|
2000
|
|
|
Monarkiako indar politiko hegemonikoek oso garbi izan zuten zer pentsa eta zeregin, gaztelania ez ziren Penintsulako beste
|
hizkuntzekin
. Hori ulertzeko, RomanonesGobernu Buruaren hitzak (berriz ere!) eta Lliga Regionalista ko Cambo ren erantzunaizan daitezke Erregeren Gobernuak nondik nora zebiltzan jakiteko eta eskuinerregionalista bera haiengandik zein urrun zegoen erakusteko testu egokiak (Ferrer1985:
|
|
|
Nekez. Elkarren ondoan edota elkarrekin nahastuta bizi diren gutxiengo eta gehiengo kulturalen
|
hizkuntzekin
antzeko zerbait gertatzen da. Merkatu soziokulturalak inposatzen dituen joerei jarraituz, lasterrago ala beranduago, hizkuntzarik indargeena hiltzera edota bitxitasun antropologikoa izatera kondenaturik egongo litzateke, besteak bizirik dirauen bitartean.
|
|
2001
|
|
|
Berezitasun nabariak, besteekiko izate bakanak, hizkuntzaren iraupenaren alde bulkatu du, eta honela aitortu dute auziaz arduratu diren guztiek. Bertan behera utzita gal zitekeen bakarrik (horretarako elebitasunezko denboraldia behar, luzeagoa nahiz laburragoa), ez, ordea, bere ezaugarriak galdu ahala inorenak bereganatzen  dituela, antzeko beste
|
hizkuntzekin
nahas. Aurkakoa izan du, berriz, idazketa zailtzen zion aldetik, lehendabizi, eta kanpoko laguntza ezak lantzea eragozten  ziolako gero.
|
|
|
Jokabide hori berez lauzpabost txotxoloren keria litzateke, eragin praktikorik gabea, baldin eta beren inguruan bozgorailu sistema bikaina eratu ez balute, non eta Euskaldunon Egunkaria n. Ondorioz, euskara batuak frantses eta espainol
|
hizkuntzekin
zeraman sokatira desorekatua berez aski latza ez balitz bezala, orain, etxe barruan, bere barruko euskalkien kontra ere borrokatu beharra dauka.
|
|
|
Ezin da inor behartu, hizkuntza bat ezin da inposatu, antidemokratikoa baita, giza eskubideen aurkakoa. Estatu handietako
|
hizkuntzekin
eskubideen neurgailu berak ez du funtzionatzen. Hizkuntza horiek" obligaziozkoak" dira.
|
|
2002
|
|
|
Egoeraren arabera, erabilera mota bat edo beste bat egon daiteke. Denon gustukoa litzateke lau urtez lau urte ahalik eta erabilera handiena izatea, baina
|
hizkuntzekin
ez dago jauzi kualitatiborik halako epe motzetan. Hizkuntza aldaketa gizarte aldaketa mota bat da, eta gizarte aldaketak oso geldo doaz baldin eta Europako Ekialdeko herrialdeetan bezala gertatzen ez bada:
|
|
|
Gizarte klasearekin, generoarekin eta arrazarekin gertatzen den era berean gertatzen da
|
hizkuntzekin
ere: kultura produktu mediatikoek hizkuntza batzuk lehenesten dituzte besteen kaltetan.
|
|
|
Gure idazle hoberenak oharturik daude ongi honetaz (Bost idazle, Hasier Etxeberriarekin berbetan, Alberdania 2002). Eta hauen ustez, ez dugu atzentzen ahal gure herria ttipia dela, txikia, jende gutxikoa, inguruko
|
hizkuntzekin
konparatuta. Espainian norbait gai baldin bada liburu baten 10.000 ale saltzeko Espainian bakarrik, diot, eta milaka horiek ez dira gutxi batere, euskaraz arrakastatzat hartu litzateke 125 ale saltzea, hori baitator araberean.
|
|
|
Bere ikasleak euskara tekniko txukun eta akademiko bat erabiliko duten profesionalak izango dira, euskal gizarteak eskatzen duen modura. Baina gure lan esparruan, oroko rrean, Euskal Herria banaturik dagoen bi estatuetako
|
hizkuntzekin
elkar bizi behar dugu, eta arlo tekniko horretan ezin gara alfabetatugabeak izan. Mundu globalizatu honetan ere, ingelesak bere esparrua eduki luke, honetan Mondragon Unibertsitatea eredugarria delarik.
|
|
2003
|
|
|
BESTE hainbat
|
hizkuntzekin
aurrez egiten zuen bezala, Madrilgo Atenea argitaletxeak bilduma berri bat osatu du euskaraz eta erdaraz argitaratuko dituen liburuekin. Bilduma honen buru izendatu dute Jon Kortazar eta dagoeneko bi liburuk osatzen dute bilduma.
|
|
|
Orduko jokabide baten ezaugarri dozu hori. Beste erdal
|
hizkuntzekin
egin ohi zanez, euskerea be erderearen bidez emoten zan. Euskerea" ikasgai" baino ez zan, ikasi behar zan gai bat; ez, ostera, ezer irakasteko tresna egokia.
|
|
|
ez dira, jakina, Platonen ideien zeruan ikusi behar; bat ala bestea historian zehar gauzatu dira, eta elkarrekin gurutzatu. Erran behar dugu laburzki, nola kristau fedea, edo hobeki erran, nola kristau fededunak berak, ibili diren harremanetan, azken hogei mendeetan zehar, bidean aurkitu dituzten
|
hizkuntzekin
, eta bereziki euskararekin.
