|
2000
|
|
|
Ez da estatusaren kontua bakarrik izan, hau da,
|
euskara
administraziora eta hezkuntzara zabaltzea; aldi berean, urte batzuetako geldialdiaren ondoren, Euskaltzaindia bera, 90etik aurrera batasunerako arauak ematen hasi zen. Hori ez da izan euskaltzain batzuei egun batean berriz arauak ematen hastea bururatu zitzaiela.
|
|
2003
|
|
|
Euskal Herriko hizkuntza nazionala euskara dela onartzea eta Euskal Herria osotasun moduan hartzea, Bidasoaz bestaldeko lurraldeak barne.
|
Euskarak
administrazioan, irakaskuntzan eta komunikabideetan izan beharreko toki garrantzitsua defendatuko zuen Biltzarrak. Eztabaida saihesteko, alde batera utzi ziren barne egituraketa, plangintza eta abar; dena den, 1978ko urtarrilean egindako bileran, erakunde berria osatzen zuten sektore bakoitzak autonomia mantenduko zuela onartu zen.
|
|
|
" Dekretua ez da euskararen estatusarentzat babeseraginko rra". " Kadentziaren inguruan eztabaida genezake, baina dekretuak murrizketak dakartza eta, ondorioz,
|
euskara
administrazioan, irakaskuntzan edota komunikabideetan erabat babesik gabe geldi daiteke hainbat ere mutan".
|
|
|
Nafarroako Auzitegi Nagusiaren belarrondoko juridikoa jaso zuen UPNko gobernua ren hizkuntza politikak:
|
euskara
administrazio publikotik baztertzeko 2000ko abenduko dekretua —eta, ondorioz, bere baitatik sortutako ekintza eta ebazpen oro—," guztiz eta erabat" baliogabetu zituen.
|
|
2004
|
|
|
Alabaina, legeak finka ditzake arauak eta diru laguntzak, adibidez irakaskuntzari buruz, edo
|
euskararen
administrazioetan sarrarazteko. Halaber, hedabideen eta kultura gaien sostengatzeko.
|
|
2007
|
|
|
Azkenik, gogora dezagun Iñaki Iurrebasok atera duen ondorioa: "
|
euskararen alde
administrazioek, herri mugimenduek eta orokorrean euskaltzale guztiek egindako lanak balio izan duela. (...) Horrela, beraz, lan egitea merezi duela berretsiko lukete datuek, eta bide horretan guztien ahaleginak direla beharrezko." Mamitsu eta zentzudun deritzet iritzi horiei eta ondo baino hobeto laburtzen dute aurreko lerroetan jorratu ditugun informazioak eta interpretazioak.
|
|
2008
|
|
|
Euskararen Nafar Kontseilua atzo bildu zen Foru Gobernuak egindako dekretuaren zirriborroa eztabaidatzeko, eta guztira zazpi zuzenketa aurkeztu zituzten. Hala, besteak beste, Nafarroako Ikastolen Elkarteko, AEK ko, Euskaltzaindiko, Eusko Ikaskuntzako eta NUPeko ordezkariek aurkeztutako zuzenketak onartu zituzten, hain zuen ere,
|
euskara
administrazioko lanpostuetan gehiago balioesteko eskatzen zuten zuzenketak. Hezkuntza Departamentuko, Euskarabideko eta Nafarroako Udalen Federazioko ordezkariak izan ziren zuzenketen kontrako botoa eman zutenak.
|
|
2009
|
|
|
Nik pentsatu gura dut baduzuela ondo aztertuta Euskararen Erabilerarako azken Plana, Baztarrika, Lozano eta horiek prestatuta utzi zutena. (...) Ez dut dudarik, azken batean,
|
euskarak
Administrazio honetan bizi duen egoera anormalari aurre egingo diozuela tinkotasunez. Laguntza behar baduzue, eskatu!!
