|
2000
|
|
|
Lehen premisa hauxe dukegu: Zuberoa euskaldun biziko bada zirt edo zart egin
|
behar du
euskarak.
|
|
|
Gurasoak Iruñekoak dira. Nik zortzi bederatzi urte edukiko nituen, eta buruan sartu zitzaien etxean denok ikasi
|
behar genuela
euskaraz. Orduan hasi ginen euskara ikasten apaiz batekin.
|
|
|
Eta benetako abertzaleek hobe dute lehenik beraiek zuzen bete besteei eskatzen dietena. Izan ere, abertzalearen lehen eginkizuna izan
|
behar luke
euskara ikastea. Horregatik, gure politikari abertzeleei gogoraraz diezaiegun fedea ekintzaz bete behar dela.
|
|
2001
|
|
|
Apaizek, bere aburuz, mezatan" euskerari lehentasun edo preferentzia" eman beharko zioketen. Eta ikastolari lagundu," eskola aldetik preparatuak direlako, bestalde herriaren aurrean zerbait errepresentatibidade edo ordezgaritza dutelako, edo, nola-nahi dela ere, horretarako kontzientziatuak baldin badira, egokien litzatekeen horiexek izan
|
behar dute
euskera aldaz goran eta zuzper aldi batetan jarri behar dutenek: giroa sortuaz, ikastola indartuaz, gurasoak kontzientziatuaz, Gipuzkoan den Ikastola Elkarteari ere eskaria eginaz, noski, hitzaldi edo nolabaiteko laguntza lor dezaten hiri horretakoek".
|
|
|
Ingurune hurbilak garrantzi handia du, ikaslea bertan bizi baita; eta hizkuntzak ez dio aldatuko ingurunea osatzen dutenekin duen harremana. Ingurune horretarako
|
behar du
euskara, eta bertan erabiliko du; edo bertan eragingo du, erabiliahal izateko.
|
|
|
Bistan da hemen Karmelo Etxegarairentzat eta hitz hori orduan erabili zuten guztientzat euskaraz dakiena dela euskaldun. Hemen dugun kontua da nola deitu
|
behar ditugun
euskaraz ez dakiten, baina Euskal Herriko seme alde batetik edo bestetik diren erdaldunak.
|
|
|
orain maiz aipatzen diren foruak [itzultzea]. Berak dioenez foruak nork bereak ditu eta tokian tokikoak dira, eta berak esaten du Bizkaiko foruak, gainerakoak hor konpon,
|
behar lukeela
euskaraz egon eta norbaitek saiatu behar lukeela euskaraz jartzen. Aita Zabalak  bazuen segur aski egiteko presakakoagorik eta aurrean bidaltzen du aski itxuratxarki erantzun batean Ulibarri eta Ulibarriren asmo hori; ez zuen ikusten zer arraiotarako behar zuen Bizkaiko foruak euskaraz jarria egon.
|
|
|
orain maiz aipatzen diren foruak [itzultzea]. Berak dioenez foruak nork bereak ditu eta tokian tokikoak dira, eta berak esaten du Bizkaiko foruak, gainerakoak hor konpon, behar lukeela euskaraz egon eta norbaitek saiatu
|
behar lukeela
euskaraz jartzen. Aita Zabalak  bazuen segur aski egiteko presakakoagorik eta aurrean bidaltzen du aski itxuratxarki erantzun batean Ulibarri eta Ulibarriren asmo hori; ez zuen ikusten zer arraiotarako behar zuen Bizkaiko foruak euskaraz jarria egon.
|
|
|
Hauxe gehituko nuke, haatik: gaztelaniaz txukun antzean idatzi nahi dutenek ez dute sekula categorÃa hitza adiera horretan erabiltzen, eta ez dut ikusten zergatik hartu
|
behar duen
euskarak erdal gaiztoaren kutsurik. Aristotelesen, Kanten eta besteren kategorien beharrean gara; hor aipa  tzen direnen premian, ez erdaraz eta ez euskaraz, ni, behintzat, ez.
|
|
|
Irakurle trebatuarentzat(" el lector ejercitado") erraza denak, nekagarria izan behar, nahitaez, haur trebe -gaiarentzat, hots, irakurtzen ikasi behar duenarentzat. Ikastoletako haurrek irakurtzen eta idazten ikasi
|
behar baitute
euskaraz, ez mintzatzen, bai baitakite mintzatzen gehienetan gurasoei eskerrak. Eta la letra con sangre entra delako hura, ez dut euskal ordainik ezagutzen?
|
|
|
Beldurrik gabe eta erdi-egiak, erdi-gezurrak bazter batean utzita mintzatzen hasi
|
behar dugu
euskarari buruz ere. Euskararen etorkizunaz ditugun itxaropenak argi eta garbi azaldu behar dizkiogu elkarri.
|
|
|
Euskararekiko kontuak ere garbiro egin beharrean aurkitzen gara. Zertarako nahi eta
|
behar dugu
euskara. Gure mundukoa ez den oroigarri xahar kuttun bat eduki genezakeen moduan edukitzeko?
|
|
|
Biziraupena
|
behar du
euskarak. Horrek esparru desberdinen jorraketa eskatzen du.
