|
2000
|
|
|
Hizkera honi buruzko informaziorik jaso nahi izanez gero, Imanol Laspiurren beste zenbait lanekin batera, liburua ezinbesteko erreferentzi puntua da. Hizkuntza argian idatzia, adibide eta azalpen ugarirekin, Eibarko
|
euskararen inguruan
interesa duen edonorentzat, aditu edo ez hain aditu, oso baliagarria izan daiteke
|
|
|
Ikasle Abertzaleak taldeak Nafarroako Unibertsitate Publikoko (NUP) errektorearen dimisioa eskatu du, besteak beste, orain arte
|
euskararen inguruan
erakutsitako jarrerarengatik. Errektorearen azken erabakia urtero ikasleek antolatzen duten Euskararen Eguna debekatzea izan da, hainbeste jaik unibertsitateari" itxura txarra" ematen diotela argudiatuz.
|
|
|
Ordutik urtero antolatu ditu jardunaldiak Mendebaldek,
|
euskararen inguruan
beharrean diharduten guztien artean sona lortu dute eta aurkakotasunezko paisaia horri elkarlanak hartu dio bidea. XX. mende goienean mendebaleko euskara aztertu zuten orain hiru urte egindako lehen jardunaldietan; 98an" Mendebaldeko euskeraren ekarria" izenburua ezarri zioten, eta iaz berriz, literatura izan zuten aztergai.
|
|
|
Saizarbitoriarena, berriz, eskarmentu pertsonalari lotuago dago, eta intuizio aberasgarriz (gauzak ikusteko modua aldarazten diguten intuizioak dira, nire hiztegian, aberasgarri). Zein bere aldetik, ordea, azken aspaldion
|
euskararen inguruan
egin den ekarpenik aipagarriena osatzen dute bi liburutxook. Are gehiago biak batera hartuz gero.
|
|
|
Hain zuzen ere, prentsan bezala,
|
euskararen inguruan
telebista-ekimen interesgarribatzuk bideratu dira, Berako Ttipi-Ttapa telebistarena edo Deba ibarraren goialdekoGoiena TB bezalakoak. Euskararen eta komunikabide lokalen arlo honetanMultimediaren eredua ari da hedatzen, etorkizuna berma dezakeen egitura modura, nahiz eta horrek, nola ez, babes instituzional indartsua eskatzen duen.
|
|
|
Zinez esan daiteke Txillardegiren zientziagintza eten gabe
|
euskararen inguruan
gauzatudela, baita euskararekiko arlo ezberdin asko landu dituela. Hau posible izan zaio, neurrihandi batean, ohiko zenbait diziplina ezberdin jorratu dituelako, eta euskararekiko modusortzailean jorratu gainera, bere curriculumean adierazten den bezala; alderdi honetatikikusita, benetan Txillardegi berezia dela eta eredu agertzen zaigula.
|
|
|
Bestalde, goian aipatu dugun hizkuntz tradizio diozesitarra betidanik ezagutuzuen Lauzurikak, harmonia ederrean bizi izandako tradizioa, gainera. Egia da, seguraski haren ustez,
|
euskararen inguruan
–berrikeriarik, eta interes politiko alderdikoirikere ezagutu izan zuela, baina, itxura guztiz, Lauzurikarentzat azaleko eta pasaerakogorrina besterik ez zen hori; euskara bera, ostera, asmaziorik gabeko herritarrenjatorrizko izan-modua.
|
|
|
Ikusteko dago nahi edo asmo on horiek nola gauzatuko diren gero lege batean. Bestaldetik, zerbitzuen karteran egiten den aipamen hori ez da
|
euskararen inguruan
dagoen bakarra. Prozeduren Gidaliburuan, Nafarroako Liburutegi Publikoen Sistemaren zuzendariaren lotura eginkizunak aztertzean, hauxe esaten da:
|
|
2001
|
|
|
Mariano Izetaren heriotza eta Nafarroako Gobernuaren azken erabakiak
|
euskararen inguruan
bat etorri dira denboran, baina ez dakit kasualitateak eraman dituen hortara ala bigarrenak ekarri duen lehena. Izan zitekeen.
|
|
|
Hortik aurrera egin den guztiarekin ez gaude ados, baina akaso ez gara oso erasokorrak izan gaiarekiko eta, halakoetan, hori egiten ez denean, agian badirudi bestearekin zaudela. Oso zuzenetik jarraituko dugu
|
euskararen inguruan
Gobernuak egin dezakeena eta ados ez bagaude garbiki azalduko dugu. Gobernuak ezin dezake egin UEUrekin egin duena; hau da, Nafarroako administrazioarekin halako harreman luzea izan duen elkarte kultural bati ezin zaio diru-laguntza kendu Gobernuak euskararen aurka gerrilla gerra bat hasi duelako.
|
|
|
Zergatik ez da bultzatzen elkarrizketa giroa Nafarroako Unibertsitate Publikoan
|
euskararen inguruan
eman diren arazoak direla eta?
|
|
|
" Dotrinaren" bidez ahalegindu omen zen Larramendi, Kardabe  razek arestian esan digunez,
|
euskararen inguruan
, euskaraz ez bazen ere, mintzatzen. Hortik sortu ziren, gainerakoen gainetik, gerra aurretik Ezina egina itzuli zuten Artea6, eta Hiztegi hirukoitza, Euskaltzaindiak behin batean erabilia bestetara aldatzeko baimena ematen badidazue7, eta horietarik irabazi zuen Arakistain eta Gandararen esker ona, berarekin harremanetan jardun zirenak baizik ez aipatzeko.
|
|
|
Gure zorionerako: pro domo esandakoetan?