|
|
|
Mayans y Siscar, JoaquÃn Traggia  eta beste zenbait hizkuntzalarik gogor erantzun zioten: ez dago historiatik kanpo dagoen hizkuntzarik, eta denak aldatu eta egokitu ohi dira inguruko
|
hizkuntzekin
harremanetan jartzean. Larramendik entzungor egin eta bere horretan setatu zen:
|
|
2004
|
|
|
kamitikoa da eta egitura oso ezberdina du euskararen aldean. Berriz, badirudi euskarak antzekotasun gehiago duela Europa ekialdeko
|
hizkuntzekin
, turkierarekin eta horiekin, baina arrasto txiki txikiak eta oso desegituratuak daude. Horrela bada, gaur egun ezin daiteke frogatu euskara inoren ahaidea denik.
|
|
|
Beste batzuek frantsesa edo gaztelania ikasi ondoren euskararen berri jaso eta euskara ikasten dute. Linguistika orokorra ikasten duten gehienei interesatzen zaie euskara nire ustez, oso ezberdina baita munduko gainerako
|
hizkuntzekin
alderatuta. Finlandiera, Estoniako hizkuntza eta abar antzekoak dira.
|
|
|
Kontua da, euskara garbia ala mordoiloa (motro/ lo) gorabehera, prosa landua erabiltzen denean, herriak ez duela uler tzen. Baina hau herri guztietako
|
hizkuntzekin
gertatzen den zerbait da.
|
|
|
(1) epistemologiaren eta (2) ezagutzaren teoria (baita (3) gnoseologiarena ere zenbaittokitan) sinonimoak bailiran ulertuko ditugu, eta horrela bat etorriko gara gehien erabiltzenditugun
|
hizkuntzekin
, ingeles hizkuntzan batez ere Ichenengoa erabiltzen baita, alemanezbigarrena, gaztelaniaz lehenengo biak cta frantsesez azkeneko biak; frantsesez epistemologia eta Zientziaren Filosofia sinonimoak dira.
|
|
2005
|
|
|
Baina kontzientzia behar da euskaraz aritzeko, gozatzeko? Altunak dio beste
|
hizkuntzekin
ez dela hori gertatzen, bera ez da hizkuntza eta kontzientzia lotzearen aldekoa, gazteari euskarak ligatzeko balio behar dio, haserretzeko eta kito. Baina euskara aisiaren alorrean hankamotz nabari du Altunak.
|
|
|
Hizkuntzaren eremuak mendetan zehar nozitutako atzerakada adierazten duten ohiko mapak ikusi ahal izango ditu bisitariak. Euskararen jatorriaz eta ahaideez dakiguna »edo ez dakiguna» ere ematen da aditzera, hango eta hemengo
|
hizkuntzekin
leuzkakeen harremanei buruzko teoriak azalduz. Bagoiaren amaiera gaur egungo egoerari eskaini zaio.
|
|
|
Esate baterako, egon daitezela interposizioa saihestuko duten materialak. Hau da, beste kulturetara irits gaitezela gure hizkuntzaren bidez. Katalana euskara, katalana finlandiera, katalana hungariera... hiztegiak baditugu eta horiei esker, zuzenean jartzen zara harremanetan beste
|
hizkuntzekin
inolako galbaherik pasa gabe. Adibidetxo bat besterik ez da, baina nire ustez garrantzitsua.
|
|
|
Strubellen hitzetan hori ez da hiru artistak lotzen dituen gauza bakarra: " Tradizioa berritu eta abangoardiako
|
hizkuntzekin
uztartu zuten hirurek. Lorcak nekazal giroko istorioak (ijitoak, bandoleroak...) eguneratzen eta hizkuntza berritzaile bat sortzen kristoren lana egin zuen.
|
|
|
% 5,37 euskara avar artean,% 7,52 euskara zirkasiera,% 7,52 euskara georgiera. Swadesh i jarraituz %5tik beherako antzekotasun portzentajeak kasualak zirela iritziz, euskarak kaukasiar
|
hizkuntzekin
antzekotasun deigarri batzuk dituela adierazi nahi zuen. Dena den euskarak beste bi hizkuntza afrikarrekin antzekotasun portzentaia handiagoak ditu:
|
|
2006
|
|
|
Ikuspegi honek, eraginak ukan ditu hizkuntza pratiketan: batetik, hizkuntza nazionala ez dago beste
|
hizkuntzekin
lehian eta, bestetik, arau legitimo bakarra hizkuntzaren usadio egokia da, horrek, hizkuntza ezsegurtasuna sortzen duelarik baita ere estigmatizazio joera sakona.
|
|
2007
|
|
|
Baina gero, aurrera egiteko, oztopo bat izan daiteke. Beti alderatzen dut
|
hizkuntzekin
. Ahoz aho asko zabal daiteke hizkuntza bat, baina irakurtzen ez badakizu, beste hizkuntza batzuk ikastea zailagoa egingo zaizu.
|
|
|
6 Beste
|
hizkuntzekin
ustezko
|
|
|
II. milurtekoan Asiatik etorriak izango lirateke euskaldunak, eta hala ekarriko zuten hizkuntza ere, beste ekandu eta lanbide batzuekin batera. Baina egia izatera ere, kaukasiar
|
hizkuntzekin
lotzen duen senidetasun horrek antzina antzinakoa luke izan, Neolito aurrekoa gutxienez.
|
|
|
Baina hizkuntzalari gehienek, Mitxelena buru dela, ez dute ontzat hartzen kaukasiar tesia. Hango
|
hizkuntzekin
konparatzeak ez ei dakar argi berririk euskararen izaera zaharrari eta eboluzioari buruz.
