|
2000
|
|
|
Horrexegatik azal dezake Kojeve k Aristotelesenean azalgaitz dena: mamut kontzeptuaren iraupena, gizakiongan, nahiz galdurikoespezie batena izan?
|
bai
baitugu are fosilik gabekoen kontzepturik ere?.
|
|
|
Edo ez duela ikusi beharrik," lanbroak izkutatzen dizkionean" maite ditu poetak gure bazterrak. Errealitatearen arbolak, izan ere,
|
bai
baititu sustrairen batzuk geure barnean. izarrak itzaltzeraino dira argiak maitea zure begiak zure begiak maitea izarrak itzaltzeraino dira argiak
|
|
|
Sagastian nabil...
|
Bai
zutela ao keru, sagarrak nire urbil.
|
|
|
Ama alabak beren mahai izkinan, hitz eten eta iheskorrak erabiliz, solasean ari zirela, mutilek berriz, isil antza jaten zuten, eta elkarri esaten zizkioten hitz bakanak, beragandik gertu izan arren, ahoa ertitxian eta erdibetean esaten zituztenez, Xanek ez zituen ulertzen. Azentuagatik hala ere, baina
|
bai
zuten jateko era basa samarragatik ere, mendiko mutilak zirela atera zuen; segurrenik, eguzkiaren aldeko erreka haietako batekoak. Lupo, Xanen ondoan, paretaren kontra zena, luzea zen, bizar motza zeukan eta, betazalak ia arras itxita zeuzkala, noiznahi lo jausi behar zuela zirudien.
|
|
2001
|
|
|
Ez da ona, baina hasierako gaitza da. Dena den,
|
bai
zuenean eta bai beste batzuetan beste pertsona batzuk ere agertu dira. Pixkanaka beste jende bat ere agertzen ari da:
|
|
|
Eskabide diskurtsibo bat dugularik, debatekideak jakinaren gainean ipinibehar dira eduki tematikoak aurkeztuz. Moderatzailearen arabera ezezik, partaideenaukeren eta ikuspuntu pertsonalen arabera ere finkatu behar direla ikasi behar da.Hala izateak
|
bai
baitu berea: gai arloak ere elkarlaneko kontuak direla, negoziatubeharreko alderdiak hain zuzen.
|
|
|
makur bakarra, hutsaren hurrengoa, hiztuna ni izatetik letorke. Gaia berez hain limuria izateaz gainera,
|
bai
baitut halako susmo bat badela bazterretan, ugarixko agian, begi zorrotzez eta bekozko ilunez begira daukadanik, noiz laprast egingo ote dudan. Azterketa librearen izarrak bildu omen gaitu, ordea, bertatik eta urrutitik, Deiaren inguruan, eta horrexek lasaitzen dit barrena.
|
|
|
Liburuxkaren izena ez dut gorago osorik aldatu,
|
bai
baitu eranskin edo isatsen bat: Nornahiri datorkio gogora indarka ari gabe, zapalduago zegoela euskara 1946an 1956an baino.
|
|
|
Ez, berriz ere diot, Espainiakoak.
|
Bai
baitut halako susmo bat hemen kontrabandoan dabilen dirua bera ere, faltsua izateaz gainera, etxe inguruan egina dugula.
|
|
|
Irakaskuntzan, erabat harturik goitik beheraino, istilu larriak ikusi beharrean gara, lehengoez gainera, oker ez banabil, erdian harrapatuko gaituzten indarrak prest baitaude dagoeneko, zizpaz armaturik. Alde batetik Espainiako ezkertiarrak,
|
bai
baitute kexakizunik aski berrogeizaro aspergarri honetan ikusi eta nozitu izan behar dituzten bidegabeekin: Irakurria bide duzue" Una alternativa para la enseñanza" deritzan dokumentua.
|
|
|
Jakina, Kimika atzeratuxea egoki artean eta ezin atera bere gaiak gaurkoek bezain huts, garbi eta aratz, batere âustez behintzatâ erdal ku  tsurik eta gandurik ere gabe. Ez zuen horrenbestekorik nahi ere noski, ikusiz eta ikasiz eskarmenturik aski
|
bai
baitzuen oraingo zenbaiten antzera bide horretatik abiatzeko. Baina ordukoek ez bezalako arretaz jasotzen zituen hitz zaharrak, gutxi erabiliak, eta maiteago zituen beti euskarak berezko dituenak.
|
|
|
Berak 1918an Oñatin egin zuen hitzaldi ezagunean Â" aspecto social" eta" aspecto literario" izendatzen dituenak. Bigarrenaz dioena (eta bigarrenaz bakarrik ari gara mintzatzen azkenaldi honetan) aldatuko dizut hona, eta zegoen gisa erdaraz eman,
|
bai
baitut halako susmo gaizto bat horrelakoak, gure hizkuntzara aldatzen direnean (eta hauek orain  dik orain aldatu nituen) ez direla inoren belarrietara iristen:
|
|
|
Arantzazurako lanak prestatzeko hautatu zuten batzordea (eta ni bestek hautatu ninduen, ez nuen neure burua hautatu eta, egia esan behar baldin badut, nahiago nuen hautatu izan ez baninduten), betelan gisa, batasunerako balio zezakeen eredu baten  zenbait ezaugarri nagusi markatzen hasi zen, besteak âgehienakâ beste baterako utziaz. Eskubide osoa du nornahik eredu horren akatsak eta aldrebeskeriak(
|
bai
baititu, dudarik gabe) erakusteko, eredua erabat baztertzeko eta arbuiatzeko ere bai. Baina(" Baña...
|
|
|
Ez naiz sekula garbitzeko gauza izan ea bere erdarazko competencea performance kaxkarren kidea zen ala ez. Aspaldidanik dut ezezko susmoa3
|
Bai
baitzuen halako bere gisako" unore" maltzurra eta arras atsegin zitzaion erdaldunen ezpainetan esaten zituen mordoilokeriek sorrarazten zuten irribarrea ikustea, gero, bakarka edo lagunekin, algara lasaia egiteko besteren barre murritzaren bizkarretik. Ama serioagoa nuen; zorrotzagoa ere bai.
