|
2001
|
|
|
Liburuak haurren sentimenduei buruz hitz egiten du. Hori da niri interesatzen zaidana,
|
bai
haurrentzat eta baita helduentzat idatzi dudanean ere. Kasu honetan, umeen bakardadea azaltzen dut.
|
|
|
Dislexiak eta afasiak nahikoa bide erakusten zuten hizkuntzaren marginalitatea zer zen ikusteko. Horrelako bidea jarraiki eman ziren argitara Euskal Herrian Saizarbitoriaren prosa ero etxean bakarrik dagoenaren diskurtsoa, Koldo Izagirreren Zergatik
|
bai
haur baten eguneroko hizkerak osatzen zuen kontakizuna, eta oro har Ustela aldizkariko joera berritzailea.
|
|
|
Hala ere, oso garrantzitsua da medikuarekin kontsultatzea edozein gehigarri hartu baino lehen, elikagai jakin batzuen gehiegizko ekarpena kaltegarria izan baitaiteke, bai amarentzat,
|
bai
haurrarentzat. Zergatik dira hain handiak burdina beharrak?
|
|
|
Izan ere, haurdun geratu aurretik dieta osasungarria eta orekatua egiten hasteko unerik onena da. Haurdunaldia baino lehen elikadura onak ziurtatuko du bai amak
|
bai
haurrak badutela behar dituzten elikagaiak. Behar bezala elikatzeko, lehenik eta behin, arreta jarri behar zaie eguneroko dieta osatzen duten elikagaiei, eta haurdunaldiak irauten duen hilabeteetan behar handiagotuak dituztenak sartu behar dira, gorputzeko erreserbak handitzeko.
|
|
|
etsai dugu Estatua, besteak ditugu, beraz, lagun eta laguntzaile. Hori, salbuespen guztiak salbu, gezurra zela, ordea, guztiok dakigu,
|
bai
haurrek, bai gurasoek: geure buruak zuritzeko asmatu genuen gezurra.
|
|
2002
|
|
|
Eskatutako laguntzen bidez, 30.000 euro inguru finantzatuko dira bertan eskolak emateko, orain arte prestakuntza ibiltaria baitzen. Proiektuaren bidez, dagoeneko eraikita dauden etxebizitzak birgaitzeaz gain, hiriko 400 pertsona inguruk,
|
bai
haur eta gazteek, bai familiak eta ezkontzak, parte hartzea aurreikusten da.
|
|
|
Kondenatuak egindako alegazioak, gertakariak ustekabeko kasu baten ondorio izan zirela eta “gutxienez kaltea aurreikusteko aukera egon behar duela eta hori ezin dela aurreikusi erabilitako produktuak egoera onean zeudenean, eta langileek osasun kontrolak pasatu zituztenean”, ez ziren aski izan eta ez ziren kontuan hartu erantzukizunetik libratzeko, aipatutako teoria aplikatuz. Epaiak frogatutzat eta eztabaidaezintzat ematen du natillak sukaldari batek prestatu zituela ikastetxean, natilletarako eta esne pasteurizaturako hautsak erabiliz, eta digestio arazoak eragin zituen agentea,
|
bai
haurrena, bai ikastetxeko beste langile batzuena, salmonelosiagatik izan zela, aurrez azterketa bat eginda, haurren bazkalostean ernamuinetatik geratu zen soberakinean. Kondena ez zen adingabeek jasandako kalte galeren ordainetan soilik zehaztu, baita lehen kondena epaiaz geroztiko legezko interesetan ere, eta kostu judizialetan ere (abokatuaren eta prokuradorearen gastuak, hala badagokio), bai lehen prozesukoak, bai bigarrenekoak (ez da gutxi).
|
|
2003
|
|
|
Bitamina horrek garrantzi berezia du haurren hazkuntza aldietan eta, bereziki, haurdunaldiaren lehenengo hilabeteetan. Horregatik, pipak aperitibo gisa edo beste plater batzuen osagai gisa kontsumitzea interesgarria da,
|
bai
haurren bai emakume haurdunen ikuspegitik. Era berean, bitamina nabarmentzen da pipen osaeran gainerako fruitu lehorren gainetik (46 mg/ 100 g, eta 24 mg almendra eta hurretan edo 7 mg pistatxo eta kakahueteetan).
|
|
2004
|
|
|
Alergiaren agerpenak arinak edo larriak izan daitezke. Hori dela eta, ezinbestekoa da bai familia,
|
bai
haurra bizi den ingurunea, eta bereziki ikastetxeak, jakinaren gainean egotea zer esan nahi duen alergiak eta nola saihestu arrisku egoerak. Ikastetxean, haurrak eskolako jantokian behar duelako jan behar badu, ikastetxeetako gurasoek eta arduradunek ondoko aukerak baloratu dituzte: 1 Haurrak hozkailuan eraman behar du janaria etxetik, eta erdian berotu.
|
|
|
Sentsibilizazioa antigenoekiko esposizioaren araberakoa da, eta elikagaiak dira alergia sortzeko gai diren antigenoekiko lehen harremanetako bat. Hori dela eta, garrantzitsua da berariazko jarraibide dietetiko bat ezartzea amarentzat, bai bularra ematen den hilabete guztietan,
|
bai
haurrarentzat, pixkanaka elikagaiak sartuz. Berriki aurkitu den beste sentsibilizazio bide bat bide transplazentarioa da, behi esnearen IgE antigorputz espezifikoak aurkitu baitira neonatoen zilbor hestearen odolean.Hori dela eta, ginekologia zerbitzuak etorkizuneko amari gomendatu dio dieta hipoalergenikoa egin dezala haurdunaldian eta bularra ematen ari denean, familian elikadura alergia duten aurrekariak baditu.