|
|
|
Nafarroako Parlamentuak eskaturik, Nafarroako Unibertsitate Publikoa 1987an sortu zen. 1995ean, lehenbiziko estatutuak onetsi ziren13, eta 2003an14, estatutuak aldatzea onartu zen15 Bi estatutuetan euskara eta gaztelania Unibertsitateko hizkuntza gisa aitortuak daude eta, era berean, aitortua dago unibertsitate erkidegoko kide orok duela
|
euskara
administrazioan nahiz irakaskuntzan erabiltzeko eskubidea. Dena dela, desberdintasunak ere badaude bi estatutuen artean euskararekiko tratuari dagokionez; horrela, estatutu berriek legezko estaldura murriztu diote euskarari NUP barnean.
|
|
|
Europako Kontseiluak
|
euskararen inguruan
administrazioei egindako gomendioak aztertu ditu Jaurlaritzak
|
|
|
|
Euskara
administrazioan
|
|
|
Halere, milaka langile horietako gehienek oraindik ere gaztelania dute lan hizkuntza nagusi eta ia bakarra. Zerbitzu hizkuntza izatetik harago, sortze hizkuntza gisa, gaztelaniarekiko urrun dago
|
euskara
administrazioan. Itzulpenari esker da handia euskararen presentzia kanpora begira.
|
|
|
Duela hogei urte baino askoz presentzia handiagoa, eta neurri batean normalizatuagoa? irabazi du
|
euskarak
administrazioan. Urteotan ahalegin handiak egin eta bitarteko ugari jarri dituzte herri aginteek langileak euskalduntzeko, eta aukera izan duten langile gehienek ahaleginak eta bi egin dituzte euskara ikasi eta lantzeko.
|
|
|
aurrera begira, komeni da horiek zuzentzea,
|
euskarak
administrazioan presentzia normalizatua izateari begira, herritarren eta herri langileen atxikimendua izaten jarraitu nahi badugu.
|
|
|
Zenbateraino da
|
euskara
Administrazioan lanean jarduteko euskara gaitasuna erakutsi dutenen lan hizkuntza?
|
|
2010
|
|
|
Laurogeiko hamarkadaren hasieran, Euskal Herriak eta Bretainiako administrazio eskualdeak ia biztanle kopuru bera zuten, baina bretoi hiztunen kopuru absolutua handiagoa zen euskal hiztunena baino, eta ehunekotan hiru puntu goitik zeuden hizkuntzaren ezagutzan. Bada, hogeita hamar urte geroago, Bretainiako eskualdean 600.000 biztanletik 200.000ra igaro dira, eta hiztunen ehunekoa 22tik 6,5era jaitsi da. men aldaketarekin batera,
|
euskara
administrazio, merkataritza, zuzenbideedo politika inguruneetatik kanpo zegoen erabat, eta hedabideetan eta hezkuntzan ere hutsaren hurrengo presentzia zuen. euskal herriko udalerri edo bailara guztietan, barruraino sartu zen gaztelania, eta hegoaldean normaltasunez bizitzeko guztiz ezinbesteko bilakatu zen. hiriingurunean, familiaren bidezko transmisioa bertan behera geratu zen, ia erabat. eta s... 1981 urteko erroldako datuen arabera, eaen 430.000 euskaldun zeuden, 5 urtetik gorakoak. euskaldun guztien kopurua kalkulatzen badugu, nafarrak eta iparraldekoak gehituta, 560.000 euskal hiztun inguru izango ziren garai hartan, zazpi probintzietako guztizko 2.890.000 biztanleen %19, 5 ia aldi berean, 1983 urtean, rbo (Radio France Bretagne Ouest) hedabideak bretoierari buruzko inkesta bat egin zuen. bretainiako administrazio eskualdeko 2.700.000 biztanleen artean, 600.000 inguru ziren elebidunak, biztanleriaren %22 inguru2 beraz, alderaketa oso antzekoa da. laurogeiko hamarkadaren hasieran, euskal herriak eta bretainiako administrazio eskualdeak ia biztanlekopuru bera zuten, baina bretoi hiztunen kopuru absolutua handiagoa zen euskal hiztunena baino, eta ehunekotan hiru puntu goitik zeuden hizkuntzaren ezagutzan. bada, hogeita hamar urte geroago, bretainiako eskualdean 600.000 biztanletik 200.000ra igaro dira, eta hiztunen ehunekoa 22tik 6,5era jaitsi da. bretoieran eskolatzen direnen tasa %2 ingurukoa da, eta familiaren bidezko transmisioa, berriz, hutsaren hurrengoa3 horixe zen, eta ez besterik, euskararentzat prestatzen joan zen etorkizuna. eta demokraziaren hastapenetan euskarak zuen egoera berme ezin hobea zen bretoieraren moduko bilakaera izateko. eSpainiaKo demolinguiSTiKaren HiSToriari
|
|
|
Gizarteak bizi dituen aldaketa handiak kontutan hartuz, urteetan
|
euskarak
administrazio publikoan eta irakaskuntza publikoan lekua egitea lortu zuen baina hitzaldian aipatu zuen bezala 35 urte artekoak izaten direla, inkesta batzuen arabera, euskara gutxien erabiltzen dutenak. Jarrera honek, tamalez, haur eta gazteengan eragin handia izan duela baieztatu zuen euskaltzain berriak.