|
|
|
Koldo Mitxelenaren ustean, bizirik iraute horrek zerikusi estua eduki behar du euskara egituraz beste hizkuntzetatik guztiz diferentea izatearekin; beste jatorri batekoa izatearekin, hau da, auzo
|
hizkuntzekin
etorkiz zerikusirik ez edukitzearekin. Hala ere, iberiera eta etrusko hizkuntzak ere guztiz galdu ziren erromatarren hedatzearekin, hizkuntzok latinarekin loturarik ez zutenak izan arren.
|
|
|
Oraintsura arte indarrean egon dira euskara Eurasiako hizkuntza zaharrekin lotu nahi izan duten teoriak ere: batez ere kaukasiar
|
hizkuntzekin
, baina baita paleosiberiar, fino ugriar eta indoeuropar hizkuntza zaharrekin ere. Euretariko baten batekin ahaidetasunik bilatzekotan, historiaurrekoa izan luke, izkribu idatzirik ez dagoen aldiren batekoa.
|
|
|
Euretariko baten batekin ahaidetasunik bilatzekotan, historiaurrekoa izan luke, izkribu idatzirik ez dagoen aldiren batekoa. Kaukasiar
|
hizkuntzekin
uztartzera zuzendu dira ikerketa gehienak. Batzuek gramatika egituraren aldetik, beste batzuek lexikoaren aldetik, eta azkenez fonema maiztasunen aldetik ere bai.
|
|
|
–La gran época de las ciencias del espíritu ha impuesto, en lucha con el sistema conceptual del siglo XVIII, el carácter histórico de las ciencias de la economía, del derecho, de la religión y del arte? 694 Bigarren premisa, metodoaren aldetik, konparatismoa da: hizkuntza, literatura, erlijio bat zer den ikertzeko, beste
|
hizkuntzekin
, etab., alderatzen da. –Al rechazar la escuela histórica en las ciencias del espíritu la deducción de verdades universales por medio del pensar constructivo y abstracto, no le quedó sino el método comparado para poder llegar a verdades de la mayor generalidad.
|
|
|
Gainera, beste lanpostu batzuk ere badaude, arrazoi desberdinengatik udan enpresek asko eskatzen dituztenak: Teleoperadoreak, harreragileak eta telemarketineko arduradunak,
|
hizkuntzekin
, errepideko laguntza enpresetarako, joan etorriek gora egiten baitute urte sasoi honetan. “Call centres” eko saltzaileak eta koordinatzaileak.
|
|
|
Premisa moduko horrek, finean, sustrai eta ondorio sakonak ditu, ze, aipatutako aniztasunak erlatibitate linguistiko kulturalaren beraren arazoa planteatzen duen bezala165,
|
hizkuntzekin
eta kulturekin loturiko aniztasun eta erlatibitate pedagogikoaren arazoa ere planteatzen du. Hain zuzen horren haritik uler daiteke, ere, zergatik Fermosok —ikusi bezala—" hezkuntzaren aniztasuna eta erlatibitatea" defendatzen duen166 Horrek guztiak, gainera, hizkuntzaren pedagogian maiz erabiltzen den —eta estreinakoz Chomskyk proposatu zuen—" konpetentzia" kontzeptua berrikustera garamatza, ze, horrenbestez, elementu gramatikalak ezin daitezke testuinguru sozio-kulturaletik isolatu167 Moreno Fernandez, hori dela-eta, hiru" konpetentzia" ezberdinez dihardu:
|
|
2008
|
|
|
Iaz hasi ziren lehenbiziko aldiz eskoletan kitxuaz idatzitako testuak erabiltzen. Kitxua erraza da ikasteko, baina era berean zaila, ez daukalako zerikusirik sustrai latinoak dituzten
|
hizkuntzekin
. Kitxuaz gain badira bederatzi bat hizkuntza Ekuadorren, hitz egiten diren lekuetan ofizialtzat hartuak, baina hori teoria baino ez da, borondate politikoa falta baita.
|
|
|
Alegia, keinu hizkuntzak guk hitz egitean egiten ditugun keinuen antzeko zerbait izango zirela, eta guztiz okerra da uste hori. Izatez, burmuinarentzat keinuak (zerbait seinalatzea, adibidez) harreman espazialak dira, eta ondorioz, eskuin hemisferioarekin lantzen ditu; baina, keinu
|
hizkuntzekin
, burmuinak ezker hemisferioarekin egiten du lan, beste hizkuntzekin gertatzen den bezala. Burmuinari berdin dio adierazbidea soinuzkoa, irudizkoa edo dena delakoa den, komunikatzeko esfortzu bera egiten du.
|
|
|
Alegia, keinu hizkuntzak guk hitz egitean egiten ditugun keinuen antzeko zerbait izango zirela, eta guztiz okerra da uste hori. Izatez, burmuinarentzat keinuak (zerbait seinalatzea, adibidez) harreman espazialak dira, eta ondorioz, eskuin hemisferioarekin lantzen ditu; baina, keinu hizkuntzekin, burmuinak ezker hemisferioarekin egiten du lan, beste
|
hizkuntzekin
gertatzen den bezala. Burmuinari berdin dio adierazbidea soinuzkoa, irudizkoa edo dena delakoa den, komunikatzeko esfortzu bera egiten du.
|
|
|
Euskarari mundura zabaltzea, beste
|
hizkuntzekin
nahastea falta zaio. Kataluniako telebistan katalana eta gaztelania uztartzen dituzte, adibidez, eta hori euskararekin ikustera ez gaude batere ohituta.