|
|
|
Areago, gehiegizkoa izango litzateke agian CDN alderdiaren ukoa hedabideei leporatzea (badirudi alderdi honi zuzendu zela bereziki urtarrileko adierazpena). Besteek bezala, alderdi honek
|
bai
baitu, beste ezeren aurretik, bere espazioaren eta bere baseen gaineko iritzi bat, eta CDN alderdiaren" navarrismoa" ipini behar genuke, horrenbestez, jarrera horren lehen arrazoi. Nolanahi ere, sistema politikoaren eta hedabideen sistemaren arteko elkar eraginaren ikuspegia, liburu honetan hainbestetan errepikatu duguna, aintzat hartzen badugu, modu orekatuagoan ekin ahal izango diogu arazoari.
|
|
|
Bada ez, nonbait. Horrek ere
|
bai
baitu azalpen egokia. Harrituta gelditu naiz.
|
|
2002
|
|
|
Nabarmenak, urte osoko agerraldia oraintxe egin behar dutelako, behin polen hautsa zabaldu eta lore emeak ernalduz gero beste ezertarako gauza ez eta landareak, lasai asko, lurrera botako dituelako. Emeak, aldiz, ttiki ttikiak ia ikustezinak dira, harropuzkeriatan ibili baino lan garrantzitsuagoak
|
bai
baitituzte. Ernaldu ondoren hor iraun dute negu osoa, izotzaren beldur, hostaia berriarekin bat elikagaiak ekarriko dizkion izerdi kolpe handiaren zain; gero hilabeteak joango zaizkie fruituak hazi eta heltzen.
|
|
|
Paxismoaren abere indarra eldu ezin leiteken bazter zoragarriak
|
bai
ditugu, aldiko gertaera bat edo beste ez yaku ezetariko eragozpen.
|
|
|
Hala eta guztiz, ahal zuen guztietan haren oinetakoei eta kapelari begiratzen zien Pertseok. Kapela hark ere
|
bai
baitzuen zerbait berezia?
|
|
|
Era berean, aipatzen diren arren?, liburu honetan ez da egiten emisora edo kate erraldoien historia, horiek
|
bai
baitituzte beren laudatzaile propioak, baina ezin ukatu horiek ere euskal irratigintzaren parte direla, horregatik aipatzen ditugu?. Baina ez gara ur horietan oso sakonera sartuko; esan bezala, horiei buruzko historia aurkitzea erraza baita.
|
|
|
–Aldageletan egon garenean... Beraiek
|
bai
dituztela titiak!
|
|
|
Sergiok buztina lantzeari; Sarak, berriz, tornutik eta Sergioren eskuetatik sortzen ziren lurrezko ontziak pintatzeari, labean sartu aitzin.
|
Bai
baitzuten labe bat ere, Sergiok amari onartu zion opari bakarra.
|
|
|
Kirolzalea zen, baina kirolak ez zuen itsutzen.
|
Bai
baitzituen beste zaletasun batzuk ere, ohi baino ume sentiberagoa zenez gero. Leire bezala, ipuinzalea zen, eta eritasunak are ipuinzaleago egin zuen.
|
|
|
Gizartean gerta ote zitekeen mirari baten antzeko zerbaiten pare. Euskara nahi genuen gureganatu, denonganatu hobeki esan, guk
|
bai
baikenuen dagoeneko gureganatua, eta ehiztariak xoria saretan atzematen duen gisa, uste genuen euskarak ere halako batean erdara bere sareetan harrapatuko zuela behin hegoak mozturik. Indartsu sentitzen genuen gure burua, gogoz betea, adoretsu eta kementsu, eta gai ginen beroaldi batean horretan sinesten ez zuena ezpatarat deitzeko ere harresi baten gibeleko aldean ezkututako lorategian.
|
|
|
Gaur egun
|
bai
baititugu 365 egun, gauez, goizez eta arratsaldez, euskaraz, mundu honetara etortzearekin batera sehaskatik aurkitu dituzunak zuk. Deusik ere aldatu ez dela pentsatzen duten horien gogoa freskatzeko balio dezake horrek, gaur egun irratia eta telebista hortxe baititugu, isildu gabe.
|
|
|
Marteko euskara deitzen du Zuazok. Eta hori aski zuzena da, Marteko kontuek
|
bai
baitute, ez pentsa, pisu handia guretako, zuk ez bezala nerabetasuna aspaldian gibelean utzi genuenendako, zeren zure adinean zalantzak baikenituen guk planeta hartan marteraz egiten zuen jenderik bizi ote zen menturaz. Euskararen batasuna bideratzen ari zenean ohartu ginen, beharrik, han ez zela inor ere bizi.
|
|
|
agian" artezialari" esan nuke edo, egokiago," trebetasunlari".
|
Bai
badugu guk irudimena (fantasia esan nuke) artifizieroak artezilari bihurtzen ditugunean! Trebe dena, artifizioetan jantzia da?
|
|
2003
|
|
|
Bertan, probintziako diputatu generalak hartzen zuen erregearen ordezkaritza lana. Gainera, Arabak ez zuen kode bateraturik lortu foruari dagokionez (Bizkaia edo Gipuzkoak
|
bai
zutena, eta Aiararen salbuespenarekin), eta probintziaren gehiengoan errege forua eta legea zen nagusi (Gaztelako erregearena, hiribilduetako hiri gutunen bidez). Hala ere, tokian tokiko erakunde hauek oso garrantzitsuak ziren, administratiboki autonomoak ziren eta.
|
|
|
FAO Nazio Batuen Elikadura eta Nekazaritzarako Erakundea da, 1945 urtean sortua nekazaritza eta elikadura arazoak jorratzeko, gosea eta azpielikadurari aurre egin eta elikadura ziurtasunalortzeko asmoz. Nazioarteko datu iturri nagusia da, bai aldiroko txostenen bidez,
|
bai
duen datuenbase estatistikoaren (FAOSTAT) bidez. Datu horiek FAO (2002a) tik aterata daude.
|
|
|
Gainera, zer txorakeria pentsatzen ari da? Herriak
|
bai
baitu bere jokabidearen berri: ez al da hargatik, bada, gabardina, betaurreko eta gezurrezko txima luze haiekin etorri, inork igartzeko beldurrez?
|
|
|
Baina azpildarrok badugu esperantzarik, ezin izanen duela harrapatu. Nik ere
|
bai
baitut neure esperientziatxoa, bi errealeko txanpon haiekin neureganatua, haiekin ahalik eta dorrerik luzeenak osatu nahi nituenean: haiek ere, neurri batera iristen zirenean, hankaz gora egiten baitzuten, ezinbestean.