|
|
2012
|
|
|
Esaten ari garen hau argi uzten du, izan ere, landutako datuen lehen irakurketa azaleko batek:
|
euskararen alde
administrazioek, herri mugimenduek eta orokorren euskaltzale guztiek egindako lanak balio izan duela. Ez dugu astirik hartu datuak berariaz ikuspegi horretatik lantzeko, eta" egindako lanaren" eta" lortutako emaitzen" arteko harremana sistematikoki aztertzeko.
|
|
|
Aipagarria da 1794 arte,
|
euskara
administrazio hizkuntza izan zela ikustea, agindu eta dekretu guztiak bi hizkuntzatan, euskaraz eta frantsesez, argitaratzen baitziren. Baina Frantziako iraultzaileek hizkuntza eta komunikazioa iraultzaren erdigunean ezarri zuten eta hizkuntzak politizatu egin zituzten.
|
|
|
Alegia, euskalduJakin 191 uztaila abuztua 2012 nak ohituta gaude gai garrantzitsuei buruz (Politika, Ekonomia, Zuzenbidea, Administrazioa...) erdaraz aritzera, eta euskara, aldiz, etxeko kontuetarako izaten da. Azken urteotan,
|
euskara
administrazioan eta, batez ere, irakaskuntza sisteman sartu delarik, egoera ederki aldatu da: baina beldur naiz mendez mende iraun duten inertzia batzuek bere horretan irauten dutela egun ere.
|
|
2013
|
|
|
1 Gure Udalak bermatu eta defendatuko ditu herritarren hizkuntza eskubideak eta, bereziki, euskal hiztunen hizkuntza eskubideen ardura zaindu egingo du,
|
euskara
Administrazioan lan eta zerbitzu hizkuntza bihurtzeko lana areagotuz erabat lortu arte.
|
|
|
Geroztik, egindako lana eta lortutako emaitzak handiak izan dira. Izan ere, administrazio publikoak mende luzez erdaraz funtzionatu arren, UEMAko udalak gauza izan dira euskarazko funtzionamenduari ekiteko; hau da,
|
euskara
Administrazioko lan hizkuntza bihurtzeko.
|
|
2016
|
|
|
Euskalkien gurtza eta euskara batuaren gutxiespena erakusten duten zantzuak azaleratu dira azken urteotan, apalki bada ere. Alabaina, argi baino argiago eduki eta aldarrikatu behar dugu —batik bat belaunaldi gazteen atxikimenduari begira— euskara baturik gabe guztiz ezinezkoa litzatekeela euskarazko hezkuntza sistema bat edukitzea, guztiz ezinezkoa euskarazko eskaintza unibertsitarioa edukitzea,
|
euskara
administrazioan zabaltzea, euskara teknikoa garatzea edo euskarazko hedabideak edukitzea. Munduan ez dago hizkuntza aurreraturik eredu estandarrik ez duenik, eta eredu hori gizartean ondo errotua ez duenik.
