|
2006
|
|
|
Pertsonek eta taldeek euren esparrua bilatu behar dute komunitatean, inguruarekiko loturak finkatuz. Batzuen eta besteen beharrak denborarekin aldatuz doaz eta, bai hizkuntzek,
|
bai
hiztunek, egoera berrietara egokitzen jakin behar dute.
|
|
2008
|
|
|
Artikulu honetako tartera mugatuz, azken urteotan Zaldibian Karmele Etxabek eta biok egindako elkarrizketa, talde eztabaida edo hiztunekiko hartu emanetan bilduz goazen datuekin nator. Datuek nabarmenak behar dute izan bai irakurlearentzat
|
bai
hiztunarentzat, soziolinguistikoki erabilgarriak izan daitezen ikertzailearentzat; alegia, ikertzaileak gai izan behar du datu horiei esker gizarteko arazo eta baliabideek hizkuntza erabilera une eta leku jakin batean nola zeharkatzen duten aztertzeko. Ez da erraza beti ondorio esanguratsuetara iristea, baina datuak bere honetan aurkeztea ere konpartimentazio soziolinguistikoa islatzeko askotan lagungarri delako eskainiko ditut hemen; alegia, karga edo balio soziolinguistikoa izan dezaketelako.
|
|
|
Auzotik> ko diferentzia ere aipatu dugu aurretik. Lehen hipotesi baten arabera, herritik gora dauden auzoetan
|
bai
hiztun zaharrek bai gazteek ere euskarari eta euskalkiari berari hobeto eutsi diote herritik Ordiziara bidean daudenek eta kale
|
|
2009
|
|
|
Egia da hori. Baina hori bezain egia da esatea etengabea izan dela euskararen atzerakada?
|
bai
hiztunei dagokienez bai erabilera esparruei dagokienez?, batez ere XIX. mendeaz geroztik, Franco jaio baino askoz lehenagotik ere. Atzerakada horren kausak askotarikoak dira, eta ez dute, jakina, guztiek eragin berbera izan, bistakoa da.
|
|
2010
|
|
|
...da, euskararen bilakaeraren azalpen makro kuantitatiboa deskribapen mikro kualitatiboaz osatzeak sakontasuna eman dio azken 20 urteotako nafarroako euskararen bilakaeraren azterketari. arakatu ditugun gazteen euskararekiko bizipenak koherenteak dira hiztunek izan dituzten hizkuntza ingurune eta esperientziekin. nafarroako euskararen egoera continuum moduan agertzen da, bai datu demolinguistikoetan
|
bai
hiztunen bizipenetan. Familia gizarte gune funtsezkoari erreparatuta, ikus dezakegu familia euskaldunbeteak (belaunaldi guztietan kide euskaldunez osatuak), oro har, Mendialde euskaldunean daudela. ingurune oso euskaldunak ohi dituzte eta haurren hizkuntza sozializaziorako baldintza egoki eta lagungarriak. gazte horien euskararen erabilerak gora egin du azken urteotan. baina gazte euskaldunen erdia baino gutxiagok baizik ez du hizkuntza inguruabar aldeko horietan hazteko aukera izan. herri oso euskaldunetatik at, euskararen galeraberreskurapen prozesu historikoa gertatu den herrietan familia ez da hizkuntza gune homogeneoa izaten eta heterogeneotasuna belaunaldi berean (gurasoak, adibidez) edota belaunaldien artean (aitatxi amatxi, guraso eta seme alabak) agertzen da:
|
|
|
Sarritan izaten dituzte hizkuntzek hainbat izen. Hizkuntzen polinomia ez da salbuespena, ohikoa baino, bai idatzitako kontzeptu abstraktuen mailan
|
bai
hiztunaren praktika arruntean.