|
|
|
Ongitxo dakit zuk ez duzula zure bizitza aldatzeko premiarik sentitzen eta, batez ere erretreta hartu duzunetik, ez duzula herrixkara itzultzea eta bertan geratzea beste desiorik, ohi bezala, nire iritziaz behin ere galdegin gabe. Bada gera zaitez, gera zaitez eta ez itzuli, zeren nik, uste nuenaren kontrara, oraindik ere
|
bai
baitut bizigogorik. Bizi gogoa edo.
|
|
2004
|
|
|
Asmatzaileek agindu dutenez, sistema berri hau urrats handia izango da agente patogenoak erabat suntsitzeko bidean, indarrean dagoen teknologiarekin alderatuta,
|
bai
baititu hainbat abantaila. Orain erabiltzen diren sistemek paperezko iragazki bereziak erabiltzen dituzte.
|
|
|
Gantzak, sodioak eta kolesterolak osatu hirukotea elikagaietan ugari agertzea osasunarentzat kaltegarria da, hipertentsio, trastorno baskular, dislipemia (kolesterola edo triglizeridoak altuegi) eta gehiegizko pisuan errurik
|
bai
baitu.
|
|
|
Internet bidezko komunikazioetan ohikoa den jendetasuna (netiketa) chatetan ere (www.ayuda irc. net/ netiqueta. shtml) erabiltzekoa da, bigarren hauek
|
bai
baitituzte aspaldi onarturiko jokamoldeak.
|
|
|
Zuek
|
bai
duzuela azal lodia!
|
|
|
Organismo bizidun batckbere gurasoen antzekoa izateko bebar ditucn baliabideak asko dira eta denak garrantzimaiia berekoak. Azkenik. azpimarratu nahi dute genotipoaren eta fenotipoaren artcko erlazioa ez dagoela programa batek dcterminaturik, askotan inguruak ere
|
bai
baitu zer esanikerlazio hori nolakoa izango den ikusteko. Hori adicraztcko crrcakzio arauak?' deitzen dcntrcsna teorikoa nabarmendu dute:
|
|
|
Edo ez naiz iritsiko –beste behin egin zuen eztul– Eta Landau? Landau
|
bai
dugula ezinbestekoa!
|
|
|
Amonak
|
bai
baitzuen gaitz eta zoritxar bakoitzeko santu edo santaren bat babesle. Baina Santa Barbararekin bakarrik zuen latinezko harremana, lelo hura bitarteko:
|
|
2005
|
|
|
Zientzia produkziorik probisionalena eta eztabaidagarriena gertatzen zaigu, beraz, ziurtasun laburrekoa dugu. Kultura artistikoak, aldiz, literarioak eta abar, horiek
|
bai
dutela bere indibidualtasuna eta iraunkortasuna aldaezina delako arte ederreko lan zehatza.Giro honetan bizi gara eta historiaren esparruan lerroak aipatu lirateke, historia ekonomikoan, historia sozialean, historia politikoan edo kul turgintzazkoa edo historia ekologikoan. Bestalde, mikroanalisiaren garrantzia eta premia garatzen doa.
|
|
|
Informazioa eta jakintza eskuragarriak dira, ulerterrazak eta kalitatezkoak, baliabide mota bat azken batean beste ezer baino gehiago. Osterantzean, informazioa prestatzea eta zabaltzea herri administrazioei dagokie, bai legez
|
bai
duten ahalmenagatik. Baina kontua zera da, garapen iraunkor bateranzko iragaitzak administrazioaren eta gizartearen pentsamoldeetan hainbat aldaketa behar dituela, eragimenerantz jotzearren, estilo ireki eta aktibo bat jorratzearren, eragile publiko eta pribatuekiko lankidetzaz.
|
|
|
Esandakoak esanda, ez naiz bertso txar bat egiten hasiko, lehen ere gaizki errimatutako bertsoak eta poemak
|
bai
baititut, eta prosan amaituko dut, esanez, euskarazko kultura egoera txarrean dagoela Nafarroan, Iparraldean eta baita Euskal Autonomia Erkidegoan ere; egindako aurrerapenek, handiak izanik, ia hiltzoritik abiatu ginelako, ez baitute deus bermatzen gerora. Horregatik, EAEko gobernuak, abertzaleenak, ez badu erabaki politiko sendo eta estrategikoa hartzen, gutxi balio du abenduaren 3an Euskararen Nazioarteko Eguna ospatzeak.
|
|
|
Orduan, abuztuko eguzkiak sapa kiskalgarrian jotzen zuela, soldaduek ekin zioten himno nazionalaren metalei gain hartzen ziela, halako hots lazgarri bat heldu zen beheko kaitik, luze, atunketari eta lebatzero guztiak tutu joka hasi baitziren, orain ere adio egiten, urte zaharra eta gauerdi balitz bezala, Francisco Franco bazihoalako,
|
bai
baitzituen beste zeregin batzuk, portuko jangela handian langileen artean gordea zioten lekuan lan publikoetako ministroak, Vallellanoko kondeak, bazkaldu zuen haren ordez, Espainiaren mailako nazio handi baten gobernatzea ez duzu jostaketa. Beste eginkizun batzuetara alde egin zigun diktadoreak, eta Francok bazkari hura huts egin izanak arazo teologiko larria ekarri zion don Serapiori.
|
|
2006
|
|
|
«Sinestarazi behar diegu amei haurdunaldian gehien irabazten duten seme alabek, umekiaren garapen normaletik ihes egiten dutenek, printzipio oneko semearen edo alabaren obesitatea aurreikus dezatela», dio adituak, Obesity aldizkariaren azken zenbakian agertzen den gai horri buruzko artikulu baten lehen sinatzaileak. Amak ere
|
bai
Duela bi hamarkada baino %60 haur obesoen proportzioa handiagoa da Estatu Batuetan Ama loditzat jotzen da haurdunaldia hastean gorputz masaren indizea 25etik gora duenean. Badira, bestalde, haurdunaldian pisua irabazteari nabarmen eragiten dioten zenbait faktore:
|
|
|
Nire aitak, nahiz eta jakintsua ez izan (ez
|
bai
zuen motiborik izateko ere), helburu bezala izan zuen beti bere lana zuzen betetzea eta beraren iritziz, derrigorrezkoa egiten zitzaion ordea une horretan kalean egotea.