|
|
|
Hala ere, kasurik okerrenean, haurrak bihotz gelditzea izan dezake. Digestio etena gertatzen bada,
|
bai
haur batean, bai heldu batean, urrats berak egin behar dira. Larrialdi zerbitzuei jakinarazi behar zaie, eta pertsona uretatik ahalik eta azkarren atera.
|
|
|
Honetatik nola presta daiteke haurraren afaria, zer dagoen egun horretan janda, eta platerik onena egin dezake beretzat egokia nutrizioaren ikuspegitik. Hala ere, komeni da
|
Bai
haurren bai nagusien afariak ez izatea gehiegizkoak, ez eta oso aberatsak ere elikagai koipetsuetan; izan ere, afari mota horrek adiskidetzea eragotz dezake. loak, gainera, ez du erabat indarberritzen.
|
|
|
Beraz, “250.000 kilo oilasko haragi” jan litzateke, giza medikaziora bideratutako konprimitu baten baliokidea hartzeko. Ildo horretatik, Balear Uharteetako Unibertsitateko (UIB) Biokimikako eta Animalien Biologiako katedradun Andreu Palouk nabarmendu zuen arriskua ia hutsala dela, bai helduentzat
|
bai
haurrentzat, eta, beraz, ez dela beharrezkoa elikadura ohiturak aldatzea.
|
|
2005
|
|
|
Hala nola bata besteari leial egotea, eskuin eta ezker ibili gabe ardi ñapurra bezala. Gaur egun, gizonak bigarren emazte bat (edo alderantziz) gordeka izatea norma baldin bada behin entzun dutan bezala, horren ondorioak onartu behar dira, bai bikotearentzat,
|
bai
haurrentzat. Garbiki erran behar da egun oroz aitaamek maitatua izatea ez dela gehiago haurraren lehen eskubidea.
|
|
|
Oroz gainetik gogoan atxiki behar dena da, bien arteko amodio hori ezin hautsia dela, bai ezkonduen,
|
bai
haurren zorionerako. Hausteko arriskua hartzea ez dela gure beribila, aparkagian pagatua dugun denbora baino hamar minuta gehiago uztearen pareko hutsa.
|
|
|
Aditu horiek ohartarazi dute haurren obesitatearen Espainiako tasa (%14) Europako batez bestekoaren gainetik dagoela, eta azpimarratu dute jarduera fisikoak, otordu osasuntsuak eta zenbait tratamendu farmakologikok goranzko arazo horri irtenbide egokia ematen diotela. Adituek azaltzen dutenez, bizimodu sedentarioak, estres kronikoak, irentsitako kopuruei dagokienez okerreko dieta mediterraneoak eta janari lasterrak, eta oraindik ikertu gabeko arazo genetiko eta soziosanitarioek obesitatea eragiten dute, bai helduengan,
|
bai
haur eta gazteengan. Luis Serra Las Palmasko Unibertsitateko katedradunak eta Nutrizio Komunitarioko Espainiako Elkarteko presidenteak (SENC) uste du fenomeno hori ingurumen faktoreetan (dietak eta jarduera fisikoa) gertatzen diren aldaketengatik dela, faktore genetikoengatik baino gehiago, eta “giltzarritzat” jotzen du haurra elikadura ohitura egokietan heztea hiru urtetik aurrera, eskolara joaten hasten denean.
|
|
2006
|
|
|
Baina geroztik irakurri dut berriz eta zer pentsatua ere eman dit. Interes handia sortzen dit ikusteak
|
bai
haurren eta bai nagusien artean espazioa nola erabiltzen dugun. Eskolako patioan mutilak eta batzuetan neskaren bat futbolean edo ibiliko dira, espazio gehiena erabiliz.
|
|
|
Irtenbidea ez da eta ezin da izan haurrak dozenaka egitea baina
|
bai
haur izaten uztea gurasoak haur bihurtu gabe. Aske eta burujabe izaten erakutsi behar diogu haurrari, beldurraren erreinura bideratu ordez.
|
|
|
Kalitate on oneko ikuskizunak, bai helduentzat,
|
bai
haurrentzat ere.
|
|
|
Urdina, tonu hotza, lasaitasuna eta lasaitasuna ematen dituena Urdina logelen dekorazioan gehien erabiltzen den koloreetako bat da,
|
bai
haurrentzat bai helduentzat. Kolore gomendagarria da, tonu hotza baita, lasaitasuna eta atsedena ematen baititu.
|
|
|
2000 urtean detektatutako %9, 2tik %5, 8ra pasatu da. Beherakada garrantzitsua da, haurdunaldi anizkoitzen konplikazioek arriskuan jartzen baitituzte bai ama
|
bai
haurrak. Haur horien heriotza perinatala %40 ingurukoa da, eta oso handia da garaiz aurreko eta pisu txikiko asaldurak izateko arriskua.
|
|
|
Izotz polo bat egiteko, poloetarako prestatutako molde luzeetan edo plastikozko edo egurrezko makilatxo bat duen jogurt edalontzi batean jartzen da edaria, eta gutxienez bost orduz hozten uzten da.
|
Bai
haurrek bai helduek oso kaloria gutxiko izotz poloa izango dute eguneko edozein unetan, osagai nagusia ura baita (konposizioaren %85 – %90). Elikagai horren kaloria ekarpena urria da:
|
|
|
Alergologoen iritziz, gaur egun elikagaiekiko alergien eragina handitu egin da, bai helduengan
|
bai
haurrengan. Gainera, ohartarazi dute paziente horiek, dermatitis atopikoa dutenekin batera, alergikoen kolektibo osoaren bizi kalitate txarrena dutela.
|
|
|
Elkarreragina Beste erakunde askok bezala, haurren sexu esplotazio komertziala salatu du, haurren oinarrizko eskubideen urraketa gisa, baita helduaren sexu abusua eta ordainsari ekonomikoa edo gauzazkoa ere,
|
bai
haurrarentzat berarentzat, bai hirugarren pertsonentzat. “Haurtzaroaren aurkako koertzio eta indarkeria modu bat da, eta esklabotza modu garaikiderik okerrenetako bat da”, azaldu dute GKEtik.