|
|
|
ukanen ditu haurren jostagailu, potret batzu pollitak. Ait’ama familiakoak, ezar barna gogoan, zuen haurreri
|
behar duzuela
eskuara irakatsi. Atchiki behar dugu gure mintzaira eder paregabea, atchiki ere gure ohidura guziak.
|
|
|
Gure kohesio eta garapenerako gaitasuna atakan jarri da eta horri erantzun behar zaio. Ez dugu pentsatu
|
behar
euskararen ibilbide luzean XXI. mendearen hasierakoa okerrena denik, ezta hurrik ere! Askoz ere latzagoa izan zen frankismo gorriko 50 -70 urteetakoa eta, hori kontraesana, urte horietan berorietan kokatu ohi daeuskararen berpizkundearen sorburua.
|
|
|
Baina horrek ez gaitu eraman
|
behar
euskarak bereziki Iparraldean eta Nafarroan bertan ere duen ahulezia ezkutatzera, eta hizkuntz komunitate horrek bere bizitza garatzeko dituen zailtasun eta muga nabarmenak ez aldarrikatzera. Ofizialtasuna Euskal Herri osoan lortzea gutxienezko zerbait dela argi eta garbi aldarrikatu behar dugu, nahiz eta hori lortzeko zenbait kasutan aurrepausoak azpimarratzea beharrezkoa izango den.
|
|
|
Nafarroan bederen, eta ez Nafarroan bakarrik seguraski, egoera honetatik ateratzeko aukera bakarra euskararen inguruan adostasun sozial eta politikoa sortzea, erraztea eta garatzea da. Eztabaida politikotik atera egin
|
behar da
euskara eta eragin negatiboetatik babestuta egon daitekeen lekuan jarri. Horretarako, eztabaida lasaia eta irekia egin behar da, adostasunerako gutxienezko puntuen definizioa helburutzat harturik.
|
|
|
Jakina, kanpoko eraso gordin eta burugabe horien aurrean, ez da komeni gure mixeriak aipatzerik, non eta ez den euskaraz eta Jakin bezalako aldizkari baten aitorleku isilpekoan. Erasooi dagokienez, berriz, nik uste dut intrantsigenteago izan
|
behar genukeela
euskara ideologia jakin batekin identifikatu nahi dutenekin. Ho rtik gora zer egin dezakegun ez dakit nik, zenbaiti euskara guztion ondare dela ulertarazteko, hori ulertu baino nahiago baitute, antza, euskara ideologia jakin batekin lotuta dagoela diotenei sinetsi, eta lasai bizi.
|
|
|
Horrek, alabaina, ez du esan nahi aurkarien diskurtsoa aldatu denik, egokitu egin da, besterik ez. Horrela ulertu
|
behar dira
euskararen hizkuntz komunitatearen ildotik eraikitako guneen kontrako erasoak, helduen euskalduntze-alfabetatzea dela (AEK), hedabide euskaldunak (Euskalerria Irratia, EITB...) edota hezkuntza alorrekoen aurkakoak (ikastolak, ikasmaterialak, euskal curriculuma...). Orain ez dute horrenbeste aipatzen euskarak ez duela balio goi-mailako irakaskuntzarako, edo maitasuna adierazteko eta antzeko zozokeriak, garai batean zioten moduan.
|
|
|
Ados, herria zer den ere ofizialtzeke dagoen gauza da. Baina arestia aldera esan dudan bezala, zuzenbide positiboaren beharraz jabetu
|
behar dugu
euskararen normalkuntza erreala, benetan, lortu nahi badugu.°
|
|
|
Badakigu ofizialkidetza mugatua dela euskararena. Haatik, horrek ez liguke euskaldunoi oztopatu
|
behar
euskaraz bizitzeko aukera eta abagunea. Beraz, helburua bada, legearen izenean, euskaraz bizi ahal izateko esparrua debekatzea, okerretara ari garela esango nuke.
|
|
2002
|
|
|
Jakin badakigu euskalunibertsitateak garapen partziala duela oraindik, baina izan bada, izanarencontinuumaren harian erdialdera hurbiltzen ari baita. Hala ere, garatzea ez da aski, gizarteari ere ezagutzera eman
|
behar baitzaio
euskarazko unibertsitateareneskaintzaren eta errealitatearen berri, orain arte baino era egokiagoan eman ere.
|
|
|
Lehenago esan bezala, euskal irakasleek erdarazko ikerkuntza-proiektuetanhartzen dute parte gehienbat, eta horregatik dira hain gutxi euskaraz egindako ikerketa-proiektuak. Alor honetan bizkortu egin
|
behar da
euskarazko ikerketa-proiektuen kopurua.
|
|
|
Ekintzen aldetik ere ikasketa bakoitzean plan orokorra ezarri zen, etalehenengo ereduko ikasketetan ertaineko planifikazioa ipini zen, hau da, behinikusi ondoren zein gai eta zein ikasturtetan ipini
|
behar ziren
euskaraz, ikasturtezikasturte zer eta nola sartu behar zen zehaztu genuen, irakasleak ere horren araberaprestatzeko. Oso zehatz egin zen lan hori.
|
|
|
Ekintzen aldetik ere ikasketa bakoitzean plan orokorra ezarri zen, etalehenengo ereduko ikasketetan ertaineko planifikazioa ipini zen, hau da, behinikusi ondoren zein gai eta zein ikasturtetan ipini
|
behar ziren
euskaraz, ikasturtezikasturte zer eta nola sartu behar zen zehaztu genuen, irakasleak ere horren araberaprestatzeko. Oso zehatz egin zen lan hori.