|
|
|
Esparru biek azken hamarkadotan izanikako bilakaera soziokultural eta politiko administratibo diferentearen errainu izan liteke dibergentzia hori, neurri ohargarrian. Batean (EAEn eta, oro har, Hegoaldean) lehen baino maizago dihardugu
|
euskaraz
administrazio publikoetako eta gizartezerbitzuetako langilezein arduradun jendearekin, eta bestean (Iparraldean) gero eta bakanago.
|
|
2017
|
|
|
" Beren zereginak batez ere euskaraz betetzen dituzten administrazio atalak izango dira
|
euskarazko
administrazio atalak." administrazio atal elebidunak eta euskaldunak izango dira, dekretuaren 15 artikuluaren arabera, herri administrazioekin euskarazko harremanak izateko eskubidea bermatzeko herritarrek dituzten gutxieneko antolamendu atalak. laugarren atalburuko 20 artikuluan, derrigortasun datak ezartzean kontuan hartu beharreko hiru faktore xedatzen ditu. lehenik, lanpostuak publikoare... 45 urtetik gorakoak, oinarrizko ikasketarik ez dituztenak, ezgaitasun fisiko
|
|
|
9.11 Euskal Autonomia Erkidegoko Justizia Auzitegi Nagusiaren maiatzaren 29ko 238/ 2017 epaia bukatzeko, epai irmoa ez den arren, aipagarria iruditu zait azkeneko hilabeteotan puripurian egon den epai baten azterketarekin amaitzea, hain zuzen ere, gipuzkoako Foru aldundiko euskararen erabilera planaren aurka jarritako helegitearen gainekoa. epai hau ere, egitasmoaren aztergaien ikuspuntutik aztertuko dugu. estatuko abokatuak helegitean argudiatu zuen euskara planak euskarari ematen ziola gaztelaniaren gaineko zilegitasunik gabeko lehentasuna. horren gainean, auzitegiak ebatzi zuen euskara planak hizkuntzaren errekuperazio eta sustapen politika bat jasotzen duela, gaztelania eta euskararen arteko euskararen kalteko asimetria egoeratik hasita, bi hizkuntza ofizialen berdintasuna helburu duena. horregatik, plana bera ezin dela arrazoi horregatik, legez kontrakotzat jo, betiere, bi hizkuntzen koofizialtasun egoera eta gaztelania hiztunen hizkuntza eskubideak errespetatzen baditu. (6 oinarri Juridikoa) horregatik, gaineratzen du legezkotzat jo behar zituela euskararen erabilera sustatzen duten planaren atalak, betiere herritarren hizkuntzaeskubideak bermatzen badituzte. ondorioz, legearen aldekotzat ebatzi zituen euskarari lehentasuna ematen dioten planaren atalak, batez ere euren funtzioak euskaraz nagusiki egiten dituzten
|
euskarazko
administrazio atalei buruzkoak. atal horien hiru adibide aipatuko ditugu jarraian. lehenik, gipuzkoako Foru aldundiko euskara planaren bigarren artikuluaren lehenengo atalak, auzitegiak legezkotzat jo zuena, honela dio:
|
|
|
Alderdikide duen Marotok etorkinekin egin zuena egin zuen Javier de Andresek euskararekin.Euskarak Araban azken hamarkadetan, azken mendeetan eduki ez duen presentzia daukan unean horrelako harribitxiak bota zituen prentsaurreko batean: «Alderdi abertzaleek
|
euskara
administrazioan sartzeko eskatzean oztopoak jartzen dizkiete arabarrei, baztertu egiten dituzte, eta lanpostu horiek Bizkaitik eta Gipuzkoatik etorritakoek hartzen dituzte». Edo beste hau:
|
|
|
Ana Beltranek (PP) hitzez hitz errepikatu ditu atzo
|
Euskara
Administrazioan Arautzeko Dekretuaren eztabaidan esandakoak. " Noiz konturatuko zarete errealitateaz?