|
|
|
Zer egin dezakegu herrialde aberatsetatik haur horien bizi kalitatea hobetzen laguntzeko? Modu batean edo bestean lagundu, bai denboralditik kanpo arropa bidalita, egoera onean eta garbi dagoenean,
|
bai
haur gaixoak hilabete batzuetan hartuta… Enpresa txikiei eskatu behar diegu saldu behar ez dituzten produktuak edo baztertu dituzten partidak bidaltzeko, mundu osoko ehunka komunitatetan besoak irekita jasotzen dituztelako. Arkatz batetik ospitaleko ohatila batera behar da.
|
|
|
Arreta denbora gutxiko hipermotrizitatea da.
|
Bai
haurrek bai helduek jarduera etengabea izan dezakete, eskuak edo jostailuak ahoan gordez, alde batetik bestera mugituz, eskuak igurtziz edo kolpatuz. Horregatik, beste haur batzuei hozka edo irrist egitea bezalako portaerak nabarmentzen dira.
|
|
2007
|
|
|
Definizio hori DSM IV irizpideetan oinarritzen da (American Psychiatric Association en buru nahasteen eskuliburu diagnostiko eta estatistikoa). Psikiatrek eta psikologoek TEPTaren diagnostikoa egiteko erabiltzen dituzte, bai helduei
|
bai
haurrei. Trauma ondoko agerpenak Haurrek helduek ez bezalako esperimentuak egiten dituzte gertaera traumatikoei buruz:
|
|
|
Elikadurak eta beste ingurumen faktore batzuek gainerako %10ean baino ez dute jarduten. Izan ere, “Nature Genetics” ek dioenez, HMGA2 genearen aldaera bat estuki lotuta dago
|
bai
haurren bai helduen altuera diferentziekin, Exeter Penintsulako Medikuntza Eskolak (Erresuma Batua) zuzendutako ikerketaren arabera. Giza garaieraren determinatzaile gisa aldaera genetiko bat identifikatzen duen lehen lana da hau, eta horrek bidea irekitzen die gizakiaren aldakortasun genetikoari eta garapenari buruzko azterketa berriei.
|
|
|
Melissa Toledo Biztanleriari buruzko azken datuen arabera, Espainiako haurren %7, 5ek bakarrik aukeratzen du gosari askotarikoa, orekatua eta esnekiz, zerealez edo ogiz eta fruta edo zukuz osatua. Egoera hori oso larria da, Administrazioak kontzientziazio kanpaina bat jarri baitu abian,
|
bai
haurrei bai gurasoei zuzendua, ondo gosaldu ondoren eskolara joatearen garrantziaz. Hala, besteak beste, eskola errendimendu fisikoa eta intelektuala optimizatzen da eguneroko zortzi eskolatze orduetan.
|
|
|
Bi eskualdi pasatuz gero, biderkadura bikoiztu egin da, eta azken kostua 100 euro ingurukoa izango da. Adituek diotenez, pintura garbigarriak aukera ona dira
|
bai
haurren gelarako, bai bainurako, korridorerako eta sukalderako, erraz garbitzen baitira. Bi pintura akaberetan, satinatuan eta matean, gomendagarria da matea aukeratzea, erreflexu gogaikarriak saihesten baititu eta hormetako akatsak gutxiago nabarmentzen baititu.
|
|
|
Autoreen arabera, tabako ohituraren prebalentziak eragin dezake diskotekari gazteek (tradizionalki erretzaileagoak direnek) kirolariek edo zibernetikoek baino krisi handiagoa izatea. 121 galderako galdera sorta Mendebaldeko herrietan, gero eta handiagoa da asma,
|
bai
haurretan bai helduetan. Hori dela eta, pneumologoek eta alergologoek denbora daramate zergatik jakin nahian.
|
|
|
Familia askok ospatzen dituzte egun berezi horiek etxean, seme alabez eta bilobez gozatuz; beste batzuek, berriz, oporrak hartzen dituzte,
|
bai
haurrekin, bai haur txikiekin… eta baita txakurrarekin ere. Kontratatu beharreko aukeren artean, gero eta gehiago eskatzen da animatzaileak egotea hoteletan.
|
|
|
Familia askok ospatzen dituzte egun berezi horiek etxean, seme alabez eta bilobez gozatuz; beste batzuek, berriz, oporrak hartzen dituzte, bai haurrekin,
|
bai
haur txikiekin… eta baita txakurrarekin ere. Kontratatu beharreko aukeren artean, gero eta gehiago eskatzen da animatzaileak egotea hoteletan.
|
|
|
Pedagogikoki garrantzitsuena, egiaz, prestakuntzak behar du izan, hau da, gizakiarengan elkarrizketarako ezinbestekoak diren aipatutako aurrebaldintzak garatzea, bai eta horretara —modu batean zein bestean— zuzenduriko posibilitatea atzematea eta kontuz zaintzea. Hori, bereziki, hezitzailearen elkarrizketarako gaitasunarentzat da esanguratsua, ze azken batean gaitasun hori da bestearengan,
|
bai
haurrarengan bai helduarengan, pareko gaitasuna garatu dezakeena.
|
|
2008
|
|
|
Hezkuntza ez formalean, udalekutan. Defizitarioak dira diru aldetik, baina jasotzen dituzten balorazioak
|
bai
haur eta bai gurasoen aldetik oso onak dira, eta potentzial handia dugu.
|
|
|
Arazoa luzatzen bada, agian behar baino odol gutxiago helduko da burmuinera eta horrek arazoak ekarriko dizkio organismoari, bai helduengan
|
bai
haurrengan.
