|
2006
|
|
|
Hauetako azpimarratze asko jaso dira aldizkari honetan, neurri batean bada ere, bere historian zehar. Aldizkariaren bilakaeran parte hartu dutenen artean daude unibertsitate munduarekin lotzen diren ezagutzak eta adituak,
|
bai
irakaskuntzarekin eta bai ikerkuntzarekin gauzatzen direnak, baita gauzatu nahi direnak ere; horregatik, unibertsitatearen eta unibertsitarien inplikazioa lortzea beharrezkoa ikusten dugu modu egokienean aurrera egin ahal izateko. Horrela sortu da zenbaki honen aztergai monografikoaren beharra:
|
|
|
Hauetako azpimarratze asko jaso dira aldizkari honetan, neurri batean bada ere, bere historian zehar. Aldizkariaren bilakaeran parte hartu dutenen artean daude unibertsitate munduarekin lotzen diren ezagutzak eta adituak, bai irakaskuntzarekin eta
|
bai
ikerkuntzarekin gauzatzen direnak, baita gauzatu nahi direnak ere; horregatik, unibertsitatearen eta unibertsitarien inplikazioa lortzea beharrezkoa ikusten dugu modu egokienean aurrera egin ahal izateko. Horrela sortu da zenbaki honen aztergai monografikoaren beharra:
|
|
|
• Udako Euskal Unibertsitatean (UEU), berez unibertsitate mailako titulaziorik ez da ematen, baina
|
bai
zenbait kreditu osagarri lortzeko gorago aipatutako unibertsitateetako titulazioetako baliagarriak diren ikastaroak, unibertsitate mailakoak kontsideratzen direlako, baita soziolinguistikarekin lotzen direnak ere. Duen antolaketa malguarengatik, urtero (edo ia urtero) irakaskuntza mota ezberdinak eskain ditzakete, edo ikastaroen aztergaiak aldatu; zenbait ikastaro beste erakunde batzuekin batera elkarlanean eskaintzen dituzte, gizartean sumatzen diren premiazko beharrei erantzun nahian.
|
|
|
2) Araututako irakaskuntza, unibertsitateko titulazio arruntetan sartzen dena (1 edo 2 zikloetan),
|
bai
soziolinguistika orokorra (modu zabalean ulertuz) eta baita katalanaren soziolinguistika ere, bai derrigorrezkoak direnean eta baita hautazkoak direnean ere; interesgarria da unibertsitate bakoitzean dagoenaren internet helbidea adieraztea, kasu bakoitzeko informazio osoa jasotzeko bidea errazten digulako.
|
|
|
2) Araututako irakaskuntza, unibertsitateko titulazio arruntetan sartzen dena (1 edo 2 zikloetan), bai soziolinguistika orokorra (modu zabalean ulertuz) eta baita katalanaren soziolinguistika ere,
|
bai
derrigorrezkoak direnean eta baita hautazkoak direnean ere; interesgarria da unibertsitate bakoitzean dagoenaren internet helbidea adieraztea, kasu bakoitzeko informazio osoa jasotzeko bidea errazten digulako.
|
|
|
a) antzekotasun batzuk, adibidez, inplikatuta daudelako soziolinguistika arloarekin: unibertsitate publikoak eta pribatuak, 1 eta 2 mailako titulazioak,
|
bai
derrigorrezko eta baita hautazko irakasgaien bitartez, eta abar. b) Baita ezberdintasun batzuk ere: unibertsitateko irakaskuntza arruntaz gain, euskal testuinguruan irakaskuntza berezia ere badagoelako (agian, euskal testuinguruan egoera extraordinarioagoan edo anormalagoan gaudelako, soziolinguistikoki, kataluniar testuinguruan daudena baino).
|
|
|
Filosof� a eta Letren Fakultateko Filologia sailetik eta Soziologiatik. Txosten honetan
|
bai
irakats arloan bai ikerkuntzan gaur egun egiten denaren berri ematen dugu.
|
|
|
Filosof� a eta Letren Fakultateko Filologia sailetik eta Soziologiatik. Txosten honetan bai irakats arloan
|
bai
ikerkuntzan gaur egun egiten denaren berri ematen dugu.
|
|
|
Deustuko Unibertsitateko Euskal Filologoaren profilaren arabera, Eus� kal filologoak gai izan behar du egoera ezberdinetan,
|
bai
ahoz bai idatziz, modu egokian eta eraginkorrean komunikatzeko; hizkuntza eta literatura auzitan irizpide argiak izateko; euskal hizkuntza eta literatura, ikaslearen ezaugarrien arabera, irakasteko; eta euskara normaltzeko prozesuetan iritzi profesionalak emateko. Soziolinguistika irakasgaiaren bitartez, azken soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain 43 gaitasuna lantzen da.
|
|
|
Deustuko Unibertsitateko Euskal Filologoaren profilaren arabera, Eus� kal filologoak gai izan behar du egoera ezberdinetan, bai ahoz
|
bai
idatziz, modu egokian eta eraginkorrean komunikatzeko; hizkuntza eta literatura auzitan irizpide argiak izateko; euskal hizkuntza eta literatura, ikaslearen ezaugarrien arabera, irakasteko; eta euskara normaltzeko prozesuetan iritzi profesionalak emateko. Soziolinguistika irakasgaiaren bitartez, azken soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain 43 gaitasuna lantzen da.