|
|
|
Balio artistiko handirik ez dute izango, baina, ondo pentsatuta, badute euren balioa; ezin uka dezaket hori. Begira, hirugarren koadroak
|
bai
baduela balio bikoitza, artistikoa eta sentimentala edo. Chillidarekin berarekin egin genuen topo erakusketara joan ginen arratsalde hartan.
|
|
|
Ugariak dira, besteak beste, gure hizkuntzaren iragana ez baita beste batzuena bezain gardena, argia, ikertua edo dokumentatua. Ezta oraina ere, iraganetik datozkigun horiez gain, gaur gaurko misterioak ere
|
bai
baititugu. Itzal asko dugu, zalantza dezente argitzeke.
|
|
|
haiek
|
bai
gintuztela
|
|
|
Orain ikasten hasi ote duen, kezkatuta dago Anselmo; okerrago dago Meltxor,
|
bai
baitu, esan du, hamar urte bederen ez duela lerro bat eskribitu.
|
|
|
– Talde berezirik
|
bai
zuen Polizian?
|
|
|
– Drogarik
|
bai
zuenean?
|
|
2007
|
|
|
Bestetik, pianoa ere ikasi nuen, haren bidez musikaren arkitektura laburbildu dezakezulako, musika hizkuntzaren arimaraino hel zaitezkeelako. Musikak
|
bai
baitu bere semantika. Ahozko hizkuntzarena baino abstraktuagoa agian, baina semantika zehatza azken batean.
|
|
|
Barrabas belarra belar txartzat dugu soro eta ortuetan, kalte latzena, baina, hazitegi eta muintegietan eragiten du. Lurpeko erreboilatxoetatik egun gutxi batzuetan zabaldutako hiru orri edo hirustek berehala itzalpean hartzen
|
bai
dituzte landaretxoak. Haziak emateko antzu, erreboilatxo horiek erruz ugaltzen ditu eta guk nolanahi zabaltzen.
|
|
|
1902ko kongresu gatazkatsu hartan ez zuten euskal ortogra, az jardun. Federazio literarioa sortu
|
bai
zuten, ostera, Eskualzaleen Biltzarra deituko zutena. Honako kide hauek ziren Zuzendaritza Batzordea osatu zutenak:
|
|
|
Belzte zuzeneko beste paper batzuek albumina papera ordezkatu zuten, baina ez ziren errebelatzen ziren bromuro paperak izan, 1880 hamarkadan merkaturatutakoak. Egia da bromuro paperak famatuak egin zirela,
|
bai
zuten errebelatzeko gaitasun arinarengatik baita eguzki kameren bidez handitzeak egiteko beharrezkoak zirelako ere. Baina hasieran, belzte zuzeneko kolodioi eta gelatina paperek kalte gehiago egin zioten albumina kopiei bromuro paperek baino.
|
|
|
Valentziako Unibertsitateko Kimikako irakasleek ziurtatu zieten tabakoak propietateak galtzen dituela denborarekin. Ondoren, zuzenean egiaztatu zuten beste herrialde batzuetan kutxazainek
|
bai
dutela kontsumorako gomendatutako epeari buruzko informazioa. Juan Fernándezek dioenez, “Espainian sartzen ez diren marka berak dira, bai, ordea, Brasil, Venezuela, Kolonbia edo Armenian”.
|
|
|
Lan handia egiten dute Arantza bezalako herri txiki batean, eta hortxe, gibelean eta itzalean herritarrak daude, beraien borondate eta ilusio guztiarekin prestatzen
|
bai
dute ez bakarrik Amabirjin eguneko dantza saioa, baizik eta baita bezperakoa ere.
|
|
|
Eibarko Astelena pilotalekua jendez bete zen, ikusmin handia piztu
|
bai
zuen norgehiagokak
|
|
|
Fernando Vidarte Aspeko administraria eta Patxi Mutiloa gerentea partidan izan ziren, eta konfidantza eskertu zuen Goñik, nahiz eta hori markagailuan ez islatu. Orain 22 tantutara iritsi da, azken finean, pilotan ere emaitzek balio
|
bai
dute.
|
|
|
Mugimendu hauek publizitatean gastatzeko duten aurrekontua hutsaren hurrengo denez gero, masa hedabideek ez dute arazo larregirik beren EDA estrategiari eusteko. Instituzio publikoek eta multinazionalek
|
bai
dute dirua horretan inbertitzeko. Horiek bai, target egokia.
|
|
2008
|
|
|
Egia da, bestalde, beste ume asko direla, egin gabe gelditzen direnak. Duela urte batzuk hau, ezin ulertuzkoa litzateke, baina orain ez da horrela, zeren denok nahi
|
bai
dugu, nolabait, koherentzia eta ardura denen gainetik jartzea, gure erabakietan, eta hori oso ondo dago.Elizara etorri diren haur eta gurasoek, askotan, egun hori eta horrelakoak bakarrik dituztela erreferentzi bezala, ez igandeko kristauon bilkurak, eta honek badituela hainbat arrisku. Gure nahia beste bat litzateke, egia esan, baina errealitatea den bezalakoa da.
|
|
|
Hain juxtu, horretaz baliatzen da nanoteknologia, produktu eta aplikazio berriak sortzeko. Horrekin batera, ordea, kalteak eragiteko arriskua dute,
|
bai
dituzten ezaugarriengatik, bai neurriagatik.
|
|
|
Harrapaketan jolastea, hori
|
bai
duzula gustuko. Zure bila datozenean ihes egin, eta ihes doakizunaren bila joan.
|
|
|
Osabak
|
bai
baitzuen pertzepzio hura, antza: sutegi txiki bat zuèn errementaria. Bixente Orbe bera?
|
|
|
Gertaera hura inflexio puntu bat izan zen Fausti eta Reginaren arteko harremanetan, zeinek hobera egin baitzuten, itxuragabeki, aurrerantzean. Orain bai baitzuen bakoitzak, elkarrekin eta elkarrengana izan zutèn barne biluztearen ondorioz, bestearen kokapenaren berri, eta
|
bai
baitzituen, halaber, bestearen erreferentzia zehatzagoak harremanak behar bezala finkatzeko. Eta, lehen barne biluzte hark beste barne biluztee tarako bidea irekitzen baitzuen, konfiantzazko giroa sortuz joan zen beren artean.