|
|
|
Euskara da euskarazko unibertsitatearen barrutia, eta arrunt logikoa da barrutihori zerbitzatzeko izan
|
behar duela
euskarazko unibertsitateak. Barruti horretansortzen diren galderak, premiak eta helburuak dira euskarazko unibertsitateakbereziki erantzun beharrekoak, galdera unibertsalak ahantzi gabe, jakina.
|
|
|
Juan Mari Torrealdaik idatzitako El libro negro del euskera liburuan jasotzen denez, irrati-arduradunek ordezkaritza espainiarrean zehaztu
|
behar zuten
euskarazko irratsaioen zerrenda, eta baimenduak zirenak soilik eman ahal ziren euskal hizkuntzan. Publizitatea eta arrakasta handia zuten disko eskainiak hortik kanpo geratzen ziren19 Idazleak azaltzen duenez, euskara «denboraz kanpoko» irratsaioetan soilik erabil zitekeen; hau da, kulturaletan, literatura edo historiari buruzkoetan, eta erabat debekaturik zegoen gaurkotasunarekin zerikusia zuten edukietan, publizitarioak izan arren (Torrealdai, 1998:
|
|
|
Aurreko kapituluan euskararako prozesadore morfologiko estandarra ikusi dugu, hizkuntza estandarra analizatzeko/ sortzeko beharko litzatekeen bakarra. Baina kapituluaren hasieran ikusi dugu estandarizazioa ez dela erabatekoa eta, hori kontuan hartuta, irtenbide bat bilatu
|
behar da
euskara-erabiltzaileen erabilera guztiak tratatu ahal izateko eta, bide batez, egokiak proposatzeko. Horiek horrela, euskararen tratamendu automatikorako arkitektura orokorra ikusiko dugu, hiru urrats inkrementaletan gauzatzen dena eta, orain arte, lehenengoa besterik ez dugu ikusi.
|
|
|
Hartara, garabidean jarri
|
behar dugu
euskara, eta hauek dira Rubioren gomendioak: lokailu erlatiboak erabiltzen hasi behar dugu beldurrik gabe, eta hauekin batera liburuan berean berak erabiltzen dituen" ezi(-ez)"," zeren (eta)"," ezen", etab. bezalako lotura hitzak Beraz, ikusten denez, hau ez litzateke proposamen berria izango, gure idazle guztiek erabili izan dituztelako holako egiturak.
|
|
|
Horregatik saltzen dira, agian, horrenbeste gramatika eta hiztegi? Gehiegi kurritu dugu, edo ez zegoen beste irtenbiderik eta onartu
|
behar da
euskara salbu ikusi arte bizarra kendu gabe uzteaz gain hizkuntzak holako kostuak izango dituela. Arazoa jartzen dut, konponbidea zein izan daitekeen esan gabe, baina uste dut zerbait konpontzekotan hortik hasi behar dugula, arazoa ikustetik hain zuzen ere.
|
|
|
Zeren gauza bat ba omen baita, zenbat aldiz entzun ote dituzun holako gauzak," plasmarse" eta bestea" materializarse", gaztelaniaz bederen. Horregatik bereizi
|
behar dira
euskaraz" plasmatu" eta" gauzatu", gure unibertsitateko ikasliburuetan ikus daitekeenez: hasieran pentsatu nuen" plasma" hori odol kontua izango zela, baina liburua zuzenbidekoa da.
|
|
|
Ez da gauza ona, euskararen etorkizunerako ez da gauza ona, esan nahi dut, nahiz batzuen orainerako ezin aproposagoa izan. Euskarak normalizazio bidetik sartu behar baldin badu noizbait, eta sartuko ahal da egunen batean!, gizartean normalean erabiltzen ditugun prozedura berberak erabili
|
behar ditugu
euskararekin ere. Bizitzan aurkituko duzu maizki prozedurak ilunak izaten direla, orekarik gabekoak, eta horrek sulfuratuko zaitu, eta norabaiteratu.
|
|
|
Ez dut uste nik hemen nire burua zuritu
|
behar dudanik
euskara kontuetan, ezta errespetua, lausengua edo balakua eskatu behar ere. Baina uste dut Euskaltzaindiak errespetu hori eta gehiago ere merezi duela, zinezko euskaltzaleen aldetik segurik.
|
|
|
Baina, euskararekin gora eta behera, ez dizut hasieran egin didazun oinarrizko galderari erantzun: zertako eutsi
|
behar diot
euskarari?
|
|
|
Horixe da egoera, errealitate gordina. Euskal Unibertsitatea, euskaraz jardungo duen unibertsitate-egitura alegia,
|
behar du
euskarak etorkizuna bermatu nahi badu. Egungo elebitasun-eredua adabakia da, beharrezko adabakia segur aski, baina praka zaharrak bota eta berriak nola lortu planifikatu behar dugu.
|
|
2003
|
|
|
Bigarren galdera bat: «Zer aldatu
|
behar dugu
euskararen iraupena behin-betiko bermatzeko. Izan ere abiadura motel horretan jarraituz gero, euskara luzaroan egongo da hilzorian».