|
|
|
•
|
Bai
erakunde publikoek bai herrikoiek euskara biziberritzeko egindako plangintza ebaluatu.
|
|
|
• Bai erakunde publikoek
|
bai
herrikoiek euskara biziberritzeko egindako plangintza ebaluatu.
|
|
|
Ikerkuntzari dagokionez, lehen eta behin ikasleek egindako lanak aipatu gura nituzke:
|
bai
Soziologia Sailean bai Euskal Filologian ikasketaamaierako tesina lanak egiteko aukera dago eta ikasle batzuek soziolinguistikaren inguruko gaiak hartu dituzte horretarako. Ixiar Basterretxea (Etxebarria 2000, adibidez), Rosa Miren Pagola, eta Itziar Turrez (Gonzalez 1999, Molina 2001) irakasleen zuzendaritzapean soziolinguistika lanak burutu dira urteetan zehar.
|
|
|
Ikerkuntzari dagokionez, lehen eta behin ikasleek egindako lanak aipatu gura nituzke: bai Soziologia Sailean
|
bai
Euskal Filologian ikasketaamaierako tesina lanak egiteko aukera dago eta ikasle batzuek soziolinguistikaren inguruko gaiak hartu dituzte horretarako. Ixiar Basterretxea (Etxebarria 2000, adibidez), Rosa Miren Pagola, eta Itziar Turrez (Gonzalez 1999, Molina 2001) irakasleen zuzendaritzapean soziolinguistika lanak burutu dira urteetan zehar.
|
|
|
Ikerkuntzari dagokionez, lehen eta behin ikasleek egindako lanak aipatu gura nituzke:
|
bai
|
|
|
Soziologia Sailean
|
bai
|
|
|
4 Komunikazio uneak.
|
Bai
ahozkoan, bai idatzian, hizkuntzaren erabilera aldatzen da egoeren, testuinguruen, uneen, gaien ala solaskideen arabera. Frantsesez adibidez," mort" ala" décédé" baita" habiter" edo" être domicilié" hitzak erabiltzen dira eguneroko bizian ala administrazioan.
|
|
|
4 Komunikazio uneak. Bai ahozkoan,
|
bai
idatzian, hizkuntzaren erabilera aldatzen da egoeren, testuinguruen, uneen, gaien ala solaskideen arabera. Frantsesez adibidez," mort" ala" décédé" baita" habiter" edo" être domicilié" hitzak erabiltzen dira eguneroko bizian ala administrazioan.
|
|
|
Hizkuntza merkatua ez da inoiz batua, batez ere Frantzian non hizkuntza bakarreko ohitura dagoen,
|
bai
eskolan, bai lan munduan. Beraz, nahiz eta merkatu ofizial bat egon, inguraldeko merkatuak daude non hizkuntza arauen araberako jazaepena eta hastura nagusi diren.
|
|
|
Hizkuntza merkatua ez da inoiz batua, batez ere Frantzian non hizkuntza bakarreko ohitura dagoen, bai eskolan,
|
bai
lan munduan. Beraz, nahiz eta merkatu ofizial bat egon, inguraldeko merkatuak daude non hizkuntza arauen araberako jazaepena eta hastura nagusi diren.
|
|
|
Euskal Soziolinguistika hartzen duten ikasleak normalean iparamerikarrak dira eta ameriketako euskaldunak ezagutzen dituztelako edota euskal kultura eta hizkuntzaren berezitasunez jakin mina dutelako ematen dute izena irakasgai horretan. Batzuk Renon bizi dira baina beste batzuk Nevadako beste herriren batean edo Nevadatik kanpo ere
|
bai
. Ikaslea nahi duenean hasten da lanean eta urtebete dauka irakasgaiaren betebehar guztiak egiteko:
|
|
|
Atzerriko ikasleek Euskal Herriko berri zehatza izan dezakete eta Renoko Mintegiak euskal ikasketetan gai oso ezberdinen gaineko formazioa eskain dezake, modu errazean, eta irakasle guztiak bertan izateko behar barik. Beraz, abantaila ekonomikoak,
|
bai
ikasle bai erakundearentzat, agerikoak dira.
|
|
|
Atzerriko ikasleek Euskal Herriko berri zehatza izan dezakete eta Renoko Mintegiak euskal ikasketetan gai oso ezberdinen gaineko formazioa eskain dezake, modu errazean, eta irakasle guztiak bertan izateko behar barik. Beraz, abantaila ekonomikoak, bai ikasle
|
bai
erakundearentzat, agerikoak dira.
|
|
|
Gerora begira, soziolinguistika arloa indartu litzateke,
|
bai
irakaskuntza presentzialean eta baita, eta batez ere, ikerkuntza eta argitalpen mailan. Bestela, oso azalean gera daiteke arlo hau Mintegiaren izaeran, eta Euskal Ikasketak aztertzea eta zabaltzea helburu duen erakundeak hizkuntzaren eta gizartearen arteko erlazioei bere garrantzia eman lieke.
|
|
|
Nazioartekotasunak ikuspegi anitza sustatzen du,
|
bai
ikasle bai irakaslearentzat; ikuspegi oso ezberdinak konparatzeko aukera ematen du. Euskal Herrikoa den eta bertan bizi den irakasleari, guretzat normala dena auzitan ipini beharrak hausnartzeko eta norberaren argumentazioa hobetzeko aukera ematen dio.