|
|
|
Ongi entzun, une hartan, baina, izebak kopeta zimurtu zuen apur bat, zalantzaren bat etorri balitzaio bezala, nahiz eta berehala lisatu zuen zimurra, bere borondatearen ahalegin hutsez?. Behin batean, Pernando bere semearekin kezkatzen hasi zuan, berak
|
bai
baitzuen non bazkaldu, erretore etxean, baina semeak ez. Non bilatu semearentzat bazkaria?
|
|
|
domingotarra, izan ere, bere komunitateko aita ekonomoa zena, udazkenero pasatzen zen ingurutik, urtero egin ohi zuèn hirurogeita hamar legoako bidaian, bere komentutik domingotarrek eliz probintziaren hiriburuan zutenera, bertako aita ekonomoarekin bildu eta hari laguntzeko, ordenaren kontu eta balantze orokorrei lotutako zereginetan. Domingotarrak, beraz, noiznahi bisita zezakeen arreba, apaiz zèn heinean eta moja baten ahaide hurbila, erraz zuen fabore bereziren bat lortzea?, urteren batean ez bazen bestean, baina inoiz ez zen balizko fabore hartaz baliatu,
|
bai
baitzituen domingotarrak halako atsegin bat eta halako harrotasun bat, arreba ez bisitatzetik zetozkionak, Jainkoaren aurrean merezimenduzko ekintza zelakoan. Eta orduan ere ez zen fabore hartaz baliatuko, baldin eta ezusteko bat gertatu izan ez balitzaio.
|
|
|
Gertaera hura inflexio puntu bat izan zen Fausti eta Reginaren arteko harremanetan, zeinek hobera egin baitzuten, itxuragabeki, aurrerantzean. Orain
|
bai
baitzuen bakoitzak, elkarrekin eta elkarrengana izan zutèn barne biluztearen ondorioz, bestearen kokapenaren berri, eta bai baitzituen, halaber, bestearen erreferentzia zehatzagoak harremanak behar bezala finkatzeko. Eta, lehen barne biluzte hark beste barne biluztee tarako bidea irekitzen baitzuen, konfiantzazko giroa sortuz joan zen beren artean.
|
|
|
baita markesa anderea eta Natalia ere, jauregi atarian zeudenak; altxatu ziren ama alabak kalonje jauna parez pare egokitu zitzaienean; hitz egin zion markesa andereak kalonje jaunari belarrira: . Gaixoari Jauna eman aurretik, berorrekin hitz egin nahi nuke partikularki,
|
bai
baitut zer kontaturik??; esan zion honek buruaz baietz; abiatu zen markesa anderea lau pertsonaz osatutako segizioaren aurretik, otoiztegira heldu bitartean; sartu ziren laurak bertan, baita markesa anderea eta kalonje jauna hantxe bakartu ere, Natalia eta elizmutila kanpora bidaltzen zituztela; kontatu zion markesa andereak kalonje jaunari Reginak kontatu ziona?. Badirudi, beraz, biak maitemindu... esan zion azkenean, esandakoaren laburpen gisa?, eta kalonje jaunak bere ondorioak atera zituen:
|
|
|
–Orain bai, lasai joan naiteke hemendik?? esan zion Reginak markesa andereari, baina hura ez zen egia, egia osoa ez bederen, Reginak
|
bai
baitzuen errudun uste moduko bat, Nataliarekin izan zuèn tratutik zetorkiona, tratu hura, exorzitatu zutèn garaikoa batik bat, jaun kalonjeak bideratua izan bazen ere. Nataliak, gainera, ez zion besterik erakutsi, baita Regina agurtzeko mementoan ere, besteek, markes jaunak, markesa andereak eta Natividadek?
|
|
|
edan zitzala egunero Mariani markako hiru kopatxo ardo, ardo magique hura kemen eragile aparta zelakoan; Nazariori ere aholku bera eman zion, jakina, nahiz eta Nazariok ez zuen aholkua bete, ardoak halako zapore bat zuelako, kemena ere soberan zuen Nazariok, ardo magiko hartaz baliatu gabe ere!?, berari atzeraka eragiten ziona; izeba Ursulari, aldiz, izugarri gustatu zitzaion, batek ez zekien benetan gustatzen zitzaiolako, edo botilak aita santu Leon XIII.aren argazki hura zeramalako, propaganda gisa? izebak bertatik bertara ikus zezakeena une hartan, dentistak
|
bai
baitzuen bere kontsultan ardoaren erakuskari bat; argazkia aurrez aurre zuen arren, baina, ederki kostatu zitzaion emakumeari dentistak eta Nazariok esaten ziotena sinestea, hark gazteleraz eta ilobak euskaraz: iaz hil zitzaigùn aita santu Leon XIII.ari ere erruz gustatzen zitzaion; hainbeste gustatzen zitzaion, ardogileari urrezko domina bat eman zion, baita bere irudia erabiltzeko baimena ere, propaganda gisa; eta izeba Ursula, bere herritik inoiz atera ez zena, harri eta zur; eta izeba Ursula, propagandaren mundutik urrun bizi zena, lekuz kanpo; eta izeba Ursula, begien bistan zuena ikusi arren, ezin sinetsirik:
|
|
|
halakoa izan baitzen, agidanez, balizko bortxaketak eragin ziòn haragi ikara eta halakoa haragi ikarak eragin ziòn erantzuna, umiliazio erabatekoak harrotasun erabatekoa du berdinbide?, nortasunaren berrespen automatiko bezain absolutu batera eraman zuena, ezinbestean eraman ere, fede absolutuzko jarrera bitarteko? bestelakoan Reginak
|
bai
baitzuen, antza, baita itsu sinesten zuenean ere, itsu sinetsi, markesa andereak bezala sinetsi nahi izatekotan!?, errealitatearekiko halako zentzu bat, jatorritik eta berezko mesfidantza batetik zetorkiona, ausaz, eskala sozialean ibili behar izan zuèn bideak baldintzatua, ezer ez izatetik zerbait izatera iristeko bidean zegoenak berezko zentzu bat behar baitzuen, defentsiban jarri behar zuena ... horixe baitzen, menturaz, psikearen edo sinesmenaren ikuspegitik, markesa anderearen eta Reginaren arteko alde nabarmenetako bat:
|
|
|
Ikustekoa izan zen, bai, gutun hark Reginari eragin ziòn poza, bizpahiru egunetan kantari izan zuena. Faustirengandik eta beste neskameengandik ikasitako koplak nagusiki, zeinek, apurka apurka, umetan ikasi zituèn euskal kantuen tokia hartu baitzuten?, lanari ere inoiz baino gogotsuago ekiten ziola! Baina amets hura bete artean, ametsa biribiltzeko, jauregia ispiluz eta koadroz josiko zuen bere garaian, bai alafede!?, markesa anderearekin jarraituko zuen, inoiz baino zintzoago,
|
bai
baitzituen jokabide hari eusteko bi arrazoi gutxienez, zalantzarako tarterik uzten ez ziotenak: alde batetik, Reginak markesa andereari zor ziòn leialtasuna zegoen, desleialtasunaren posibilitatea eragozten ziona, Villalbakoarengandik hainbeste mesede jaso ondoren; bestetik, Reginaren ikasmina zegoen, jauregiari lotutako kontuen zerrenda amaiezina ikastera zeramana:
|
|
|
Beñardok adi adi entzuten zion, Ismaeli eta Honoratori ez bezala begirune izugarria baitzion Nazariori. Anaia zaharrena, izan ere, beste labe bateko opila zen,
|
bai
baitzituen dohainak, anaiengandik bereizten zutenak: agintzeko dohaina zuen, autoritarismotik hurbilago, nolanahi ere, autoritatetik baino?, eta aurrera egiteko dohaina zuen, baita muturreko egoeretan ere. Beñardok behin bakarrik ikusi zuen Nazario atzera egiten, lagun batek bizkarretik barea sartu eta izoztuta bezala gelditu zenean?, zeinek adoretu egiten baitzuten, kikildu beharrean.