|
|
|
Inguruko
|
hizkuntzekin
alderatzen badugu, euskal hedabideak kontsumitzen dituzten euskaldunen kopurua txikia da. Bi zentzutan da txikia:
|
|
|
eskualde hizkuntza horiek Hexagonoaren mugetatik at jarraipena eta aldaera estandarrak izatea erabakigarria izan daitekeela haien biziraupenerako eta etorkizunerako. Baina, Frantzian, mugaz haraindiko
|
hizkuntzekin
baino ez da gertatzen hori; hau da, ondoko herrialdeetan Estatuko hizkuntza ofizial direnekin —esaterako, alemana eta nederlandera— eta mugaren bi aldeetan eremu urriko hizkuntza edo hizkuntza minoritario direnekin —esaterako, euskara eta katalana— Azken bi hizkuntza horiek, autonomia estatutuak direlaeta, koofizialak dira gaztelaniarekin batera, mugako alde bateko lurralde ba... Hizkuntza beharra are nabarmenago adieraziko da, baldin eta aldaera estandar eskuragarri eta eraginkorra badago —edo erabiltzeko minimo bat— Hori da eremu urriko hizkuntzaren eta hizkuntza beharraren arteko loturari heltzeko giltzarrietako bat:
|
|
|
Sailkapen horri genetikoa> deitzen zaio eta, esan denez, hizkuntza indoeuroparrei, soilik, dagokie, horien arteko senidetasunaren nozioa argitzeko, Schleicherek, alemaniarra eta botanikoa profesioz, aurkeztu zuen bere Stammbauntheorie, edo hizkuntzen arbola. non erakutsi zuen indoeu > ropeoaren zatiketa. Bere teoria azaldu zuen grafiko baten bidez, non hizkuntzak taldeka batzen diren, familia bereko
|
hizkuntzekin
elkartzeko; aldi berean, enbor komunetik urruntzen diren neurrian elkar bereizten dira. Sailkapen hau baliotsua da oraindino senidetasun erlazioak grosso> modo> ezagutzeko, ezaguera horrek indoeuropeoa, jatorri komuntzat, presuposatzen duelarik.
|
|
|
Horietako bat atzerriko hezkuntza sistema bateko ikasketak soilik ematea da, eta aukera hori ez da hain ohikoa; izan ere, kasu horretan, atzerriko nazionalitateko ikasleak bakarrik har ditzakete beren ikasgeletan. Beste eredua ikasketa horiek Espainiako hizkuntza eta kulturako irakaskuntzekin eta, hala badagokio, atzerriko
|
hizkuntzekin
osatzearen emaitza da. Espainiako hizkuntza eta kulturaren irakaskuntza osagarri horien curriculuma eta ordutegia Hezkuntza Ministerioak eta gainerako hezkuntza administrazioek finkatzen dituzte, eta geografia eta historiako edukiak jaso behar dituzte, bai Espainiakoak, bai ikastetxea dagoen autonomia erkidegokoak.
|
|
|
«Ez dut ezagutzen munduaren etorkizunagatik kezkatzen ez den inor. Gauza bera gertatzen da
|
hizkuntzekin
ere. Mundu osoan milioika pertsonak du kezka hau, eta mugimendu horren parte gara gu ere».
|
|
|
Erronka bestelakoa da orain: . Klik batean lehiatu behar dugu beste
|
hizkuntzekin
; oso hurbil daude, eta oso erraz joan zaitezke haietara?. Interneten euskaraz ari direnen artean elkarlana sustatu behar dela uste du Eskisabelek, eta horretan saiatuko dira aurrerantzean ere:
|
|
|
Hauetako gehienak desagertu egingo dira. Euren
|
hizkuntzekin
ere gauza bera gertatuko da.
|
|
|
Oroimen bisuala dut batez ere, eta ez dut belarri batere fina. Baina entzuten ditugun soinuekin,
|
hizkuntzekin
edo bolumenarekin, inguruaren erradiografia egin dezakegu. Estatistika partikularrak sor ditzakegu.
|
|
|
Hor dauzkagu, adibidez, sanskritoa eta latina. Latina bere garaian gehiegi zabaldu zen eta bertako
|
hizkuntzekin
nahasterakoan, hirugarren barianteak sortu ziren: portugesa, katalana eta italiarra, adibidez.
|
|
|
Bai euskararena, baita Europako hainbat hizkuntzena ere. Horretarako hainbat proiektu dituzte Andra Mari ikastolakoek, tartean Europan festaren berri ematea eta tokian tokiko gutxitutako
|
hizkuntzekin
bertatik bertarako harremana izatea. Logotipoa2009ko Nafarroa Oinezen irudia, animalia txiki bat izango da:
|
|
|
Aldiz, ekuadortarrak nahiko malguak dira. Nolanahi ere ikasleek
|
hizkuntzekin
arazoren bat izanez gero, neurri bereziak jartzen dira laguntza gelan". Iruretagoienak azpimarratzen du ikasleek ikasketak gaizki badaramatzate ez dela hizkuntzarengatik, bestelako faktoreengatik baino.
|
|
|
Ez dakit
|
hizkuntzekin
modu bereko ikerketarik egin den, baina zaporeekin horrela gertatzen bada, gure kasuan ere berdina gertatzen dela pentsa dezakegu, ezta. Behintzat hipotesi batzuk proposa ditzakegu:
|
|
2009
|
|
|
Saihesten ari naiz euskara zaila dela esatea. Euskara ezberdina da, Europako beste
|
hizkuntzekin
konparatuta. Kexa hori darabilten erdaldunek nik baino abantaila handiagoak dituzte:
|
|
|
espainiar orok hizkuntza komunik baduela eta, ondorioz, hizkuntza hori jakintzat jotzen dela egoitza edo auzotasun faktoreak alde batera utziaz. Alabaina, ez da berdina gertatzen dagokion Autonomia Erkidegoaren esparruan koofizialak diren gainerako espainiar
|
hizkuntzekin
; izan ere, Konstituzioak ez du haiek jakiteko betebeharrik ezartzen. Noski, hori ez egiteak ez dakar diskriminaziorik, gaztelera jakitera behartzen duten arestian aipatu balizkorik ez baita gertatzen hizkuntza koofizialetan".
