure egungo kulturan: eskimalen, araukanoen, tuaregen, miskitoen lanen ondoan, Baudelaire, Pessoa edo Kavafisen aldamenean.
|
|
|
Erantsiozu orain horri, Krisiporen arauan zilegi dela astialdian bizitzea; ez dut esan nahi astia nozitzea zilegi denik, hautatzea baizik. Jakintsua ez dela inongo herribatzan nahasi
|
behar diote
gureek; zer axola dio baina, nola datorren jakintsua astialdira, herribatzak huts egin diolako ala berak huts egin diolako herribatzari, ez baita edonon aurkitzen herribatza izan beharko lukeena. Seguru egon, ez dela herribatzarik izango bilatzaile asegaitzentzat.
|
|
|
Bizkarreko mina, belaunetakoa, muskuluetakoa, barizeak larriagotzea eta, are, zelulitisa ere, oinetako horiek etengabe erabiltzea bultzatzen duten patologietako batzuk dira. ‘Kontsulten kopurua nabarmen handitu da takoiaren moda itzuli orduko, eta asko borrokatu
|
behar dugu
gure pazienteekin’, dio Alfredo Velascok, Basurtuko Ospitaleko angiologian eta kirurgia baskularrean aditua denak. Ez da bakarra.
|
|
|
Baina zenbait teknikaren bidez, dekorazioa ohikoa ez bezalakoa da. Teknika horiek beti erabili
|
behar dira
gure hormak pintura leunez apaindu nahi ditugunean, eta ez “gotelez”. Aipatzen dugun tekniketako bat satinatua da.
|
|
|
Euskal Herriak, bere nortasuna bermatzeko, herri guztiak bezala bere eskola nazionala
|
behar du
gure ikasleak justizia eta askatasun baloreetan heziko dituen eskola. Justizian beraien artean diferentziak egin gabe bakoitzari zor zaiona begirunez eskainiz.
|
|
|
Eta gure egoera ere antzekoa zen, Herioaren aurkako gerran murgildurik geundenez gero. Horregatik zaindu
|
behar genuen
guk ere, Leirerekin batera, bizitzak eskaini zion lur puska txikia. Geure hitz egokien euria eta sentimendu onen eguzkia eman behar genizkion, lur puska hura lorategi ezin ederrago bihur zekion gure nexkari.
|
|
|
Baina ez da gai izan arau horiek eta hiztegi hori patxadazko argitalpen egoki batean denon eskura jartzeko: zerbait begiratu nahi denean, edo kontsultatu, karpetak eta agiriak behar dituzu eskura, eta Wally aurkitu nahi duzunean nola ibili behar duzun goiti eta beheiti non dagoen ez dakizula, irudi guztiek jertse berdina baitute, halatsu ibili
|
behar dugu
guk ere arauak non dauden ezin aurkitu, arau batek zer esan eta besteak nola aldatu duen aurretik esana ongi ez dakigula, Diogenesen ikasle norabaiteratu baten gisa, gure eltzerma eta guzti eskuetan. Eta hiztegi horrek beste buelta bat behar du, baina gaur egun erakusten dugun abiadurarekin urteak eta urteak beharko ditugu, munduak aurrera presaka egiten duen bitartean, fundamentuzko zerbaiten mahai gainean jartzeko.
|
|
|
Edo mintzo gaitezen ingelesez, Tourmaletera joaten garenean Frantziako itzulia ikustera, inguruko ostatuetako ostalertsekin platerean ahatea ekartzeko eskatzen diegunean. Ingelesez, edo eskuekin keinuka, baina ez espainolez edo frantsesez, horiek baztertu
|
behar ditugu
gure eguneroko hizkeran. " Euskaldunon jokabideak hauxe izan behar du:
|
|
|
Diglosiak eragiten duen literatura benazkoa ez ote den galdetu
|
behar diogu
gure buruari, beste batzuek jorraturiko lana gider dugula. Galiziakoa ez ezik, Probentzakoa eta Euskal Herrikoa ditu aztergai Kortazarrek, Kataluniakoari aitortuz diglosiaren bide malkarretik irten izana.
|
|
|
Unibertsit atea rena hezkuntzaren beste maila bat da, nahiz eta, dudarik gabe, berezko ezaugarri eta berezitasunak izan, bai etaoroko rreko heziketa sistemaren barruan estatus zehatz batere. Ez baita ahaztu behar unibertsitateak izan
|
behar duela
gu re gizartea ren erre fe rente kulturalik nagusietariko bat.