|
|
|
Kevin Rohr Nazioarteko Adopzioaren Legeak Espainiako araudia nazioarteko araudiarekin homologatzen du. Espainian adingabeko atzerritarrak adoptatzea baliozkoa izango dela bermatzen du, bai gure herrialdean,
|
bai
haurraren ohiko bizilekuan eta nazionalitatean. Adopzio prozesua gauzatzen saiatzen den tresna da, legez kontrako susmorik ez izateko.
|
|
|
Hala, AEPDk jasotzen dituen salaketa gehienak adingabeen datuak publizitaterako lortzearekin lotuta daude, Artemi Rallo agentziako zuzendariak azaldu zuenez. AEPDren webgunean dago eskuragarri gida hau,
|
bai
haurrentzat bai gurasoentzat egina, eta oinarrizko gomendioak ditu; adibidez, txateatzeko jendea ezagutzeko izen faltsua ematea. Halaber, adingabeei pasahitzak ez ezagutaraztea eta gurasoei informazioa ematea gomendatzen die, blog bat edo orrialde pertsonal bat ireki aurretik.
|
|
|
Haurren %3 eta %5 artean eragiten du (oso litekeena da ikasgela bakoitzean haurren bat egotea), eta lau haur daude neskatila baten aurrean. ez diagnostikatzeak eragin negatibo oso garrantzitsua du,
|
bai
haurraren ongizaterako, bai haren familiarentzat, ondorioak baititu, bai eskola errendimenduan, bai familia eta gizarte harremanetan ere. Haur “mugitua” ala “hiperaktiboa”?
|
|
|
Aitona amona asko bilobak elikagai fresko eta naturaletara ohitzearen aldekoak dira. Haurrekin haurren elikadurari dagokion guztia lantzen bada, errazago ezar daiteke harreman onuragarria alde guztientzat,
|
bai
haurrentzat bai helduentzat. Nahiz eta aitona amonak seguruenik belaunaldi gazteenak baino elikadura ohitura osasungarriagoetatik abiatzen diren, hala nola haien seme alabetatik eta are gehiago bilobetatik, oro har ez dituzte ezagutzen haurren elikadurari buruzko zenbait gai.
|
|
|
Horregatik, aitona amona askok erabiltzen duten plater edo janari kopurua gehiegizkoa da haur baten adinagatik. Normaltzat jotzen da 150 g edo gehiagoko okela anoa, eta, hala ere, nabarmen gainditzen ditu arrazoizkotzat jotzen diren 100 g ak,
|
bai
haurrentzat, bai helduentzat; are gehiago, 80 g baino gutxiago gomendatzen da 5 urtetik beherako haurrentzat. Aztertzen ari da proteina gehiegi jateak osasun arazo larriak ekar ditzakeela, batez ere haragiaren mantenugai ugariekin duen loturagatik; izan ere, okelatik abusatzeko joera dago.
|
|
|
Kaleak eta kalexkak han eta hemen, eta tenpluak ere ugari: bai gizon emakumeek eta
|
bai
haurrek han ohoratzen dituzte jainko jainkosa budistak, diru, maitasun, haur edo bake bila. «Oasi halako bat da gure herrialdean», kontatu du gida batek.
|
|
|
gizarte hedonista honetan mina, tristura, oinazea, heriotza ez daude modan. Egiten duguna da ukatu, gorde, eta horrela atrofiatu egin ditugu, bai gugan eta
|
bai
haurrengan, minaren aurrean eraiki behar ditugun baliabideak. Batetik, haurrak gehiegi babesten ditugu minetik, baina, bestetik, gehiegi estimulatzen ditugu biolentziarekin, bortizkeriarekin...
|
|
|
Bai ikasmaterialak
|
bai
haurrentzako argitalpenak, bi biak populazio berera zuzenduak dira. Horiei begira egiten da euskarazko liburu ekoizpenaren erdia:
|
|
2009
|
|
|
Lasarte Oriako Manuel Lekuona kultur etxeak abenduaren 18an Las vacaciones de Josefa obra hartuko du eta urtarrilaren 15an, berriz, Desnudos en Central Park lana.Larunbatean ikusgai egon zen Ate Joka obra bezala, hiru antzezlan hauetan humorea izango da ardatz nagusia.Antzerkia BultzatuzPrograma honekin, Eusko Jaularitzak ikuskizunen kontratazioan ematen ari den atzeraldi orokorrari erantzun zehatz bat ematea du helburu. Lasarte Oriako Udaleko Kultura eta Hezkuntza sailak ere programa honekin bat egin nahi izan du arte eszenikoen sektorean enpleaguari eusteko neurri bezala.Antzerkia Bultzatuz dagoeneko martxan dauden programen osagarri bat bezala aurkezten da, eta etorkizunean antzeko ekimenak aurrera eramatea aurrikusten da,
|
bai
haurrentzako antzerkiari, baita kalekoari begira ere.Eusko Jaurlaritza da konpainien zerrenda eta kostuak ezartzen dituena. Finantzaketaren %34a Jaurlaritzari dagokio, %33 Lasarte Oriako Udalari eta beste %33 txartelen salmentari.
|
|
|
" Arazo gutxi izan ditugu haurrekin, baina haurraren izaera oso garrantzitsua da. ...datoz eta hemengo ohituretara moldatzen dira," gaineratu du.EkintzakSara harrera ama izateaz gain, Oporrak bakean egitasmoa bultzatzen duen Sahara herriaren lagunak taldeko kidea ere bada." Giroa egokia da haientzat, gainera medikuari bisita egiten diote, Udalak antolatutako txokoetan daude, Saharako egoera ahazteko modu bat da," adierazi du Sarak." Txokoena oso ongi datorkigu
|
bai
haurrei, baita harrera familiei ere. Haurrak oso gustura daude, lasai dabiltza begirale eta beste haurrekin eta, gainera, haien hizkuntzan harremanak izateko aukera dute, herriarekin lotura mantentzeko," azaldu du Sarak eta" guri ere ongi datorkigu goiza libre izatea, etxeko gauzak edo erosketak egiteko.