|
euskararen inguruan
sortutako topikoen gainean, alegia, oso zorrotza zen Mitxelena, agian gurea bezalako hizkuntza batek ezin duelako egin inguruko hizkuntzek aise eraman eta irents dezaketen hanka sartzerik.
|
|
|
2. Gauza hauen guztien eragina, bai hizkuntzaren sustapenean baita bere irakaskuntzaren hedapenean ere, oso garrantzitsua da. Nafarroaren kasua eredugarria da, ez baitalo rtu
|
euskararen inguruan
gizartea normalizatzea. Nafar gizartearen zati handi batek euskara arrotz eta arriskutsutzat jotzen du, euskal kulturarekin zerikusirik duen edozer agertzen bada atzera egiten baitu.
|
|
|
Nafarroan bederen, eta ez Nafarroan bakarrik seguraski, egoera honetatik ateratzeko aukera bakarra
|
euskararen inguruan
adostasun sozial eta politikoa sortzea, erraztea eta garatzea da. Eztabaida politikotik atera egin behar da euskara eta eragin negatiboetatik babestuta egon daitekeen lekuan jarri.
|
|
|
Urte batzuen buruan datuak izango ditugu esateko oraingoa onerako ala txarrerako sukarraldia izan ei den. Hala eta guztiz ere,
|
euskararen inguruan
sortu den egoera printzipioz lagungarria ez dela onartu behar da.
|
|
2002
|
|
|
Horretarako, gizartean, administrazioan eta irakaskuntzan lan egiten duten zenbait erakundek osatutako sarea sortu du. Bi astean behin informatzaile hauek beren esparruetan
|
euskararen inguruan
gertatutakoen berri ematen diete Elkargoko kideei. Horiek dira Sarea izeneko web orriaren edukiak (www.euskarakultur.org).
|
|
|
" Orain arte euskara erasotua izaterakoan trintxeretan sartu eta kontraeraso bati ekin diogu. Gure ikuspuntua ezberdina da, zeren eta irudimena landu nahi dugu eta positiboak izan,
|
euskararen inguruan
albiste txarrak eman baino, gure hizkuntzaren inguruan sortutako dena zabaldu behar dugu. Nafarroako Gobernuak hartzen dituen neurriak, noski, garrantzizkoak iruditzen zaizkigu, baina ez du gure lana baldintzatzen".
|
|
|
Nire iritziz, Araban biztanleriaren kokapena, non gehien-gehiena euskaldun dentsitate urriko-demografia eta kontzentrazio espazialari dagokionez-udalerri handi eta ertainetan pilatzen den, mahai gaineratutako datuaren arrazoi izan daiteke, beraz, joera aldaketa baten atarian gauden esateko goiz da oraindik. Halaber, Nafarroa eta Iparraldeari dagokienez, administrazioek orobat
|
euskararen inguruan
dituzten jarrerak eta abian dituzten hizkuntza politikez gain, gizartearen barne joerak eta askatu ahal diren indarrak dirateke aztertu beharrekoak, ezen haietan baitago egon euskararen biziraupenaren eta garapenaren giltzarri nagusia.
|
|
|
Orduz geroztik, esperantoarekiko duten zaletasuna medio oso lagunak egin dira eta elkar ondo ezagutzen dute. " Jansen oso pozik dago euskarari eta euskal kulturari dagokionez, eta azken 20 urteetan egoera nola aldatu den ikusita izugarri eskasa iruditzen zaio lehen
|
euskararen inguruan
zegoen materiala", azaldu digu Aranak.
|
|
|
Nabarmendu beharradago, beraz, gai horren inguruan kaleratu diren bi lan interesgarri. Lehenak, BlancaUrmenetarenak (1997), Nafarroako erakundeek, gizarte-taldeek eta zenbait pertsonak
|
euskararen inguruan
azaldutako jarrera eta jokabideak aztertu ditu, euskararenaldeko mugimenduak deskribatuz eta gaztelaniaren zabalkundearen bideak erakutsiz. Guztiz bestelakoa da Xabier Erizeren liburua (1997).
|
|
|
Abertzalearen ikuspuntutik ezinbestekoa baldin bada aldi berean euskaltzale izatea, hori uste dut behintzat, euskaltzalearen aldetik ez da inola ere beharrezko abertzale izatea eta ez da on, gainera, lotura hori horrela egitea. Euskaltzaleak nahi luke jende guztia, alde batekoa nahiz bestekoa, izatea euskararen aldeko eta
|
euskararen inguruan
. Ez da, zoritxarrez, holakorik gertatzen, eta abertzale ez direnen artean euskaltzaleak ikusten ditugunean, euskaraz mintzo telebistan adibidez, orduan nabarmenago gelditzen da kontua, dagoen eskasia horretan norbaitek bere buruko kukulina ateratzen duenean.
|
|
|
Hola, azkeneko urteetan ehunka lagunek atera dute euskal filologiako lizentzia bost urtetan zehar ikasten eta ikertzen egon ondoren, Mitxelena handiak ikasketa hauek indartzeko bere Salamancako katedra goxo hura utzi eta hemengo borroka saminetan oldartzeko erabakia hartu zuenetik. Dozenaka tesi egin dira dagoeneko Euskal Herrian
|
euskararen inguruan
. Euskara ez da afizionatuen kontua, adituena baizik, espezialistena.
|
|
|
Baina gero guztia aldatu zen, eta euskararen egoeraz arduraturik, denak jarri ginen hemen lanean
|
euskararen inguruan
, zein baino zein kezkatuago, batzuk ikasten eta beste bakar batzuk irakasten, hogeita bost urteko epean hizkuntza kontua irauliko genuelakoan, gazte, gauzen iraultzeko gogoa ez baita orain sortu berri den zerbait. Ile luzea uzten genuen guk, bizarra ere zenbaitek, eta gona laburrak neskek.