|
|
|
Nazariok galderak eta galderak egiten zizkion Mateori, fabrikaren organizazioari buruzkoak edo teknologia berriei buruzkoak, eta Mateok mutil berezi ezin baliotsuago baten aurrean zegoela egiaztatzen zuen. Mutila, gainera, ez zen Mateori galderak egitera mugatzen,
|
bai
baitzituen berak ere bere ideia propioak, fabrikaren ekoizpen goititzea helburu zutenak eta Mateo behin baino gehiagotan txunditzen zutenak. Txundidura, ordea, erabatekoa izan zen Mateo Sukunzak egindako galderari:
|
|
|
egiten zuena egingo ez balu bezala egiten bazuen ere, hurkoen keinu ilun nabariei irri hautemangaitz baten argi xumearekin erantzuten zien, adibidez, edo amorruzko garrasi bati isiltasunarekin? ez, haatik, garrasiarekiko mendekotasuna erakusten zuèn isiltasunarekin, beste isiltasun batekin baizik (isiltasun sortzaile bat, bestela esanda), isiltasun hark
|
bai
baitzuen bihotza eta bai baitzituen besoak, noranahi zabal zitzakeenak eta noranahi zabaltzen zituenak, espazio berri abegikor bat sortuz, aurkariaren bihotzak ere bere tokia izan zezan?, Ernestinak Jainkoarengan jarria baitzuen bere uste osoa, halako moldez, non sinetsia baitzegoen, berak berea bideratu ondoren, Jainkoak bideratuko zuela gainerako guztia; edo, egoerak inoiz gainditzen zuenean, g... behin, bi aldiz eta mila aldiz, hura letania bat balitz bezala, edo mantra bat, bere arima lasaitzen eta orekatzen zuena.
|
|
|
egiten zuena egingo ez balu bezala egiten bazuen ere, hurkoen keinu ilun nabariei irri hautemangaitz baten argi xumearekin erantzuten zien, adibidez, edo amorruzko garrasi bati isiltasunarekin? ez, haatik, garrasiarekiko mendekotasuna erakusten zuèn isiltasunarekin, beste isiltasun batekin baizik (isiltasun sortzaile bat, bestela esanda), isiltasun hark bai baitzuen bihotza eta
|
bai
baitzituen besoak, noranahi zabal zitzakeenak eta noranahi zabaltzen zituenak, espazio berri abegikor bat sortuz, aurkariaren bihotzak ere bere tokia izan zezan?, Ernestinak Jainkoarengan jarria baitzuen bere uste osoa, halako moldez, non sinetsia baitzegoen, berak berea bideratu ondoren, Jainkoak bideratuko zuela gainerako guztia; edo, egoerak inoiz gainditzen zuenean, gogoko zituèn hitzak ahap... behin, bi aldiz eta mila aldiz, hura letania bat balitz bezala, edo mantra bat, bere arima lasaitzen eta orekatzen zuena.
|
|
|
Zu, baina, eskrupulua kontzientzia gaixo baten sintoma den neurrian, gaixo zaude, eta gaixo batek sendatu egin behar du, lehenik eta behin. Baina lasai, nik
|
bai
baitut zu bezalako jende estu eskrupuluz betearentzat aholku ezin egokiago bat. Entzun:
|
|
|
Eta Hiztegi Batuko sarrerako lerro hauetan aldarrikatzen denaz zerbait gehiago ere esan nahiko nuke.
|
Bai
baitugu joera Euskaltzaindiak eginiko aukerak baino estuagoak egiteko batasunaren eremuan. Oso ondo adierazi zuen hori Pello Salaburuk,
|
|
|
Guztiak lotzen dituzten arrazoiak egonagatik, gaiaren zabalak makurtu gaitu mugako eraikuntzen artean hautatzera6 Zain eta zale jo ditugu begiz orain, itxuraz bestelakoak izanik ere,
|
bai
baitute batean ezaugarririk. Bestalde, zale aukerakoa da lexikoaren barrengo mugetan ez ezik, lexikoaren eta sintaxiaren artekoetan ere arakatzeko.
|
|
|
Atzizkia edo hiztegi sarrera da?
|
Bai
baititugu (1a) eta (1b). Baina, hizkia izan, hiztegi sarrera izan, harrigarria da eraikuntza lexikoetan batere ohikoa ez den kate sintagmatiko bati lotuta agertzea (1c, d).
|
|
|
Matiena, nomina tiboa; Matieneko... eta gentilizioa ere gure aurreko belaunaldiek, matienda > rrak? esaten
|
bai
zuten.