|
|
|
Eskaera horren aurrean, gobernuak bi mailotan eman zuen erantzuna: lehenengoa, nafar agintariek Hizkuntza Politikarako Zuzendaritza Nagusiaren eskumenak eta eginkizunak berritu eta aldatu zituzten eta, horren ondorioz, Zuzendaritza Nagusi hori Unibertsitateetarako eta Hizkuntza Politikarako Zuzendaritza Nagusi bihurtu zuten27 Metamorfosi horren bidez, hizkuntza politika ez zen aurrerantzean hizkuntza zehatz bati, euskarari, lotuta egonen, baizik eta, oro har,
|
hizkuntzekin
izanen zuen zerikusia. Horrela, eginkizuna ez zen euskararen aplikazioa eta garapena koordinatzea, gaztelaniaz bestelako hizkuntza guztien aplikazioa eta garapena koordinatzea baizik28 Euskara, Nafarroako berezko hizkuntza, Europar Batasuneko hizkuntza ofizialekin dekretu bidez parekatzeak euskararen desgaitze juridikoa29 ekarriko zuen, hizkuntza horiek ez baitute inola ere zerikusirik Nafarroako gizartearekin, kulturarekin eta historiarekin.
|
|
|
Euskal Herriak eta hizkuntzak ukipenegoerako menpekoaren lekua betetzen dute; alderantziz, ukipenegoerako dominatzailearen lekua hartzen dute Espainiak eta Frantziak, herri eta
|
hizkuntzekin
.
|
|
|
euskaldun elebakarrak bukatu dira, Euskal Herri osoan euskaldun elebidunak nahiko sakabanatuta daude. Neurri handi batean, Euskal Herriak eta hizkuntzak ukipen egoerako menpekoaren lekua betetzen dute; alderantziz, ukipen egoerako dominatzailearen lekua hartzen dute Espainiak eta Frantziak, herri eta
|
hizkuntzekin
.
|
|
|
Batzuek euskara dute ama hizkuntza; beste batzuek, berriz, gaztelania; eta beste batzuk elebidunak dira txiki txikitatik. Gauza bera gertatzen da ikasle horien gizarte inguruan hitz egiten diren
|
hizkuntzekin
. Etxean komunikatzeko erabiltzen den hizkuntzari eta ikasleen inguruko hizkuntzei erreparatuz gero, hainbat egoera aurkitu ditugu" D" ereduan ikasitako ikasleen artean:
|
|
|
Hizkuntzaren prozesamenduan dauden joerez eta euskarak beste
|
hizkuntzekin
alderatuta dituen berezitasunez hitz egiteko elkartu ditugu aditu batzuk. EHUko IXA taldeko Kepa Sarasola, I aki Alegria eta Eneko Agirre informatikariekin izan gara.
|
|
|
Zer egoeratan dago euskara hizkuntzaren tratamendurako beste
|
hizkuntzekin
konparatuta?
|
|
|
E. A.: Hizkuntza gisa, euskarak badu berezko tipologia bat, baina konputazio aldetik ez da bereziki zailagoa beste
|
hizkuntzekin
konparatzen badugu. Morfologia tratatzea zailagoa bada ere, beste alor batzuetan, fonetikan esate baterako, oso erraza da.
|
|
|
Eta, beste
|
hizkuntzekin
konparatzeko, ikusi behar da hizkuntza bakoitza hiztun kopuruaren arabera. Nik uste dut euskara nahiko gertu dagoela gehien hitz egiten diren hizkuntzetatik.
|
|
|
Nola dago euskara beste
|
hizkuntzekin
konparatuta? (Ez dakit hizkuntza berezia den berez ahoskeraren ikuspuntutik).
|
|
|
Bestelakoa da egoera ikuspuntu komertzialetik (ezagutzaren arloan, batez ere): sistema komertzialak eraikiko badira, enpresa garatzaileek datu base estandarrak behar dituzte sistemak trebatzeko eta testatzeko, beste
|
hizkuntzekin
erabiltzen duten softwarea erabili ahal izateko. Eta horrelakoak oso gutxi ditugu.
|
|
|
Hizkuntzari buruzko aldizkaria izango da, baina ez linguistikari buruzkoa, hizkuntzaren ikuspegi poetikoaren erakusgarria baizik. Erlea aldizkarian lekua izango dute, besteak beste, idazleek hizkuntzarekin edo
|
hizkuntzekin
duten loturari buruzko gogoetek, kanpoko idazleek Euskal Herriarekin duten harremanari buruzko idatziek, argitaratutako liburuei buruzko iritziek, jardun kulturalari
|
|
|
Elkarrizketa ia osoa frantsesez izan bazen ere (euskaraz bazekien), azpidatziak euskaraz zeuden. Zergatik berbera ez egin tarteka beste erdal
|
hizkuntzekin
–Gaztelania barne.
|
|
|
Horrek, zenbait aukerarekin batera, hainbat muga ezartzen dizkigu. Esaterako, euskaraz sortu dezakeguna baino gehiago kontsumitu dezakegu, eta euskara baino erruz indartsuagoak diren
|
hizkuntzekin
lehiatu behar dugu.