|
|
|
Euskarazko hezkuntzaren garapenak eta hizkuntzaren beraren etorkizunaren inguruko kezkek ordura arte gutxitan planteatutako gai bat azaleratu zuten: zein toki izan
|
behar zuen
euskarak unibertsitatean. Gerra aurrean, Euskal Unibertsitatearen aldeko gehienen ustez, unibertsitatearen zereginen artean, lehenengo mailako tokia izan behar zuten euskarak eta euskal kulturaren azterketak eta babesak.
|
|
|
zein toki izan behar zuen euskarak unibertsitatean. Gerra aurrean, Euskal Unibertsitatearen aldeko gehienen ustez, unibertsitatearen zereginen artean, lehenengo mailako tokia izan
|
behar zuten
euskarak eta euskal kulturaren azterketak eta babesak. Lehenengo mailako irakaskuntza euskaraz azaldu behar zelakoan ere bazeuden.
|
|
|
Euskal Unibertsitatea eta euskal lurraldeko unibertsitatea bereizten ziren txostenean; Francoren diktadurak iraun bitartean ezinezkoa zen lehena abian jartzea, baina bai bigarrena, eta horren aldeko apostua egin behar zen, unibertsitate-faltaren hutsuneak betetzeko. Erakunde ofizialetatik kanpo eman
|
behar ziren
euskarazko klaseak eta euskara egokitu egin behar zen garaiko kulturak eta teknikak eskatzen zuten mailara. Heziketa-prozesuko garaiaren arabera, euskalkien alde edo euskara batuaren erabileraren alde agertzen zen orduko ETA; eta lurraldea, aldi baterako, eremu euskaldun eta erdaldunean banatzen zuen.
|
|
|
Foru-Hobekuntzaren Legeak euskara bakarrik euskalduntzat jo zitezkeen lurraldeetako hizkuntza ofiziala deklaratzean, erabilera, indio-erretserbako erregimenean? kokatzen zuen110 Unibertsitateari zegokionez, Felonesen iritziz, sortzear zegoen unibertsitate publikoan itzulpen-eta interpretazio-saileko lizentziaturara mugatu
|
behar zen
euskararen tokia111 Beraz, bide hori antzua izan zen hasiera-hasieratik.
|
|
|
Beraz, Uztarriak
|
behar du
euskarazko egunkari berria. Eta aurrera begira elkarlanean gauzatzeko proiektuetarako ere bai.
|
|
|
" Guk gurasoak eta gure seme-alabak euskarazko egunkaria laguntzera deitu nahi ditugu. Gure seme-alaben heziketarako erabiltzen den tresna bat izan
|
behar baitu
euskarazko egunkari berriak".
|
|
|
Bestalde, Euskal Herriko administrazioek konpromiso argiagoa erakutsi beharko lukete euskararekiko, zeren egungo banaketa juridikoak eta administratiboak arriskuan jartzen baitute euskararen aldeko politika sustatzaile arrakastatsuak abian jartzea. Gauzak horrela, XXI. mendeari begira, bai mundu administratiboa, bai akademikoa eta bai soziala bere egin
|
behar ditu
euskarak, bizirik irautekotan.
|
|
|
Hedabideetan gauza izan
|
behar dugu
euskaraz sortzeko, ekoitzi eta sozializatzeko. " Gaur egun, gizarte-zientzietan ikusten da pentsamendua lokalismoan oinarritzen dela(...).
|
|
|
Euskara edo beste edozein hizkuntza ikastea norbanakoaren ikuspegitik antzerako izan badaiteke ere, sozialki arras desberd inak dira. Alderdi sozial horrek bereizi
|
behar ditu
euskararen eta beste edozein hizkuntzaren ikaskuntza prozesuak. Kalitatearen garaiotan esango genuke euskararen abantaila diferentziala hori dela.
|
|
|
Sektoreari dagokionean, lehenengo eta behin, txapela kendu
|
behar dut
euskara irakasleen aurrean. Zinez uste dut beren eskuzabaltasuna txalogarria dela, eta zailtasun guztien aurrean tinko jokatzeak duen meritua azpimarratu behar da.
|
|
|
Hasteko, argi utzi
|
behar da
euskararen erabileraz ezin dugula hitz egin, euskararen erabilerez baizik, hizkuntza baten erabilera bakarra ez delako. Hau bi zentzutan gertatzen da:
|
|
|
3. Ezkor samar aritu naiz aurreko lerrootan eta ez nuke gogoeta xume hau hainbat alderdi positibo nabarmendu gabe bukatu. Izan ere, azken urteotako erasoaldiak ez lituzke lanbrotu
|
behar
euskarak eta euskaltzaletasunak Nafarroan egin dituzten aurrerapausoak. Karramarroen modura ibiltzera kondenatu gaituzten honetan etsipenerako joera izaten dugu maiz, eta, nahiz eta egoera batere samurra ez den, botere gunetik datozen erasoek ez lukete azterketa razionala behar baino gehiago ozpindu beharko.