|
|
2003
|
|
|
Huseinek ez du gure elkartasuna merezi, ezta ere bere erregimena babesten duen armadak eta poliziak. Herritarrek eta batez ere Iraken demokrazia eta askatasuna gailendu dadin lanean eta borrokan ari diren gizon-emakumeek izan
|
behar dute
gure babesaren hartzaile nagusiak. Eta jarrera aktibo horrek ez luke bakarrik haiekiko elkartasun kontu huts bat izan behar.
|
|
|
Eta goldea, berriz, barrura doa, irauli egiten du lurra, eta goian zeuden belarrak azpian gelditzen dira. Epe askoz luzeagoko arnasa
|
behar du
gure bideak.
|
|
|
Eta ez pentsa auzitan har daitekeen erabakia dagoenik, auzitan tresna bera dago. Guk beti pentsatu izan dugu eskuetan ditugun tresna instituzionalak erabili
|
behar ditugula
gure herriaren askapen prozesua aurrera ateratzeko. Une honetan Lehendakariak egiten duen proposamenak Euskal Herri osoa hartzen du bere baitan, baina hiru zutabe hauek oinarri harturik:
|
|
|
Halakoetan hain argi badute herri kirolen garrantzia, lagundu dezatela benetan bizi dadin, bestela laster politikoek eurek jaso beharko dute harria! Geuk zaindu
|
behar dugu
gurea, kanpotik ez dira etorriko gurea babestera.
|
|
|
Hona Cancunen garrantzia, lehen Seattle-koak izan zuena bezala. «Agintariek sentitu
|
behar dute
gure presioa, ohartu behar dute multinazionalekiko beren menpekotasuna ez zaiela doan aterako».
|
|
|
batetik oso jende gazteak, baina adituak hartu duela parte ale honetan, eta ziurrenik, etorkizunak esango du zer emango duten Iratxe Gutierrez, Idurre Alonso, Ibon Egaña, edo Alvaro Rabelli bezalako irakurleek. Bestetik, behin euskal herriko literaturaz ikuspegi orokorra ematen ari nintzelarik konturatu nintzen ohar haien bidez berdin definitzen zela euskal literatura zein Katalunyako poesia, beraz, zehaztasuna
|
behar genuela
gureaz ari ginenean.
|
|
|
Biek izango dute, seguruenera, arrazoi mutur bat. Baina bortitzegia egiten zait jendaurrean aitortu
|
behar izatea
gure gizartea japonizatzen ari dela. Are tristeagoa egiten zait, bide batez esanda, ez dakit zeinekin libreki asoziatzera bide goazen honetan.
|
|
|
Benetako demokrazia maite izaten lagundu euskun bere irakatsi argi eta sakonen bidez. Herriaren eskubideak argiago ikusten be bai. Euskal Herriaren izenik aitatzen ez baeban be, ez zan neke handirik
|
behar
gure irakaslearen irakatsiak geure Herriari ezarteko. Ez zan hori gitxi orduko denpora ilunetarako.
|
|
|
Baina behin dibanean gaudelarik, errezeloak ahaztu behar ditugu, eta gogoa ireki
|
behar diogu
gure inkontzientea aztertuko duen terapia bati, izan ere, pragmatismoagatik edo gugan duten garrantzia eman ez geniolako, erreprimiturik dauzkagun iraganeko traumak, hutsegiteak eta obsesioak azalera ditzake.
|
|
|
Giltzaz itxi
|
beharko
gure ordenagailua, etxea bezala
|
|
|
Eta ordurako bi mundu gerla bizi izan zituen belaunaldiaren izenean aitortu zuen ministro bakegile handiak jarraian: Guk, gure aldetik, onartu dugu uko egin
|
behar geniola
gure soberaniaren apur bati eta, besteek beren aldetik, berdin egin dute. Ez da gehiago amets hutsa, Europako Erkidegoa badabil, Ikatzaren eta Altzairuaren Erkidegoa alhan da.
|
|
|
Ez genituen oraino irakurriak behin fraide xahar batek idatzi zituen hitz hauek: Elizarengatik paira daitekeena deus ez da, Elizarenganik pairatzen denaren aldean, eta, menturaz horrengatik, ikustearekin Loiolako, Xabierreko edo Garaikoetxeko semeen odol bereko zenbat eta zenbat seme eta alaba higatzen ziren munduan barna Eliza Amaren zerbitzutan, eta Eliza horren esker txarra jasan
|
behar zutela
gure herritar anitzek eta orobat gure Euskal Herriak, ez genezakeen nehondik onets.
|
|
|
Izan ere, landa-esparruko biztanleak (baserritarrak) beren habitat-etik bultzadaka baztertzen ari gara, eta, bestetik, naturarenkontserbazioak, ondare kulturala dela ahaztu gabe? erabaki eta estrategia tinkoak
|
behar ditu
gure gizartearen dinamika bortitzaren aurrean. Ekosistemak, biodibertsitatea eta naturaren prozesu naturalak neurri handi batean gure jardueraren eraginpean daude, onerako eta txarrerako.