|
|
|
Ohar anitz egin dizkidate, idatzitakoaren alde nahiz kontra, Jose Luis Lizundia, Juan Ignacio Perez eta Anjel Lertxundi adiskideek. Ibon Sarasolagandik beti ikasi izan dut asko
|
euskararen inguruan
, eta orain ere gauza bera gertatu zait. Inazio Mujika Iraolak animatu ninduen aspaldi zirriborratua nuen hura letra gehiagotan jartzera eta gero hitzez hitz eta lerroz lerro irakurri du testua, eta erne baino erneago egin dizkit hainbeste iradokizun.
|
|
|
Orain dela aste bat inguru ikusi zintudan Estafeta kaleko taberna batean lagun batzuekin (pentsatzen dut zure adiskideak izango zirela) biziki eztabaidan ari zinetela
|
euskararen inguruan
. Zuei entzuten ari nintzela, zenbait gauza etorri zitzaizkidan gogora eta, besterik gabe, idazten hasi nintzen gai horren gainean gau hartan berean.
|
|
2003
|
|
|
Jakina da euskal musikariek bozgorailu gutxi dutela, eta horietatik Euskadi Gaztea dela nagusiena. Ez dira samurrak izan irrati formula honek jasan izan dituen kritikak,
|
euskararen inguruan
batzuk, musika estiloei buruzkoak besteak. Azkenak Xabier Montoiak eginikoak.
|
|
|
Aldi beretsukoa da (1963),
|
euskararen inguruan
Arantzazun egin ziren jardunaldi batzuetarako prestatu zuen txostena, euskararen batasunari buruz eman beharreko urratsak zehazten dituena. Izenburua:
|
|
|
Eusko Jaurlaritzak izendatutako 17 lagunen artean Euskaltzaindiko, Deustu-ko Unibertsitateko eta EHUko eta beste zenbait taldetako ordezkariak zeuden, baina ez euskararen susperraldian toki garrantzitsua betetzen ari ziren erakundeetakoak (UZEI, Elhuyar edo UEU, kasurako). Jaurlaritzaren asmo nagusia
|
euskararen inguruan
zeuden joera desberdinen arteko oreka lortzea zen, bereziki euskara batuaren alde eta euskalkien alde ari zirenen artekoa (EAJren barruan bizi-bizi zegoen eztabaida), nahiz eta garbi eduki hizkuntzaren batasunak ez zuela atzera egiterik31 Aipatutako taldeak baztertzeak haserre handia sortu zuen euskalgintzako sektore askotan32, eta emandako erantzun batzuek kritika arrazoitua gainditu zuten33 Gir... Bestalde, UEUn bildutakoen kopuruak behera egin zuen berriro ere.
|
|
|
Egun berean, Bandres eta Bakaikoa Donostiako Arrano Beltza elkartean aritu ziren, uniber-tsitatearen eta
|
euskararen inguruan
hitz egiten. Bandresek aurretik botatako argudioak errepikatu zituen, udako ikastaroak ez zirela unibertsitatea euskalduntzeko tresna, alegia.
|
|
|
Ez dut uste, behintzat. Estrategiak balio beharko liguke energiari eta ditugun indarrei, elkarlanaren ondorio emankorren bitartez, etekin handiagoa ateratzeko eta, zergatik ez,
|
euskararen inguruan
lanean ari garen guztiok ahalegin eta ekarpen kolektibo nahiz positibo bateko partaide senti gaitezen. Eta horretan tokia dute euskalgintzaren bi plano nagusietan ari diren ekimen guztiek.
|
|
2004
|
|
|
Suzuko Tamura japoniarraren izena nahikoa ezaguna da Euskal Herrian, euskara ikasteaz gain,
|
euskararen inguruan
lanean ere aritua baita. Euskaltzaindiak ohorezko urgazle ere izendatu zuen.
|
|
|
Jean Louis Laduche Azkaineko auzapeza ere egon zen mahai-inguruan. Laduchek makina bat gogoeta egin du Herriko Etxeen eta
|
euskararen inguruan
eta euskararen egoera larriari erantzuteko ezinbestekoa deritzo euskararen alde ari diren elkarteen ondoan hautetsiek ere euskararen aldeko konpromisoa hartzeari. Hori bideratzeko, Herriko Etxea herriaren bihotza dela dio.
|
|
|
kostu ekonomikorik edo arriskurik ez duen bitartean onartzen da euskararen aldeko jarrera. Horrenbestez, oso txikia da
|
euskararen inguruan
dagoen inbertsio pribatua. Horrek zerbait adierazten du gizarte honetan euskarak duen egiazko balioaz...?. 367
|
|
|
Zibilizazio politikoaren gainbeherak, nabarmenki euskara bihurtu zuen euskaldunon aberrian, Víctor Hugok 1840ko hamarkadan ikusi zuena berriz ere nabarmenago beharbada zabaldu zela. Katolikotasuna eta
|
euskararen inguruan
, jatorri ideologiko desberdineko euskal herritarren senidetzea berriz berpiztu zen. Baina aurrerantzean banderak eta sinboloak bestelakoak behar izan halabeharrez, ez karlista ez eta liberala, Pedro Egañak 1844an aldarrikatu zuen antzera.