|
|
|
Paternalismoak saihestu behar badira ere, nork bere esparrutxoa gestionatze hutsera mugatzea ere ez dut uste bide egokia denik, etaho rretarako joera izan badugu euskalgintzan. Herri, eskualde edo herrialde bakoitzeko ezaugarri eta sentsibilitateak oso kontuan hartu behar ditugula egia bada ere, eta inteligentziaz eta malgutasunez jokatu behar badugu ere, uste dut Euskal Herriari ezarri zaizkion muga administratibo-politiko zorrotzak gure eguneroko jardunera ez ditugula mekanikoki eraman behar, eta gogoratu
|
behar dugula
euskara bat eta bakarra dela, euskaldun guztiona, eta denon artean atera beharko dugula aurrera.°
|
|
2004
|
|
|
Orduan konturatu nintzen, kaletarrok ez bezala, gaztelaniaren erdal eraginik ez dutela ia baserritarrek. Nik bederatzi urte egin nituen Euskal Herritik kanpo, eta itzuli nintzenean pentsatu nuen," zer egin
|
behar dut
euskara ongi ikasteko. Baserrietara jo".
|
|
|
Urrats batzuk egin dira; langileei euskara ikasteko erraztasunak ematea, euskara batzordea sortzea, euskara gutunetan eta inprimaki batzuetan txertatzea eta kontratazio politikan saiatzea. Nolanahi den, Azkainekoak argi dauka lan handia egin
|
behar dela
euskara biziko bada.
|
|
|
Adibidez, joan den astean izanen zen pastorala eta hori gauza ona da, itxura ona ematen du. Baina guhaurrek badakigu pastoralaren arizaleek
|
behar dutela
euskara ikasi. Mintzatzen dira euskaraz baina mintzatu gabe, testua ikasten dute ulertu gabe zer dioten.
|
|
|
170 Andolin Eguzkitza: Maila guztietan egin
|
behar da
euskararen aldeko apustua, Euskaldunon Egunkaria, 2002/2/24.
|
|
|
Legeak eta bitartekoak beharrezkoak dira, eta horiek ere falta zaizkigu hemen, baina bagenitu ere, ez litzateke aski. Jendeak, herritarrek
|
behar dute
euskarari eusteko borondate irmoa. Hizkuntza bat hitzegin nahi ez duen herriari ez dago bortxaz mintzarazterik eta ikastarazterik?. 234
|
|
|
Ordain demokratikoan, maila berean inposatu eta ahalbidetuko da euskal herritarrek euskara jakitea. Erdarak ofizialak badira, hala
|
behar du
euskarak Euskal Herri osoan, honen ezagutza ziurtatuz arrazoizko epe batean, diskriminazio positibo neurriak tarteko, mendetako inposizioen ordain. Hori ez da abertzaletasuna.
|
|
|
–Euskarak hizkuntza estimatu behar du izan Euskal Herrian. Halaber, gizartea zuzentzen dabiltzanek ere baliatu
|
behar dute
euskara; baserrian eta Interneten, euskara eremu guztietan gailentzea ezinbestekoa da. Unibertsitateak soilik berma dezake euskaldunok halako hizkuntza atxikitzea?. 349
|
|
|
Osotasunean datza, beraz, euskararen osasuna, indar-kemenez osatzea, hitzaren esanahiari jarraiki, oso izatetik datorrelako edo: . Eta ez dugu ahaztu
|
behar
euskarak komunikazio funtzio guztiak bete behar dituela, bizirik irautea nahi baldin badugu. Euskararen erabileran eremuak zabaldu egin behar ditugu bizitzaren esparru guztietara, komunikazio mota guztietara, funtzio komunikatibo guztiak betetzera heltzeraino.
|
|
|
Mehatxupean dagoen hizkuntza menderatu baten normalizazioa bideratzeko orduan, horrek eskuratu behar duen funtzio-andana bezain garrantzitsua izan daiteke bere esku dauden funtzioen etoglosia. Kontzeptu honen argitan ere ikusi
|
behar baita
euskararen aurrerapena, ez soil-soilik eremu formaletan bereganatu dituen eginkizun berrietan. Dudarik gabe, ondorio sakonak dituen gertaera da hizkuntz komunikazioaren zer-nolakoa, gaitasun komunikatibo horren izaerak zuzen-zuzen eragiten baitu euskararen erabileran.
|
|
|
91 Andoni Sagarna: Bi milioi t' erdi lagunen ohiturak aldatu
|
behar dira
euskara normalizatzeko, Argia, 1986/11/9.
|
|
|
Euskararen munduak, inoiz baino gehiago, abegi onekoa behar luke, kontu handia egin behar lioke erosoa izateari; eztabaidarako erosoa, adibidez. Ateak eta leihoak zabalik
|
behar ditu
euskararen etxeak, edonork erabili ahal izan dezan. Espainolek, adibidez.
|
|
|
Jarrera partidistak hartzeko tentalditik errotik ihes egin behar du, nahiz eta jarrera horiek itxuraz aldekoak izan. Ahaleginak egin
|
behar ditu
euskararen auzia joko politikotik ateratzen, batetik, eta, bestetik, hizkuntzaren auzian euskal gizartean egon daitezkeen errealitate eta sentikortasun desberdinen artean zubiak eta adostasunak eraiki behar ditu?. 190
|
|
|
Elkarren gainkako sokatiran beti galduan ateratzen bagara, apustuak burutsua dirudi: . Izan ere, unibertsitatean denok elkarrekin egotea suizidio bat da; bultzatu
|
behar da
euskaraz ibiliko den unibertsitate bat, izan daiteke bestearen ondoan, baina nahastu gabe. Sartu nahi diguten sasi-demokrazia horretan, esaten zaigu denek batera egon behar dutela, baina hori gezurra da eta ez da inon gertatzen.