|
|
|
berberean. Handik urte bi pasatutxo, 1969ko urtarrilaren 12an, Baionako Euskal Museoan, zeinetan Jean zen zuzendari, Euskaltzaindiak, bere hileroko batzarrean bide batez, Lapurdiko hiri nagusian ospatzen
|
bai
zituen erakunde akademikoak Urre Eztaiak, lehentxoago Oñati Arantzazun eta Nafarroako Diputazioan hasiak izendatu ninduen idazkariorde. Han zen, orduan ere, mahaiburuan, Manuel Lekuona euskaltzainburuarekin eta Juan San Martin idazkariarekin batera.
|
|
|
Jose Mari Satrustegi aspalditik zen idazkari eta hala jarraitu zuen Jeanekin ere, 1992ko abenduaren amaiera arte. Ez zen erraza arruazuarrarekin ongi era matea, baina jakin zuen toreatzen, behin baino gehiagotan Jeanek aitortu zidanez, buruorde zenetik ezagutzen
|
bai
zuen. Elkarrekin gobernatu zuten, erabaki amankomun onuragarri anitz hartuz.
|
|
|
ALIZIA. Neuk ere
|
bai
zuena.
|
|
|
Gorraizeko eliz ataria bete zen, 650 lagun pasak eman
|
bai
zuten izena omenaldi besta honetan parte hartzeko.
|
|
|
Maila txikienetan mantalak gorde eta nahikoa izanen dute eta beste gainerakoek liburu eta material dezente izanen dute etxeko apaletan sartzeko. Denek pozez hartuko dute eta hori dela eta, azken eguna guztiz berezia izaten da eskola guztietan ekitaldi bereziak antolatzen
|
bai
dituzte.
|
|
|
Mozorro zuriak deitu arren, ostegunean ez zuten halako itxurarik. Denek alkandora kuadrokaria, galtza urdinak eta lepoko zapia eramaten
|
bai
zuten. Nonbait, ostiralean janzten dituzte arropa zuriak herrian eskea egiteko.
|
|
|
Azkenean agertu zen, eskuetan zulodun hezurra zuela; txirula deituko zion gero. Eta gauza biribil barru hutsa ere
|
bai
zuen eskuetan, irekigunearen gainean larrua zabaldurik zuena; danborra esango zion horri.
|
|
|
Batzuetan, begirada haiei oihu egiteko gogoa etortzen zitzaion: ...erak beti egiten baitzuen zerbait... egiten zuena egingo ez balu bezala egiten bazuen ere –hurkoen keinu ilun nabariei irri hautemangaitz baten argi xumearekin erantzuten zien, adibidez, edo amorruzko garrasi bati isiltasunarekin... ez, haatik, garrasiarekiko mendekotasuna erakusten zuèn isiltasunarekin, beste isiltasun batekin baizik (isiltasun sortzaile bat, bestela esanda), isiltasun hark
|
bai
baitzuen bihotza eta bai baitzituen besoak, noranahi zabal zitzakeenak eta noranahi zabaltzen zituenak, espazio berri abegikor bat sortuz, aurkariaren bihotzak ere bere tokia izan zezan–, Ernestinak Jainkoarengan jarria baitzuen bere uste osoa, halako moldez, non sinetsia baitzegoen, berak berea bideratu ondoren, Jainkoak bideratuko zuela gainerako guztia; edo, egoerak inoiz gainditzen zuene...
|
|
|
Batzuetan, begirada haiei oihu egiteko gogoa etortzen zitzaion: ...zerbait... egiten zuena egingo ez balu bezala egiten bazuen ere –hurkoen keinu ilun nabariei irri hautemangaitz baten argi xumearekin erantzuten zien, adibidez, edo amorruzko garrasi bati isiltasunarekin... ez, haatik, garrasiarekiko mendekotasuna erakusten zuèn isiltasunarekin, beste isiltasun batekin baizik (isiltasun sortzaile bat, bestela esanda), isiltasun hark bai baitzuen bihotza eta
|
bai
baitzituen besoak, noranahi zabal zitzakeenak eta noranahi zabaltzen zituenak, espazio berri abegikor bat sortuz, aurkariaren bihotzak ere bere tokia izan zezan–, Ernestinak Jainkoarengan jarria baitzuen bere uste osoa, halako moldez, non sinetsia baitzegoen, berak berea bideratu ondoren, Jainkoak bideratuko zuela gainerako guztia; edo, egoerak inoiz gainditzen zuenean, gogoko zituèn hitzak...
|
|
|
Kalonje jauna zalgurdi itxi batean iritsi zen jauregira elizakoekin –markesa andereak laguntza eskatu zion eta kalonjeak ez zion laguntza ukatuko, larri ez zegoen arren larriagora jo baitzezakeen gaixoak, azken batean–, gainean bere jantziak zeramatzala, errokete, bizkarreko oihal, estola eta guzti, baita urrezko kutxatila bat ere, gaixoak hartu behar zuèn ostia gordetzen zuena, elizmutil bat ere bidaide; gero, irten ziren biak zalgurditik elizmutilak txilin bati eragiten ziola, belaunikatu ziren ez oso urruti zeudèn hiruzpalau morroi neskame, usadioaren arabera... baita markesa anderea eta Natalia ere, jauregi atarian zeudenak; altxatu ziren ama alabak kalonje jauna parez pare egokitu zitzaienean; hitz egin zion markesa andereak kalonje jaunari belarrira: " Gaixoari Jauna eman aurretik, berorrekin hitz egin nahi nuke partikularki,
|
bai
baitut zer kontaturik..."; esan zion honek buruaz baietz; abiatu zen markesa anderea lau pertsonaz osatutako segizioaren aurretik, otoiztegira heldu bitartean; sartu ziren laurak bertan, baita markesa anderea eta kalonje jauna hantxe bakartu ere, Natalia eta elizmutila kanpora bidaltzen zituztela; kontatu zion markesa andereak kalonje jaunari Reginak kontatu ziona –" Badirudi, bera...
|
|
|
domingotarra, izan ere, bere komunitateko aita ekonomoa zena, udazkenero pasatzen zen ingurutik, urtero egin ohi zuèn hirurogeita hamar legoako bidaian, bere komentutik domingotarrek eliz probintziaren hiriburuan zutenera, bertako aita ekonomoarekin bildu eta hari laguntzeko, ordenaren kontu eta balantze orokorrei lotutako zereginetan. Domingotarrak, beraz, noiznahi bisita zezakeen arreba –apaiz zèn heinean eta moja baten ahaide hurbila, erraz zuen fabore bereziren bat lortzea–, urteren batean ez bazen bestean, baina inoiz ez zen balizko fabore hartaz baliatu,
|
bai
baitzituen domingotarrak halako atsegin bat eta halako harrotasun bat, arreba ez bisitatzetik zetozkionak, Jainkoaren aurrean merezimenduzko ekintza zelakoan. Eta orduan ere ez zen fabore hartaz baliatuko, baldin eta ezusteko bat gertatu izan ez balitzaio.