|
|
|
Ez euskara ez Euskal Herria dira, zorionez, isolamenduaren harlauzapean bizi izan. Beste
|
hizkuntzekin
harremanetan eta, gainera, beste bi hizkuntza indartsuren ondoan biziraun baldin badu, jada esan dugunez, garaian garaiko premia komunikatiboak asetzeko baliagarri izaten jakin duelako biziraun du euskarak, eta horretarako etengabe egokitzen asmatu duelako [15].
|
|
|
Hori bera gertatzen da
|
hizkuntzekin
ere: hutsegite ikaragarria da Europako hizkuntza pluraltasunari buruzko ikuspegia estatu hizkuntzetara mugatzea.
|
|
2010
|
|
|
Enpresetan hizkuntza kudeaketarako irizpide berriak identifikatzea beharrezkoa jotzen dute. Erabateko konfiantzatik abiatuta balio berriak eraiki beste
|
hizkuntzekin
parekotasuna irabazteko prestigioaren bidetik. Hizkuntza kudeaketa ekologikoa bideratzeko profil berriak irudikatzen dituzte.
|
|
|
Komunikazio honetan, FAGOR Kooperatibak bizi duen nazioartekotze prozesuan
|
hizkuntzekin
gertatzen ari dena eta horrek urteotan lantzen diharduten Euskara Planari nola eragiten dion. Momentu hartan, enpresak bizi zituen gorabeherak eta horiei buruzko balorazioak eta sentsazioak azaleratu zituzten kongresuan.
|
|
|
5) Europako hainbat lekutan bezala Euskal Herrian ere, egoera berria sortzen ari da etorkinek dakartzaten
|
hizkuntzekin
. Hori guztia aztertu behar da, hezkuntzaren eta gainerako eremuetan ere;
|
|
|
1 Sarrera artikulu honetan Frantziako estatuak eskualdetako
|
hizkuntzekin
garai zehatz batean izan dituen erlazioak aztertu nahi ditugu, erran nahi baita 1990tik 2010era, hots azken hogei urteetan. alor honetan hartu dituen neurri nagusiak azalduko ditugu, erabili dituen baliabideak, legezko alorrean izan diren bilakaerak, era orokorrean estatu horren hizkuntzen aldeko edo aurkako politika. noski ibilbide hau aski laburra izanen da nahitaez, xehetasunetan ez gara sartu...
|
|
|
...te hizkuntza indartsuekin batera bizi beharra dauka teknologia berrien aro globalizatu berrian. errealitate honek zaildu egiten du bere biziraupena. euskaraz bizi nahi dugunok, ez badugu nahi bereizita edo isolatuta, beste hizkuntza bat erabiltzen duten hiztunekin elkarbizitza bat eraiki beharra dugu. euskaraz bizi nahi dugunok, bai gaztelania nahiz beste hizkuntzak ezagutuz bizi behar dugu. beste
|
hizkuntzekin
partekatuz, gure hizkuntzaren izaera. gure euskaldun izateko nahiak, ez du inor behartu behar; bakoitzak erabaki dezala zein hizkuntzatan bizi nahi duen. baina, jarrera berdina eskatzen diegu, hizkuntza nagusiko hiztunei, geurearekiko. Jarrera hau, guztiok mantendu ezkero, izaera ezberdinak errespetatzen dira eta ez da inor ukatzen. hizkuntza ezberdinen elkarbizitzak, batzuei eta besteei konpromesu, ardura edo betebehar batzuek sortzen dizkigu. euskal hiztun batek ere badu konpromesua erdararekiko, konpromesu berdina eskatzen zaio erdal hiztun bati euskararekiko ere. nere eskubideak bestearentzat betebeharra sortzen du eta alderantziz. batak bestearen hizkuntza ezagutu beharra sortzen digu honek, kasu horretan lortuko baita, bakoitzak bere borondatez erabakitako izan nahia errespetatzea. elebitasunaren ordez, elebakartasunaren aukera egiten duena da bere hizkuntza berdina hitz egiten duten hiztunez osatutako barrutia edo ingurunea sortu edo mantendu nahi duena. baina gure helburua elebitasuna da, hemengo bi hizkuntza ezberdinak partekatu nahi ditugu, bi hizkuntzak gu guztion hizkuntza izatea nahi dugu. eta azkenik, gaur egungo gizarte modernoan bizi nahi dugu euskaraz; ez dugu nahi antzinatasunean edo bizimodu tradizionalean egin gure bizitza. gure hizkuntzak gaurko gizarte modernoan bizi nahi badu, beste hizkuntzekin batera egingo du, beraien artean integratuz. horretarako garrantzitsua ikusten dugu, gure hizkuntza, euskara, informazio eta komunikazioetarako teknologia berrien eremuan ere hedatzea. baita ere, gure herrian presentzia duten bi hizkuntzez gain nazioarteko beste hizkuntza bat edo beste ere, ezagutu beharra dugu. elebitasuna ez ezik, eleaniztasuna lortu nahi dugu beraz, munduko kultura ezberdinekiko elkarrizketa eta elkar ulermenean lagungarri izanez.
|
|
|
Garbi dago hemen, beste gauza askotan bezala, tranpa bat dagoela. Izan ere, euskal kultura eta hizkuntza dira espainiar edo frantses kultura eta
|
hizkuntzekin
|
|
|
hura apaltzea eta makurtzea lortu nuen, ustez, neure nortasunaren bigarren planora kondenatuta, baina ai, nola egiten didan oraindik ere jauzi, behin edo behin, lehen planora! ...n eta azpimarra dezadan hori ere, haur bat gose den bitartean (egunotan irakurri dut Eduardo Galeanoren Las venas abiertas de América Latina, zuri ere biziki gomendatzen dizudana, hain ongi erakusten du liburu horrek ere goseak eta goseondoak ez direla kasualak, kausalak baizik?), norbaitek egin baitu garrasi neurrigabeko injustiziaren aurka, Herri handiek txikiak irensten dituztenean berdin, eta
|
hizkuntzekin
ere beste hainbeste.