|
|
|
Izan ere, lege mailan konpondu gabe gelditzen dena, ezin daiteke gero adabakiz konpontzen saiatu?. 377 Bigarrena, ostera, Joxean Amundarainena dugu: . Ez da erraza, noski, hizkuntza baten erabilera arautzea; baina gauden unean eta egin diren ahalegin guztien ondoren, nire ustez, zehaztu egin
|
behar da
euskararen era-bilerari buruzko gutxieneko araudi bat. Euskara lan mundura iristeko bidean administrazioak protagonista eta, bere inguruan lan egiten duten enpresekiko harremanetan, eragile izan behar du?. 378
|
|
|
Euskaldunon Egunkaria-ren hamargarren urteurrenean Joan Mari Torrealdaik irakurri zuen agiritik honako puntu hau ekarri nahi nuke hona: . Komunikazio esparru aski bat osatu
|
behar du
euskarak eta berdin euskal nazio nortasunak. Komunikabideak dira gaur egun hizkuntza nahiz kultura baten adierazpiderik behinenak.
|
|
|
Guretzat dudarik ez da: Euskal Herrian lehentasuna
|
behar du
euskarak, gurea delako, bi erdarek zapaldurik, galtzeko mehatxupean dago gainera. Bizitzekotan, baitezpadakoa zaio lehentasuna?.
|
|
|
Bestalde arreta euskaran jartzea ez da interpretatu
|
behar
euskararen gaineko datu esklusiboak emate moduan. Horrek, batetik, Euskal Herrian historikoki egon den aniztasun linguistikoa ezkutatuko luke, eta, bestetik, euskara beraren egoera historikoa osotasunean ulertzea galaraziko liguke.
|
|
|
Aipatu bezala, euskara ezagutzeko" eskubidea eta betebeharra" Ibarretxe Planan sartzeko beharra azpimarratru dute. " Horrek euskal herritarren ordenamendu juridikoan jasota gelditu
|
behar du
euskararen normalizazio osoa lortu nahi bada; hori egin ezean ez da posible izango aurrerapauso serioak ematea normalizazioaren bidean. Herritarrek beren osotasunean hizkuntzaren ezagutza dutenean aukera errealak izango ditugu hizkuntz eskubideak urra ez daitezen", azaldu du.
|
|
|
Nire ustez Jakin-ek, Berria-k edota Argia-k garbi ikusi dutena da zinema euskaraz egiteko euskaraz bizi den mundu oso bat beharrezkoa dela, ez hiztun solteak bakarrik, ez publiko potentzialak eta neurgarriak, hutsik; mundu sinboliko eta erreferentziazko oso bat
|
behar du
euskarak, zinema egiteko bezala, bizirik irauteko. Aldi berean, irudiak behar ditu euskarak egungo mundua euskaraz bizi daitekeela sinesgarri egiteko.
|
|
|
Nire ustez Jakin-ek, Berria-k edota Argia-k garbi ikusi dutena da zinema euskaraz egiteko euskaraz bizi den mundu oso bat beharrezkoa dela, ez hiztun solteak bakarrik, ez publiko potentzialak eta neurgarriak, hutsik; mundu sinboliko eta erreferentziazko oso bat behar du euskarak, zinema egiteko bezala, bizirik irauteko. Aldi berean, irudiak
|
behar ditu
euskarak egungo mundua euskaraz bizi daitekeela sinesgarri egiteko. Euskararen lurraldetasuna ez da hutsik fisikoa.
|
|
|
Euskararen lurraldetasuna ez da hutsik fisikoa. Irudien erresuma zabalean, imajinarioan, irabazi (konkistatu)
|
behar du
euskarak lekua. Geure burua euskaldun bezala proiektatzearekin lotuta dago euskaraz bizitzearen proiektua.
|
|
|
Ez da aski dantza, pilota, eta ohidura zonbeiten begiratzea. Eskualdun izaiteko
|
behar da
eskuara mintzatu, gure baithan dakharzkagun dohainak haziarazi, haundiarazi, zohiarazi; gure izamen guziak behar du eskualdun izan.
|
|
|
Berarentzat euskara, euskara literarioa, plazera zen lehenik eta behin, eta ondo erakusten zuen bazterrik bazter Jean Pierre Arbelbidek antigoalean esandakoa: "
|
behar dugu
eskuara atxiki, begiratu galtzerat utzi gabe, eta ahal badugu oraino azkartu eta hedatu. Dugun orok gure ahala egin gure herritarrei hemengo mintzaira maita arazteko eta arrotzei ere ahalik eta hobekien ezagutarazteko".
|
|
2005
|
|
|
Adinik txarrena da, beraz; gazteak baino haurrak motibatzea errazagoa omen da eta 17 -18 urtekoak euskararen balioaz kontzienteago omen dira. Baina kontzientzia
|
behar da
euskaraz aritzeko, gozatzeko. Altunak dio beste hizkuntzekin ez dela hori gertatzen, bera ez da hizkuntza eta kontzientzia lotzearen aldekoa, gazteari euskarak ligatzeko balio behar dio, haserretzeko eta kito.