|
|
2011
|
|
|
Baina pentsatu nuen ez ote genuen gazteei azaldu behar zergatik dituzten arazoak euskaraz egiteko, kontuan izanda gainera horrek bizitzan duen eragina. hori izan zen asmoa: liburu atsegin bat egitea irakasleen eskutan uzteko eta soziolinguistikan interes berezirik ez izan arren, gazteak gai horretan janztea, arazo horrek bizitzan eragina duelako,
|
bai
hiztun gisa eta baita irakasle gisa ere. kontatu dezagun beraz historia hori, baina ez soziolinguistika kontatzeko, baizik eta bizitzaren historia azaltzeko. eta hizkuntzak bizitzaren hedapen naturalak direla ere kontatu behar da, eta hor oreka behar dela. Batzuetan hizkuntza hautu hutsa dela esaten da, baina niri ez zidaten galdetu ea espainola ikasi nahi nuen. edota euskaratik zuzenean ingelesera joan nahi dudan. erakutsi beharra zegoen era natural batean ginela euskaldun orain arte, pixka bat hizkuntza ekologiaren ideia horretan sartuta.
|
|
2013
|
|
|
Atxikimendu moduaren lasaitze hau nabarmena da
|
bai
hiztunaren arloan, bai kultura kontsumoaren arloan, bai sorkuntzaren arloan. Sorkuntzaren arloko adibide bat jartzeagatik, hamarraldi batzuk atzerago, musika talde batzuk euskaraz kantatuta arrakastaren mugak sentitzeraino iritsi ziren, eta nahiago zuten taldea desegin, muga horiek gainditzeko erdaraz kantatzen hastea baino.
|
|
|
Bigarrenik, lotuta daudelako hiztun komunitatearen eta polisaren zoria. Polisa edo herria biziarazteko eredu humanitzaileagoak urratu behar badira, baliteke gizarte antolatuaren saretzean dugun ezohikotasun horrek geroan ere zeresana izatea, bai etorkizuneko herrigintzan eta
|
bai
hiztun komunitatearen taupadan.
|
|
2016
|
|
|
Hizkuntzaren eta hiztunaren planoa oso ‘aproposa’ da azpiratze mekanismoak aplikatzeko. Hizkuntza bat edo beste erabiltzeak oso ondorio desberdinak izan ditzake bai indibidualki eta bai sozialki,
|
bai
hiztunaren planoan eta baita hiztun komunitatearen planoan ere: hiztun menperatu izatetik hiztun menperatzaile izateraino, eta hiritar subordinatu izatetik hiritar hegemoniko izateraino.
|
|
|
Hizkuntzaren eta hiztunaren planoa oso' aproposa' da azpiratze mekanismoak aplikatzeko. Hizkuntza bat edo beste erabiltzeak oso ondorio desberdinak izan ditzake bai indibidualki eta bai sozialki,
|
bai
hiztunaren planoan eta baita hiztun komunitatearen planoan ere: hiztun menperatu izatetik hiztun menperatzaile izateraino, eta hiritar subordinatu izatetik hiritar hegemoniko izateraino.
|
|
|
Kopuru eskala hori garrantzitsua da, bai egungo egoera ulertzeko eta
|
bai
hiztun talde baten etorkizuna aurreikusteko98 Lurralde eremu guztietan dago zer eginik, baina euskararen geroa aurreikusteko eta hobekuntza neurriak proposatzeko orduan guztiak ez dira balio indar bereko. Kontuz ibili behar da, ordea, hiztun elkarteen balio neurketa kopuru absolutuetara bakarrik mugatu gabe.
|
|
|
Jarrera, konpromiso eta jokabide kontua ere argi azaltzen du faktore multzo honek: bai gobernuen eta erakunde ofizialen jarrera eta erabaki politikoak, eta
|
bai
hiztun herriko jendeak berak bere hizkuntza propioaz dituen jarrerak. Horiek ere kontuan hartzekoak dira, jakina.
|
|
|
hainbat euskaldunduak dira dagoeneko (euskara ulertzeko bederen). Baina proportzioan, urte hauetan guztietan askoz ere euskaldunagoak, bai ulertzaile
|
bai
hiztunago, izan dira 2 eta 16 urte bitarteko haur eta gazteak, 16 urtetik gorakoak baino, eta hainbat eta gehiago 44 urteetatik hurbilagokoen aldean.