|
|
|
|
Euskara
administrazioan
|
|
2018
|
|
|
Nafarroako Gobernuak lan talde organikoan 55 lanposturen hizkuntza eskakizuna zehaztu du eta, horrela,
|
euskara
administrazioan arautzen duen foru dekretua aplikatzen hasi da. Lanpostu elebidun berri gehienak lehendik lan-taldean zeuden, baina gobernuak orain hizkuntza eskakizuna aldatu die.
|
|
2019
|
|
|
Zuŕtasun gogoa (1923).
|
Euskara
administrazioan eta hezkuntzan bultzatzeko hainbat elkarte eta egitasmotan parte hartu zuen, jeltzaleekin elkarlanean. Diktadura primorriveristan, euskaltzainburuarekin batera, euskal testuak baimentzea eskatu zion Bizkaiko gobernadore zibilari.
|
|
|
|
Euskararen aldeko
administraziorik eta hezkuntza publikorik ezean, Eliza katolikoari esleitu zion euskara literarioa zabaltzea, ahoz zein idatziz, bereziki gerraosteko egoera politiko larrian. Xede hori erdiesteko lau apaiz izendatu zituen, irakasle gisa izan zituzten ardurengatik:
|
|
|
47 herritarren eta udaleko arduradunen edo zerbitzarien arteko hizketaz ari gara, ez bertako langile apurren idatzizko jardun espezifikoaz. arau nagusi izatera gutxitan iritsi den arren, bide batez esanik, idatzizko jardunean indartuz doa
|
euskarazko
administrazio lana hainbat arnasgunetan.
|
|
|
Azaldu dezadan hau. Administrazioan da euskaraz gehien egiten duten lekua (%23, 5), baina haien pertzepzioen arabera %49, 5ek uste dute erdiek baino gehiagok dakitela
|
euskaraz
administrazioan. 26 puntuko aldea.
|
|
|
Erakutsi dute posible dela euskaraz bizi den herria, eta posible dela euskaraz egitea bizitzako esparru guztietan. Gainera, arnasguneetako erakunde asko eredu dira
|
euskara
administrazioan era trinkoan erabiltzeko orduan. Hizkera informalak eta naturalak hitz eta molde berriak ekartzen dizkio euskarari, hizkuntza batek ezinbestekoa duen berrikuntza ekarriz, egunero biziberrituz.
|
|
2020
|
|
|
144). Lehen aldikoz,
|
euskara
administrazioan sartuko zen eta praktika politiko iraultzaile berritzaileen bide lagun ere izan zen. Pentsatzen denaren kontrara, Iraultzaren ideia berrien zabaltzeak kultura eta nortasun berezituaren kontzientzia hauspotu zuen.
|
|
2021
|
|
|
|
Euskara
administrazioan arautzeko dekretuak polemika sortu du Nafarroako Gobernua osatzen duten taldeen artean, bereziki PSN eta Geroa Bairen artean. Gobernuak aspaldi onartu nahi zuen epaileek duela bi urte baliogabetu zuten arauaren ordezkoa, baina lan deialdi publikoetan euskarari aitortu behar zaion estatusak gobernukideak elkarrengandik urrundu ditu.
|
|
|
Alde batetik, euren iritziz ez dago herrialdean euskaraz hitz egiten ez dakien pertsonarik, beraz, komunikatzeko ez da ezinbestekoa, eta gaztelaniaz hitz egiten guztiek dakitenez, erraz moldatu daitezke soilik hizkuntza horrekin. Horrez gain, azpimarratzen dute
|
euskarak
administrazioan zein gizartean duen presentzia konparatiboki oso urria dela-eta, lasai asko bizi daitezkeela bertan euskaraz hitz egiten ikasi gabe. Horiek horrela, euskaraz ikasteko motibazioa nahiko ahula antzeman da kasu horietan, eta ahalegina egin badute ere batzuk, oso etorkin gutxik lortu dute.
|
|
|
Mintegiko lehen hitzaldia Josu Erkoreka Segurtasun sailburu eta lehendakariordeak eman du,
|
Euskara
Administrazioan. Lehen urratsak izenburupean.