|
|
2005
|
|
|
Euskaltzaindiko Azkue Bibliotekaren ardura hartu nuenetik (1978) harremanak izan ditugu bibliografía gaietan, eta hor geratzen da lekuko liburu honetan agertzen den Txillardegiren bibliografía gure bibliotekak paratua:
|
euskararen inguruan
idatzitako ia mila izenburu katalogatzen dira eta emaitza baliotsu honek sorrarazten du mirespena eta euskaldunon aldetik esker ona aitortu beharra. Nire aldetik sentimendu horiek publikoki azaltzeko prestatu dut ikerketa hau, ezagutzen ez den gaiaren berritasunagatik nire adiskideari proposatu nionean interesgarria iruditu zitzaiona.
|
|
|
Nafarroako Gobernuak ere erretorika bete-betean aplikatzen du
|
euskararen inguruan
. Beti euskararen alde dagoela esan eta gero Foruzaingoko hogeita hamalau postu betetzeko lan-deialdian ez zuen meritutzat hartu; bai, ordea, alemanez, frantsesez edo ingelesez jakitea.
|
|
2006
|
|
|
Ikasleen iritzia eta instituzioarena bildu dugu, baina erpinetako bat falta zaigu hirukia osatzeko. Gotzon Garate idazle eta irakaslea ere betidanik aritu da
|
euskararen inguruan
. Deustun bizi da Gotzon eta han izan da irakasle hainbat urtean.
|
|
|
Nafarroan, ostera, datorren urteko hauteskundeen jiran, UPN tarteko egongo ez den bestelako gobernua eratzeko itxaropena dagoenean, euskarak lehenbiziko pisura iristeko zailtasunak dituenean, horretara iristeko bidea egin ordez, hogeita hamargarren pisuaren bentanetan jarriko ote da indarra,
|
euskararen inguruan
aldeko iritziak bil daitezen ezinezko bihurtuz, hiztun kopurua emendatzeko urratsei, apalenak direnei bada ere, duela zenbait urte bezala, ateak berriro itxiz. Eta Iparraldean, euskararen aldeko hizkuntza politika bat gorpuztuz joateko abagunea ireki delarik, diren aukerak, lankidetzarako heldulekuak ez ote dira baliatuko direnak direlako gurdi horri tiraka ari zaizkienak?
|
|
|
Su-etenean gaude, Kontseiluak Euskarabidea izeneko ekimena jarri du abian... Azken urteotako garairik aproposena al da
|
euskararen inguruan
indarrak biltzeko?
|
|
|
–Euskararen ziurtaziria:
|
euskararen inguruan
nolabaiteko ezagutza edo nolabaiteko engaiamendua dela-eta, ziria sartuz eta gezurra esanda lortutako ziurtagiria.
|
|
|
eta teknika, bi elementu osotara ezberdin, bere lanbidean bildu eta uztartzen dituena. Nonbait,
|
euskararen inguruan
nolabaiteko" teknikak" erabili eta aplikatzen dituena. Egia da oraintsu arte elkartu gabeko hitzak zirela bi horiek.
|
|
|
erregistroak, barietateak, argotak, hizkera formalak eta informalak, eta abar. Gisako terminoak aditzea ohikoa da gaur egun, beraz, baita
|
euskararen inguruan
ari bagara ere.
|
|
|
Taliban-keriak ez zituen Iñigok aipatu, nik erantsi dizkiot berak azaldutakoari, soziolinguistikoki
|
euskararen inguruan
dauden jokaera suizidetako bat ederki karikaturizatzen duelakoan. Jardunaldietan aipatutakoetara bueltatuz, errukiarena da beste estrategia" ez egoki" horietako bat.
|
|
2007
|
|
|
Zertan hainbeste zazpi? Bada, gazteon eta
|
euskararen inguruan
egindako hausnarketak zazpi esalditan bildu ditudalako, eta horiek azalduko ditut orain banan-banan, gazte euskaldunak ez baikara isiltzen zazpi ahalak egin gabe.
|
|
|
AEK-k ikaragarrizko lana egin zuen hura gertatu aurretik, bai eta gero ere, eta guk ere bai, AEKn eta IKAn. Beharbada zenbait gauza kontatu egin beharko dira, noizbait, baina, benetan, ez dut uste Tiki-miki horietan aritzeko gaudenik Euskal Herrian, eta are gutxiago
|
euskararen inguruan
.
|
|
|
Zer egin daiteke
|
euskararen inguruan
gutxienekoak betetzeko ere, funtzionario baten ezezko harroari aurre egin behar diogunean. Zertarako nahi ditugu barne, kanpo, zeharkako edo goitik beherako euskara planak administrazioak berak euskaldundu duen funtzionario batek euskara ez duela sekulan eta ezertan ere erabiliko esaten duenean eta ausardia horrengatik zigor-mehatxuen ordez agintarien errukitze eta lasaitzeak lortzen dituenean?
|
|
|
Eta tartean, hizkuntza-politika eta hizkuntza-politikoen artean dagoen bateraezintasun hori agerian jartzen inor ausartzen ez den bitartean, euskara teknikarion figura asmatu da Manchako Kixoteak goraipatzen zuen Fierabras baltsamoa bezalaxe, munduko gaitz guztiak sendatzeko balio duena. Hemen gaude, goitik, behetik eta alboetatik datozen frikzioak leuntzeko, amortiguadore lana egiteko,
|
euskararen inguruan
presiorik dagoenean teknikariok jasateko, politikarien bizkarrera ez delako sekulan ere eramango.
|
|
|
Espainiako" Real Academia de la Historia" delakoak orduan aurretxoan Diccionario geografico-historico (1802) delakoaren Navarra sarrera-hitzaren azpian
|
euskararen inguruan
idatzi zuen artikulua izan zen polemikaren sorrarazle. Aldi bertsuan erantzungo dio artikulu horri J. A. Mogel idazleak ere, nahiz hau argitaratzeke gelditu orduan.