|
|
|
Horrek esan nahi du seigarren hilabetetik aurrera amak izan behar duela haurra zaintzen duen bakarra? Bada ez, baina
|
bai
haur horrek oso zaintza bereziak behar dituela. Bermatu behar genuke heldutasun falta hori ez dadila mugatuta geratu, behar duen zainketa jaso ez duelako.
|
|
|
Erakusketaren aldian, Guggenheim Bilbao Museoak hezkuntza jardueren programa zabala eskainiko die
|
bai
haurrei bai helduei, Txinako kultura eta ohiturak ezagutzera emateko tailer batzuk barne hartzen dituena: feng shui, txinatar kaligrafia, txotxongiloak, herensugeak eta txinatar lanparak.
|
|
|
Hori zen nire ideia: egitura bat sortzea, izango zena ez bakarrik gure artean, baina idekitzeko eta momentuak partekatzeko
|
bai
haurrekin, eskolatik kanpo edo eskoletan ere.
|
|
|
Ogia, ogi txigortua, sandwicha edo ogitartekoa, galletak, zerealak, olo malutak, bizkotxo zati bat eta, noizean behin, opil pieza bat edo zereal barratxo bat karbohidratotan (glukosa) aberatsak diren elikagaiak dira. Esnekiak,
|
bai
haurrei gustatzen zaien ohiko esne kakaoduna, bai esnearen eratorriak, hala nola jogurta, gazta eta mamia, egunero sartzen dira proposatutako haurren menuetan. Baliabide erraza dira haurren organismoa kaltzio dosi on batez hornitzeko; kaltzio hori funtsezkoa da hezurrak eta hortzak hazteko eta garatzeko.
|
|
|
Zein dira arrazoiak?
|
Bai
haur dislexikoetan, bai TDAHaren eraginpean daudenetan, lagundu egiten diote haurrari osasunarekin eta garapenarekin lotutako alderdi askotan hobetzen. Laguntza horiei esker," ikasgelako erritmo berean ikas dezakete, eta, horren ondorioz, beren bilakaera erritmo arruntean gertatzen da, autoestimu txikiko arazoak, frustrazioa eta, azken batean, eskola porrota saihestuz", azaldu du logopedak.
|
|
|
Baxeraren tamainak lagundu egingo luke kontsumitu beharreko kantitatea hobeto kontrolatzen Urrats paraleloa da adinaren eta osasun egoeraren araberako desberdintasunak kontuan hartzea. Errazio bidez jasotako kantitatea eta/ edo bolumena ez da aldatzen pertsona helduentzat, baina
|
bai
haurrentzat. Hortik aurrera, indibiduoek, adinaren, beharren (haurtzaroa, nerabezaroa, haurdunaldia, heldutasuna, zahartzaroa) eta osasun egoeraren arabera, nutrizionista baten laguntzarekin, elikagai talde bakoitzetik kontsumitu beharreko errazioen kopurua egokitu dute, dieta orekatuaren eredua jarraitzeko.
|
|
|
Taconerako gunean, gainontzeko beste bietan bezala, adin guztientzako ekintzak izango dira. Horren adierazle da 17:30ean egingo den Euskaraokea. Izan ere,
|
bai
haurrek, baita helduek ere, abesteko duten iaiotasuna azaltzeko aukera izango dute. Horrez gain, egun osoan gune horretan kokatuta egongo diren haimetako tailerretan parte hartzeko aukera izango dute haurrek.
|
|
2010
|
|
|
EROSKI CONSUMER aldizkariaren osasun adituen esanetan, parazetamola erabiltzea komeni da, bai helduekin eta
|
bai
haurrekin, eta horrek emaitzarik ematen ez badu, ibuprofenoa.
|
|
|
Anai arrebok geure gorabeherak izaten genituen, baina jaiotza jartzeko orduan desagertzen ziren eztabaidak eta sesioak, guztiok ere sekulako ilusioa izaten baikenuen,
|
bai
haur haurrak ginenean eta bai hain haurrak ez ginenean ere; eta dudaren bat zegoenean, anaia zaharrenak erabakitzen zuen: Teofilo Mariak; ongi gogoratzen naiz, bai, zu ere bai, beharbada, Damaso?, nola tematu zinen egun batean, etxeko zientzialaritzat zintugun etxekook!?
|
|
|
Azken mende laurdeneko ibilera praktikoan hiru bideak erabili behar izan dira, ordea, luze zabal:
|
bai
Haur eta Lehen Hezkuntzako irakasle euskaldunen kontratazio berria (horretarako aurreikuspen zehatza egina zuelarik legeak), bai Bigarren Hezkuntzarako irakasle euskaldunen kontratazioa eta bai lehendik lanean ari ziren edo euskara eskakizunik gabe eskoletaratu ziren irakasleen euskalduntzea.
|
|
|
Aparteko zeregina izan da hainbat urtez, horregatik, EAEko irakasleen prestaera glotodidaktikoa.
|
Bai
Haur eta Lehen Hezkuntzakoena eta bai, beste neurri batean, Bigarren Hezkuntzakoena ere. Oker egon naiteke, baina gai honek 1975etik 1985 ingurura artean orain baino su biziagoa izan zuela esango nuke127:
|
|
|
160 Ez goi mailetan, Batxilergoa eta Lanbide Heziketa lehenagoko jaiotza joeren zordun baitira gaur egun; baina
|
bai
Haur Hezkuntzan eta Lehen Hezkuntzan.
|
|
|
Karga arduren ikuspegi soziokultural orekatuagoa eta konpartituagoa ezinbestekoa da, eskola bidezko saioak ondoren onik izango baldin badu:
|
bai
haurren eskolaketan eta bai, oro har, gazteen eta helduen euskalduntze lanean244.