|
|
|
dago gakoa. Egiabada azken hamarkadatan energia-iturri garbiagoak erabiltzen ari garela, ezin duguukatu gero eta kutsadura gehiago sortzen dugula, atsedenik gabe eta gero eta iturrienergetiko gehiago
|
behar baitugu
gure hazkundeari eusteko. Onartzen baldinbadugu hazkunde ekonomikoak azken 50 urtean ez duela aberastu eta txirotuenarteko desberdintasunen gutxipenik ekarri, baizik eta alde jasangaitz hazkorragobat, eredu energetiko-ekonomiko bera da, agian, kolokan jarri behar dena.
|
|
|
Ezin gintezke hasi kanpaiei bueltak ematen, ezin triunfalismoz joka, ez bait da egoera halakoa. Gure kaxkartasuna onartu behar dugu, konszienteak izan
|
behar gara
gure irakasle eta ikasleen kalitateaz. U.E.U. plataforma bat da, ez helburu bat; hazia da, ez landarea38.
|
|
|
Bi izan ziren bertan hartutako erabakiak. Lehena, hausnarketa-prozesu bat zabaltzea, «UEUren barruan aztertu
|
behar dugu
gure geroa». Bigarrena, Monreali eskutitza bidaltzea, eskainitako agiria idatz zezala eskatuz eta UEUra joango ziren EHUko irakasleen zerrenda bidaliz, beraien egoitza eta bidaia--gastuak estaltzeko.
|
|
|
Zenbait arrazoirengatik gero eta ur gutxiago dago, eta aurrezteko eta aprobetxatzeko politikak ezinbestekoak dira. Lehenik eta behin esan
|
behar dugu
gure planetaren hiru laurdenak urez estalita egon arren, ur gehiena ez dela edangarria. Lurreko uraren %95 inguru itsasoetan kontzentratzen da.
|
|
|
Ez kasurik egin herriko atso zaharren hitzei. Horiek uste dute zuria nagusitu
|
behar dela
gure bizitzan gure arimak beti garbi iraun dezan. Bejondeizula bekatari deitzen bazaituzte bizitzak dituen kolore guztiak ikusi dituzulako, zapore gehienak dastatu dituzulako, musika eta zarata gehienak entzun, lurrinik exotikoenak usaindu eta azal mota asko ukitu.
|
|
|
Oso pozik nago. Uste dut azkenean ongi bukatu
|
behar duela
gureak. Laster udako oporrak ditugu, eta aukera hau ez dugu alferrik galdu behar.
|
|
|
Nire herria, Euskal Herria, libre ikustea da nire ametsik handiena, baina horregatik ez dut kolegarik baztertzen, ez dut inor paretaren kontra jartzen, ez dut inor mintzen eta mespretxatzen. Alderantziz, lagunak
|
behar ditugu
gure herriaren alde lan egiteko. Zenbat eta lagun gehiago, orduan eta indar gehiago.
|
|
|
Une hartantxe gogoratu nahi izan nuen gure kausa galdurik hurbilena eta presazkoena hantxe zegoela, gugandik apenas ehun-berrehun metrora, eta hartara bideratu
|
behar genituela
gure indar guztiak. Hitza ahotik zintzilik utzi ninduten, ordea:
|
|
|
Intolerantziaren zelaian, ankerrena ur bedeinkatzailea da. " Predikatzen zaigun mestizaiak seguru asko esan nahi du, miseriarekin kontent egotea izan
|
behar duela
gure destinoak. Txikizio asko egin eta gero hasten da mestizaia aberastasun izaten, historian kalbario asko bezala2".
|
|
|
Erantzun egokia urgentziaz aurkitu beharra dago, dagoenekoz ondorioak oso larriak direlako ekologian (planeta osoan), ekonomian (Hirugarren Munduan, batez ere) eta gizartean (aurrerapena ren eragileen muinean berean ere). Argi izan
|
behar dugu
gure jokabideen ondorioak hobeak edo txarragoak izanen direla gure izaera indibidualera, sozialera eta anbientalera egokitzen dakigunaren arabera, egokiera horretan helburu antropologikoa mantenduz: pertsonaren onerako jardun, gizabanakoa den aldetik eta talde batean partaide den aldetik.
|
|
|
Guri ez digu balio demagogiaz aritzeak, ez dugu horretarako behar litzatekeen moduko bozgorailurik. Razionaltasunak izan
|
behar du
gure tresna.