|
|
|
Nazioartekotasunak ikuspegi anitza sustatzen du, bai ikasle
|
bai
irakaslearentzat; ikuspegi oso ezberdinak konparatzeko aukera ematen du. Euskal Herrikoa den eta bertan bizi den irakasleari, guretzat normala dena auzitan ipini beharrak hausnartzeko eta norberaren argumentazioa hobetzeko aukera ematen dio.
|
|
2007
|
|
|
Badaude, baita, euskaltegitik plazara ateratzeko planak ere. Eta batez ere, eta ez HEArekin lotuta bakarrik, baina
|
bai
oso lotuta, hor dago erabilera planak bultzatzearen erronka. Euskaltegietan egiten dugun hori kaleratzea eta kalean egotea lortu behar dugu, horrek gure ikasleei indarra emango baitie euskaraz mintzatzeko.
|
|
|
Euskaltegietatik igaro diren ikasleak milaka dira, horietatik askok EGA atera arte ibili dira euskaltegian, beste asko, erdi bidean geratu dira baina euskaraz bizitzeko adina ikasi dute. Beste askok, ordea, hasi
|
bai
baina gero bertan behera utzi dute ikas prozesua. Honetaz guztiaz hausnartu beharra daukagu.
|
|
|
Euskaltegietatik igaro diren ikasleak milaka dira, horietatik askok EGA atera arte ibili dira euskaltegian, beste asko, erdi bidean geratu dira baina euskaraz bizitzeko adina ikasi dute. Beste askok, ordea, hasi
|
bai
baina gero bertan behera utzi dute ikas prozesua.
|
|
|
Aipatzekoa da euskaltegi libreak zeuden garaian homologazio baldintzak bete gabe eskolak ematen ziharduten irakasleen gaia bideratua dagoela 2002 ikasturterako,
|
bai
ikasketak amaituz bai 1996an abian jarri zen gaitze prozesuaren bitartez.
|
|
|
Aipatzekoa da euskaltegi libreak zeuden garaian homologazio baldintzak bete gabe eskolak ematen ziharduten irakasleen gaia bideratua dagoela 2002 ikasturterako, bai ikasketak amaituz
|
bai
1996an abian jarri zen gaitze prozesuaren bitartez.
|
|
|
Sektoreko irakasleria zenbatean egonkortu den ikusteko, aski da ikasturte bakoitzean eskolak ematen aritu diren irakasleen eskarmentuari erreparatzea,
|
bai
aldez aurretik eskolak ematen aritutako ikasturteei eta bai horietan emandako eskolordu kopuruari dagokionean:
|
|
|
Sektoreko irakasleria zenbatean egonkortu den ikusteko, aski da ikasturte bakoitzean eskolak ematen aritu diren irakasleen eskarmentuari erreparatzea, bai aldez aurretik eskolak ematen aritutako ikasturteei eta
|
bai
horietan emandako eskolordu kopuruari dagokionean:
|
|
|
Beharturik ikusi dugu geure burua zentzu honetan ikastaldeen ratio politika (talde bakoitzeko ikasle kopurua) zorrozki ematera. Ratio politika honek mailakako taldeen osaketa zaildu egiten du, eskualdeetan taldeak osatu ahal izatea ere
|
bai
, eta maila bereko X lagun ordutegi berean eskuratzea magia ezinezko bilakatu da leku askotan.
|
|
|
Horretarako euskalgintzak bere tresnak baditu:
|
bai
Oinarriak en zein Kontseiluaren Vascuencearen legearen inguruko tentsionamenduaren eta beronen betiereko aldaketa eskatzera behartuak gaude. Gure lana helduei euskara irakastea da gehienean.
|
|
|
Datu orokorrei begiratzen badiegu, nabarmena eta kezkatzekoa da euskara ikasten duten ikasleen kopuruaren bilakaera Nafarroan.
|
Bai
administrazioak zuzenean kudeatzen dituen euskaltegietan bai herri erakundeetako euskaltegietan urteak dira pixkanaka pixkanaka ikasle galera gelditu ezinik ari garela.
|
|
|
Datu orokorrei begiratzen badiegu, nabarmena eta kezkatzekoa da euskara ikasten duten ikasleen kopuruaren bilakaera Nafarroan. Bai administrazioak zuzenean kudeatzen dituen euskaltegietan
|
bai
herri erakundeetako euskaltegietan urteak dira pixkanaka pixkanaka ikasle galera gelditu ezinik ari garela.
|
|
|
Kontzientzia metalinguistikoa da hizkuntzari objektu gisa begiratzeko ahalmena, funtzio komunikatiboa bazter utzita. Emaitza horrek hainbat galdera piztu zizkigun gogoan harturik gero eta ozenago entzuten dela beste inguruneetan hizkuntzaren formari erreparatzea komeni dela diotenen ahotsa;
|
bai
baitzirudien, komunikazioaren komunikazioaz, hizkuntzaren forma lantzeko ariketak zeharo zokoratu behar zirela. Pikabeak, bere aldetik, bost hilabetez iraun zuen esku hartze programa abiarazi zuen ikasleen ikas estilo eta ikas estrategiak jorratu eta ikasgelatik kanpoko erabilera ohituretan zuten eragina aztertzeko.
|
|
|
Pikabeak, bere aldetik, bost hilabetez iraun zuen esku hartze programa abiarazi zuen ikasleen ikas estilo eta ikas estrategiak jorratu eta ikasgelatik kanpoko erabilera ohituretan zuten eragina aztertzeko. Ez zuen loturarik atzeman idazmenari eta irakurmenari dagokionez,
|
bai
ordea, mintzamenaren arloan.