|
|
|
Eskualzaleen Biltzarra sortzeko aurrepausoa izan zen Hendaian buruturiko ortogra, a-kongresua, 1901eko irailaren 16an. Hendaiako bilera Guilbeau errepublikarrak prestatu zuen, Arturo Campion eta Gratien Adéma tradizionalistaren onespenarekin;
|
euskararen inguruan
zebiltzan belaunaldi, ideologia eta herrialde guztietako pertsonak hurbildu ziren Hendaiara
|
|
|
1901ean euskaltzaleak berriro elkartu ziren Hendaian. Hendaiako bilera hartara
|
euskararen inguruan
zebiltzan belaunaldi, ideologia eta herrialde guztietako pertsonak hurbildu ziren21; Euskal Herri osoko kultur buruzagien bilkura izan zen, beraz.
|
|
|
Ezin du, bada, salbuespenak salbuespen, errealitate soziolinguistikoaren eta dimentsio nazionalaren arteko harremanak zertan diren jakiteko eginbehar genukeen ebakuntzarik egin barruan zer dagoen ikusteko. Horren lekukodira, hain zuzen ere, egunero-egunero
|
euskararen inguruan
aditu eta irakurtzenditugun arinkeria gogaikarriak.
|
|
|
Euskararen esparruan, aldiz, badira zer ospatu eta zer deitoratu. Ospatzekoa da euskara gero eta landuagoa izatea, gero eta arlo gehiagotara zabaltzea, gero eta jende prestuagoak jakin-mina eta lanbidea erdiestea euskararen bidez. Deitoratzekoa, ostera, ia egunero aldarrikatzen zaigun euskara-politika ororen gainetik jokatu behar hori inon ere ez agertzea, gure sakabanatze eta zatitzeak, gure adostasunik ezak, eragozten baitute, itxurakeria guztien azpitik,
|
euskararen inguruan
proiektu sendoa aurrera eramatea.
|
|
|
Gure hezkuntzak, hasteko, oso kontuan hartu behar du euskal lurraldean ematen den sozializazio edota enkulturazio prozesua —erreferentziazko hizkuntz (ar) en arabera— anitza dela: ...eta kultura ez direla euren hizkuntzan agortzen, baina —Coseriu eta Deweyren hitzetan ikusi bezala— hizkuntza" barru-barrutik dago bizitza sozialarekin erlazionatuta", eta berorrek" eragina du jarduera kultural guztien formetan eta edukietan" 227 Horrela, bada, gure kasuan, sozializazio edota enkulturazio prozesu ezberdinez hitz egin behar dugu, hala nola, batez ere
|
euskararen inguruan
eta gehienbat espainolaren edo frantsesaren inguruan eraikitzen diren prozesuez. Bi horien artean, beti ere, funtsezko ezberdintasun bat dago:
|
|
2008
|
|
|
Lehenengo maratoiak lau helburu zituen: Lasarte-Oriako euskaldunok 40 ordu euskaraz etengabe egiteko gauza garela adieraztea;
|
euskararen inguruan
ahalik eta herriko jenderik gehiena biltzea; herriko euskaltzaleak elkarrengana biltzea, beren arteko tirabirak hautsiz eta maratoia Euskal Herri osora zabaltzea. Esan daiteke lehenengo hiru helburuak bete direla, beraz, edizio honetan" euskararen erabileraren normalizazioa sinbolizatuz, euskararekin motibazioak sendotu nahi dira". Amaitzeko zortzikoteko bi kidek, Rebeka Garzesek eta Jokin Ayerregarayk hartu zuten hitza eta zertan dabiltzan lanean azaldu zuten.
|
|
|
Are gehiago, EAJko Estitxu Alkortak nabarmendu zuen ez dela arrazoitu aldaketa, eta 1997ko legea urratzen denez, gobernuak aldaketaren arrazoiak azaltzen ez baditu agian legalki joko dutela erabakiaren aurka. EAEko Txanpi Baztarrikak salatu zuen
|
euskararen inguruan
plangintza ponpoxoak onartzen dituela Udalak baina ez daudela herritarrei begira: txostenak eskatzen zaizkie teknikariei baina gero kasurik egin ez.
|
|
|
Oraintxe jakin izan dugu hala izan balitz, bi eta hiru urteko gelak kenduko zituztela Udalarekin eta erabiltzaileekin kontsultatu gabe. Horixe da beste leku batzuetan egiten ari direna berenzentroen arazoak konpontzeko, eskola mapa ez betetzen eta zero eta hiru urte arteko hezkuntza osotasunezko proiektu bat bezala ulertzen ez dutela erakusten, baizik eta haurtzaindegi soil bat bezala.Bestalde, ¿ lotsarik ez al duzu gure udalerriko
|
euskararen inguruan
hitz egiteko. Oraindik ez duzu Udal honekin bilerarik mantendu Foru Aldundiko Euskara zuzendari bezala, lan proposamenak egiteko.
|
|
|
A. Miner. Batez ere dibertsifikazioarena aipatuko nuke. Talde asko ari dira lanean
|
euskararen inguruan
: ikastetxeak, udaletxeak, euskaltegiak, euskara elkarteak...
|
|
|
eragile frantses guztiekin batera politika publikoa gauzatu ahal izatea: Estatua, Erregioa, Departamendua eta Herriko Etxeak
|
euskararen inguruan
ari dira historian lehen aldikoz. Proiektu globala eta onuragarria da.