|
|
|
–Sarritan gertatzen dira honelakoak, erantsi zuen zerbitzariak, txartel zulatzaileak
|
hizkuntzekin
zituen mugez jabeturik?. Zuen lagunek biharko trena hartu ahal izango dute, gaur gauean primeran pasatu ondoren.
|
|
|
Aditzari buruz, esaterako, proposamen ausartak egiten ditut, aditz trinkoaren erabileraren inguruan batik bat, eta berdin lexikoan edo beste eremu batzuetan ere. Inguruko
|
hizkuntzekin
konpetitzeko moduko euskara bat behar dugu. Erlatiboa da hizkuntza batean egiturarik emankorrena eta horren inguruan irtenbide berriak aurkitu behar ditugu».
|
|
|
hura apaltzea eta makurtzea lortu nuen, ustez, neure nortasunaren bigarren planora kondenatuta, baina ai, nola egiten didan oraindik ere jauzi, behin edo behin, lehen planora! ...eta azpimarra dezadan hori ere, haur bat gose den bitartean (egunotan irakurri dut Eduardo Galeanoren Las venas abiertas de América Latina, zuri ere biziki gomendatzen dizudana, hain ongi erakusten du liburu horrek ere goseak eta goseondoak ez direla kasualak, kausalak baizik...), norbaitek egin baitu garrasi neurrigabeko injustiziaren aurka, Herri handiek txikiak irensten dituztenean berdin, eta
|
hizkuntzekin
ere beste hainbeste.
|
|
|
" Giza hizkuntza naturalen berezitasuna": filosofia sarritan saiatu izan da, halaber, giza hizkuntzak —bestelako animalien edo makinen
|
hizkuntzekin
alderatuz— bere horretan ezaugarritzen. 5.
|
|
|
Ba al zenekien —beste adibide bat jartzearren— Lurdeseko amabirjina gaskoieraz mintzatu zitzaiela neska artzaintxoei, frantsesez hitz egin balie ulertuko ez ziotelako? Ño, amabirjinak zorrotzak dira bertako
|
hizkuntzekin
, begira Arantzazukoa: espainolarekin nahastu dut eta kalera bota naute!
|
|
|
Azkenean, Europan, gaur egungo
|
hizkuntzekin
zer egin planteatzen du Umberto Ecok. Zer egin daiteke Europa den espazio hain poliglotan elkar ulertzeko?
|
|
|
Edozein pertsona har daiteke aberastzat, duenagatik, duena dirutan baloratu ezin denean ere: izaeran integraturik dakarren duintasunagatik eta kultura osoagatik.1228 Immigrante bakoitza bere hizkuntza edo
|
hizkuntzekin
dator. Batzuek datozen herrietako hizkuntza ofiziala hitz egiten dute, beste batzuek datozen herrietan ofiziala ez den hizkuntza.
|
|
|
Hizkuntzaren formazioa bera azaltzeko ere argigarriagoa da auzokotasunaren ideia. Beste auzoetako
|
hizkuntzekin
jarduna. Amazigerak harreman estuak izan zituen latinarekin, arabierarekin, gaztelerarekin eta frantsesarekin; eta euskarak latinarekin, erromantzeekin, gaskoiarekin, gaztelerarekin eta frantsesarekin.
|
|
2011
|
|
|
zalbidek" gure arteko hizkeramoldeek euskal/ erdal continuum baten arrastoak" dituztela onartu du baina diglosiaren oinarrian dagoen konpartimentazio soziofuntzionalaren ikusmolde hierarkiko eta dikotomikoa ez du zalantzan jarri. demolinguistikoki, oro har, gure elebitasun tasa apal apala da eta horrek zaildu egiten du mintzairen erabilera tokibanatzeko edozein planteamendu (zalbidek arnasgune deitzen dituen horietan kontua bertzelakoa bada ere). erabiltzen ohi ditugun bi hizkuntzen konpartimentazio soziofuntzionala posiblea litzateke gizartea elebiduna balitz, elebiduna portzentaje oso oso altuan; eta elebidunok hizkuntzen arteko hautua erabilera esparruka eginen bagenu. Baina ez da hori, urrundik ere, gure egoera. eskura ditugun
|
hizkuntzekin
eratzen ditugun harremanak ez ditugu irmoki eta zorrozki tokibanatzen. ezin dugu. zalbideren iritziz, behinola izandako konpartimentazioa galduxe dago: " diglosia tradizionala bere azken hondarretara iritsi da gurean".
|
|
|
espezieek ez dute desagertu nahi! haien habitat naturala suntsitzen denean desagertzen dira espezieak.
|
hizkuntzekin
hori bera gertatzen da. gainera, guretzat hizkuntzen arazoa beste hizkuntzak dira: zein da beste hizkuntzekiko loturaren oinarrizko kontzeptua?
|
|
|
Hizkuntza bat oso azkar, bizpahiru belaunalditan, erabat desager daiteke. Egun desagertzen ari diren
|
hizkuntzekin
momentuan jarduten ez bada, gero da ezer egin. Jarduera oro premiazkoa da?.