|
|
|
Ikuspegi praktikotik begiratuta estimatzekoak lirateke azterlan kualitatiboak, luzetara egindako ikerketak ere
|
bai
, esku hartze programadunak eta, ildo beretik ezbairik gabe, ikasgelan bertan burututakoak. Horixe dugu alderdirik ahulena.
|
|
|
Ez da harritzekoa. Hizkuntza zabalduenak ere (frantsesa, ingelesa...) latinari begira zeuden eta euskara, orobat, latinari eta hizkuntza horiei ere
|
bai
.
|
|
|
Ikasle askok sinonimo zerrenda ikaragarriak ikasten dituzte buruz, eta nahikoa izaten da" agian" esatea" akaso"," beharbada"," apika" eta beste zazpi hitz gaineratzeko. Txiste bat kontatzen jakin gabe, Lekeition edatean darabilten onomatopeia ezagutuko dute (hori
|
bai
, testuingurutik erabat kanpo), bai donostiarrek bai iruñarrek.
|
|
|
Ikasle askok sinonimo zerrenda ikaragarriak ikasten dituzte buruz, eta nahikoa izaten da" agian" esatea" akaso"," beharbada"," apika" eta beste zazpi hitz gaineratzeko. Txiste bat kontatzen jakin gabe, Lekeition edatean darabilten onomatopeia ezagutuko dute (hori bai, testuingurutik erabat kanpo),
|
bai
donostiarrek bai iruñarrek.
|
|
|
Ikasle askok sinonimo zerrenda ikaragarriak ikasten dituzte buruz, eta nahikoa izaten da" agian" esatea" akaso"," beharbada"," apika" eta beste zazpi hitz gaineratzeko. Txiste bat kontatzen jakin gabe, Lekeition edatean darabilten onomatopeia ezagutuko dute (hori bai, testuingurutik erabat kanpo), bai donostiarrek
|
bai
iruñarrek.
|
|
|
Gizarte esparru ezberdinetan eragitea da, beraz, hizkuntza plangintzen helburu nagusia.
|
Bai
Euskarari eta EBPN dira egun indarrean ditugun plan estrategikoak. Hauek normalizazioa antolatzea bilatu dute eta, urrats garrantzitsua izan dira, batez ere eragin beharreko esparruak identifikatzea ekarri dutelako eta, lurraldekako prozesuaz gain, arlokakoa bultzatu nahi dutelako.
|
|
|
Sistema analitikoan bloke naturalak eskaintzen zaizkio. Benetako helburu bat lortzeko (ataza) jarraitu beharreko ibilbidea jorratuz, hizkuntzaren alderdi ezberdinak lantzen dira,
|
bai
eta ikaslearen gaitasun eta trebetasun ezberdinak ere. Beti horrela izango ez bada ere, plangintzen barruan ikasleen alorrarekin lotutako gaiak eta egoerak landuko ditugu.
|
|
|
Zeregin bakoitzerako, hizkuntz jarduera ezberdinak egin ditugu. Hauek testu mota ezberdinetan gauzatuko dira eta bertan aurkituko ditugu
|
bai
arau gramatikalak, bai osagai semantikoak. Hala ere arrisku bat badago:
|
|
|
Zeregin bakoitzerako, hizkuntz jarduera ezberdinak egin ditugu. Hauek testu mota ezberdinetan gauzatuko dira eta bertan aurkituko ditugu bai arau gramatikalak,
|
bai
osagai semantikoak. Hala ere arrisku bat badago:
|
|
|
Testuinguruari dagokionez, arloak, lekuak, erakundeak, pertsonak, objektuak, gertaerak, jarduerak eta testuak bereizten ditu. Argi ikus daiteke banaketa honen eta EBPN eta
|
Bai
Euskarari Plan Estrategikoaren arteko lotura. Elementu hauek guztiak baliatuko ditugu ikas prozesua antolatu eta esanguraz jantzitako jarduera didaktikoak antolatzeko.
|
|
|
EEMBk kalifikazio partzialen deskribapena bultzatuko du, trebetasun batzuek besteek baino garrantzi handiagoa izango dutenerako.
|
Bai
Euskarariren" Zerbitzua euskaraz" ziurtagirian, adibidez, langile batzuek ahozko elkarreragina, irakurmena eta idazmena baino askoz gehiago landu dute.
|
|
|
Honek guztiak, zalantzarik gabe, egokitzapen izugarria eskatzen du,
|
bai
ikas prozesuari dagokionez, bai euskaltegien antolaketari dagokionez. Euskalduntze alfabetatzean aldaketa sakonak gertatu behar dira.
|
|
|
Honek guztiak, zalantzarik gabe, egokitzapen izugarria eskatzen du, bai ikas prozesuari dagokionez,
|
bai
euskaltegien antolaketari dagokionez. Euskalduntze alfabetatzean aldaketa sakonak gertatu behar dira.
|
|
|
ezagutzak ez du erabilera bermatzen. Erabilera sustatzeko politika eta programa eraginkorrak ezinbestekoak direla ikusi dugu
|
bai
euskalgintzan baita Administrazioan ere.
|
|
|
• EBIren oinarriak garatu behar zituzten irakasleek zailtasun ugari aurkitzen zituzten. Ideia eta eredu berri asko pilatzen ziren,
|
bai
alde didaktikotik (ikuspegi komunikatiboa), bai normalizazio lanaren aldetik (ikuspegi soziolinguistikoa). Ahalegin handia egin zen arren, gauzak mamitu eta aplikatzea zaila suertatu ohi zen.