|
|
|
Dietista nutrizionistek egunean hiru fruta errazio jatea gomendatzen duten arren, hori da gehien kontsumitzen den elikagaietako bat,
|
bai
haurretan bai helduetan. Jateko interesa dela eta, elikagai industriak fruta zukua duen esne edari bakarra diseinatu du.
|
|
|
Era berean, entzumenari buruzko informazioa eta soinu efektuak dituzten hitzezko errefortzuak ematen ditu; ahots naturalak eta haurrentzako adierazpen egokiak erabiltzen ditu. Jolastu irudien argitasunarekin, ikusizko kontrasteekin, kolorearekin eta ikusizko informazioaren antolamenduarekin, etab. Horiek guztiak irisgarritasun arau horiek errespetatuz,
|
bai
haur itsuentzat, bai ikusmen urriko pertsonentzat, bai igarleentzat. CDaren formatu digitalarekin batera, jokoa Internetetik deskarga daiteke, ONCEren web orriaren bidez (http://educacion.once.es/).
|
|
|
Hau ez da parazetamola zalantzan jartzen den lehen aldia. Parazetamol analgesikoa da, eta modu orokorrean erabiltzen da,
|
bai
haurretan bai helduetan. “The Lancet” aldizkarian argitaratu zen azterlan bat, eta 200.000 haur baino gehiagorekin egin zen munduko 31 herrialdetan.
|
|
|
Amaren esnearen osaerak haur baten behar guztiak betetzen ditu bere bizitzako lehen hilabeteetan; beraz, oso egokia da
|
bai
haurrarentzat bai amarentzat. Haurtxoaren immunitate sistema indartzen duten elikagaiak, bitaminak eta mineralak eta antigorputzak ematen ditu, eta, hala, lehen hartualdi horiek aurre egin behar dien arrisku batzuen aurkako babes gisa jokatzen dute.
|
|
|
Esnea eta arrautza dira alergia gehien sortzen duten elikagaiak. Azken urteotan, areagotu egin da haren nagusitasuna,
|
bai
haurretan bai helduetan. 1992tik 2005era, patologia horri buruzko kontsulta medikoak bikoiztu egin ziren, Espainiako Alergologia eta Immunologia Klinikoaren Elkarteak egindako azterlan baten arabera, Madrilgo Erkidegoa adierazi zuen.
|
|
|
Bestetik, elementu egokiak dira ikaskuntza esanguratsua garatzeko, esanahien eta esanahien arteko erlazioak etengabe aplikatuz. Nola irakurri irudiekin Irakurketa prozesuari ekitean, haurra hasieratik inplikatu behar da Gaur egun, hainbat argitaletxeren irakurketan hasteko metodo horrekiko interesari esker, piktogramak erabiltzen dituzten material ugari aurki daitezke, bai ipuin klasikoen egokitzapenetan,
|
bai
haur literaturako beste berrikuntza batzuetan. Oro har, liburu horietan agertzen diren irudien esanahiak erraz interpretatzen dituzte haurrek edo gurasoek, baina, nolanahi ere, erabilitako sinboloak eta haien esanahia biltzen dituen atal bat eransten zaio bukaeran, zalantzak argitzeko.
|
|
|
Anai arrebok geure gorabeherak izaten genituen, baina jaiotza jartzeko orduan desagertzen ziren eztabaidak eta sesioak, guztiok ere sekulako ilusioa izaten baikenuen,
|
bai
haur haurrak ginenean eta bai hain haurrak ez ginenean ere; eta dudaren bat zegoenean, anaia zaharrenak erabakitzen zuen: Teofilo Mariak; ongi gogoratzen naiz, bai —zu ere bai, beharbada, Damaso—, nola tematu zinen egun batean —etxeko zientzialaritzat zintugun etxekook! — aterpearen gainean jarri ohi genuèn izarrarekin:
|
|
|
Filologoa da ikasketaz eta editorea lanbidez. Liburu ugari idatzi du,
|
bai
haurrentzat bai helduentzat. Gazteentzat idatzitako eleberrien artean hauek aipa ditzakegu:
|
|
2011
|
|
|
Osoko elikadura deitu dugun hori, osasungarria izaki, edozeini gomendatzeko modukoa da, bai helduei, bai nerabeei eta
|
bai
haurrei ere.
|
|
|
Hori oso garrantzitsua da, bai zerbitzuz ongi hornitua egongo delako, eta
|
bai
haur gehiago ere bilduko direlako, segur aski.
|
|
|
Igerilekuetako konjuntibitisik ez agertzeko, igeri egiteko eta murgiltzeko betaurrekoak erabiltzea komeni da, bai helduek eta
|
bai
haurrek, salbu eta hiru urte baino gutxiago dituztenek (horiei ez zaie komeni erabiltzea).
|
|
|
Dena dela, ez dakigu astean behingo elkarrizketa horietan zer argituko zuten elkarren artean: «harekin guhaur, askotan mintzatu gira,
|
bai
haurren altxatzeaz, bai jakitate hutsaren hedaduraz, bai Alemaniako filosofo goibeltsuez, bai girixtino garbiaren alegrantziaz; onez onean mintzatu gira, gizonez gizon, gibeleko bortarik gabe: aitor dut ez ginela beti ados, frangotan bakotxa gure hartan ginaudela kantitu gabe; bainan erran behar dut maiz eta ardura hitz bereko gertatzen ginela, bedera bide eginik ere».
|
|
|
Haurrak gizarte segurantzaren onurak izan behar ditu. Osasun onean hazteko eta garatzeko eskubidea du; xede horretarako, zaintza bereziak eta jaio aurreko eta osteko arreta eman behar zaizkie
|
bai
haurrari, bai bere amari. Haurrak elikadura, etxebizitza, jolas eta mediku zerbitzu egokiak izateko eskubidea du.