|
|
|
Lehen urratsak izenburupean. Erkorekak
|
euskarak
administrazioan izan duen bilakaera gogoratu du, Errepublika garaiko dekretuetatik hasi, 80 hamarkadako ahaleginekin jarraitu eta egungo egoera nahasiari helduz.
|
|
|
“Modu objektiboan, gardentasunez eta proportzionaltasunez egiteko tresna horixe zen”. Bere garaian, Legeak aipatutako galdera horiei emandako erantzunak ere aipatu ditu, hots, populazio euskaldunaren neurri berean ezarri behar zela
|
euskara
administrazio desberdinetan, lekuan lekuko errealitatera egokituz; harreman zuzenetan zebilen funtzionarioari eskatu zitzaiola batez ere euskara profila garai hartan, eta baita lanpostu bakoitzari egokitutako euskara maila ezarri zela baita.
|
|
2022
|
|
|
Gobernuak urtarrilean aurkeztu zien zirriborroa sindikatuei, eta zuzenketak egiteko epea ireki. Aurkeztutako agiriak berretsi egin zuen espero zena; alegia, atzerapausoak izango zirela
|
euskara
administrazio publikoan normalizatzeko prozesuan. Euskalgintzaren haserrea eragin zuen, bereziki, eremu ez euskaldunean euskara meritu gisa kontuan ez hartzeak.
|
|
|
Gazteluko plazan amaitu da martxa. Bertan hainbat herritarrek hartu dute hitza;
|
euskarari
administrazioak ematen dion tokiaren arabera bereizita dauden hiru eremuetako ordezkariak izan dira, eta pairatzen dituzten eskubide urraketak salatu dituzte. «Kilometroak egin ahala» eskubideak «galtzen» dituztela kritikatu dute, eta «bigarren mailako herritar» sentitzen direla sarri askotan.
|
|
|
Remirezek paralmentuko batzordean EH Bilduk zirriborroari buruz egindako galderari erantzun dio. ...quot; dekretu berriak errealitate soziolinguistikoa, aukera berdintasuna, borondatea eta inposaketarik eza bezalako printzipioei erantzuten die”, eta hori “euskarari egin diezaiokegun mesederik handiena da". Remirezek azaldu duenez, Nafarroako Justizia Auzitegi Nagusiaren epaien ondoren, gobernuak testu berri bat egin du" ziurtasun eta segurtasun juridiko handiagoa eskaintzeko,
|
euskara
Administrazioko lanpostuak lortzeko merezimendu gisa baloratzean". Esan duenez," Irtenbide oso egokia da". Kontseilariak adierazi duenez," euskarari prestigioa eman nahi zaio inposiziorik gabe, adimen emozionalarekin eta Nafarroako herritarren aniztasunarekin bat etorriz".
|
|
2023
|
|
|
Ondorengo taulan ikus daitekeen bezalaxe,
|
euskara
Administrazio Publikoan eta hirugarren sektorean dago osasuntsuen; kontrara, industrian eta merkataritzan du euskarak presentzia gutxien. Barruko idatzizko komunikazioetan eta laneko bileretan euskararen presentzia oso baxua da Oarsoaldeko entitateetan.
|
|
|
Euskaraz mintzo da laugarren adibidea: «Ezin dugu alde batera utzi azken urte hauetan auzitegi batzuek daramaten ekinbide tematsua
|
euskararen inguruko
administrazio jarduerak etengabe zalantzan jarriz. Euskara, Gernikako Estatutuaren 6 artikuluaren arabera, bi hizkuntza ofizialetako bat da».
|
|
|
Sindikatuen artean babes zabala jaso du Kontseiluaren deialdiak, eta haien buruzagietako asko Bilbon izan ziren atzo. Haien artean, Mitxel Lakuntza ELAko idazkari nagusiak ziurtatu zuen oldarraldi judizialak agerian utzi duela
|
euskarak
administrazioan ez duela batere bermerik. «Berme horietaz hitz egin behar da; ez badugu egiten, epaile euskarafoboek epai euskarafoboak egingo dituzte eta».
|