|
|
|
• EBIren oinarriak garatu behar zituzten irakasleek zailtasun ugari aurkitzen zituzten. Ideia eta eredu berri asko pilatzen ziren, bai alde didaktikotik (ikuspegi komunikatiboa),
|
bai
normalizazio lanaren aldetik (ikuspegi soziolinguistikoa). Ahalegin handia egin zen arren, gauzak mamitu eta aplikatzea zaila suertatu ohi zen.
|
|
|
Artikulu honetan galdera horri erantzuteko bideen gainean hausnarketatxoa plazaratzen saiatuko gara. Ez da hausnarketa berria, baina
|
bai
, gure ustez, berriro ekarri beharrekoa. Ilintiari eragingo diogu, baina gar ona egiteko hango eta hemengo egurra ere da. soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain 127
|
|
|
literatura, hedabideak,... Hau da, ikasitakoa praktikan ipintzen hasi ziren arlo publikoan, eta seguruenik pribatuan ere
|
bai
. Espainiako gerrak Hegoaldean etena ekarri zuen arte.
|
|
|
Azken buruan, esan dezagun gorantz,
|
bai
, baina geldoki ari dela mugitzen euskararen kale erabilera Araban eta Gasteizen, hizkuntza egoera aldatzearen kontrako inertzia Lurralde Historikoan oraindik astunagoa izanik bere hiriburukoa baino.
|
|
|
Izan ere, Gasteiz da, Araban, 100.000 biztanletik gorako tamaina duen udal bakarra eta –esan bezala– bere euskararen erabilera %4koa da; aldiz, dimentsio txikiagoak dituzten beste udaletan %6 %8, 9 bitarteko erabilera antzeman da. Horrela aztertuta, Gasteiz eta gainontzeko udalen arteko aldea berretsita eta areagotuta ikusten dugu (horrela ere, oso handia ez izan arren), tamaina txikiagoa duten udaletan Gasteizko balioak eragiten ez duelako eta Arabako batez bestekoan, aldiz,
|
bai
.
|
|
|
Gorantz,
|
bai
, baina geldoki ari da mugitzen euskararen erabilera Araban eta Gasteizen, hizkuntza egoera aldatzearen kontrako inertzia Lurralde Historikoan oraindik astunagoa izanik bere hiriburuarena (Gasteiz) baino. Izan ere, soziolinguistikoki lan mardula da hizkuntza aldaketa bat burutzea, horretan eragiten duten eta aldarazi beharreko baldintza indibidualak, mikrosozialak eta makrosozialak asko eta konplexuak direlako datuen inguruko ondorioak lantzean esaten genuen bezala (Mart� nez de Luna, 2002:
|
|
|
Errealitatea konplexuagoa da. Izan ere, jakin badakigu euskara lehen hizkuntza duten guzti guztiek ez dutela hitz egiten euskaraz erdaraz baino errazago eta, aldiz, hainbat euskaldun berrik
|
bai
. Eskuartean dauzkagun datuekin, ordea, errazagoa da azterketa hipotesi horiekin egitea.
|
|
|
0,71tik 0,58ra pasatu zen. Gazte, heldu eta adinekoen indizeek, berriz, gora egin zuten,
|
bai
eta Gipuzkoako indizeak ere.
|
|
|
Orain ere horrela da, baina orduan gehiago. Geroztik asko hazi da euskara lehen hizkuntza duten haurren ehunekoa (aldian %40tik %49ra pasatu zen) eta are gehiago euskara bigarren hizkuntza duten haurrena (aldian %48tik %76ra pasatu zen),
|
bai
eta haurren kale erabilera ere (2001ean %44 zen). Hortaz, bada, 1989tik 2001era bitartean gehiago hazi zen haurren hizkuntza gaitasuna kale erabilera baino; haurren gaitasun erlatiboa, berriz, gutxiago hazi zen haurren kale erabilera baino.
|
|
|
Gainera, gero eta gehiago dira euskara seme alabei familian transmititzen dieten euskaldun berriak. Zenbat eta gehiago izan euskara bigarren hizkuntza izan eta bere seme alabei euskara familia bidez transmititzen dietenak, orduan eta euskal elebidun eta elebidun orekatu gehiago izango dira eta, horren ondorioz, handiagoa izango da euskaldunen dentsitatea,
|
bai
gune soziolinguistikoetan bai harreman sareetan ere. Euskaldun berriek euskara familia bidez transmititzeko joera areagotuko balitz, datozen urteetan euskararen erabilerak gora egiten jarraitzeko luke kalean, familian, lagunartean eta, oro har, gertuko harreman sareetan.❚
|
|
|
Gainera, gero eta gehiago dira euskara seme alabei familian transmititzen dieten euskaldun berriak. Zenbat eta gehiago izan euskara bigarren hizkuntza izan eta bere seme alabei euskara familia bidez transmititzen dietenak, orduan eta euskal elebidun eta elebidun orekatu gehiago izango dira eta, horren ondorioz, handiagoa izango da euskaldunen dentsitatea, bai gune soziolinguistikoetan
|
bai
harreman sareetan ere. Euskaldun berriek euskara familia bidez transmititzeko joera areagotuko balitz, datozen urteetan euskararen erabilerak gora egiten jarraitzeko luke kalean, familian, lagunartean eta, oro har, gertuko harreman sareetan.❚
|
|
|
Dentsitatea txikiagoa denean, euskararen erabilerak behera egiten du eta erdararenak gora: euskaldunen dentsitatea %20 denean, euskaraz erdaraz beste hitz egiten dute, bai etxean
|
bai
lagunartean; eta dentsitatea %20tik beherakoa denean, erdaraz gehiago egiten dute euskaraz baino.