|
|
|
Kafeina duten elikagai eta edarien zerrenda Zaila da jakitea zenbat kafeina kontsumitzen duten
|
bai
haurrek bai helduek, etiketan ez baita nahitaezko datua. Nutrizio eskuliburuek kafeina edo ondorio kitzikagarriak (tearen teina, txokolatearen teobromina) dituzten antzeko substantzien eduki zenbatetsiaren berri ematen dute elikagai eta edari arruntenetan, hala nola kafean, tean, kola freskagarrietan eta barrako txokolatean (ikus taula).
|
|
|
Irenste bakoitzerako aukerako aholkuak Gosaria. Gosariari buruzko aholku nagusia egitea da, eta eguneroko zereginei egoki ekitearen onurak argi uztea,
|
bai
haurrengan bai helduengan. Gosariaren osaerari buruzko aholkurik ohikoenek (esnekia+ iringoa+ fruta) balio erlatiboa dute gosaria hartzeko “betebeharraren” aurrean, ia edukiaren gainetik, betiere arrazoizko mugen barruan.
|
|
|
Arraina eta deribatuak, bitaminen euskarri gisa erabiltzen den arrain gelatina edo garagardoan eta ardoan klarifikatzaile gisa erabiltzen dena izan ezik, etiketen osagaien zati ere izan behar dira. Arrainekiko alergia oso ohikoa da,
|
bai
haurrengan bai helduengan. Ohikoagoa da arrain zuriekin, batez ere bakailaoarekin, oilarrarekin, mihi arrainarekin eta legatzarekin.
|
|
|
Beti da une egokia boluntario izateko. Urteko edozein garaitan besteekin denbora partekatzera gonbidatzen da,
|
bai
haurrekin, bai adinekoekin, bai ezgaitasunak dituzten pertsonekin, bai bazkideak bildu eta dohaintzak gehitu behar dituzten erakundeekin. Aukerak askotarikoak dira.
|
|
|
Hala ere, espezialistek azpimarratzen dute ez dela ezagutzen bakarrik erditzea eragingo lukeen mekanismo teorikoa, baizik eta, gainera, ez direla gomendatzen zenbait belarren infusioen kasuan kontraindikazioak egon daitezkeelako. Kasu honetan, kontrolik gabeko automedikazio moduko bat litzateke, eta ez dakigu zer dosi den, zer albo ondorio izan ditzakeen eta beste sendagai batzuekin bateragarria den; beraz, arriskuan jar dezake bai amaren
|
bai
haurraren osasuna. Beraz, autoreek azpimarratzen dute ikerketa gutxi edo batere ez dagoela metodo horien alde, eta, beraz, zalantzazkoak dira metodo horien eraginkortasuna eta segurtasuna.
|
|
|
Estreptokoko B da jaioberriaren septizemia eta meningitisaren arduradun nagusia. Baina erditzean antibiotikoak ematen bazaizkio ama eramaileari, infekzioa ekiditen da (bai bertan,
|
bai
haurrarengan) ia kasu guztietan. Horregatik da garrantzitsua proba bat egitea haurdunaldiaren azken hilabeteetan, baginatik eta ondestetik lortutako laginak landuz, eta gero tokologoaren gomendioei jarraitzea.
|
|
|
Gurasoek baietz esan zuten. Saioak aldi laburrekin hasi ziren, eta pixkanaka handituz joan ziren, bai ama
|
bai
haurra egoera berrira egokitzeko. 35 astean, Naroa xurgatzen hasi zen, eta lehen aldiz probatu zuen amaren esnea.
|
|
|
Bi eremutan metatzen dute beren liburu mota: argitaratzen duten %95, 5 haur eta gazteen mundura zuzendua dago, bai irakaskuntzan eta
|
bai
haur eta gazteen literaturan.
|
|
2012
|
|
|
Ideia horrekin gaude. Ikastolan ere egiten dute orain euskal inauteria...
|
Bai
haurrek ondo ezagutzen dute euskal inauteria eta inauteriko pertsonaiak. Herrian kutsua dute eta ohitura hau ez da galduko.Egon al zara Nafarroan Inauterietan. Bai Ituren eta Zubietan, astelehen eta asteartean.
|
|
|
Fishmanen oinarriei jarraituz eBpNren berrazterketa bat burutu dugu euskal arnasguneen indartzea ardatz hartuz. honetarako lagunartea eta auzo hurbila eta eguneroko kale bizitzan eragiteko proposamen egiAitor Lizarazu – Zumarragako kaleetan euskararen erabilera indarberritzeko proposamena ten saiatu gara. euskaldunek euskaldunekin euskaraz egin dezaten topaguneka sortuz, euskaraz bizi direnei edo daitezkeenei begirada ipiniz. zertarako? hurrengo belaunaldiek
|
bai
haur parkea, bai azoka eta kalea orokorrean eremu euskaldunagoa izan dezaten.
|
|
|
Neurketaren beste alderdi garrantzitsu bat hiztunen ezagutza tipologiaren araberakoa da. Ezagutza mailarik altuena dutenak euskara gehien erabiltzen dutenak dira,
|
bai
haurren eta baita gazteen artean ere. Ezagutza maila %50 baino altuagoa dutenen erabilera datuak ez
|
|
|
Ezagutza mailarik altuena dutenak euskara gehien erabiltzen dutenak dira,
|
bai
haurren eta baita gazteen artean ere.
|
|
|
Datuek diotenez, nahiz eta haurrak eta nagusiak elkarrekin egon adin tarte bereko pertsonei zuzentzerako orduan euskara gero eta gutxiago erabiltzen da,
|
bai
haurren artean eta baita nagusien artean ere. Are gehiago, lurralde guztietan beheraka doan kopurua dela ikus daiteke, salbuespenak salbuespen (Gipuzkoan nagusien erabilera 1,5 puntu igo da).