|
|
|
–Suedieraren zoria, dio, bere aldetik, Helen Groomek? ez da mehatxupean dauden
|
hizkuntzekin
alderatzekoa, baina, hala eta guztiz ere, zenbait suediar kezkaturik daude bere hizkuntza hainbat esparrutan ingelesaren aldetik ezarian ezarian jasaten ari den kolonizazio gradualaz ohartuta. Hartara, esparru komunikatibo batzuetan suedierak ez dauka eduki behar lukeen eskumenik eta garapenik:
|
|
|
H. Hona etortzean bi
|
hizkuntzekin
egin zenuen topo, gaztelania eta euskara. Gaur egun biak zein baino zein hobeto menperatzen dituzu.
|
|
|
Aisialdia baliabide ahaltsua da hizkuntza normalkuntzarako. Izan ere, haur eta gazteek aisialdian
|
hizkuntzekin
zer nolako harremana duten eragingarria izango da beren motibazioetan, jarreretan, baita hizkuntza gaitasunean ere. Proiektu honen bidez aisialdian aritzen diren entitateetan eragitea izan da helburua.
|
|
|
Horietatik bietan indigenek eta gutxiengoek euren hizkuntzen ukazioarekin sufritzen dituzten egoerak sar daitezke, eta hortik dator azpiratze ereduak genozidioaren eragiletzat salatzea. Liburuan bertan aurreko atalean eman ditugu genozidioaren barruan
|
hizkuntzekin
zerikusia izan dezaketen definizioak: talde bateko haurrak bortxaz beste talde batera lekualdatzea eta gorputzeko edo buruko kalte larriak eragitea taldeko kideei.
|
|
|
Gainera, elebitasunak beste hizkuntzak ikastearen prozesua errazten du. Beste
|
hizkuntzekin
konparatuta, baditu zenbait gauza errazagoak direla eta zenbait gauza zailagoak, baina ez da hizkuntza zailenetarikoa. Euskal Herrian milaka pertsonek ikasi dute eta ikasten ari dira.
|
|
2012
|
|
|
Laburtu egin behar dugu, eta pentsatu behar dugu hori zelan lortu. Aditz honen egituragaz ezinezkoa da inguruko
|
hizkuntzekin
konpetitzea komunikabideetako edo publizitateko hizkuntzan, esaterako. Aditza izaten da oztopo nagusia, titular bat edo kanta bat idazterakoan edo euskarara itzultzerakoan.
|
|
|
«Dokumentu falta» Javier de Andres Arabako ahaldun nagusiak ez du eztabaidan sartu nahi izan. Aramaioko Hiri Antolamendurako Plana atzera botatzeak
|
hizkuntzekin
zerikusirik ez duela nabarmendu zuen atzo eguerdian emandako prentsaurrekoan. Planaren izapideak egiteko «ezinbestekoak» diren dokumentuak falta zirela gaineratu zuen.
|
|
|
Badira orain ikasle gehiago korsikera ikasten. Guk nahiko genuke Frantses Estatu osoan lurralde
|
hizkuntzekin
halako lege bat izatea.
|
|
|
Itzulpengintza eta Interpretazioa karrera deskubritu zuenean bere bidea argi ikusi zuen 35 urteko zaldibartarrak: " Hizkuntzen artean ibiltzea,
|
hizkuntzekin
jokatzea, hori zen nahi nuena". Komunikazioa maite du Arregik, euskara, gaztelania, ingelesa, frantsesa, italiera eta portugesa dakizki eta 2000 urtetik Europar Batasunean egiten du lan, freelance moduan.
|
|
|
Inguruan ditugun
|
hizkuntzekin
lehian jartzean bistaratzen da aldea. Bestelako hizkuntza batzuk bagenitu ondoan azpigaratuak, kasu, lasai geundeke, baina ondoan ditugunekin lehian abiatzen garenean, ez gara haien mailara iristen.
|
|
|
JuNYeNT, Carme. " Elebitasuna apurtu behar da etorkinen
|
hizkuntzekin
". Argia aldizkaria.
|
|
|
Bi hizkuntzetan jarduten duten gainerako kultur adierazpideetan, ordea, salbuespenak salbuespen, gaztelania bihurtu da hegemoniko: ...rtelak egiterakoan, liburuak plazaratzerakoan, programazioan...). hori da debako talde gehienen kasua. produktuei edo kalerako elementuei dagokienez, adibidez, atentzioa deitzen digu, asko, nola dagoen errotuta oraindik, euskararekin konprometitua dagoen jendearen aldetik ere, hizkuntzen oreka zaindu eta gauza guztiak elebietan egin beharraren diskurtsoa. egoera desorekatua den neurrian, ordea, bi
|
hizkuntzekin
berdin jokatzeak desoreka hori beNekane Goikoetxea, Amaia Zinkunegi – Euskal Kulturaren tokia hizkuntz politiketan: Debako kultur bizitzaren azterketa tikotzea dakar.
|
|
|
Egoera desorekatua den neurrian, ordea, bi
|
hizkuntzekin
berdin jokatzeak desoreka hori betikotzea dakar.
|
|
|
Adibidez, ikusi ahal izan da haurrak egotea euskara erabiltzearekin lotura zuzena duen faktore bat dela. Baina, emaitzak azaltzeko, beharrezkoa da, berriro ere, datu horiek beste ikerketa sakon batzuekin osatzea, eta aztertzea zein diren dagozkien
|
hizkuntzekin
lotutako balio sinbolikoak, hizkuntza aukeraketa eragiten duten arauak eta sortzen ari den hizkuntza merkatuari buruzko ikerketak. Garrantzitsua da ez jotzea intuiziora neurketak ematen dizkigun ehunekoak azaltzeko.
|
|
|
Ikasiko zenuke. Azkarra zara
|
hizkuntzekin
.
|
|
|
Ingelesak ematen dit beldur gehien. Ez naiz oso trebea
|
hizkuntzekin
.
|