|
|
|
Gune soziolinguistikoari dagokionez, goian aipatutako lanaren arabera, euskaldunak %80tik gora direnean, nagusiki euskaraz hitz egiten dute,
|
bai
senideekin bai lagunartean. Euskaldunen dentsitatea %45 eta %80 bitartekoa denean, berriz, euskaraz gehiago egiten dute erdaraz baino.
|
|
|
Gune soziolinguistikoari dagokionez, goian aipatutako lanaren arabera, euskaldunak %80tik gora direnean, nagusiki euskaraz hitz egiten dute, bai senideekin
|
bai
lagunartean. Euskaldunen dentsitatea %45 eta %80 bitartekoa denean, berriz, euskaraz gehiago egiten dute erdaraz baino.
|
|
|
Dentsitatea txikiagoa denean, euskararen erabilerak behera egiten du eta erdararenak gora: euskaldunen dentsitatea %20 denean, euskaraz erdaraz beste hitz egiten dute,
|
bai
etxean bai lagunartean; eta dentsitatea %20tik beherakoa denean, erdaraz gehiago egiten dute euskaraz baino.
|
|
|
Nafarroan bortzak egin dira (1989an, 1993an, 1997an, 2001ean eta 2006an). Neurketaren xehetasun metodologikoetan ez naiz luzatuko, baina
|
bai
aipatuko dut aurreko neurketan (2001ekoan) euskararen erabilera Nafarroako 41 udalerritako karriketan neurtu bazen ere, azken honetan (2006koan) 13 udalerritan baino ez dela egin. Handienetik txikienera:
|
|
|
50.000 – 100.000 biztanle bitarteko tipologiako herririk ez dago Nafarroan eta 25.000 50.000 biztanle bitartekoan dagoen bakarra ere neurtu da (Tutera). 10.000 25.000 biztanle tarteko tipologian Nafarroan dauden 6 udalerriak neurtu dira (Barañain, Burlata, Lizarra, Zizur Nagusia, Tafalla eta Atarrabia),
|
bai
eta 5.000 – 10.000 biztanle tarteko tipologian dauden 10 udalerrietatik 3 ere (Berriozar, Baztan eta Altsasu). Gutxien ordezkatuta dagoen tipologia 5.000 biztanletik beherakoa da, Nafarroak dituen 254 udalerri txikietatik 2 baino ez baitira neurtu (Agoitz eta Doneztebe).
|
|
|
Nafarroan bortzak egin dira (1989an, 1993an, 1997an, 2001ean eta 2006an). Neurketaren xehetasun metodologikoetan ez naiz luzatuko, baina
|
bai
aipatuko dut aurreko neurketan (2001ekoan) euskararen erabilera Nafarroako 41 udalerritako karriketan neurtu bazen ere, azken honetan (2006koan) 13 udalerritan baino ez dela egin.
|
|
|
Beraz, kasuz kasuko agerpena gainditzearren eta joerak ezagutze aldera, ikus dezagun 10.000 – 25.000 biztanle tarteko udalerriek (Barañain, Burlata, Lizarra, Zizur Nagusia, Tafalla eta Atarrabiak) izan duten garapena. Taula honetan Berriozar ez dago eta aldiz, Iruñerrikoak ez diren Lizarra eta Tafalla
|
bai
.
|
|
|
Gurutzatze hori eginda, ikus daiteke tamaina horretako udalerrietan joera orokorra aski egonkor dagoela. Haurren erabilerak beheiti egin du,
|
bai
eta helduena ere bai, baina gazteek ordea, euren erabilera handitu eta inoizko altuena eman dute: 10,9 [1993]_ 10,7 [1997]_ 9,8 [2001]_ 12,8 [2006].
|
|
|
Gurutzatze hori eginda, ikus daiteke tamaina horretako udalerrietan joera orokorra aski egonkor dagoela. Haurren erabilerak beheiti egin du, bai eta helduena ere
|
bai
, baina gazteek ordea, euren erabilera handitu eta inoizko altuena eman dute: 10,9 [1993]_ 10,7 [1997]_ 9,8 [2001]_ 12,8 [2006].
|
|
|
Gazteen erabileraren gainbehera Iruñean nola Iruñerrian (10.000 – 25.000 biztanle bitarteko udalerrietan) antzeman da, eta bietan nabarmen. Horrek Iruñerriko haur eta gazte euskaldunen erabilera baldintzen eta aukeren gainean gogoeta egitera bultzatu gintuzke
|
bai
eta, komunitate gisa, belaunaldi gazte euskaldunek dituzten erabilera beharrei erantzuteko bideak modu estrategikoz jorratzera ere.
|
|
|
Baztanen hamabortz herri daude eta Elizondo handiena da, biztanle gehien duena eta zerbitzu gehienak biltzen dituena. Euskaraz ongi egiten dutenen portzentajerik apalena duena ere
|
bai
, aipatu% 80,5 baina hamar bat puntu gutxiago.