|
|
2017
|
|
|
Merkatu haietan ideologien, zientzien eta irudikapen sozialen produktuak hibridaturik aurkituko ditugu. Jakintza eta errealitatea eraikitzeko bide autonomoak eta mailakatuak izan ala ez, bai analisian, bai diagnosi amateurrean,
|
bai
hiztunen bizipenetan, nahastuta agertzen dira, elkar sustengatzen eta bermatzen dutelako. esan bezala, hiztun arruntek zientziaren ikerketa teknikoen bermea bilatzen dutelako eta ikerlari adituek hiztunen praktika errealetan bermatu nahi dutelako euren jakintza. interesgarriena, beraz, ez da zein den egiazkoagoa edo objektiboagoa eztabaidatzea; erreala nahikara sortzeko, eraldatzeko edota iraunar... eguneroko berriketan eta solasaldietan sortu eta landu egiten den" egoerako definizo diagnostiko ebaluazioa" 3 bistan da erabilerarekin batera beti doala ekintzan bertan inplikaturik, arauzko erabilerari buruzko gogoeta edo diskurtsoa. hori dena areagotu eta handitu egiten da hizkuntza gutxitu eta bazterturen bat legitimatzeko prozesuetan. baina dialektologian edo hizkeren eta erregistroen balio eta estatus sozialaren ikerketan kontuan hartu bada ere, hiztunen ezagutza soziolinguistikoa ez da aski landu.
|
|
|
Ez dago identitate euskaldunaren programarik ez curriculumik euskararen ikasketan eta transmisioan, eta euskara, funtsean, hizkuntza akademiko formala da belaunaldi berrien buru bihotzetan. Euskainola deritzan hizkera gailendu da euskaldun berri gehienen jardunean143 Irene Arraratsekin batera esateko,, euskara deserrian bizi da, muineraino sartuak baititu beste bi hizkuntza, bai bere lurraldean,
|
bai
hiztunen aho belarrietan? 144.
|
|
|
Euskarazko hedabideen kartografiaren 2016ko errealitatea islatzen da, baita hedabide horiek izan duten garapena eta azken joerak ere. Hedabideen korrelazioa aztertu dugu
|
bai
hiztun kopuruekiko bai eta euskal abertzaletasunarekiko (boto kopuruetan neurtuta) ere, hedabideak baitira hizkuntzaren garapenerako baliabideetako bat. Gure perspektiba hizkuntza komunitatea izan da.
|
|
2019
|
|
|
Badirudi, horrenbestez, hika egiteko urratsa egiten duen “hika hiztun berriak” ere ez duela alfonbra gorririk aurkituko oinpean. Ikergai interesgarria litzateke trantsizio hori aztertzea, eta agian aukera emango liguke hausnartzeko
|
bai
hiztun berriaren bide malkartsuari buruz, bai euskaldun zaharrek bide horretan jokatzen duten rolari buruz.
|
|
|
Lasterketara itzulita, hirugarren multzo batean, bakarrik eta beste hizkuntza gutxituetatik metro dezentera kokatuko nuke katalana. Nire ustez, kasu berezia da,
|
bai
hiztun kopuruarengatik eta baita alboko erdarekiko duen distantzia linguistiko txikiarengatik ere. Katalanek berek Europako hizkuntza ertainen artean kokatzen dute bere burua, hiztun kopuruari dagokionean Europako 16 hizkuntza delako hamar milioi hiztunekin.
|
|
2021
|
|
|
CELROM Eskualdeetako edo Eremu Urriko Hizkuntzen Europako Gutunak, Europako Kontseiluak 1998an onartu eta ordudanik indarrean dagoenak, estatu sinatzaileei konpromisoa harrarazten die herri administrazioan, justizian eta komunikabideetan hizkuntza horiek erabiltzeko eskubidea bermatzeko, bai eta haien irakaskuntza bultzatzeko ere. Hogei urte geroago, laguntza eman behar zaie ikerketari eta esku hartze estrategikoari,
|
bai
hiztun dentsitate handiko eremuak babesteko, bai, beste muturrean, arrisku sozialari aurre egiteko, hau da, higaduratik babesteko, baita hizkuntzen desagerpenetik babesteko ere, kasu batzuetan oso aurreratuta baitago prozesu hori.
|