|
|
|
Animua eta indar berezi bat ematen du lanean segitzeko. Guk behar dugu eta jendeak ere
|
behar du
euskararen aldeko olatu hori sortzea. Eta bestetik dudarik gabe, AEK-k, gaur egun, oraindik, tristea da hau hola esan beharra baina, Korrikatik jasotzen du biziraupenerako behar duen diru minimoa.
|
|
|
Euskararen normalizazio erritmoa benetan da kezkatzekoa. Nafarroan geldi samar, alde batetik galtzen ari garen euskaldun kopurua beste aldetik juxtu samar irabaziz, Iparraldean atzerakadari aurre egiteko zailtasun handiekin, eta EAEn, urte hauetan daramagun erritmoan, ehun urtetik oso gorako epeak aurreikusi
|
behar direlarik
euskararen ezagutza indizeak orokortuko badira. Eta ezagutza orokortzea ez da, inondik ere, bere horretan normalizazioa, herritarrek euskara jakin arren gizarteko entitate eta erakunde gehienek erdaraz funtziona baitezakete.
|
|
|
Erabaki horiek izan
|
behar dute
euskarak behar dituen neurri politikoak hartzeko eta horrek bi gauza esan nahi du: 1) hizkuntz neurriak-euskararen estatusa, ereduen sistema gainditzeko erabakia, modu horretakoak alegia-, eta 2) euskarak garatzeko behar-beharrezkoa duen marko politiko berri baten aldeko neurriak, burujabetza prozesu bat alegia.
|
|
|
Hiri honetan dagoen lengoaia komun bakarra euskara da, bi aldeen berezko hizkuntza euskara da. Bi aldeetan sustatu
|
behar dugu
euskara, baita hemen frantsesa eta han gaztelania ere. Ingelesa gero eta indartsuagoa izan arren, guk bertako hizkuntzak zaindu beharko genituzke lehenik.
|
|
|
Badirudi gure hezkuntza sistema hizkuntza normalizatua duten herrialdeetakoa bezalakoa dela. Ez du, inolaz ere, berdina izan
|
behar
euskararekiko sentsibilitateak hemen eta erdararekikoak Madrilen. Euskara eskolan sartu da gizarteari esker eta hala segi behar du arrakastatsua izan dadin.
|
|
|
Hor gero eta presentzia handiagoz egoteaz gainera, egote horri etekin kulturalak eta etekin ekonomikoak ateratzen jakin behar dugu. Baliabide ekonomikoak
|
behar ditu
euskarak, baina, aldi berean, gero eta gaiago da euskara aurrez egindako inbertsioak itzultzeko. Teknologia berriek eta Internetek bide horretan jarri behar dute, Internet, beste gauza askoren artean, bai baita merkatua ere.
|
|
|
Urruntze hori sakonkiago aztertu beharko litzateke, ordea: alderdi batzuetan eredu berdintsuak
|
behar dituzte
euskararen erabilera horiek, baina beste alderdi batzuetan estilo desberdinak izan beharko dituzte. ' 30 Ikus Elordui (1995). 500EVSKARA BATUA ETA EUSKARA TEKNIKO-ZIENTIFIKOAgara hizkuntza menderatuak menderatzailearekin berdintzera jotzen duenean, eta hizkuntz bereizteaz, aldiz, hizkuntza menderatuak menderatzailearen eredutik urruntzera jotzen duenean.
|
|
|
Azkenik aipatu
|
behar da
euskararekin harremana frogatua duen proposamen bakarra akitanierarena dela. Duela 2.000 urteko hizkuntza honen aztarnak Akitaniako (Frantziaren hego mendebaldeko) latindar inskripzioetan jaso dira, non 400 bat pertsona-izen eta 70 teonimo dokumentatu baitiren.
|
|
|
Ipar Euskal Herriak datorren igandean (2005-05-08) 21 urratsa eman
|
behar du
euskararen bidean. Zazpi Euskal Herrietatik milaka euskaltzale elkartuko dira Senpereko aintziran Seaskak antolatutako 21 Herri Urratsean.
|
|
|
Denon konpromisoa". " Herritar soilari, norbanakoari euskararekiko konpromisoa-euskara ikasteko konpromisoa kasu honetan-eskatzeko garaia da; norbanakoak ere bere lekutik urratsak eman
|
behar ditu
euskararen normalizazioaren bidean", gaineratu du.
|
|
|
Orain hogei edo hogeita bi urte Sarrionandiak Na rrazioakargitaratu zuenean gu bezalako idazlegaientzat flash bat izan zen, lurrikara bat. Hunkipen estetiko handia sortu zigun eta liburu hark esan zigun guri nondik joan
|
behar genuen
euskaraz literatura egiteko. Neguko zirkua irakurri ahala, behin eta berriz etorri zait burura garai hura, pentsatzen dudalako liburu honek markatzen duela erreferentzia garbi bat; alegia, euskal prosa literarioa nora doanmarkatzen duen liburua da.
|
|
2006
|
|
|
Zozoa horratik. «Azken bolada honetan, Islamaren profeta asko aipatu da, baina nola esan
|
behar da
euskaraz. Espainieraz pentsatzen dutenentzat" Mahoma", jakina, baina zergatik horrela esan behar da euskaraz, besterik gabe, mundura begiratzeke?.