|
|
|
Haurrak eta nagusiak elkarrekin dauden uneetan, orokorrean eta hartzailearen adin tarteari erreparatu gabe,
|
bai
haur eta bai nagusiek euskara geroz eta gehiago erabiltzen dutela ikus daiteke, Bizkaia kenduta, non datuak 1,5 puntuko beherakada jasan duen. Daturik azpimarragarrienak haurrek helduei hitz egiten dietenean, eta alderantziz, jasotakoak dira.
|
|
|
Erditze distonikoa esaten denean, adierazi nahi izaten da medikuek esku hartu dutela nola edo hala, bai erditzea eragiteko, bai amari mina arintzeko edo
|
bai
haurrari jaiotzen laguntzeko.
|
|
|
Jarduerak egunero errepikatuta lortzen da, beti modu berean eta egoera berdintsuetan eginda, eta, azkenean, pentsatu gabe egitera heltzen gara. Errutinak nahitaezkoak dira haurraren bizitzarako,
|
bai
haur eskolako bai etxeko bizitzarako. Haurrari aukera ematen diote funtsezko denbora erlazioak buruan hartzeko:
|
|
|
Ezinbestekoa da haurrak hartzeko eta haurrei entzuteko prest egotea, eta zehatz mehatz ezagutzea
|
bai
haur bakoitza, bai haur bakoitzaren aukerak, bai haur bakoitzak behar duen esku hartze mota.
|
|
|
Ezinbestekoa da haurrak hartzeko eta haurrei entzuteko prest egotea, eta zehatz mehatz ezagutzea bai haur bakoitza,
|
bai
haur bakoitzaren aukerak, bai haur bakoitzak behar duen esku hartze mota.
|
|
|
Ezinbestekoa da haurrak hartzeko eta haurrei entzuteko prest egotea, eta zehatz mehatz ezagutzea bai haur bakoitza, bai haur bakoitzaren aukerak,
|
bai
haur bakoitzak behar duen esku hartze mota.
|
|
|
Haur Hezkuntzaren eredu bakoitzak edukitzen ditu bere jarraipen tresnak. Tresna horiek prozesuak eta emaitzak erregistratzea izaten dute helburu, ondorengo azterketen ondorioz doikuntzak txertatu ahal izateko, behar izanez gero,
|
bai
haur jakinen arretari dagokionez, bai talde ekintza batzuk aldatzeari dagokionez.
|
|
|
Haur eskolara iristeko eta bertatik irteteko uneak dira familiaren eta hezitzailearen arteko eguneroko harreman uneak. Une horietan, haurrek izan behar dute, protagonista?, eta haiei buruzko zenbait gai landu behar dira; esaterako, zer jan duten, nola egin duten lo, esfinterren kontrola, harremanak, lorpenak, zailtasunak, etab. Halaber, idatzizko informazioa emateko unea izan daiteke, bai familiaren aldetik,
|
bai
haur eskolaren aldetik (haur bakoitzari buruzko egunerokoa).
|
|
|
Lehen hiruhilekoan egokitzealdia ipini dugu. Egokitzealdia errespetatu egin behar da adin guztietan,
|
bai
Haur Hezkuntzako ikastetxean estreinako aritzen diren haurrentzat, bai aurreko urtean hasi ziren eta berriro ikastetxera itzultzen direnentzat.
|
|
|
alde batetik, gauzak egitea eta egiten dutenari buruz hausnartzea, eta, bestetik, beren lan profesionala lankideekin konpartitzea, haur eskolan kultura komun bat sortzeko. Kultura komun horrek aberastu egingo ditu
|
bai
haurrak, bai haurren hezkuntza prozesuan parte hartzen duten pertsona helduak.
|
|
|
alde batetik, gauzak egitea eta egiten dutenari buruz hausnartzea, eta, bestetik, beren lan profesionala lankideekin konpartitzea, haur eskolan kultura komun bat sortzeko. Kultura komun horrek aberastu egingo ditu bai haurrak,
|
bai
haurren hezkuntza prozesuan parte hartzen duten pertsona helduak.
|
|
|
Ingurunean dituzten pertsona heldu esanguratsuen pentsatzeko eta egiteko moduak eredu gisa hartzen dituzte, eta horiek beren jokabide eta pentsaera patroien baitan txertatu. Hortaz, depresioaren prebentziorako urratsetako bat izango da pentsatzeko modu errealistak eta positiboak sustatzea,
|
bai
haurrengan baita haien inguruneko pertsona helduengan ere (gurasoak, irakasleak, aisialdiko begiraleak, etab.).
|
|
|
– Haurren batek depresio sintoma deigarriak dituela antzemanez gero, uste hori egiaztatzeko ahalik eta informazio gehien bildu
|
bai
haurrarengandik, bai familiarengandik baita beste irakasleengandik ere. Benetako susmoa izanez gero, eskolako aholkulari edota orientatzailearengana jo, pasatutako informazioarekin beraiek baloratuko dute zein pauso ematea komeni den.
|
|
|
Plateraren aurkezpena: giltzarria haurraren elikaduran Elikagaien aurkezpenak eragin nabarmena izan du
|
bai
haurrek bai helduok jateko gogo eta gustu handiagoarekin edo txikiagoarekin jaten dugun moduan, Wansink ek gaiari buruzko bere ikerketetako batean azaldu duenez. Izan ere, haurrak janariarekin oso maniatikoak badira edo elikagai berriak probatzeko interes gutxi badute, komenigarria da haien elikatze jarrera nola alda daitekeen jakitea, alderdi hauek kontuan hartuta:
|
|
|
Arteria hipertentsioa: haurdun dauden emakumeen %10 eta %15 artean presio handia jasaten dute haurdunaldian, eta arazo horrek ondorio kaltegarriak izan ditzake bai amarentzat
|
bai
haurrarentzat. Adin muturretan, 20 baino gutxiago eta 40 baino gehiago, hipertentsioa izateko arriskua bikoiztu egiten da.
|