|
|
|
Emaitzetara joanez, honakoa azpimarra daiteke: (1) IEL teoriaren garrantzia frogatzen da gure arteko egoera soziolinguistikoa eta psikosoziolinguistikoa ulertzeko; (2) gure ukipen-egoera nahiko egoera kaskarra da
|
euskararen inguruan
, gatazkatsua, EAEko ikasle unibertsitarioen artean behintzat, (3) gatazka handiagoa da komunitate menderatzailean, komunitate menderatuan baino.
|
|
|
Bertsu bakar batean bilduak dira
|
euskararen inguruan
auzoetako mintzairak, frantsesa, gaztelera, biarnesa, bertsua hasten delarik irriaren sortarazteko elizan entzuna eta kantatua den latinarekin.
|
|
|
Horrela erakusten da hemen, izan ere, IEL-euskalduna motarekiko joera negatiboagoak daude, alderantziko noranzkoan baino.-IEL-espainiarra+ euskalduna motan gertatzen den korrelazio negatiboena (eta nahiko indar handiarekin gainera) euskal hizkuntzarekikoa da, euskararekikoa (r=-, 489). Horrela erakusten da bere joera negatiboena euskararen kontrakoa dela; gatazka nagusia
|
euskararen inguruan
dagoela.
|
|
|
Aipatutako horiek dira
|
euskararen inguruan
izandako heldukada ezagunenak; izan ziren euskal idazle gehiago, Unamuno edo Baroja gogoan, euskararen alde mintzatu zirenak (Jaurtakol edo Lizardi, esate baterako). Urte beretsuetan, Barrensorok pena agertzen zuen Barojak ez zuelako euskaraz idazten:
|
|
|
Sintomatikoa da oso Hegoaldeko euskaldunek, Euskara aldizkarira artikulu bakarra bidaltzea, gaztelaniaz egitea eta gainera astarloatar ildokoa izatea (eta Iparraldekoek bidalitako gauza bakarra Bonaparterekiko atxikimendu adierazpen bat izatea). Euskaldunen artean, nazioartean
|
euskararen inguruan
azaltzen ziren eztabaidei pasiboki (harpidetza bidez) segitzeko aski ahalmenik eta interesik ere ez zegoen. (Aldizkariaren lehen alea euskaldunen aldeko laudorioek ireki bazuten, aldizkariaren itxierako zenbakian, euskaldunen artean izandako laguntza eza eta interes falta salatuz amaitu zen).
|
|
|
Guilbeauk, orduan, batzar eguna irailera atzeratu, antolaketa aldatu eta bere adiskide Vinson «gorria» eta gainerako atzerritar euskalariak batzarretik baztertu zituen. Bazterketa horri esker Euskal Herrian
|
euskararen inguruan
zebiltzan belaunaldi, ideologia eta herrialde desberdinetako pertsonak hurbildu ziren Hendaiara. Hutsune aipagarririk egon bazen bereziki Donostiako Euskalitzjostaldien Batzarrearen eta Euskal-Erria aldizkariaren inguruan mugitzen ziren gipuzkoar idazleena izan zen, gonbidatuta egon arren, ez zirenak agertu, nahiz atxikimendu gutun batzuk igorri.
|
|
|
1888 Sabino Aranak eta Unamunok polemika Revista Vizcaya-n
|
euskararen inguruan
, 1888 Azkuek katedrako lehiaketarako euskarazko herri legenda bat aurkezten du (prosaz euskaraz idatzitako lehenengoetakoa), 1889 Arana Goiri Bizkaya por su independencia argitaratzen hasten da, 1893 Etxegaraik Investigaciones históricas referentes a Guipúzcoa, 1894 Sabino Aranak Euskeldun Batzokija sortzen du.
|
|
|
Bai Euskarari Akordioari euren atxikimendua adieraziz gazteek
|
euskararen inguruan
zerbait antolatzea eta Bortzirietako gazteak biltzeko eta elkar hobeki ezagutzeko helburuarekin Bortzirietako gazteon Bai Euskarari Eguna antolatu dute Berako Gazte Asanbladak, Lesakako Gaztik, Arantzako Gazte Asanbladak, Etxalar eta Igantziko gazteek eta Euskara Mankomunitateak. Aurtengoan egun bakarrean egitea erabaki da, azaroaren 20an, larunbatarekin eta ekitaldi guziak Lesakan izanen dira.
|
|
|
Foru Gobernuaren hitzak erabiliz, «denboraldi baterako erreserba» egina dago. Azken informazio horiek adierazten dutenez, uste baino gutxiago murriztuko da
|
euskararen inguruan
egindako kanpainetara bideratutako diru sailetik; ekainean 106.534 euro murriztea erabaki zuten, baina 56.534 euro izanen dira. Diru sail hori 110.000 eurokoa zen.
|
|
|
Bi ordezkariek esandakoaren arabera, ekitaldia «baliagarria» izan zen PSE-EEk
|
euskararen inguruan
aurkeztutako manifestua bertatik bertara ezagutzeko. Era berean, Patxi Lopezi eskatu zioten hizkuntza normalizazioak daraman bidearen inguruko kezkak azaltzeko.
|
|
|
Eman nahi izan dugun mezua izan da
|
euskararen inguruan
dabilen jende guztiak jakin dezala, nahiz eta haietako asko PSOEren ideologiatik urruti izan, gobernura ailegatzen garenean aurrekontuetan egiten den ahalegin hori egiten segituko dugula. Gauza zehatza da, ez ideologia.