|
|
|
«Azken bolada honetan, Islamaren profeta asko aipatu da, baina nola esan behar da euskaraz? Espainieraz pentsatzen dutenentzat" Mahoma", jakina, baina zergatik horrela esan
|
behar da
euskaraz, besterik gabe, mundura begiratzeke?. Eta Iparralde zer?
|
|
|
Eta alderdi politikoetan gehiengoa ez da horretan. Hala ere,
|
behar dugu
euskara salbatu, gauden egoeratik abiatuz, eta ez asmatutako egoera batetik abiatuta. Horretarako behar dugu iraun, zeren biziki urrats politiko inportantea izan baita Frantzian diren erakunde guztiak elkarrekin batzea, lekuko hizkuntza baten alde politika abiatzeko.
|
|
|
Helburua ez da euskara salbatzea, erabiltzea baizik. Demostratu
|
behar dugu
euskarak merezi duela, eta hori ez da dirutan bakarrik neurtzen.
|
|
|
Sagardoaren eta txakolinaren osagai kimikoak ezagutzeak ez digu galarazten gure ospakizunak haiekin bustitzea, ezta? Bada, ez genuke eragozpen handirik izan
|
behar
euskararen botikak ere lagun ditugula onar  tzeko. Balia ditzagun, beldurrik gabe, eskura ditugun bitartekoak oro, euskarak, geure buruak eta etorkizuneko euskaldunek eskertuko baitigute.
|
|
2007
|
|
|
Hizkuntza politikak arazo asko izan ditu azken 20 urteetan eta bereziki azken hamarretan. Zer egin
|
behar da
Euskararen Legearekin. Zer zonifikazioarekin?
|
|
|
Bestetik, Miguel, harritzen nau jarri duzun adibideak-eremu euskalduneko ume erdalduna 20 kilometrora joan
|
behar izatea
euskara ikastera-. Normalean bestelakoa da, bi eta hiru haurreko erdarazko gelak ere osatu izan dira.
|
|
|
Normalean bestelakoa da, bi eta hiru haurreko erdarazko gelak ere osatu izan dira. Eremu mistoan, aldiz, 18 haur
|
behar dira
euskarazko taldea osatzeko eta askotan ez da osatzen kopuru horretatik gertu ibilita ere.
|
|
|
Euskara Elkarteek gizarte esparru guztietan euskararen erabilera sustatzea izan dute beti helburu nagusia. Gizarte esparru guztietan sustatu
|
behar da
euskaren erabilera, hala legez arautu daitekeen horietan nola erabilera askeko guneetan. Biak dira garrantzizkoak baina orain arte gure ustez erabilera askeko guneetan egin beharreko lanari ez zaio duen garrantzia aitortu.
|
|
|
Haurrek D ereduan euskara formala ikasten dute, baina ez kalean jolasteko
|
behar duten
euskara, euskara informala, komunikatiboa. Ahozko euskararen, edo euskara komunikatiboaren, garapen eskasaren ondorioz, haur euskaldun askok eta askok adierazkortasun bila erdarara jotzen dute.
|
|
|
Koldo Mitxelenaren ustean, bizirik iraute horrek zerikusi estua eduki
|
behar du
euskara egituraz beste hizkuntzetatik guztiz diferentea izatearekin; beste jatorri batekoa izatearekin, hau da, auzo-hizkuntzekin etorkiz zerikusirik ez edukitzearekin. Hala ere, iberiera eta etrusko hizkuntzak ere guztiz galdu ziren erromatarren hedatzearekin, hizkuntzok latinarekin loturarik ez zutenak izan arren.
|
|
|
n) Nazioarteko testuen aipamenak egiten direnean, horien motak bereiztea ezinbesteko gertatzen da, eta, horren ondorioz, convenio, tratado, pacto, instrumento, acuerdo, declaración eta convención eman
|
behar dira
euskaraz. Horretarako, hurrenez hurren, hitzarmen, tratatu, itun, tresna, akordio, adierazpen eta konbentzio ordainak erabili izan dira.
|
|
|
a) Gaztelaniazko promover, fomentar, estimular, impulsar eta favorecer kontzeptuek euren parekoak
|
behar dituzte
euskaraz ere. Horregatik, euskaraz modu honetara eman dira horiek:
|
|
|
a) Gaztelaniazko discapacidad, minusvalía, incapacidad, invalidez, ineptitud eta disminución kontzeptuek euren parekoak
|
behar dituzte
euskaraz ere. Horregatik, euskaraz modu honetara eman dira horiek:
|
|
|
Erabaki zuten hurrengo urtean Hondarribian elkartzea ere batasun ortogra, korako bideak ezartzeko, alde batetik, eta Fédération> Littéraire> Basque> elkarte literarioa sortzeko, bestetik. Era berean, Piarres Broussain eta Resurreccion Mª Azkue batzarkideek azpimarratu zuten bereizirik sortu
|
behar zirela
euskararen ortogra, a estandarizatuko lukeen Akademia eta Federazio literarioa 202.
|
|
|
Euskara estandarra, nkatzeari dagokionez, argi ikusi bazuten ere idatzizko testuek zeregin garrantzitsua zutela, arazoa sortu zen erabaki orduko nork moldatu
|
behar zuen
euskara berri hori.
|