|
|
|
Beñardok adi adi entzuten zion, Ismaeli eta Honoratori ez bezala begirune izugarria baitzion Nazariori. Anaia zaharrena, izan ere, beste labe bateko opila zen,
|
bai
baitzituen dohainak, anaiengandik bereizten zutenak: agintzeko dohaina zuen –autoritarismotik hurbilago, nolanahi ere, autoritatetik baino–, eta aurrera egiteko dohaina zuen, baita muturreko egoeretan ere –Beñardok behin bakarrik ikusi zuen Nazario atzera egiten, lagun batek bizkarretik barea sartu eta izoztuta bezala gelditu zenean–, zeinek adoretu egiten baitzuten, kikildu beharrean.
|
|
|
Nazariok galderak eta galderak egiten zizkion Mateori, fabrikaren organizazioari buruzkoak edo teknologia berriei buruzkoak, eta Mateok mutil berezi ezin baliotsuago baten aurrean zegoela egiaztatzen zuen. Mutila, gainera, ez zen Mateori galderak egitera mugatzen,
|
bai
baitzituen berak ere bere ideia propioak, fabrikaren ekoizpen goititzea helburu zutenak eta Mateo behin baino gehiagotan txunditzen zutenak. Txundidura, ordea, erabatekoa izan zen Mateo Sukunzak egindako galderari:
|
|
|
Zu, baina, eskrupulua kontzientzia gaixo baten sintoma den neurrian, gaixo zaude, eta gaixo batek sendatu egin behar du, lehenik eta behin. Baina lasai, nik
|
bai
baitut zu bezalako jende estu eskrupuluz betearentzat aholku ezin egokiago bat. Entzun:
|
|
|
" Orain bai, lasai joan naiteke hemendik..." esan zion Reginak markesa andereari, baina hura ez zen egia, egia osoa ez bederen, Reginak
|
bai
baitzuen errudun uste moduko bat, Nataliarekin izan zuèn tratutik zetorkiona, tratu hura, exorzitatu zutèn garaikoa batik bat, jaun kalonjeak bideratua izan bazen ere. Nataliak, gainera, ez zion besterik erakutsi, baita Regina agurtzeko mementoan ere, besteek –markes jaunak, markesa andereak eta Natividadek– laudoriozko hitzak zituzten bitartean –hain zeuden Villalbakoak hunkituta, antza, non bazkari bat egin baitzuten Reginaren ohorez, astebete lehenago; ez hori bakarrik, erabaki ere, erabaki baitzuen markesa andereak ia pentsaezina zitekeena, halako moldez, non, paperak bat batean aldatu balira bezala, halaxe mintzatu baitzitzaion etxekoandrea neskameari:
|
|
|
Ikustekoa izan zen, bai, gutun hark Reginari eragin ziòn poza, bizpahiru egunetan kantari izan zuena –Faustirengandik eta beste neskameengandik ikasitako koplak nagusiki, zeinek, apurka apurka, umetan ikasi zituèn euskal kantuen tokia hartu baitzuten–, lanari ere inoiz baino gogotsuago ekiten ziola! Baina amets hura bete artean –ametsa biribiltzeko, jauregia ispiluz eta koadroz josiko zuen bere garaian, bai alafede! –, markesa anderearekin jarraituko zuen, inoiz baino zintzoago,
|
bai
baitzituen jokabide hari eusteko bi arrazoi gutxienez, zalantzarako tarterik uzten ez ziotenak: alde batetik, Reginak markesa andereari zor ziòn leialtasuna zegoen, desleialtasunaren posibilitatea eragozten ziona, Villalbakoarengandik hainbeste mesede jaso ondoren; bestetik, Reginaren ikasmina zegoen, jauregiari lotutako kontuen zerrenda amaiezina ikastera zeramana:
|
|
|
Esan nahi baita egintza hura, Alvarori aurre egitera bultzatu eta Reginak berak Ama Birjinaren erabateko graziatzat zuena, araua berresten zuèn salbuespena bezalakoa izan zela Reginaren bizitzan: halakoa izan baitzen, agidanez, balizko bortxaketak eragin ziòn haragi ikara eta halakoa haragi ikarak eragin ziòn erantzuna –umiliazio erabatekoak harrotasun erabatekoa du berdinbide–, nortasunaren berrespen automatiko bezain absolutu batera eraman zuena, ezinbestean eraman ere, fede absolutuzko jarrera bitarteko... bestelakoan Reginak
|
bai
baitzuen, antza, baita itsu sinesten zuenean ere –itsu sinetsi, markesa andereak bezala sinetsi nahi izatekotan! –, errealitatearekiko halako zentzu bat, jatorritik eta berezko mesfidantza batetik zetorkiona, ausaz, eskala sozialean ibili behar izan zuèn bideak baldintzatua, ezer ez izatetik zerbait izatera iristeko bidean zegoenak berezko zentzu bat behar baitzuen, defentsiban jarri b... markesa andereak itsu sinesten zuenean –handiki jaio zen eta handiki jarraituko zuen hil bitartean, egoera ekonomikoari lotutako kezka handirik gabe– itsu sinesten zuela... halako moldez, non ohikoa ez zèn edozein gertaerari mirariaren maila eman eta mirarien sailean kokatzen baitzuen usu; eta Reginak baietz esaten zion, markesa andereari beti esaten zion baietz:
|
|
|
Gertaera hura inflexio puntu bat izan zen Fausti eta Reginaren arteko harremanetan, zeinek hobera egin baitzuten, itxuragabeki, aurrerantzean. Orain
|
bai
baitzuen bakoitzak, elkarrekin eta elkarrengana izan zutèn barne biluztearen ondorioz, bestearen kokapenaren berri, eta bai baitzituen, halaber, bestearen erreferentzia zehatzagoak harremanak behar bezala finkatzeko. Eta, lehen barne biluzte hark beste barne biluztee tarako bidea irekitzen baitzuen, konfiantzazko giroa sortuz joan zen beren artean.
|