|
|
|
Gogoeta hau batez ere
|
euskararen inguruan
zentratzeak ez du esan nahi hautagaien programetako beste atalak aparte utzi behar direnik; are gehiago, gure programaren zutabeak ezagunak dira, bai 2004an eta bai 2008an ere ateratako dokumentuetan. Baina gaur-gaurkoz euskarak hartzen du gure artean zentralitatea.
|
|
|
Gogoeta hau batez ere
|
euskararen inguruan
zentratzeak ez du esan nahi hautagaien programetako beste atalak aparte utzi behar direnik; are gehiago, gure programaren zutabeak ezagunak dira, bai 2004an eta bai 2008an ere ateratako dokumentuetan. Baina gaur-gaurkoz euskarak hartzen du gure artean zentralitatea.
|
|
|
Gure kasuan, Bolognako prozesua Euskal Herriko berezitasun linguistiko, kultural eta sozioekonomikoak kontuan hartuta bultzatu behar da. Gure unibertsitateetan atzerriko hizkuntzen presentzia handitu behar da, baina
|
euskararen inguruan
azken urteotan eman diren aurrerapausoetan atzera egin gabe6.
|
|
2009
|
|
|
Juan Madariaga irakasleak
|
euskararen inguruan
historian izan diren eztabaidak aztertu ditu liburu batean. 2005ean publikatu zuen ingelesez Anthology of Apologists and Detractors of the Basque Language lana eta iaz gazteleratu zuen.
|
|
|
Hala ere, idazki honetan ez dut azterketa tekniko hutsa egin nahi eta, asmo horrekin bat, zuen begietara istorio bat ekarriko dizuet, edo hobe esanda, hiru istorio ezberdin; hirurak beste hainbat nafarren istorioak. Eta istorio horien bitartez Nafarroan, azken 25 urtean,
|
euskararen inguruan
azpimarratzeko izan diren joan-etorriak ezagutuko ditugu. Finean, euskaldunen hizkuntza eskubideez ari garenean, pertsonez mintzo baikara.
|
|
|
Nafarroako Unibertsitate Publikoko egoera ez zen hobeagoa. I-k
|
euskararen inguruan
aurrerapauso gutxi ikusi zituen unibertsitateko ikasketak egin zituen urteetan. Lehenik eta behin, hautatutako karrera ez zuen euskaraz ikasi, holako eskaintzarik ez zegoelako.
|
|
|
Bidegurutzean nork proposatu zuen bide egokia? Azken 30 urte hauetan
|
euskararen inguruan
jardun diren eragile publiko eta pribatuen ibilbideak esandakoa egiteko aski eduki eskaintzen digute.
|
|
|
Txillardegi sortzailea, polifazetikoa, berritzailea, aurrerakoia, beti bere garaiaz haratago bizi izan dena, kritikoa, ausarta... euskararen munduan bizi garenontzat, pertsona eta maisu eredugarria. dute kokapen nagusia (idazle, itzultzaile, bertsozale, argitaletxe...) eta
|
euskararen inguruan
dagoen industriaren zati garrantzitsu bat Donostian dago.
|
|
|
Kontakizunetan, hainbat ikaslek nabarmendu egiten dute zeinen desberdina den ama-hizkuntza ikasteko prozesu naturala eta bigarren hizkuntza ikasteko prozesua. Euskararen ikaskuntzan jarri dute arreta guztia; izan ere, EAEn, hizkuntzak ikasteari buruzko gizarte-diskurtsoa
|
euskararen inguruan
egituratzen da. Horrez gain, ikasle askorentzat, euskara da ikasi beharreko bigarren hizkuntza.
|
|
|
10 Komunikatzen duguna erakargarri eta ikuspegi guztietatik komunikatu behar dugu: euskara-planaren ahalmentzeaz ari garenez, komunikatzerakoan kontuan izan behar dugu erakundean
|
euskararen inguruan
dauden ikuspuntu guztiak. Eta pertsona guztiengana iritsi nahi badugu, mezu, modu eta euskarri erakargarri eta erabilerrazak sortu beharko ditugu.
|
|
|
Edozein kasutan ere, txekearen nahiz ordainkuaren kasuan, banku-esparruan eta agirien jaulkitzailearen esparru pertsonalean sartzen gara. Esan bezala, gizarte eta ekonomiaren alorretan
|
euskararen inguruan
erakutsitako kezkak ekarri du kasurik gehienetan ereduak elebidunak izatea, eta nahi duenak halakoak erabili ahal izatea.
|
|
|
Besteak beste, EITB Taldeak eta Google multinazionalak
|
euskararen inguruan
hitzartutako akordioaren lehen emaitza da hau, euskal Komunitateak urte askotan eginiko lana oinarritzat eta tresnatzat hartuta.
|
|
|
Ramon Etxezarreta Hizkuntz Politika sailburua izan du lagun eta Eusko Jaurlaritza berriaren konpromisoa berretsi du. Brissonek adierazi duenez,
|
euskararen inguruan
kezkatuta dauden lagunak gara eta gure erlazioa errespetuzkoa da.
|
|
|
Era berean, jada ikusgarri dago eitb.com webguneak
|
euskararen inguruan
zabaldu duen ataria berria, Euskaraz izenekoa.
|
|
|
Gaur, Gasteizen izan da Akademia eta datozen hilabeteotan gainontzeko herrialdeetan ere ospatuko du Euskaltzaindiak bere urtemuga.Juan Antonio Zarate Arabako Batzar Nagusietako lehendakaria eta Xabier Agirre ahaldun nagusia ondoan zituela, Andres Urrutia euskaltzainburuak Euskaltzaindiak Araban duen presentzia aldarrikatu du eta honela adierazi du: Erakunde arabarra gara eta Euskal Herri osoa hartzen duen erakundea ere bagara,
|
euskararen inguruan
. Orobat, eskerrak eman ditu Euskaltzainburuak:
|
|
|
Halaber, beste hainbat eduki osagarri aurkituko dituzte euskararen inguruko interesa dutenek, hala nola Interneten aurkitu ahal diren hiztegietarako estekak, gaika antolatuta, eitb.com-en
|
euskararen inguruan
argitaratutako azken albisteak, eta ETBk azken urteotan emandako pastoralen testuak(?)