|
|
|
Argi dago bide guztiak erabili behar ditugula asmo zitalak galgatzeko; baina, era berean, lan ildo horiek ez baditugu estrategia zabalago batean kokatzen aukera faltsuak sortzeko arriskua dugu. Ez dugu jokatu
|
behar
gurea ez den lurraldean bakarrik, eta justizia arloa ez da gure lurraldea, hor galtzeko guztiak ditugulako (ikusi bestela Itoitzen gertatutakoa). Euskaltzaleok uste badugu bide judizialak bizitzen ari garen egoera gainditzen lagunduko digula oso oker gaude.
|
|
|
Eta eskubide kontuez ari gara. Osakidetzak —hori omen du asmoa— pediatra eta familia-medikua euskalduna izan dezagun erraztasunak emango omen ditu,
|
behar izanez gero
gure herritik kanpo dagoen beste medikuren baten paziente-zerrendan sartuz. Baina ez du zehaztu guretik aldameneko herrira joan gaitezen taxia ere ordai nduko ote digun.
|
|
|
–Zer egin
|
behar zuten
gureek, ba? –galdetu nion.
|
|
|
ahots eternalak
|
behar ditugu
gure artean. SOS.
|
|
2004
|
|
|
Bai. Baina premisa bat
|
behar dugu
guk gure proposamena, Eusko Jaurlaritzak Ibarretxe Plana edota ezker abertzaleak independentziaren proposamena aurkeztu baino lehen. Aurrera egiteko, lehendabizi, zein balore eta prozedura erabiliko ditugun adostu behar dugu elkarrekin.
|
|
|
Orduan, nik" nazio eraikuntza" delakoa gizartearen oinarrira ekarri nahi dut. Lehen lehenik, adostasuna
|
behar dugu
gure gizarte ekintzen inguruan. Partzuergoan ez badugu adostasunik euskaldunen artean, ez dugu zer egiterik.
|
|
|
Eurentzat gu amerikarrak ginen, eta ez zuten nahi arabierazko izenen arrastorik edukitzea kanpora begira. Urteak pasatu arte ez nuen jakin horren arrazoia, eta ez nuen ulertzen zergatik ezkutatu
|
behar genituen
gure benetako izenak.
|
|
|
Ez dut nahi zu ere oraingo indartsuen eta zaratatsuen antzekoa izaterik. Badakit oraingo gizartea primitibo berri horien eskuetan dagoela, baina guk zibilizatuak izan
|
behar dugu
gure harremanetan, neska. Nik bakarrik jakin nahi dut nirekin jarraitu nahi duzun.
|
|
|
Eta une honetan horietako momentu batean gaude. Hemen demostratu
|
behar dugu
gure maitasuna, elkar ulertuz eta elkarri konfiantza emanez.
|
|
|
–Ez dugu birreuskaldundu nahi, noizbait euskalduna izan omen zelako, afizio arkeologiko eta restaurazionista hutsez, eliza eta gaztelu zaharrak restauratzen diren moduan. Bururatzen dugun proiektu sozialean, euskara bakarrik ez, baina euskara ere inportantea delako baizik?. 298 Hori eta horrenbestez, etorkizunaren talaian ezarri
|
behar genuke
gure pentsaeraren ikusgunea: –Lehenari ez, baina uste dut azken finean geroari begira bakarrik legitima litekeela politikoki Euskadi birreuskalduntzeko programa.
|
|
|
Ez horixe. Hizkuntza horien legitimazioa mekanismo ideologiko batzuen bitartez burutzen bada, ideologia horien izaeran eta garapenean jarri
|
behar genuke
gure arreta, hauek modu naturalean txertatu baitzaizkigu gure adimenean. Aldiz, euskaraz eta euskalgintzaz dihardugun bezainbatean, indarrean daukagun ideologia biluzik eta bere burua nola zuritu ez dakien euskaltzale kikilduaren aho-lumetan ageri zaigu.
|
|
|
Ez dugu gutxitan, ez horratik, aditu
|
behar izaten
gure arazoa gutxi-askoan datzala azken beltzean. Hala eta guztiz ere, datu-aitzakia horretan oinarriturik pentsatzen dutenak ez dakigu zenbateraino dauden informatuak munduan gutxi edo asko izate horrek zehatz-mehatz zer esan nahi duen.
|
|
|
Euskara dakite eta jakite hutsa nahikoa da bere burua euskalduntzat jotzeko. Euskara darabiltenen iharduna ez oztopatzeko ikasi
|
behar dela
gure hizkuntza diote euskaldun hauek. Beren jokabidea euskaraz bizitzeko erabakia hartu dutenen ondorioa da.
|
|
|
Horretarako geu gara nahikoa. Horixe egin
|
behar
guk ere, besterik ezin dugu. Ezin du besterik Eusko Jaurlaritzak?
|