|
|
|
Udalerri handienekiko bi mulzoetan kale erabilera jaisten ez dela da bigarren ohar orokorra. Udalerri txikiekiko bi mulzoetan aldiz
|
bai
jaisten da. Beherakada ez da orokorra beraz:
|
|
|
25.000 biztanlekiko udalerrietan eta 25.000 biztanlekiko udalerrietan erabilera igotzen da, alde batetik% 4,2tik% 5,1era eta bestetik% 1,5etik 3,4ra helduz. Fenomeno horren adierazpenak hiri handietara biztanle euskaldun batzuen migrazioa eta
|
bai
ere euskararen irakaskuntzaren eragina daitezkeErrorea! Hiperesteka erreferentzia ez da baliozkoa..
|
|
|
Oroitaraz dezagun neurtua dena euskararen erabilera ez dela, baina
|
bai
udalerri batzuetako kaleetan erabiliak diren hizkuntzena, euskararena barne. Halere, hari berean, Euskal Herriko soziolinguistikako inkesten aitorturiko datuen arabera (Euskal Herriko Soziolinguistikako Inkesta 2001), elebidunak 2001ean 55.000 ziren Ipar Euskal Herrian(% 24,7), 1991ean aldiz 69.000 zirelarik(% 33,1).
|
|
|
Bukatzeko, adin talde euskaldunena (Euskal Herriko Soziolinguistikako Inkesta 2001) eta,
|
bai
ere, aztertzen dugun neurketaren arabera kale erabilera gorena duena har dezagun, adinekoena. Hoiekin kale erabilera tasa% 7,6 da.
|
|
|
Hau da, zenbat eta euskaldun gehiago eta eurak zenbat eta bilduago bizi euskararen erabilera tasa orduan eta handiagoa da. Faktore bi horiek, jakina, ez dira bakarrak,
|
bai
, ostera, esanguratsuenak eta erabakigarrienak. Ingurumari honetan euskararekiko leialtasuna hizkuntza komunitatearen trinkotasunaren adierazle gisa uler daiteke.
|
|
|
Euskararen erabilera hazi
|
bai
baina ahultzen ari da. Badirudi euskaldunei oso nekoso egiten zaiela hizkuntzen arteko asimetriari aurre egitea, nekatzen ari direla, alegia.
|
|
|
Badirudi ziklo baten amaieran, eta espero dugu berri baten atarian, gaudela. Euskararen erabilera hazi
|
bai
baina ahultzen ari da. Badirudi euskaldunei oso nekoso egiten zaiela hizkuntzen arteko asimetriari aurre egitea, nekatzen ari direla, alegia.
|
|
|
Hizkuntzen arteko asimetriaren langa gainditu ahal izateko euskaldunok berdintasunezkoa egoerak behar ditugu. Euskararen erabilerari eutsiko diogu,
|
bai
, baina asimetriaren aurkako borroka guztioi dagokigu.
|
|
|
2006ko Euskararen Erabileraren V. Kale Neurketak aurreko inkestetan agertutako joera nagusiak baieztatzen ditu, ipar Euskal Herriari dagokionez behintzat,
|
bai
erabileraren mailan, bai erabileraren bilakaeraren mailan. Aitzitik, berezitasun batzuk agertzen dira, udalerrietako biztanleriaren eta adin taldeen arabera, funtsean eraldaketa sozioekonomiko, jario migratorio eta hizkuntza politiken ondorioz.
|
|
|
2006ko Euskararen Erabileraren V. Kale Neurketak aurreko inkestetan agertutako joera nagusiak baieztatzen ditu, ipar Euskal Herriari dagokionez behintzat, bai erabileraren mailan,
|
bai
erabileraren bilakaeraren mailan. Aitzitik, berezitasun batzuk agertzen dira, udalerrietako biztanleriaren eta adin taldeen arabera, funtsean eraldaketa sozioekonomiko, jario migratorio eta hizkuntza politiken ondorioz.
|
|
|
Azpimarratzekoa da, helduen erabilpenak gora egiten duela 2001 eta 2006aren tartean, batik bat beraien haurrek eskolan euskara geroz eta gehiago ikasten dutelako, gurasoek horrela erabaki dutelako, eta hizkuntza hori baliatzen ahalegintzen baitira,
|
bai
umeen eskolatzea jarraitzeko, bai familia bizian euskara erabiltzeko.
|
|
|
Azpimarratzekoa da, helduen erabilpenak gora egiten duela 2001 eta 2006aren tartean, batik bat beraien haurrek eskolan euskara geroz eta gehiago ikasten dutelako, gurasoek horrela erabaki dutelako, eta hizkuntza hori baliatzen ahalegintzen baitira, bai umeen eskolatzea jarraitzeko,
|
bai
familia bizian euskara erabiltzeko.
|
|
|
Eta gazteen izaera bestelakoagoa da oraindik zeren, lehen lau urteetan zeharo gailendu ondoren, %1, 6tik %5, 1era igoz, geroztik antzeko mailan mantentzen da (%5, 2). Datu horien irakurketa fidagarri bat egitea zaila da, gora-beherak handiak izateaz gain, joera kontraesangarriak ageri baitira,
|
bai
adin taldeen artean, bai adin talde bakoitzean.
|
|
|
Eta gazteen izaera bestelakoagoa da oraindik zeren, lehen lau urteetan zeharo gailendu ondoren, %1, 6tik %5, 1era igoz, geroztik antzeko mailan mantentzen da (%5, 2). Datu horien irakurketa fidagarri bat egitea zaila da, gora-beherak handiak izateaz gain, joera kontraesangarriak ageri baitira, bai adin taldeen artean,
|
bai
adin talde bakoitzean.