|
|
|
Mundu guztian
|
euskararen inguruan
dauden teoria (zientifiko) guztiak batu eta erakusteko asmoarekin, euskararen jatorriari buruzko dokumental bat zuzentzen ari da Hasier Etxeberria idazle eta kazetaria. Zehatz ez daki oraindik dokumentala noizko egongo den prest, “baleike uda baino lehen amaituta egotea” aurreratu du.
|
|
|
Europako Kontseiluak
|
euskararen inguruan
administrazioei egindako gomendioak aztertu ditu Jaurlaritzak
|
|
|
Batetik, Korrikak
|
euskararen inguruan
beti ahal denik eta sektore gehien hartzea eta indar metaketa handia behar dituela eskatu izan duenez, atzokoak dei horrekin bete-betean egiten duelako bat. Bestetik, gizabanakoengan lantokiak garrantzi handia duelako, eta baita, beraz, euskararen erabilera sustatzeko ere.
|
|
|
Donostia 2016 egitasmorako hainbat eta hainbat ardatz aurkeztu dira. Aurreko astean,
|
euskararen inguruan
jarduteko parada ezin hobea izan genuen. Europarako Kultura Hiribururako Hautagaitza proiektu horretan euskarak zer nolako presentzia izan beharko luke?
|
|
|
Ezin ulertu. Are gutxiago, azken asteotan jeltzaleek ahotsa altxatu dutenean Patxi Lopezen Jaurlaritza berriak ETBren eta
|
euskararen inguruan
izango duen jarrerarekin kexu.
|
|
|
Bukatutakoan, hainbat lagun joan zitzaizkien hitzaldia eskatzera. Iparraldean
|
euskararen inguruan
duten arazoa eta beste gai sozial batzuk aipatu zituen Hockek. –Borroka antiterroristaren?
|
|
|
Horren inguruko zertzelada batzuk eman nituen Legebiltzarrean,
|
euskararen inguruan
galderak egin zizkidatenean. Giza baliabideen kudeaketa eskasa egin da orain arte.
|
|
|
Baina hori ere ez diote-ez digute-barkatzen. Ikusi besterik ez dago zer nolako neurriak hartu dituen Patxi Lopezen gobernuak
|
euskararen inguruan
... Orain berdintasunaren izenean ari dira:
|
|
|
Horregatik guztiagatik funtsezkoa ikusten dut
|
euskararen inguruan
gizartearen kontsentsua berritzeko eta sendotzeko ahalegina etengabe egitea. Bat nator, beste anitzekin batera, Eusko Jaurlaritzak bultzaturik, hizkuntza politikako jardunean ezagutza eta eskarmentua duten hainbat euskaltzaleren artean 2008an zehar eztabaidatu eta idatzi ondoren, Euskararen Aholku Batzordeak 2009an onartu zuen Euskara 21:
|
|
|
Kulturak aske egingo omen gintuen, eta orduko girotik, kulturgintzak gordetzen du distira gehien. Arte plastikoetan, antzerkian, poesian, kantuan, dantzan,
|
euskararen inguruan
ikusten nuen nik berritzeko gogorik gardenena.
|
|
|
Mistizismo lainotsu eta hitsaren truke. Boterea, hau da, euskal sentimendua,
|
euskararen inguruan
sortzen den sentimendu sakona eta ahaltsua. Boterea, hau da, biktimak.
|
|
|
–Nortasunari eta elkartasunari. Zergatik egiten dugu euskaldunok hitzarmena
|
euskararen inguruan
–Gure nortasuna euskarari lotuta dagoela sinesten dugulako.
|
|
2010
|
|
|
Baina oreka hura euskararen kalterako hautsi dela iradoki zuten geroagoko dimisioek, eta hurbilketaren esperantza zapuztu. Patxi Lopezek berak
|
euskararen inguruan
erakutsitako fribolitate eta axolagabekeriak ez zuen asko lagunduko itxaropen hori elikatzen.
|
|
|
Dena gogora ekartzea sintesi batean ezinezkoa denez, FAGOR Taldean normalizazioaren bidean egindakoari eta lorpenei labur erreparatuz, honako hauek azpimarra ditzakegu: ...ioaren bidean emandako pausuak modernitatea eta berritasunarekiko lotura bilatu dute uneoro; elebitasuna eta elebidunak uztartu dituzte etengabe hizkuntza kudeaketa jardunarekin; lan munduan hizkuntzaren garapenak izan duen eragina, bertan barruan langileen gogobetetzean islatu da eta gizarteari begira ondorengo belaunaldien aldeko mugimendua sustatu eta berarekin lerrokatzeko asmoa erakutsi dute;
|
euskararen inguruan
garatu, partekatu eta hitzartutako balioekin aktibo eraginkor baten jabe sentitzeak argudioz betetako kontzientzia garatu dute; normalizazioaren bidean eragile sarea errotzen lidergoa erakutsi dute, euskara lanerako balio duela erakutsiz, berau trebatuz eta indartuz; euskaraz lana egin ahal izateko behar ziren baldintzak finkatu dituzte urteetan zehar, normalizazioa era sistematikoa garatuz; hizk...
|