|
|
|
Araban berriz, oraindik ere oso urria da euskarak daukan presentzia erreala. Hala ere Arabak, Iparraldearen alderantzizko joera bizi du eta joerak
|
bai
direla garrantzitsuak etorkizunera begira. Esaterako, haur eta gazteak izatea euskara gehien darabilten giza taldeak, datu baikorra da etorkizunera begira, hizkuntzaren progresioa erakusten baitigute.
|
|
|
Etorkizuneko gizarteari begira itxaropentsua da, euskararen irabaziak, haur eta gazteengandik etorri izatea; ezagutza mailako azterketetan ikusten zen bezala, kale erabileran ere horrela gertatzen da, adina zenbat eta gazteago, euskara gehiago ezagutzen eta erabiltzen da. Gainera lurralde guztietan gertatzen da progresio hau,
|
bai
Autonomi Elkartean, baita Nafarroan ere. Nafarroan nahiz eta administrazioaren babesik ez izan, euskararen etorkizuna itxaropentsua da, haur eta gazteek helduek baino gehiago bai darabilte, beraz legezko erabakiek ez dute beti zehazten hizkuntza batekiko hiztunaren jokabidea.
|
|
|
Gainera lurralde guztietan gertatzen da progresio hau, bai Autonomi Elkartean, baita Nafarroan ere. Nafarroan nahiz eta administrazioaren babesik ez izan, euskararen etorkizuna itxaropentsua da, haur eta gazteek helduek baino gehiago
|
bai
darabilte, beraz legezko erabakiek ez dute beti zehazten hizkuntza batekiko hiztunaren jokabidea. Iparraldea da bestelako prozesua bizi duen lurraldea, benetako galzoriaren joera lurralde honetan bizi du euskarak.
|
|
|
185 elkarte edo federazioren zerrenda aurki ditake Euskal kultur erakundearen webgunean. Sailkapen labur bat egin dezagun ikusteko nolakoa den euskal kulturgintzaren ingurunea Ipar euskal herrian. euskalgintzan dihardute Euskaltzaindia, Euskaltzaleen Biltzarra, Eusko Ikaskuntza, Euskal Konfederazioa, Euskal Herrian Euskaraz, Sü Azia. hezkuntzaren hiru sareetako ikastetxeetan, euskal kulturaren lagungarri dira Ikas pedagogia zerbitzua eta guraso elkarteak Ikas Bi, Biga
|
Bai
, Euskal Haziak. Seaska ikastoletako irakasle, ikasle eta gurasoen bilgune da.
|
|
|
Antzerkiaren alorrean daude euskal antzerki taldeen biltzarra (eATB), Aketarre, Azika, Bordaxuri, Maite dugulako, Xirrixti mirrixti, zarena zarelako; zuberoako pastoralak, maskaradak, barrikadak... Bertsolaritza bultzatzen dute Bertsolarien lagunek
|
bai
eta ere Iparraldeko 7 bertso eskolak.
|
|
|
Gerla aitzineko belaunaldia (1933) hots oraingo aiton amonak euskaldun dira %33 Gerla ondoko" baby boom" delakoa (1967), oraingo gurasoak euskaldun dira %14 Baina beren haurren %30 ikastolan eta eskola elebidunetan daude eta %40 ama eskola elebidunetan. zergatik gaur egun eskola herria baino euskaldunago da? hezkuntza politikari esker,
|
bai
eta ere herrien eta ikastetxeen barneko eta inguruko kulturgintzari esker. kulturak pizten baitu nortasun kolektiboaren kontzientzia eta euskara jarraitzeko gogoa, Euskal kulturak euskarak baino jende askoz gehiago biltzen du.
|
|
|
— obralaritza propioa darama egitasmo egituratzaile batzuetan, bereziki transmi sioaren alorrean; Kantuketan eta Batekmila Euskal munduak erakusketa ibiltariak herriz herri dabiltza
|
bai
eta ere mundu zabalean; Hogeita labelak bermatzen ditu hainbat ekintza gaztetxoei euskal kultura transmititzeko eta gazteak sorkuntza kulturalera bultzatzeko.
|
|
|
1999an Voinet legeak egitaraua zehaztu zuen euskal herriko esperientzia eredutzat hartuz, hizkuntza antolaketa barne: " 14 artikulua Antolaketa eskeman eginkizunak finkatzen dira, hizkuntza frantsesaren garapena eta zabalkuntza segurtatzeko
|
bai
eta ere eskualdeetako kultura eta hizkuntza guttituak zaintzeko eta transmititzeko". ondorioz Frantziako hizkuntza eta kultura guzien antolaketa, politika publikoan sartzen dira.
|
|
|
Administrazio kontseiluan daude botere publikoaren maila guzietako ordezkariak: estatua, Akitaniako eskualdea, 64 departamendua, euskal kulturaren sostengurako udalarte sindikatua,
|
bai
eta ere hautetsien kontseilua egitasmoaren lurraldekotasuna adierazteko. euskalgintzako adituak eta eragileak ez daude gune erabakitzailean, baina Aholku batzordeak biltzen ditu urtean bietan elkarteen ordezkariak eta soziolinguista batzuk, lehenik egitasmoa eta gero bilana eztabaidatzeko.
|